បដិវត្តន៍កុម្មុយនីស្តចិន

បដិវត្តន៍កុម្មុយនិស្តចិន; 中国人民解放战争; (សង្គ្រាមរំដោះប្រជាជនចិន); 第二次國共內戰 / 第二次国共内战; (សង្គ្រាមស៊ីវិលគួមីនតាង–ចិនកុម្មុយនិស្តទី២)
	ផ្នែកនៃសង្គ្រាមស៊ីវិលចិន (១៩២៧–១៩៤៩); ផ្នែកនៃសង្គ្រាមត្រជាក់ (១៩៤៧–១៩៥០)
	; កងទ័ពរំដោះប្រជាជនចិននៅលើវិមានប្រធានាធិបតីនៅទីក្រុងណានជីងក្នុងឆ្នាំ១៩៤៩។
កាលបរិច្ឆេទ	១៩៤៥–១៩៥០; (៤ ឆ្នាំ, ៤ ខែ, ១ សប្តាហ៍)
ទីតាំង	ប្រទេសចិន
លទ្ធផល	ក្រុមកុម្មុយនិស្តបានទទួលជ័យជម្នះនិងឡើងកាន់កាប់ទឹកដីចិនដីគោកទាំងមូល; ប្រកាសបង្កើតសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិន; រដ្ឋាភិបាលនៃសាធារណរដ្ឋចិនបានរត់ដកថយទៅកោះតៃវ៉ាន់;
ភាគីសង្គ្រាម
បក្សកុម្មុយនិស្ត; កងទ័ពផ្លូវទីប្រាំបី (ត្រឹមឆ្នាំ១៩៤៧); កងទ័ពទីបួនថ្មី (ត្រឹមឆ្នាំ១៩៤៧);	សាធារណរដ្ឋចិន; គួមីនតាង; កងទ័ពបដិវត្តន៍ជាតិ (ត្រឹមឆ្នាំ១៩៤៧);
សាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិន (ពីឆ្នាំ១៩៤៩); កងទ័ពរំដោះប្រជាជនចិន (ពីឆ្នាំ១៩៤៧); កងជីវពលកុម្មុយនិស្ត;	សាធារណរដ្ឋចិន; កងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធនៃសាធារណរដ្ឋចិន (ពីឆ្នាំ១៩៤៧);
មេបញ្ជាការ និង មេដឹកនាំ
ម៉ៅ សេទុង; ឈូ ឌេ;	ចាង កាយចៀក;
កម្លាំង
១,២៧០,០០០ (កញ្ញា ១៩៤៥); ២,៨០០,០០០ (មិថុនា ១៩៤៨); ៤,០០០,០០០ (មិថុនា ១៩៤៩);	៤,៣០០,០០០ (មិថុនា ១៩៤៦); ៣,៦៥០,០០០ (មិថុនា ១៩៤៦); ១,៤៩០,០០០ (មិថុនា ១៩៤៩);
សហេតុភាព និង ការខាងបង់
២៥០,០០០ ក្នុងយុទ្ធនាការចំនួនបី	១.៥ លាននាក់ក្នុងយុទ្ធនាការចំនួនបី

បដិវត្តន៍កុម្មុយនិស្តចិន, ត្រូវបានគេស្គាល់នៅចិនដីគោកថា សង្គ្រាមរំដោះ (ចិនសម័យ: 解放战争; ចិនបុរាណ: 解放戰爭; ភិងអ៊ិង: Jiěfàng Zhànzhēng), គឺជាជម្លោះយោធាដែលដឹកនាំដោយបក្សកុម្មុយនិស្តចិននិងលោកប្រធានម៉ៅសេទុង ហើយជាលទ្ធផល ប្រទេសចិនត្រូវក្លាយជារដ្ឋកុម្មុយនិស្តដោយមានឈ្មោះថា សាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិនរហូតមកដល់បច្ចុប្បន្ន។ បដិវត្តន៍នេះបានចាប់ផ្តើមនៅឆ្នាំ១៩៤៦ ក្រោយពីសង្គ្រាមចិន–ជប៉ុនលើកទី២ (១៩៣៧–៤៥) បានបញ្ចប់ ហើយវាត្រូវជាព្រឹត្តិការណ៍ផ្នែកទីពីរនៃសង្គ្រាមស៊ីវិលចិន (១៩៤៥–៤៩)។^[៣]

ផ្ទៃរឿង

ប្រវត្តិវិទូមួយចំនួនបាននិយាយថាបដិវត្តន៍កុម្មុយនិស្តចិនគឺកើតមកពីវិសមភាពនៅក្នុងសង្គមចិនដែលមានអត្ថិភាពតាំងពីចុងសម័យនៃរាជវង្សឆេងមកម្លេះ។ ឧទាហរណ៍៖ លោកចនភីតធឺ រ៉ូប៊ឺតបាននិយាយឱ្យដឹងថា នៅសម័យរាជវង្សឆេង អត្រាថ្លៃឈ្នួលគឺមានកម្រិតខ្ពស់ ចំណែកឯពន្ធដែលបានបង់ដោយប្រជាពលរដ្ឋគឺត្រូវបានធ្លាក់ក្នុងដៃមេភូមិ និងម្ចាស់ដីធ្លីទាំងអស់។ លោកបានបញ្ចេញស្ថិតិមួយថា"ប្រជាកសិករប្រមាណតែដប់ភាគរយប៉ុណ្ណោះក្នុងប្រទេសចិនបានកាន់កាប់ដី ២/៣ នៃផ្ទៃដីសរុប"។^[៤] ប្រវត្តិវិទូទាំងនោះបានបន្ថែមទៀតថា ប្រទេសចិនកាលនុះគឺកំពុងស្ថិតនៅក្រោមសម្ពាធយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរពីមហាអំណាចអាណានិគមលោកខាងលិច និងប្រទេសជប៉ុន ហើយម៉្យាងទៀត ចិនត្រូវបានមហាអំណាចទាំងនោះវាយប្រហារពីគ្រប់ទិស (ឧទាហរណ៍៖ សង្គ្រាមអាភៀន) និងត្រូវបង្ខំឱ្យចុះលើសន្ធិសញ្ញាវិសមភាពជាច្រើន។ រួមទាំងបញ្ហាផ្ទៃក្នុងផង ប្រទេសចិនបានធ្លាក់ចុះយ៉ាងដុនដាប។ ទាំងអស់នេះបានបណ្តុះឱ្យប្រជាជនចិនជាច្រើនប្រកាន់លទ្ធិជាតិនិយម និងឆ្វេងនិយម។^{[ត្រូវការអំណះអំណាង]}

បន្ទាប់ពីភាពចលាចលនៅក្នុងប្រទេសនិងការដាក់សម្ពាធជាច្រើនពីបរទេសដែលបានធ្វើឱ្យរដ្ឋឆេងចុះខ្សោយ មន្ត្រីយោធាចិនថ្មីៗក៏បាននាំគ្នាធ្វើការបះបោរ (បដិវត្តន៍ចិនឆ្នាំ១៩១១) ផ្តួលរលំរបបរាជានិយមដែលមានអាយុកាលជាង ២,០០០ ឆ្នាំនិងជំនួសមកវិញនូវរបបសាធារណរដ្ឋ។^[៥] ពេលសង្គ្រាមលោកលើកទី១ និងបដិវត្តន៍ខែតុលានៅរុស្ស៊ីបានបញ្ចប់ ចលនាតស៊ូពលកម្មនៅចិនក៏ចាប់ផ្តើមរីករាលដាលពេញផ្ទៃប្រទេសដោយពលករកម្មករទាំងអស់បានខិតខំប្រឹងប្រែងតវ៉ាជាមួយនឹងរដ្ឋាភិបាលក្នុងគោលបំណងចង់តម្លើងប្រាក់ឈ្នួល។ នៅទីក្រុងស៊ាងហៃ អំពើកូដកម្មប្រមាណ ៤៥០ បានផ្ទុះឡើងរវាងឆ្នាំ១៩១៩ និងឆ្នាំ១៩២៣។^[៦]

ប្រវត្តិទូបារាំងម្នាក់ឈ្មោះលូស៊ីអង់ ប៊ីនកូបានសួរសំណួរមួយថា តើបដិវត្តន៍នេះអាចមានអ្វីទាក់ទងជាមួយនឹងចក្រពត្តិនិយមឬ"សក្តិភូមិនិយម"។ លោកបានចង្អុលបង្ហាញថាបក្សកុម្មុយនិស្តចិនមិនសូវជាទទួលបានលាភជោគជ័យអ្វីទេមុនការឈ្លានពានរបស់ជប៉ុននៅឆ្នាំ១៩៣៧។ មុនពេលសង្គ្រាម ប្រជាកសិករគឺមិនទាន់បានត្រៀមខ្លួនសម្រាប់បដិវត្តន៍អ្វីនោះទេព្រោះថាបើពួកគេចូលក្នុងចលនាបដិវត្តន៍នោះ សេដ្ឋកិច្ចកសិកម្មចិននឹងដួលរលំជាមិនខាន។ ប៉ុន្តែអ្វីដែលសំខាន់ជាងនេះនុះគឺជាតិនិយម៖ "វាគឺជាសង្គ្រាម (ជាមួយជប៉ុន) ដែលបានប្រមូលកសិករទាសករនិងប្រទេសចិនទាំងមូលឱ្យធ្វើបដិវត្តន៍ ហើយបក្សកុម្មុយនិស្តចិនក៏ចាប់ផ្តើមមានប្រជាប្រិយភាពឡើងពីពេលនោះដែរ។" ចលនាបដិវត្តន៍កុម្មុយនិស្តចិនគឺមានគោលលទ្ធិ គោលបំណងដ៏វែងឆ្ងាយ ហើយនិងយុទ្ធសាស្ត្រនយោបាយច្បាស់លាស់។ ទាំងអស់នេះបានអនុញ្ញាតឱ្យចលនាកុម្មុយនិស្តអាចសម្របខ្លួនទៅតាមគ្រប់ស្ថានភាពនិងកាលៈទេសៈដែលកើតឡើងនៅប្រទេសចិន។

ការបង្កើតបក្សកុម្មុយនិស្តចិន

គណបក្សកុម្មុយនិស្តចិន (គកច) ត្រូវបានបង្កើតឡើងនៅឆ្នាំ១៩២១ កំឡុងពេលចលនា ៤ ឧសភាកំពុងកើតឡើង ហើយម៉ៅសេទុងបានចាត់ទុកវាជាថ្ងៃកំណើតនៃលទ្ធិកុម្មុយនិស្តនៅចិន។^[៧]

គកច បានចងសម្ព័ន្ធភាពជាមួយគួមីនតាងដែលជាគណបក្សជាតិនិយមចិនប៉ុន្តែមិនសូវទទួលបានផលប៉ុន្មានទេ។ នៅឆ្នាំ១៩២៧ សម្ព័ន្ធភាពនោះក៏បានបែកបាក់ហើយក្រុមកុម្មុយនិស្តក៏ក្លាយជាអ្នករងគ្រោះពីការបោសសម្អាតគូប្រជែងនយោបាយដែលធ្វើឡើងដោយគណបក្សគួមីនតាងក្រោមការដឹកនាំរបស់លោកចាង កាយចៀក។^[៨] ក្រោយឆ្នាំ១៩២៧ ពួកកុម្មុយនិស្តបានរត់ទៅកាន់ទីជនបទហើយបានសាងមូលដ្ឋានបក្ស/ទ័ពនៅពាសពេញប្រទេសចិន។ កំឡុងពេលចិនត្រូវឈ្លានពានដោយប្រទេសជប៉ុន ពួកកុម្មុយនិស្តបានបង្កើតមូលដ្ឋានបន្ថែមនៅក្នុងតំបន់ដែលកាន់កាប់ដោយជប៉ុនហើយតាំងទីបញ្ជាការខ្លួននៅទីនោះ។^[៩]

កំណត់ចំណាំ

↑ ជម្លោះនេះមិនមានកាលបរិច្ឆេទបញ្ចប់ជាផ្លូវការទេ។ ទោះជាយ៉ាងណា អ្នកប្រវត្តិវិទូបានយល់ស្របជាទូទៅថាភ្លើងសង្គ្រាមបានថយចុះបន្ទាប់ពីសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិនបានយកកោះកន្ទុយមូសដែលត្រូវជាកោះចុងក្រោយដែលកាន់កាប់ដោយសាធារណរដ្ឋចិននៅប្រជុំកោះវ៉ានសាន។^[១]
↑ កុបកម្មអ៊ីស្លាមគួមីនតាងប្រឆាំងនឹងការគ្រប់គ្រងរបស់សាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិនបានបន្តនៅខេត្តហ្គានស៊ូ ឆេងហៃ នីងសៀរ ស៊ីនជាំង យូណាន រហូតដល់ឆ្នាំ១៩៥៨។

ឯកសារយោង

អាគតដ្ឋាន

↑ Westad, Odd (2003). Decisive Encounters: The Chinese Civil War, 1946–1950. Stanford University Press. p. 305. ល.ស.ប.អ. 978-0-8047-4484-3. https://archive.org/details/decisiveencounte00west។ បានយកមក 2019-03-08. "last major GMD stronghold."
↑ Lynch, Michael (2010). The Chinese Civil War 1945–49. Osprey Publishing. p. 91. ល.ស.ប.អ. 978-1-84176-671-3. https://books.google.com/books?id=rkJYue5dCJgC&pg=PA91។ បានយកមក 2015-11-15.
↑ “Chinese Civil War of 1945–49”, Dictionary of Wars (2007), Third Edition, George Childs Cohn, Ed., pp. 121–122.
↑ Roberts, John Peter (2016-01-21) (ជាen). China: From Permanent Revolution to Counter-Revolution. Wellred. ល.ស.ប.អ. 9781900007634. https://books.google.com/books?id=dXt7jwEACAAJ. "Ten percent of the agricultural population of China possessed as much as two-thirds of the land. In the province of Shansi, 0.3% of the families possessed one-quarter of the land. In Chekiang, 3.3% of the families possessed half the land, while 77% of the poor peasants possessed no more than 20% of the land."
↑ Li, Xiaobing. [2007] (2007). A History of the Modern Chinese Army. University Press of Kentucky. ISBN 0-8131-2438-7, ISBN 978-0-8131-2438-4. pp. 13, 26–27.
↑ Dirlik, Arif (1989) (ជាen). The Origins of Chinese Communism. Oxford University Press. ល.ស.ប.អ. 9780195054545. https://archive.org/details/originsofchinese00dirl. "The Origins of Chinese Communism."
↑ "World Policy Journal - Summer 2005". World Policy (in American English). Archived from the original on 2018-07-01. Retrieved 2018-12-10.
↑ Hunt, Michael H. (2015). The World Transformed 1945 to the present. Oxford University Press. p. 113. ល.ស.ប.អ. 978-0-19-937102-0.
↑ Patrick Fuliang Shan, “Local Revolution, Grassroots Mobilization and Wartime Power Shift to the Rise of Communism,” in Xiaobing Li (ed.), Evolution of Power: China’s Struggle, Survival, and Success, Lexington and Rowman & Littlefield, 2013, pp. 3–25.

ប្រភព

Bianco, Lucien (៤ ខែមិថុនា ១៩៧១), Origins of the Chinese Revolution, 1915–1949, Palo Alto, CA: Stanford University Press Chapter 1, pages 1-26 (Archive). -- hosted at CÉRIUM (Centre d’études et de recherches internationales) at the Université de Montréal
Franke, Wolfgang, A Century of Chinese Revolution, 1851–1949 (Basil Blackwell, Oxford, 1970).

[2] ជម្លោះនេះមិនមានកាលបរិច្ឆេទបញ្ចប់ជាផ្លូវការទេ។ ទោះជាយ៉ាងណា អ្នកប្រវត្តិវិទូបានយល់ស្របជាទូទៅថាភ្លើងសង្គ្រាមបានថយចុះបន្ទាប់ពីសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិនបានយកកោះកន្ទុយមូសដែលត្រូវជាកោះចុងក្រោយដែលកាន់កាប់ដោយសាធារណរដ្ឋចិននៅប្រជុំកោះវ៉ានសាន។^[១]

[3] កុបកម្មអ៊ីស្លាមគួមីនតាងប្រឆាំងនឹងការគ្រប់គ្រងរបស់សាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិនបានបន្តនៅខេត្តហ្គានស៊ូ ឆេងហៃ នីងសៀរ ស៊ីនជាំង យូណាន រហូតដល់ឆ្នាំ១៩៥៨។

[1] Westad, Odd (2003). Decisive Encounters: The Chinese Civil War, 1946–1950. Stanford University Press. p. 305. ល.ស.ប.អ. 978-0-8047-4484-3. https://archive.org/details/decisiveencounte00west។ បានយកមក 2019-03-08. "last major GMD stronghold."

[Lynch-4] Lynch, Michael (2010). The Chinese Civil War 1945–49. Osprey Publishing. p. 91. ល.ស.ប.អ. 978-1-84176-671-3. https://books.google.com/books?id=rkJYue5dCJgC&pg=PA91។ បានយកមក 2015-11-15.

[5] “Chinese Civil War of 1945–49”, Dictionary of Wars (2007), Third Edition, George Childs Cohn, Ed., pp. 121–122.

[:1-6] Roberts, John Peter (2016-01-21) (ជាen). China: From Permanent Revolution to Counter-Revolution. Wellred. ល.ស.ប.អ. 9781900007634. https://books.google.com/books?id=dXt7jwEACAAJ. "Ten percent of the agricultural population of China possessed as much as two-thirds of the land. In the province of Shansi, 0.3% of the families possessed one-quarter of the land. In Chekiang, 3.3% of the families possessed half the land, while 77% of the poor peasants possessed no more than 20% of the land."

[xb1-7] Li, Xiaobing. [2007] (2007). A History of the Modern Chinese Army. University Press of Kentucky. ISBN 0-8131-2438-7, ISBN 978-0-8131-2438-4. pp. 13, 26–27.

[8] Dirlik, Arif (1989) (ជាen). The Origins of Chinese Communism. Oxford University Press. ល.ស.ប.អ. 9780195054545. https://archive.org/details/originsofchinese00dirl. "The Origins of Chinese Communism."

[9] "World Policy Journal - Summer 2005". World Policy (in American English). Archived from the original on 2018-07-01. Retrieved 2018-12-10.

[:0-10] Hunt, Michael H. (2015). The World Transformed 1945 to the present. Oxford University Press. p. 113. ល.ស.ប.អ. 978-0-19-937102-0.

[11] Patrick Fuliang Shan, “Local Revolution, Grassroots Mobilization and Wartime Power Shift to the Rise of Communism,” in Xiaobing Li (ed.), Evolution of Power: China’s Struggle, Survival, and Success, Lexington and Rowman & Littlefield, 2013, pp. 3–25.

[lower-alpha ១]

[lower-alpha ២]

[២]

[៣]

[៤]

[៥]

[៦]

[៧]

[៨]

[៩]

[១]