ប្រវត្តិសាស្ត្រនៃសាធារណរដ្ឋចិន

សាធារណរដ្ឋចិន (ភាសាអង់គ្លេស: Republic of China រឺ ROC) គឺជាប្រទេសអធិប្បតេយ្យពីឆ្នាំ១៩១២ ដល់ឆ្នាំ១៩៤៩, ដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅលើចិនដីគោក(ចិនបច្ចុប្បន្ន), ដែលសព្វថ្ងៃឋិតនៅក្រោមការគ្រប់គ្រង់របស់សាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិន។ រដ្ឋនេះបានបង្កើតឡើងនៅក្នុងខែមករា ឆ្នាំ១៩១២ បន្ទាប់ពីបដិវត្តស៊ីនហៃ, ដែលនាំឲដួលរលំនៃរាជវង្សឈិង, ដែលជារាជវង្សចុះក្រោយគេបង្អស់ក្នុងប្រវត្តិសាស្រ្តចិន។ ប្រធានាធិបតេយ្យដំបូងក្នុងរបបសាធារណរដ្ឋនេះគឺលោក ស៊ុន យ៉ាត់សិន, ដែលលោកបម្រើការបានតែមួយភ្លែតមុនពេលប្រគល់តំណែងជាប្រធានាធិបតេយ្យទៅឲលោក យន់ ស៊ីកៃ, ដែលជាមេដឹកនាំទាហានបីយ៉ាង់។ គណបក្សរបស់ស៊ុន, គឺ គណបក្សគួមីនតាង(KMT), ក្រោយមកដឹកនាំដោយលោក ស៊ុង ចាវរឺន ដែលបានឈ្នះឆ្នោតសភាប្រព្រឹត្តិឡើងនៅខែធ្នូ ឆ្នាំ១៩១២។ ប៉ុន្តែ, ស៊ុងត្រូវបានយន់បញ្ជាឲគេធ្វើឃាតភ្លាមៗបន្ទាប់ពីឈ្នះឆ្នោតហើយ; ឯទាហានបីយ៉ាង់, ដឹកនាំដោយយន់, ត្រូវបានគ្រប់គ្រងដោយលោកទាំងស្រុង។ នៅចន្លោះចុងឆ្នាំ១៩១៥ និងដើមឆ្នាំ១៩១៦, លោកយន់ ស៊ីកៃ បានប្រកាស់ខ្លួនឯងថាជាអធិរាជថ្មីរបស់ចិនហើយមិនយូរប៉ុន្មានក៏បានដាក់រាជវិញដោយសារតែមានភាពចលាចលច្រើននៅពាសពេញប្រទេស។ បន្ទាប់ពីយន់បានស្លាប់ក្នុងឆ្នាំ១៩១៦, អំណាចរបស់រដ្ឋាភិបាលបីយ៉ាង់ត្រូវបានចុះខ្សោយកាន់តែខ្លាំងបន្ទាប់ពីបំណងចង់ឲរាជវង្សឈិងមកគ្រប់គ្រងចិនវិញ។ ក្រុមបក្ខសម្ព័ន្ធនីមួយៗនៅក្នុងក្រុមទាហានបីយ៉ាង់បាននាំគ្នាទាមទារចង់បានឯកត្តជនស្វ័យភាពសេរីរួចហើយក៏ទៅជាប្រឡូកប្រឆាំងគ្នាវិញក្នុងសម័យសង្គ្រាមបក្ខចិន។

ចំពោះthe Republic of China after 1949 សូមមើល Taiwan ។

សាធារណរដ្ឋចិន 中華民國 Chunghwa Minkuo
1912–1949
ទង់: ខាងលើ (១៩១២–១៩២៨) ទង់: ខាងក្រោម (១៩២៨–១៩៤៩) Top: Emblem (1913–1928) Bottom: Emblem (1928–1949)
ភ្លេងជាតិ 《五族共和歌》 "Song of Five Races Under One Union" (1912–1913) 《卿雲歌》 "Song to the Auspicious Cloud" (1913–1915) 《中華雄立宇宙間》 "China Heroically Stands in the Universe" (1915–1921) 《卿雲歌》 "Song to the Auspicious Cloud" (modified version) (1921–1928) 《中華民國國歌》 "National Anthem of the Republic of China" (1937–1949) ភ្លេងទង់: 《中華民國國旗歌》 "National Flag Anthem of the Republic of China" (1937–1949)
ទីតាំងភូមិសាស្រ្ត និង វិសាលភាពទឹកដីដែលបានអះអាងថាជារបស់សាធារណរដ្ឋចិន (ក្នុងឆ្នាំ១៩៤៥).
ធានី	ប៉េកាំង (1912–1928) ណានជីង (1927–1949) ជុងគីង (១៩៣៧–១៩៤៦)
ទីក្រុងធំបំផុត	សៀងហៃ
ភាសាផ្លូវការ	Standard Chinese
ភាសាជាតិទទួលស្គាល់	ភាសាទីបេទំនើប ឆាងហ្គាតៃ/អ៊ុយហ្គឺ ភាសាម៉ាំងជូ ភាសាម៉ុងហ្គោលី និង ភាសាដទៃទៀត
Official script	ភាសាចិនបុរាណ * តួអក្សរម៉ាន់ជូ * តួអក្សរម៉ូងហ្គោលី * អក្សរក្រមទីបេ * អក្សរក្រមអយហ្គឺរ * ពញ្ជនៈឡាទីនហ្វរម៉ូសាន (ពីឆ្នាំ ១៩៤៥)
សាសនា	មើល សាសនាក្នុងប្រទេសចិន
ប្រជានាម	ប្រជាជនចិន
រដ្ឋាភិបាល	សហព័ន្ធសាធារណរដ្ឋ ពាក់កណ្តាលសភានិយមនិងពាក់កណ្តាលប្រធានាធិបតេយ្យនិយម សាធារណរដ្ឋ ក្រោម រដ្ឋាភិបាលបីយ៉ាង់ (១៩១២–១៩២៨) រដ្ឋឯតកា គណបក្សឯក (តែមួយ) ក្រោម របបយោធាផ្តាច់ការ (១៩២៨–១៩៤៦) សភា តែមួយ របបសាធារណរដ្ឋ អាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញ (១៩៤៦–១៩៤៩)
ប្រធានាធិបតេយ្យ
▪ 1912	ស៊ុន យ៉ាត់សិន (ដំបូងបង្អស់, បណ្តោះអាសន្ន)
▪ 1949–1950	លី សុងរេន (ចុងក្រោយគេ)
នាយករដ្ឋមន្រ្តី
▪ 1912	តាង សាវយី (ដំបូង)
▪ 1949	ហ៊ី យីងគីន (ចុងក្រោយបង្អស់)
នីតិបញ្ញត្តិ	សភាតំណាងរាស្រ្ត
• សភាជាន់ខ្ពស់	រដ្ឋសភាជាតិ
• សភាជាន់ទាប	យន់នីតិប្បញត្តិ
សម័យកាលប្រវត្តិសាស្រ្ត	សតវត្សទី២០
▪ បដិវត្តស៊ីនហៃ	ទី១០ ខែតុលា ឆ្នាំ១៩១១–ទី១២ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ១៩១២
▪  សាធារណរដ្ឋចិនបានប្រកាសឡើង	ទី១ ខែមករា 1912
▪ រដ្ឋាភិបាលបីយ៉ាង់ ក្នុងទីក្រុងប៉េកាំង	១៩១២–១៩២៨
▪ បេសនកម្មភាគខាងជើង	១៩២៦–១៩២៨
▪ រដ្ឋាភិបាលជាតិ ក្នុងទីក្រុងប៉េកាំង	១៩២៧–១៩៤៩
▪ សង្គ្រាមស៊ីវិលចិន	១៩២៧–១៩៣៦, ១៩៤៦–១៩៥០
▪ សង្គ្រាមស៊ីណូ-ជប៉ុនទីពីរ	ទី៧ ខែកក្កដា ឆ្នាំ១៩៣៧–ទី២ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ១៩៤៥
▪ សាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិន បានប្រកាសឡើង	ទី១ ខែតុលា ឆ្នាំ១៩៤៩
▪ រាជរដ្ឋាភិបាលនៃសាធារណរដ្ឋចិន រត់ទៅទីក្រុងតៃវ៉ាន់	៧ ធ្នូ 1949
ក្រឡាផ្ទៃ
1912	១១០៧៧៣៨០ គ.ម២ (៤២៧៧០០០ ម៉ាយ ក.)
1946	៩៦៧៦២០៤ គ.ម២ (៣៧៣៦០០៣ ម៉ាយ ក.)
ប្រជាជន
▪ 1912	432,375,000
▪ 1920	472,000,000
▪ 1930	489,000,000
▪ 1946	535,418,000
▪ 1949	541,670,000
រូបិយវត្ថុ	លុយយ័នចិន (១៩១២–១៩៤៩ ប្រើលើចិនដីគោក) ដុល្លារតៃវ៉ាន់ចាស់ (១៩៤៦–១៩៤៩ ប្រើនៅលើកោះតៃវ៉ាន់)
ល្វែងម៉ោង	UTC+5:30 to +8:30 (Kunlun to Changpai Standard Times)
ទិសបើកបរ	ខាងស្តាំ
កូដ ISO 3166	TW
Preceded by Succeeded by រាជវង្សឈីង People's Republic of China Republic of China សាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតម៉ុងហ្គូលី
ឥឡូវជាផ្នែកនៃ	អាហ្វហ្គានីស្ថាន ប៊ូតាន ចិន ឥណ្ឌា ម៉ុងហ្គោលី មីយ៉ាន់ម៉ា ប៉ាគីស្ថាន រុស្ស៊ី តៃវ៉ាន់ តាជីគីស្ថាន
Populations from http://www.populstat.info/Asia/chinac.htm

នៅក្នុងឆ្នាំ១៩២១, ស៊ុន យ៉ាត់សិននៃបក្សគួមីនតាងបានបង្កើតរដ្ឋាភិបាលប្រឆាំងមួយនៅក្នុងក្រុងក្វាងចូ គាំទ្រដោយគណបក្សកុម្មុយនិស្តចិនដែលទើបតែបង្កើតដែរ។ សេដ្ឋកិច្ចនៅចិនផ្នែកខាងជើង, គឺពឹងផ្អែកទៅលើការប្រមូលពន្ធហួសហេតុពីប្រជាជន ដើម្បីទុកទ្រដំណើរផ្សងព្រេងនិយមរបស់ពួកមេទ័ព/ទាហាននៅតំបន់នោះ, ហើយក៏បានលុបបំបាត់ចោលវិញនៅចន្លោះឆ្នាំ១៩២៧ និងឆ្នាំ១៩២៨។ លោកឧត្តមសនីយឈៀង កៃសៀក, ដែលបានក្លាយជាមេបក្ស KMT (គួមីនតាង-KuoMinTang)បន្ទាប់ពីស៊ុនបានស្លាប់, ហើយបានចាប់ផ្តើមបេសនកម្មទិសខាងជើងក្នុងឆ្នាំ១៨២៨។ ក្នុងខៃមេសា ឆ្នាំ១៩២៧, ឈៀងបានបង្កើតរដ្ឋាភិបាលជាតិនិយមនៅក្នុងទីក្រុងណានជីង, និងសម្លាប់រង្គាលពួកកុម្មុយនិស្តក្នុងក្រុងសៀងហៃយ៉ាងសាហាវព្រៃផ្សៃ។ ព្រឹត្តិការណ៍បែបនេះបានបង្ខំឲបក្សកុម្មុយនិស្ត(CPC)ងើបបះបោរដោយប្រើអាវុធតបវិញ, សកម្មភាពទាំងអស់នេះ គេច្រើនសម្គាល់វាថាជាការនាំឲមានសង្គ្រាមស៊ីវិលចិន។