ប្រវត្តិសាស្ត្រនៃសាធារណរដ្ឋចិន

សាធារណរដ្ឋចិន (ភាសាអង់គ្លេស: Republic of China រឺ ROC) គឺជាប្រទេសអធិប្បតេយ្យពីឆ្នាំ១៩១២ ដល់ឆ្នាំ១៩៤៩, ដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅលើចិនដីគោក(ចិនបច្ចុប្បន្ន), ដែលសព្វថ្ងៃឋិតនៅក្រោមការគ្រប់គ្រង់របស់សាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិន។ រដ្ឋនេះបានបង្កើតឡើងនៅក្នុងខែមករា ឆ្នាំ១៩១២ បន្ទាប់ពីបដិវត្តស៊ីនហៃ, ដែលនាំឲដួលរលំនៃរាជវង្សឈិង, ដែលជារាជវង្សចុះក្រោយគេបង្អស់ក្នុងប្រវត្តិសាស្រ្តចិន។ ប្រធានាធិបតេយ្យដំបូងក្នុងរបបសាធារណរដ្ឋនេះគឺលោក ស៊ុន យ៉ាត់សិន, ដែលលោកបម្រើការបានតែមួយភ្លែតមុនពេលប្រគល់តំណែងជាប្រធានាធិបតេយ្យទៅឲលោក យន់ ស៊ីកៃ, ដែលជាមេដឹកនាំទាហានបីយ៉ាង់។ គណបក្សរបស់ស៊ុន, គឺ គណបក្សគួមីនតាង(KMT), ក្រោយមកដឹកនាំដោយលោក ស៊ុង ចាវរឺន ដែលជាអ្នកឈ្នះឆ្នោតសភាដែលប្រព្រឹត្តិឡើងនៅខែធ្នូ ឆ្នាំ១៩១២។ ប៉ុន្តែ, ស៊ុងត្រូវបានយន់បញ្ជាឲគេធ្វើឃាតភ្លាមៗបន្ទាប់ពីឈ្នះឆ្នោតហើយ; ឯទាហានបីយ៉ាង់, ដឹកនាំដោយយន់, ត្រូវបានគ្រប់គ្រងដោយលោកទាំងស្រុង។ នៅចន្លោះចុងឆ្នាំ១៩១៥ និងដើមឆ្នាំ១៩១៦, លោកយន់ ស៊ីកៃ បានប្រកាស់ខ្លួនឯងថាជាអធិរាជថ្មីរបស់ចិនហើយមិនយូរប៉ុន្មានក៏បានដាក់រាជវិញដោយសារតែមានភាពចលាចលច្រើននៅពាសពេញប្រទេស។ បន្ទាប់ពីយន់បានស្លាប់ក្នុងឆ្នាំ១៩១៦, អំណាចរបស់រដ្ឋាភិបាលបីយ៉ាង់ត្រូវបានចុះខ្សោយកាន់តែខ្លាំងបន្ទាប់ពីបំណងចង់ឲរាជវង្សឈិងមកគ្រប់គ្រងចិនវិញ។ ក្រុមបក្ខសម្ព័ន្ធនីមួយៗនៅក្នុងក្រុមទាហានបីយ៉ាង់បាននាំគ្នាទាមទារចង់បានឯកត្តជនស្វ័យភាពសេរីរួចហើយក៏ទៅជាប្រឡូកប្រឆាំងគ្នាវិញក្នុងសម័យសង្គ្រាមបក្ខចិន។