ធរណីន្ទ្រវម៌្ម (ភ្វូណាន)
| ធរណេន្ទ្រវម៌្មទី១ | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| កុរុង | |||||
| រជ្ជកាល | គ.ស ២២៨-២៤៨ | ||||
| រាជ្យមុន | កុរុងផ្វានជិនឝឹង | ||||
| រាជ្យបន្ត | កុរុងផ្វានឆាង | ||||
| |||||
| វង្ស | ផ្វាន | ||||
| សន្តតិវង្ស | សោមវង្ស | ||||
| ប្រសូត | នគរវ្នំ | ||||
| សុគត | គ.ស ២៤៨ នគរវ្នំ | ||||
កុរុងធរណេន្ទ្រវម៌្មទី១ (គ.ស ?-២៤៨) រជ្ជកាល (គ.ស ២២៨-២៤៨) កាលព្រះស្រីមារៈសោយទិវង្គតហើយ ព្រះរាជភាគិណេយ្យរបស់ព្រះអង្គ ព្រះនាមហៅតាមសំដីចិនថា ហ្វាន់ចាន់ (ព្រះចន្ទ្រ?) លបធ្វើគត់ព្រះផ្វានជិនឝឹង ដែលត្រូវទទួលរាជសម្បត្តិបង់ ហើយឡើងគ្រងពិភព ប្រាកដព្រះបរមនាមថា ធរណេន្ទ្រវម៌្ម។ ស្ដេចមានព្រះអគ្គមហេសី នឹងព្រះរាជឱរសព្រះរាជធីតាឬទេ មិនប្រាកដ ។ ការផែនដី - ព្រះបាទអាទិត្យវរ្ម័ន ទ្រង់បានតាំងវីរបុរស ១ នាក់ឈ្មោះស្រីអរជុន ឲ្យជាសេនាឯករបស់ព្រះអង្គមានងារជាព្រះសង្គ្រាមជ័យ ។ ទ្រង់បានចាត់ព្រះរាជវង្ស ១ អង្គឲ្យនាំព្រះរាជសារនឹងរាជបណ្ណាការទៅសុំចងសម្ពន្ធមិត្រនឹងស្ដេចឥណ្ឌៀក្នុងវង្សរុណ្ដាស ស្ដេចនោះបានថ្វាយសេះទេស ៤ នឹងរាជបណ្ណាការតបមកវិញក្នុងពេលនោះ ។ ក្នុងឆ្នាំ ព.ស. ៧៨៦ ទ្រង់បានតែរាជទូតឲ្យនាំរាជសារនឹងរាជបណ្ណាការទៅសុំចងសម្ពន្ធមិត្រនឹងប្រទេសចិន ១ ទៀត ។ ប្រាកដក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្ររបស់យើងថា ព្រះបាទអាទិត្យវរ្ម័នទ្រង់បានធ្វើនយោបាយក្នុងផ្លូវចងសម្ពន្ធមិត្រនឹងនានាប្រទេសជាដំបូង ។ ក្រោយនោះ ស្ដេចបានលើកទ័ពជើងគោកចេញទៅពង្រីកព្រះរាជអាណាខែត្រប៉ែកខាងលើតាមជួរទន្លេមេគង្គ បានធំទូលាយចេញទៅទៀត តែមិនប្រាកដក្នុងសេចក្ដីកត់ហេតុថា បានស្រុកអ្វីខ្លះ ។ តាមផ្លូវសន្និដ្ឋានរបស់អ្នកប្រវត្តិសាស្ត្រថា ព្រះបាទអាទិត្យវរ្ម័នទ្រង់វាយយកបានរដ្ឋគោត្របុរី របស់លវ៉ា ព្រោះរដ្ឋគោត្របុរ នៅជាប់ព្រំប្រទល់ខ្មែរភាគខាងលើនេះ ។ ព្រះមហាក្សត្រិយ៍អង្គនេះហើយដែលប្រាកដរឿងរ៉ាវនៅសិលាចារិកក្នុងស្រុកវោក័ន ។ ព្រះបាទអាទិត្យវរ្ម័នស្ដេចនៅក្នុងរាជសម្បត្តិដល់មកក្នុងឆ្នាំ ព.ស. ៧៨៧ ក៏ត្រូវព្រះហ្វាន់ចាង ព្រះរាជឱរសបន្ទាប់របស់ព្រះឧទយវរ្ម័នលបប្លុងព្រះជន្មបង់ ដើម្បីយករាជបល្ល័ង្គ ។ ទោះបីទ្រង់សោយទិវង្គតដោយអាករមិនប្រក្រតីក៏ដោយ តែព្រះអង្គក៏នៅតែមានព្រះកិត្តិយសជារាជាធិរាជ ១ អង្គទៀតក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រ ។
ពេលដែលស្រីមារវម៌្មបានសោយទិវង្គតទៅ ព្រះអង្គនៅមានបុត្រមួយអង្គទៀត ប៉ុន្តែនៅបៅដោះនៅឡើយ។ បុត្រអង្គនោះឈ្មោះ ឆាង (ផ្វាន់ឆាង រឺ ឆាងវម៌្ម) បានរស់នៅក្នុងចំណោមប្រជារាស្ត្រ។ លុះធំបានព្រះជន្ម ២០ វស្សាបានប្រមូលស្ម័គ្របក្សពួកទៅធ្វើគត់ធរនិន្ទ្រៈវិញ។ ក៏ប៉ុន្តែមេទ័ពម្នាក់របស់ធរនិន្ទ្រៈបានធ្វើគត់ព្រះអង្គ ហើយបានឡើ់ងសោយរាជ្យវិញ។ ព្រះអង្គទ្រង់បានបញ្ជាឲ្យកសាងកន្លែងកំសាន្តផ្សេងៗ។ ព្រឹកនិងថ្ងៃត្រង់ ទ្រង់ប្រទានសវនការ ៣ រឺ ៤ ដង។ ជនបរទេស និងប្រជារាស្ត្របានថ្វាយ ចេក អំពៅ អណ្ដើក និង សត្វបក្សី...។ ព្រឹត្តិការណ៍នេះបានកើតឡើងតាំងពីស្រីមារៈសោយទិវង្គត និងរហូតដល់អស្សាចេយ្យ (ហ្វាន់ស៊ីយុន) ឡើងសោយរាជ្យគឺនៅរវាងឆ្នាំ ២២៥ និង ២៥០។ នៅចន្លោះកាលកំណត់ទាំងពីរនេះ ក្នុងរជ្ជកាលរបស់ ធរនិន្ទ្រវម៌្ម ដែលអាណាចក្រវ្នំមានទំនាក់ទំនងជាមួយនឹងរាជវង្សមុរុណ្ឌនៅឥណ្ឌានិងបញ្ជូនរាជទូតទី១ទៅកាន់ចិន។ បើតាមពង្សាវតារនគរបីចិនធរនិន្ទ្រវម៌្មនេះហើយ បានបញ្ជូនរាជទូតទី១ទៅប្រទេសចិននៅឆ្នាំ ២៤៣ នៃ គ.ស. ដើម្បីនាំភ្លេងនិងផលិតផលទៅថ្វាយស្ដេចចិន។ គេអាចចោទសួរថាតើធរនិន្ទ្រវម៌្មនេះហើយ ដែលជាអ្នកនិពន្ធសិលាចារឹកវ៉ូកាញ់ដែលអះអាងថាព្រះអង្គជាញាតិនៃព្រះបាទស្រីមារៈ ?
អស្សាជ័យរាជបានឡើងសោយរាជ្យបន្តពីធរនិន្ទ្រវម៌្ម ក្រោយពីបានធ្វើគត់បុត្ររបស់ព្រះបាទស្រីមារវម៌្មរួច បានទទួលនៅប្រមាណឆ្នាំ ២៤៥-២៥០ នូវគណៈទូតរបស់លោកខាំង-ថែយ និងលោកឈូយីង ដែលបានមកជួបគ្នាជាមួយទូតឥណ្ឌានៅក្នុងរាជវាំង។
កាលបើ ឡើងសោយរាជ្យភ្លាម ក៏ចាត់កងទ័ពឲ្យចេញទៅធ្វើឃាតកូនព្រះបាទហ្វាន់ឆេម៉ាន់ គិនចេង ដើម្បីបំបាត់កុំឲ្យមានគូប្រជែងត្រឹមត្រូវតាមច្បាប់ដែលអាចនាំមក នូវការសៅហ្មងទៅថ្ងៃក្រោយ ។ ព្រឹត្តិការណ៍នេះ បានកើតនៅក្នុងគ្រឹស្តសករាជ២៣០ ។ អ្នកប្រវត្តិវិទូខ្លះមានជំនឿថា ព្រះហ្វាន់ចាន់ កាលបើបានក្លាយទៅជាព្រះមហក្សត្រមានព្រះនាម ធរនិន្ទ្រវរ្ម័ន ។ សិលាចារឹកមួយជាភាសាសំស្ក្រឹតដែលមានអាយុចាស់ជាងគេ ហើយដែលគេរកឃើញនៅ វូកាញ់ ខេត្តញ៉ាត្រាង ប្រទេសវៀតណាម បានបញ្ជាក់រៀបរាប់អំពីទំនាក់ទំនងរវាងព្រះអង្គ និងព្រះមហក្សត្រឥណ្ឌាក្នុងរាជវង្ស មុរុណទស ។
កាល នោះ ព្រះបាទហ្វាន់ឆេម៉ាន់ មានបុត្រមួយអង្គទៀតដែលនៅជាទារកនៅឡើយ ។ អាយុបាន២០ឆ្នាំ ដឹងក្ដីកាលណា ព្រះរាជបុត្រអង្គនេះ ប្រមែប្រមូលបក្សពួក កកងទ័ពយោធា លើកមកធ្វើសង្គ្រាម ហើយក៏បានសម្រេចធ្វើឃាតព្រះបាទហ្វាន់ចាន់ ដើម្បីសងសឹកឪពុក ។ ព្រះអង្គបានដណ្ដើមយករាជ្យមកវិញ ។ តែព្រះរាជបុត្រអង្គនេះ មិនបានសោយរាជ្យសម្បត្តិដូចក្ដីបំណងទេ ។ ព្រះអង្គត្រូវមេទ័ពធំម្នាក់របស់ស្ដេចហ្វាន់ចាន់ ឈ្មោះ ស៊ីយុន ធ្វើឃាត ។ មេទ័ពស៊ីយុនបានលើកទ័ពមកច្បាំងដណ្ដើមអំណាច ដោយសម្អាងយកលេសថាមកសងសឹកជំនួសស្ដេច ។ ឆ្លៀតឱកាសដ៏ល្អនោះ មេទ័ពស៊ីយុន ក៏ប្រកាសខ្លួនភ្លាមជាស្ដេចនគរហ្វូណន គឺប្រហែលជាក្នុងគ.ស២៤០ (អ្នកប្រវត្តិវិទូខ្លះ សរសេរថាព្រឹត្តិការណ៍នេះ បានកើតនៅក្នុងគ.ស២៥០) ។
ឯកសារយោង
- ប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរដោយលោក រស់ចចន្ទាបុត្រ។
- ព្រះរាជពង្សាវតារភាគទី ១ សម័យនគរភ្នំ ដោយ ក្រសេម-ទេពពិទូរ
| មុនដោយ កុរុងផានផាន |
នគរវ្នំ | តដោយ កុរុងផ្វានគិនឝឹង |