ប្រព័ន្ធខ្នាតអន្តរជាតិ

ប្រព័ន្ធ​ខ្នាត​អន្តរជាតិ (អង់គ្លេស៖ International System of Units) គឺ​ជា​ទ្រង់ទ្រាយ​ទំនើប​មួយ​នៃ​ប្រព័ន្ធម៉ែត្រ។ ឈ្មោះ​ប្រព័ន្ធ​នេះ​អាច​ហៅ​កាត់ថា SI មក​ពី​ពាក្យ​បារាំង Système International d'unités ។

ប្រព័ន្ធ​ខ្នាត​អន្តរជាតិ គឺ​ជា​ប្រព័ន្ធ​រង្វាស់​មួយ​ដែល​ផ្អែក​លើ​ខ្នាត​គោល​ចំនួន​៧ ដូច​ជា៖ ម៉ែត្រ (ប្រវែង), គីឡូក្រាម (ម៉ាស), វិនាទី (ពេល​វេលា), អំពែរ (ចរន្ត​អគ្គិសនី), កែលវិន (សីតុណ្ហភាព), ម៉ូល (បរិមាណ), និង កាំងដេឡា (ពន្លឺ)។ គេ​អាច​ប្រើ​ខ្នាត​គោល​ទាំង​នេះ ដើម្បី​ផ្សំ​គ្នា​ទៅ​វិញ​ទៅ​មក។ ការ​ផ្សំ​បែប​នេះ​បង្កើត​ឲ្យ​មាន​ជា ខ្នាត​កម្លាយ ដែល​គេ​អាច​យក​ទៅ​បក​ស្រាយ​បរិមាណ​ដទៃ​ទៀត​ដូច​ជា កម្រិង​សំឡេង, ថាមពល, អានុភាព, និង ល្បឿន។

ប្រព័ន្ធ​នេះ​ត្រូវ​បាន​គេ​យក​ទៅ​ប្រើ​ជា​សាកល ក៏​ប៉ុន្តែ​មាន​ប្រទេស​មួយ​ចំនួន​មិន​ប្រើ​ប្រព័ន្ធ​នេះ​ជា​ខ្នាត​រង្វាស់​ផ្លូវ​ការ​ឡើយ ដូច​ជា មីយ៉ាន់ម៉ា, លីបេរៀ, និង សហរដ្ឋអាមេរិក។ នៅ​ក្នុង​ប្រទេស​ទាំង​នេះ គេ​តែង​ប្រើ​ប្រព័ន្ធ​ខ្នាត​អន្តរជាតិ​នៅ​ក្នុង​វិទ្យាសាស្ត្រ និង​វេជ្ជសាស្ត្រ។

ប្រវត្តិ​និង​ការ​ប្រើ

ប្រព័ន្ធម៉ែត្រ ត្រូវ​បាន​បង្កើត​ឡើង​នៅ​ប្រទេស​បារាំង ក្រោយ បដិវត្តន៍បារាំង ក្នុង​ឆ្នាំ​១៧៨៩។ ប្រព័ន្ធ​ដើម​នេះ​មាន​តែ​ខ្នាត​គំរូ​ពីរ​ប៉ុណ្ណោះ​គឺ​គីឡូក្រាម និង​ម៉ែត្រ។ ប្រព័ន្ធ​ម៉ែត្រ​នេះ​មាន​ភាព​ពេញ​និយម​នៅ​ក្នុង​ចំណោម​អ្នក​វិទ្យសាស្ត្រ​ជាច្រើន។

នៅ​ក្នុង​ទសវត្សរ៍​ឆ្នាំ​១៨៦០ James Clerk Maxwell និង William Thomson (ដែល​ក្រោយ​មក​ត្រូវ​គេ​ស្គាល់​ថា​ជា Lord Kelvin) បាន​ស្នើ​ប្រព័ន្ធ​មួយ​ទៀត​ដែល​មាន​ខ្នាត​គោល​ចំនួន​បី មាន​ប្រវែង ម៉ាស និង​ពេល​វេលា។ ចំណែក​ខ្នាត​ដទៃ​ទៀត គេ​បាន​ធ្វើ​កម្លាយ​ចេញ​ពី​ខ្នាត​គោល​ទាំង​បី​នោះ។ ក្រោយ​មក​ទៀត គេ​បាន​ប្រើ​សំណើ​នោះ ដើម្បី​ប្រព័ន្ធ​ថ្មី​មួយ​ទៀត​មាន​ឈ្មោះ​ថា ប្រព័ន្ធ​ខ្នាត​សង់ទីម៉ែត្រ-ក្រាម-វិនាទី (centimetre–gram–second system of units ) ហៅ​កាត់​ថា CGS។ ខ្នាត​មួយ​នេះ​ប្រើ​សង់ទីម៉ែត្រ​ជា​ខ្នាត​គោល​សម្រាប់​ប្រវែង, ក្រាម​ជា​ខ្នាត​គោល​សម្រាប់​ម៉ាស និង​វិនាទី​ជា​ខ្នាត​គោល​សម្រាប់​ពេល​វេលា។ ក្នុង​នោះ​ក៏​មាន​រួម​បញ្ចូល​ខ្នាត ឌីន (dyne) ជា​ខ្នាត​គោល​សម្រាប់ កម្លាំងច្រាន និង អឺហ្កង់ ជា​ខ្នាត​គោល​សម្រាប់​ថាមពល។

នៅ​ពេល​អ្នក​វិទ្យាសាស្ត្រ​បាន​សិក្សា​ទៅ​លើ អេឡិចត្រូនិក និង ដែនម៉ាញេទិក ពួក​គេ​ក៏​បាន​នឹក​ឃើញ​ថា​ត្រូវ​មាន​ខ្នាត​គោល​ដទៃ​ទៀត ដែល​ត្រូវ​ការ​ចាំបាច់ ដើម្បី​បកស្រាយ​លើ​ប្រធានបទ​ទាំង​នោះ។ នៅ​ពាក់​កណ្ដាល​សតវស្ស​ទី​២០ កំណែ​ផ្សេងៗ​នៃ​ប្រព័ន្ធ​ម៉ែត្រ​ត្រូវ​បាន​ប្រើ ដែល​ជា​ហេតុ​នាំ​ឲ្យ​មាន​ការ​យល់​ច្រឡំ​ច្រើន។

In 1954, the 9th General Conference on Weights and Measures (CGPM) created the first version of the International System of Units. The six base units that they used were the metre, kilogram, second, ampere, Kelvin, and candela. The seventh base unit, the mole, was added in 1971.

SI is now used almost everywhere in the world, except in the United States, Liberia and Myanmar, where the older imperial units are still widely used. Other countries, most of them historically related to the British Empire, are slowly replacing the old imperial system with the metric system or using both systems at the same time.

Units of measurement

Base units

The SI base units are measurements used by scientists and other people around the world. All the other units can be written by combining these seven base units in different ways. These other units are called "derived units".

SI base units

Unit name	Unit symbol	Quantity measured	General definition
metre	m	length	Original (1793): 1/10000000 of the meridian through Paris between the North Pole and the Equator Current (1983): The distance traveled by light in a vacuum in 1/299792458 second
kilogram	kg	mass	Original (1793): The grave was defined as being the weight [mass] of one cubic decimetre of pure water at its freezing point. Current (1889): The mass of the International Prototype Kilogram, a cylinder of platinum-iridium alloy kept at the International Bureau of Weights and Measures near Paris.
second	s	time	Original (Medieval): 1/86400 of a day Current (1967): The time needed for 9192631770 periods or cycles of the radiation created by electrons moving between two energy levels of the caesium-133 atom.
ampere	A	electric current	Original (1881): A tenth of the abampere, the unit of current used in the electromagnetic CGS. Current (1946): The current passing through two very long and thin wires placed 1 m apart that produces an attractive force equal to ២×10−៧ newton per metre of length.
kelvin	K	temperature	Original (1743): The centigrade scale is obtained by assigning 0° to the freezing point of water and 100° to the boiling point of water. Current (1967): The fraction 1/273.16 of the thermodynamic temperature of the triple point of water.
mole	mol	amount of substance	Original (1900): The molecular weight of a substance in mass grams. Current (1967): The same amount as the number of atoms in 0.012 kilogram of carbon-12.
candela	cd	luminous intensity	Original (1946): 1/60 of the brightness per square centimetre of a black body at the temperature where platinum freezes. Current (1979): The luminous intensity, in a given direction, of a source that emits monochromatic radiation of frequency ៥៤០×10១២ hertz and that has a radiant intensity in that direction of 1/683 watt per steradian.
Notes

Derived units

Derived units are created by combining the base units. The base units can be divided, multiplied, or raised to powers. Some derived units have special names. Usually these were created to make calculations simpler.

Named units derived from SI base units

Name	Symbol	Quantity	Expression in terms of other units	Expression in terms of SI base units
radian	rad	plane angle		−
steradian	sr	solid angle		−
hertz	Hz	frequency		s−1
newton	N	force, weight		m∙kg∙s−2
pascal	Pa	pressure, stress	N/m2	m−1∙kg∙s−2
joule	J	energy, work, heat	N∙m	m2∙kg∙s−2
watt	W	power, radiant flux	J/s	m2∙kg∙s−3
coulomb	C	electric charge		s∙A
volt	V	voltage, electrical potential difference, electromotive force	W/A& or J/C	m2∙kg∙s−3∙A−1
farad	F	electrical capacitance	C/V	m−2∙kg−1∙s4∙A2
ohm	Ω	electrical resistance, impedance, reactance	V/A	m2∙kg∙s−3∙A−2
siemens	S	electrical conductance	1/Ω	m−2∙kg−1∙s3∙A2
weber	Wb	magnetic flux	J/A	m2∙kg∙s−2∙A−1
tesla	T	magnetic field strength	Wb/m2 or V∙s/m2 or N/A∙m	kg∙s−2∙A−1
henry	H	inductance	Wb/A or V∙s/A	m2∙kg∙s−2∙A−2
degree Celsius	°C	temperature relative to 273.15 K	TK − 273.15	K
lumen	lm	luminous flux	cd∙sr	cd
lux	lx	illuminance	lm/m2	m−2∙cd
becquerel	Bq	radioactivity (decays per unit time)		s−1
gray	Gy	absorbed dose (of ionizing radiation)	J/kg	m2∙s−2
sievert	Sv	equivalent dose (of ionizing radiation)	J/kg	m2∙s−2
katal	kat	catalytic activity		s−1∙mol

Prefixes

Very large or very small measurements can be written using prefixes. Prefixes are added to the beginning of the unit to make a new unit. For example, the prefix kilo- means "1000" times the original unit and the prefix milli- means "0.001" times the original unit. So one kilometre is 1000 metres and one milligram is a 1000th of a gram.

Standard prefixes for the SI units of measure

Multiples	Name		deca-	hecto-	kilo-	mega-	giga-	tera-	peta-	exa-	zetta-	yotta-
	Prefix		da	h	k	M	G	T	P	E	Z	Y
	Factor	100	101	102	103	106	109	1012	1015	1018	1021	1024
Fractions	Name		deci-	centi-	milli-	micro-	nano-	pico-	femto-	atto-	zepto-	yocto-
	Prefix		d	c	m	μ	n	p	f	a	z	y
	Factor	100	10−1	10−2	10−3	10−6	10−9	10−12	10−15	10−18	10−21	10−24