ប្រវត្តិច្បាប់រក្សាសិទ្ធ
ប្រវត្តិច្បាប់រក្សាសិទ្ធ
ប្រវត្តិសាស្ត្រនៃ ច្បាប់រក្សាសិទ្ធិបានចាប់ផ្ដើម ជាមួយអភ័យឯកសិទ្ធិ ដែលត្រូវបានអនុញ្ញាតិអោយផ្តាច់មុខបោះពុម្ពជាសៀវភៅឡើង។ លក្ខន្តិកៈរបស់ម្ចាស់ស្ត្រី អេនី'(Anne)' នៃប្រទេសអង់គ្លេសនៅឆ្នាំ ១៧០៩ មានចំនងជើងពេញថា ជាសកម្មភាពរៀនមួយយ៉ាងក្លាហាន់ ដោយ បន្សល់ទុកនូវអ្នក និពន្ធ ឬអ្នកទិញ នៅលើសៀវភៅដែលបានថតចំលងយកទៅប្រើប្រាស់ នៅកំឡុងពេលនោះ មានការវាយតំលៃជា ការរក្សាសិទ្ធ ដំបូងគេ។ ច្បាប់រក្សាសិទ្ធដំបូងគេ គ្រាប់តែដាក់នៅលើសៀវភៅដែលបានថតចំឡងតែប៉ុន្នោះ។ អស់រយៈពេលជាច្រើន អ្នកប្រើប្រាស់មួយចំនួន ដូចជាការបកប្រែរ អ្នកធ្វើការក្លែងបន្លំ ច្បាប់ដើម ហើយការរក្សាសិទ្ធគ្រប់ដណ្តប់យ៉ាងទូលំទូលាយ នៅក្មុងមជ្ឈដ្ឋានការងារ រួមទាំងមាន ផែនទី ការសំដែង គំនូរ រូបថត ថតចំលងសំលេង រូបភាពមានចលនា និងកម្មវិធីកុំព្យូទ័រមួយចំនួន។ បច្ចុប្បន្នច្បាប់រក្សាសិទ្ធ អន្តរជាតិបានធ្វើអោយមាន បមានីយ៍កម្មទៅតាម អាណាខេត្តមួយចំនួនតាមរយៈការព្រមព្រៀងនៅក្នុងតំបន់និងអន្តរជាតិ ដូចជានៅ ទីក្រុងបឺនBerne ប្រទេសអាឡឹម៉ង់ ហើយនិងនៅអឺរ៉ុបផងដែរ។ ទោះបីជាមានច្បាប់ការរក្សាសិទ្ធយ៉ាងម៉ឹងម៉ាត់យ៉ាងណាក៏ដោយ ។ សាលាក្តីនីមួយៗ បានបំបែកច្បាប់ផ្សេងៗ និងភាពទៀងទាត់សិទ្ធថតចំលង។ សាលាក្តីមួយចំនួនបានរៀបចំសីលធម៌ អភ័យឯកសិទ្ធដល់អ្នកនិពន្ធ អោយដូចជាបង្កើតការងារនោះឡើង។ ច្បាប់រក្សាសិទ្ធជាអភ័យឯកសិទ្ធពិសេស ដែលបានអនុញ្ញាតិអោយ អ្នកនិពន្ធឬ នាយកជាម្ចាស់របស់ការងារខ្លួន រួមទាំងច្បាប់ថតចំលងចែកចា និង តម្រូវការផងដែរ។ ការរក្សាសិទ្ធមិនមែមការពារគំនិតទេ ត្រឹមតែការសំដែងអោយឃើញថាជារបស់គេ ការតែងតាំងទៅជាការស្រេច។ នៅក្នុងសាលាក្តីភាគច្រើន ការតែងតាំងសិទ្ធថតចំលង មិនត្រូវការចុះបញ្ជីឡើយ។ ម្ចាស់ដើមមានសិទ្ធពិសេសក្នុងការគ្រប់គ្រងការថតចំលង និងការចែកចាយផ្សេងៗ ក្នុងពេលជាក់លាក់មួយ បន្ទាប់ពីការងារមួយណាដែលបានដាក់ចូលជាកម្មសិទ្ធសាធារណៈ។ ការប្រើប្រាស់គឺត្រូវស្ថិតនៅ ក្រោមការកំណង់ និងការលើកលែងរបស់អ្នកដែលជាម្ចាស់ឯកសិទ្ធ ដូចជាការប្រើប្រាស់បានសមរម្យ មិនទាមទា អោយមានការសុំអនុញ្ញាតិពី ម្ចាស់ដើមឡើយ ។ រីឯការប្រើប្រាស់ដទៃទៀងទាមទាអោយមានការសុំអនុញ្ញាតិបានត្រឹមត្រូវទើបយកទៅប្រើប្រាស់បាន។
ការរីកចំរើនដំបូង
ច្បាប់អភ័យឯកសិទ្ធ បានចេញមុនគេមកពី ប្រទេស អ៊ីរីឡែន(Ireland) នៅបណ្ណល័យ កាថាច(Cathach) គឺជាមានវ័យចាស់ជាងគេបំផុតនៃការសរសេរសៀវភៅ និងជាគំរូដំបូងគេសំនេរអ៊ីរីស( Irish)។
ច្បាប់នៅប្រទេសបារាំងដំបូង
អត្ថបទដើមៈទំព័រគំរូ:ច្បាប់រក្សាសិទ្ធរបស់ប្រទេសបារាំង
សៀវភៅរបស់បារាំងជំនាន់មុនបានយល់ស្របជាផ្លូវការដោយអ្នកត្រួតពិនិត្យនិងអ្នកនិពន្ធ និងអ្នកបោះពុម្ភដែលបានទទួលអភ័យឯកសិទ្ធដោយព្រះមហាក្សត្រមុន និងបោះពុម្ភជាសាធារណៈ។ អភ័យឯកសិទ្ធ គឺមិនចុះសំរុងនិងគ្នារហូតដល់៦ឆ្នាំទើមបានបង្កើតថ្មីជាផ្លូវការមួយ។ នៅពេលនោះផងដែរត្រូវបានបង្កើតថ្មីនូវដោយព្រះមហាក្សត្របានដាក់ដោយផ្ទាល់ និងមិនប្រាកដ។ នៅឆ្នាំ១៧៦១ មានការប្រជុំមួយ ដែលក្ដៅគគុកដោយ ស្ដេចខោនស៊ីល(Council)បានអោយអភ័យឯកសិទ្ធដល់អ្នកនិពន្ធជាងអ្នកបោះពុម្ភ នូវប្រធានបទអក្សរសាស្រ្តដែលស្រដៀងគ្នាដែលមានការផ្លាស់ប្ដូរកន្លែង នៅប្រទេសអង់គេ្លសអំឡុងពេល ការប្រកួតប្រជែងនៃអ្នកលក់សៀវភៅ[១]។ នៅឆ្នាំ១៧៧៧ អនុក្រុមនៃច្បាប់បានចេញម្ដងទៀតនូវអភ័យឯកសិទ្ធ។ ពេលវេលានៃអភ័យឯកសិទ្ធត្រូវបាន ដាក់នូវរយៈពេលយ៉ាងខ្លីគឺ១០ឆ្នាំរឺសំរាប់ ពេលដែលអ្នកនិពន្ធនៅរស់ប៉ុន្នោះដែលមិនលើសនេះឡើយ។ប្រសិនបើអ្នកនិពន្ធបានទទួលសិទ្ធនិងមិនមានការបង្កើត និងមិនលក់ នូវសៀវភៅគេអាចបោះពុម្ភដោយខ្លួនឯងនិង ចម្លងបន្តរដើម្បីលក់ដោយខ្លួនឯង ហើយឆ្លងកាត់ការអនុញ្ញាតទុកជាកេរ្តិ៍មរតក ដែលមានភាពពេញចិត្តនិងមានសិទ្ធជំទាស់។ ប្រសិនបើការអនុញ្ញាតត្រូវបានដោះស្រាយអោយអ្នកបោះពុម្ភសិទ្ធក្នុងការជំទាស់គឺមានរយៈពេលមុន។ ច្បាប់ហាមឃាត់នៃការផ្លាស់ប្ដូរថ្មីនៃការអនុញ្ញាតគឺមានច្បាប់មួយដែលផុតកំនត់ ដែលមនុស្សខ្លះអាចទទួលកាអនុញ្ញាតធម្មតាដើម្បីបង្កើតនិងចម្លងការងាររបស់ពួកគេ[១]។ ហេតុនេះហើយកម្មសិទ្ធបោះពុម្ភសៀវភៅ ដែលទទួលបានការអនុញ្ញាតត្រូវបានបោះបង់ចោលនូវការរៀបចំ។ បន្ទាប់ពីការផ្លាស់ប្ដូររបស់បារាំងមានការជជែកតវ៉ាយ៉ាងខ្លាំនៅ ខមិដាយ ហ្វ្រេនខៀស(Comédie-Française) ធ្វើអោយមានការតវ៉ាយ៉ាងខ្លាំងអំពីសិទ្ធក្នុងការបង្ហាញនូវវិនាដកម្មបានកើតមានឡើង[១]។ ហើយនៅឆ្នាំ១៧៩១ការប្រជុំអន្តរជាតិបានលុបចោលនូវការអនុញ្ញាតនេះ។ អ្នកគ្រប់គ្នាត្រូវបានបង្កើតនូវល្ខោននិង ការប្រជុំអន្តរជាតិបានប្រកាសថាការងាររបស់អ្នកនិពន្ធខ្លះ ដែលបានស្លាប់ជាង៥ឆ្នាំគឺបានផ្សព្វផ្សាយនូវអ្វីដែលគាត់មាន។ ការប្រជុំអន្តរជាតិបានបង្ហាញថាការផ្សព្វផ្សាយការងាររបស់ពួកគេ ត្រូវបានធ្វើដោយវាជាការផ្សព្វផ្សាយបែបធម្មជាតិហើយវាជាសិទ្ធរបស់ អ្នកនិពន្ធដែលបានរក្សាទុកជាគោលការណ៍ខុសពីធម្មតានេះដើម្បីអោយអ្នកនិពន្ធមានពេលធ្វើការរបស់គាត់។ ឆ្នាំ១៧៩៣មានច្បាប់ថ្មីបានបង្កើតសំរាប់អ្នកនិពន្ធ អ្នកនិពន្ធបទភ្លេង អ្នកវិចិត្រតរ ដែលបានតវាដើម្បីបង្កើតនិងបានបែងចែកការងាររបស់ពួកគេហើយសិទ្ធត្រូវបានពង្រីក សំរាប់ទ្រព្យសម្បត្តិរបស់ពួកគេនិងបន្តបាន១០ឆ្នាំបន្ទាប់ពីគេបានស្លាប់។ ការប្រជុំអន្តរជាតិបានរក្សាទុកច្បាប់នេះយ៉ាងល្អ។និងហៅច្បាប់នេះថា Declaration of the Rights of Geniu ហើយត្រូវបានល្បីជាសេចក្ដីថ្លែងការនៃសិទ្ធរបស់បុរសនិងពលរដ្ឋទាំងអស់(Declaration of the Rights of Man and of the Citizen)។ ទោះបីជាយ៉ាងណាក៏ដោយសិទ្ធរបស់អ្នកនិពន្ធ គឺបានជាប្រធានបទមួយដែលមានការបែងចែកក្នុងកាចម្លង Bibliothèque Nationale និងនៅស.វទី១៩ អ្នកអត្ថាធិបាយបានចាច្បាប់ នៅឆ្នាំ១៧៩៣ជាutilitarian និងប្រើប្រាស់នៅក្នុងសង្គម[១]។
សិទ្ធនៅសហរដ្ឋអាមេរិច
ច្បាប់នៃAneមិនត្រូវបានដាក់ពាក្យសុំទៅអាណានិគមបារាំងទេ។ សេដ្ឋកិច្ចរបស់សហរដ្ឋអាមេរិចដំបូងគឺមានលក្ខណៈធំសំបើមដែលអាស្រ័យទៅលើការធ្វើស្រែចំការនិងមានតែសិទ្ធឯកជនចំនួន៣ដែលបានកើតឡើងនៅសហរដ្ឋអាមេរិចនៅឆ្នាំ1783។នៅក្នុងច្បាប់ទាំងបីនោះមានពីរដែលបានកំនត់សំរាប់រយៈពេល៧ឆ្នាំនិងផ្សេងពីនោះគឺមានតែរយៈពេល៥ឆ្នាំ។នៅក្នុងឆ្នាំ1783 ការបញ្ចុះបញ្ចូលរបស់អ្នកនិពន្ធអោយមានសមាជនៃទ្វីប(Continental Congress)គឺភាគច្រើនសំរាប់ការសិក្សាបុរសនិងការពារអក្សរសាស្រ្តជាងការមានទេពកោសល្យដែលមិនយកមកប្រើប្រាស់។ប៉ុន្តែអត្ថបទដែលមានការចូលរួមជាច្រើន(Articles of Confederation) អ្នកអនុញ្ញាតច្បាប់នៃសមាជនៃទ្វីបមិនអនុម័ត្តច្បាប់រក្សារសិទ្ធនេះឡើយ។ សមាជនៃទ្វីបបានដាក់សំនើរនេះនៅក្នុងរដ្ឋយ៉ាងប្រញ៉ាប់រហូតដល់ការបោះពុម្ភសៀវភៅថ្មីអំពីច្បាប់នេះដែលរយៈពេលដែលតិចជាង៤០ឆ្នាំចំពោះការប្រកាសដំបូងហើយសំដីរបស់អ្នកនិពន្ធគឺមានអំនាចប្រសិនបើពូកគេនិងរស់នៅជាក្រុមដំបូង និងសៀវភៅសំរាប់ក្រុមដ៏ទៃទៀតគឺមានរយៈពេលតិចជាង៤០ឆ្នាំ។មានរដ្ឋចំនួនបីដែលបានអនុម័ត្តអោយប្រើប្រាស់ច្បាប់រក្សាសិទ្ធនៅឆ្នាំ១៧៨៣ដំបូងគេដែលសមាជនៃទ្វីមបានដាក់ហើយបានបន្តរហូតមកដល់រដ្ឋទទួលយកច្បាប់រក្សាសិទ្ធ(Delaware )។មានរដ្ឋចំនួន៧ដែលឯកភាពនិងច្បាប់Ane និងសមាជនៃទ្វីបហើយក៏បានស្នើសុំអោយមាន៤០ឆ្នាំសំរាប់ពីរក្រុម។ហើយរដ្ឋ៥ដែលនៅសល់ក៏អនុញ្ញាតសំរាប់មួយក្រុមមានរយៈពេល៤០ឆ្នាំនិង២០នឹង២១ឆ្នាំដោយពុំមានការផ្លាស់ប្ដូរថ្មី។
- ↑ ១,០ ១,១ ១,២ ១,៣ Yu, Peter K (2007). Intellectual Property and Information Wealth: Copyright and related rights. Greenwood Publishing Group. pp. 141–142. ល.ស.ប.អ. 9780275988838. http://www.google.com/books?id=tgK9BzcF5WgC&dq=statute+of+anne+copyright&lr=&as_brr=3&source=gbs_navlinks_s.