SQL

Տվյալների բազաներ

Տվյալների բազան տվյալների որոշակի ձևով կազմակերպված համախումբ է, որում տվյալները պահպանվում են համաձայն նախապես որոշված նշանակման:

Ավանդական «թղթյա» տվյալների բազաներն ունեն մի շարք թերություններ, օրինակ՝

պահանջվում են ֆիզիկական մեծ տարածքներ,
անհրաժեշտ տվյալները գտնելու համար պահանջվում է բավականաչափ երկար ժամանակ,
դարակները և կարգացանկերը կարգավորված վիճակում պահպանելու համար պետք է ծավալուն աշխատանք կատարել և մեծ ջանքեր գործադրել:

Տվյալների էլեկտրոնային բազաները թույլ են տալիս լուծել բոլոր այդպիսի խնդիրները:Առավել լայն կիրառություն են գտել տվյալների ռելյացիոն բազաները: Ռելյացիոն բազաներում ինֆորմացիան բաժանված է տրամաբանորեն կապակցված համեմատաբար փոքր և, դրա հետևանքով, ավելի հեշտ ղեկավարվող մասերի, որոնք կոչվում են աղյուսակներ: Աղյուսակները իրենց կազմակերպման մակարդակի շնորհիվ պարզեցնում են բազայի ուղեկցումը և ապահովում դրա առավել օպտիմալ գործարկումը:

Հատուկ գրականությունում աղյուսակի տողը անվանում են գրանցում (record), իսկ սյունակը` դաշտ (field)

Ռելյացիոն է կոչվում այն տվյալների բազան, որը բաղկացած է տրամաբանորեն փոխկապակցված բաղադրիչներից, որոնք կոչվում են աղյուսակներ:

Աղյուսակը բազաներում տվյալների պահպանման հիմնական միավորն է: Ռելյացիոն բազաներում ղեկավարման հատուկ համակարգի միջոցով ապահովվում են տվյալների հետ տարբեր գործառնությունների կատարման հնարավորություններ: Այդ համակարգերը կոչվում են տվյալների բազայի կառավարման ռելյացիոն համակարգեր - ՏԲԿՌՀ: ՏԲԿՌՀ-ների առավել խոշոր արտադրողներն են Oracle, Microsoft, Informix, Sybase և IBM ֆիրմաները:

Ռելյացիոն բազաներում աղյուսակների տրամաբանական փոխկապակցվությունը (ինչպես սովորաբար ասում են` աղյուսակները գտնվում են հարաբերությունների (relations) մեջ և այդ պատճառով կոչվում են աղյուսակ-հարաբերություններ) թույլ է տալիս մեկ հարցման միջոցով գտնել բոլոր անհրաժեշտ տվյալները, որոնք կարող են պարունակվել մի քանի աղյուսակներում:

Տվյալների բազաների SQL լեզու

SQL-ը կամ հարցումների կառուցվածքավորված լեզուն ստանդարտ լեզու է, որը նշանակված է տվյալների ռելյացիոն բազաների հետ փոխգործակցելու համար: Դրա նախատիպը մշակվել էր IBM-ում, դոկտոր Կոդդի (E.F.Codd) “Ռելյացիոն մոդելի օգտագործումը տվյալների բաժանված բանկերում” հոդվածի հիման վրա, յոթանասունական թվականներին: SQL-ի առաջին ծրագրային արտադրանքը` Oracle ՏՌԲԿՀ-ն (տվյալների ռելյացիոն բազայի կառավարման համակարգ), ստեղծվեց 1979 թ. Relational Software, Inc. կորպորացիայի (հետագայում այն վերաանվանվեց Oracle Corporation) կողմից: Ծրագրային արտադրանքի շուկայում այդ ՏՌԲԿՀ-ն մեծ հաջողությունը ստիպեց մյուս խոշոր ֆիրմաներին (Sybase, Informix, Microsoft) թողարկել SQL-ի վրա հիմնված ՏՌԲԿՀ-ների սեփական տարբերակները: Քանի որ SQL-ը այն ժամանակ նորույթ էր, և դեռ ստեղծված չէին ստանդարտներ, ապա յուրաքանչյուր ֆիրմա արտադրում էր ՏՌԲԿՀ SQL-ի սեփական իրացումով: Միայն 1989 թ. ANSI-ն (American National Standards Institute) մշակեց SQL-ի համընդհանուր ստանդարտը: Սակայն այն հաշվի չէր առնում SQL-ի տեխնիկական կառուցվածքը, և անցումը լեզվի մեկ իրացումից մյուսին բավականաչափ բարդ էր: 1992 թ. ստեղծվեց ստանդարտ, որը ընդգրկում է SQL-ի հնարավորին չափ շատ ընդլայնումները: Այն անվանում են SQL92 կամ SQL2: Նշենք, որ SQL2-ի մեծ ծավալի պատճառով ՏՌԲԿՀ-ները, որոնք իրացնում են լրիվ ստանդարտը, բավականաչափ բարդ են և աշխատատար:

SQL լեզվի հրամանների տեսակները

SQL-ն ունի հրամանների վեց հիմնական խմբեր՝

DDL (Data Definition Language) - տվյալների սահմանման լեզվի հրամաններ:
DML (Data Manipulation Language) - տվյալների փոխակերպումների (մանիպուլյացիաների) լեզվի հրամաններ:
DQL (Data Query Language) – հարցումների լեզվի հրամաններ:
DCL (Data Control Language) – տվյալների ղեկավարման լեզվի հրամաններ:
Տվյալների ադմինիստրացման հրամաններ:
Տրանզակցիաների ղեկավարման հրամաններ:

1. Տվյալների սահմանման հրամանների միջոցով օգտվողները կարող են ստեղծել և փոփոխել տվյալների օբյեկտների կառուցվածքը, օրինակ` ստեղծել և հեռացնել աղյուսակներ: Այդ խմբի հիմնական հրամանները հետևյալներն են`

create table,
alter table,
drop table:

2. Այս խմբի հրամանները օգտագործվում են բազայի օբյեկտների (օրինակ՝ աղյու-սակների) որոշ բնութագրիչները փոփոխելու համար: Հիմնականում օգտագործվում են հետևյալ երեք հրամանները՝

3. Հարցումների լեզուն ընդգրկում է ընդամենը մեկ հրաման՝

select:

Այդ հրամանը իր բազմաթիվ օպցիաներով և նախադասություններով (այսինքն` բառ-բանալիներով և օպերատորներով, որոնց միջոցով կառուցվում են ընտրության որոշակի պայմաններ) օգտագործվում է տվյալների ռելյացիոն բազային հարցումներ ձևավորելու համար, ընդ որում` հարցումները կարող են լինել ինչպես պարզ և անորոշ, այնպես էլ բարդ և լիովին որոշակի (կոնկրետ): Հարցումը - դիմում է տվյալների բազային` համապատասխան ինֆորմացիա ստանալու նպատակով:

4. Տվյալների ղեկավարման լեզվի հրամաններն են`

alter password,
grant,
revoke,
create synonym:

Որպես կանոն, այդ հրամանները օգտագործվում են տվյալների հասանելիության հետ կապված օբյեկտների ստեղծման համար և, բացի այդ, թույլ են տալիս վերահսկողություն սահմանել օգտվողների միջև արտոնությունների բաշխման նկատմամբ:

5. Տվյալների ադմինիստրացման հրամաններ են՝

start audit,
stop audit:

Դրանք թույլ են տալիս հսկել կատարվող գործողությունները և վերլուծել տվյալների բազայի գործառնությունները: Պետք չէ շփոթել տվյալների ադմինիստրացում և բազայի ադմինիստրացում գաղափարները: Բազայի ադմինիստրացումը տվյալների բազայի ընդհանուր ղեկավարումն է և ի նկատի ունի բոլոր մակարդակների հրամանների օգտագործում:

6. Տրանզակցիաների կառավարման հրամաններն են՝

commit,
rollback,
savepoint,
set transaction:

SQL լեզվի իրացումների մեծամասնությունը թույլ է տալիս գրանցել հրամանների օպերատորները ինչպես մեծատառերով, օրինակ՝ CREATE TABLE, այնպես էլ փոքրատառերով` create table:

Օպերատորներ

Օպերատոր	Նկարագրություն	Օրինակ
=	Հավասար է	Author = 'Alcott'
<>	Հավասար չէ (շատ ՏԲԿՀ-եր <>-ի փոխարեն սատարում են != գրելաձևը )	Dept <> 'Sales'
>	Մեծ է	Hire_Date > '2012-01-31'
<	Փոքր է	Bonus < 50000.00
>=	Մեծ է կամ հավասար	Dependents >= 2
<=	Փոքր է կամ հավասար	Rate <= 0.05
BETWEEN	Որոշակի արժեքների միջակայք	Cost BETWEEN 100.00 AND 500.00
LIKE	Սիմվոլային փաթերնի համընկում	First_Name LIKE 'Will%'
IN	Հավասար է մի քանի հնարավոր արժեքներից մեկին	DeptCode IN (101, 103, 209)
IS կամ IS NOT	Համեմատում null արժեքի հետ	Address IS NOT NULL
AS	Կիրառվում է դուրս բերված տվյալների դիտարկման ժամանակ աղյուսակի կամ սյան անվանումը փոխելու համար	SELECT employee AS 'department1'

Պրոցեդուրային ընդլայնումներ

Քանի որ SQL-ը չի համարվում պրոցեդուրային ծրագրավորման լեզու ( այսինքն չկան ցիկլերի, պայմանական օպերատորների օգտագործման հնարավորություններ), տարբեր կազմակերպությունների կողմից թողարկվող SQL ընդլայնումները վերաբերվում էին պրոցեդուրային ընդայնումներին։ Գրեթե ցանկացած ՏԲԿՀ-ում կիրառվում է իր պրոցեդուրային լեզուն։ SQL-ի պրոցեդուրային ընդլայնումների ստանդարտը ներկայացված է SQL/PSM սպեցիֆիկացիայում. Ստորև ներկայացված է հայտնի ՏԲԿՀ -երի համար պրոցեդուրային ընդլայնումները։

ՏԲԿՀ	Պրոցեդուրային ընդլայնման կարճ անվանում	Ամբողջական անվանում
InterBase/Firebird	PSQL	Procedural SQL
IBM DB2	SQL PL	SQL Procedural Language (ընդլայնում է SQL/PSM-ը); DB2 պրոցեդուրաները կարող են գրվել սովորական ծրագրավորման լեզուներով՝ C, Java և այլն ։
MS SQL Server/ Sybase ASE	Transact-SQL	Transact-SQL
MySQL	SQL/PSM	SQL/Persistent Stored Module
Oracle	PL/SQL	Procedural Language/SQL (հիմնված է Ada լեզվի վրա)
PostgreSQL	PL/pgSQL	Procedural Language/PostgreSQL Structured Query Language (շատ նման է Oracle PL/SQL-ին)