K wobsahej skočić

Android

Wotkazy wobdźěłać
Z Wikipedije, swobodneje encyklopedije

Android (wot jendźelsce android /ˈænˌdɹɔjd/ wot grjeksce androïdes „čłowjekej podobny“) je dźěłowy system kaž tež softwarowa platforma za mobilne graty kaž smartfony, mobilne telefony, medijowe wothrawaki, netbooki a tabletowe kompjutery,[1] kotraž so wot Open Handset Alliance (załoženy wot Google) wuwiwa. Zakład je jadro Linux. Android je swobodna softwara, kotraž so z wotewrjenym žórłom wuwiwa.¨Android měješe jako smartfonowy dźěłowy system w druhim kwartalu 2014 swětodaloki wičny podźěl 84,6 procentow[2], po 79,3 procentow w druhim kwartalu 2013,[3] 68,1 procentow w druhim kwartalu 2012,[4] 52,5 procentow w třećim kwartalu 2011 a 25,5 procentow w třećim kwartalu 2010.[5] W aprylu 2013 připowědźi Eric Schmidt, Executive Chairman pola Google, zo so wob dźeń połdra miliona gratow z Android aktiwizuja.[6] To su nic cyle trójce telko kaž hišće w juliju 2011. Hač do septembra 2013 su so swětodaloko wyše jedneje miliardy gratow z Android aktizowali.[7]

Android wobsahuje jadro Linux, njeje wšak klasiska distribucija Linux, kaž su za desktop a serwer znate. Zdźěla su so zakładne kajkosće, kotrež bychu so za unixoidowy system wočakowali, mócnje změnili.[8][9] Najebać toho so Android zdźěla ma za distribuciju Linux, kotraž ma wjele kajkosćow, kotrež z mnoholičbnymi distribucijemi Embedded-Linux dźěli.[10]

Stawizny

W lěće 2005 kupi Google předewzaće Android załožene wot Andy Rubina w nazymje 2003, wo kotrymž bě jenož jara mało znate, hač zo softwaru za mobilne telefony wuwiwaše a w prěnim rjedźe z stejnišćowymi słužbami wobchadźeše.[11] Najprjedy bě Android jenož za wodźenje digitalnych kamerow mysleny.[12] 5. nowembra 2007 wozjewi Google, zo chcyše hromadźe z 33 druhimi čłonami konsorcija Open Handset Alliance dźěłowy system za mobilne telefony z mjenom Android wuwiwać.[13] Wot 21. oktobra 2008 je Android oficielnje k dispoziciji.[14]

T-Mobile G1 je prěni smartfon z dźěłowym systemom Android.

Jako prěni grat z dźěłowym systemom Android so 22. oktobra 2008 HTC Dream pod mjenom T-Mobile G1 w Zjednoćenych statach na wikach jewi. Zo hižo tutón grat móžeše na Global Positioning System (GPS) přistup měć a bě z pospěšenskimi sensorami wuhotowany, słušeše ke konceptej Android. Wot januara 2010 přinjese Google z produktowej seriju Nexus tež sam graty z Android na wiki. Tute so wot rozdźělnych partnerjow za hardwaru zhotowjeja, kotrež tohorunja w swójskich gratach na Android stajeja. Softwara wšak pochadźa direktnje wot Google a dodawa so bjez hewak zwučeneho zhotowjerskeho nadstawka. Z toho sćěhuja krótke čakanske časy za aktualizacije, dokelž přiměrjenja softwary trěbne njejsu.

Powjerch a posłužowanje

Wužiwar wodźi Android z pomocu rozdźělnych tak mjenowanych nawigaciskich tastow. Pola nowych gratow (staw: 2015) su te „Wróćo“ (dźe k předchadnej aktiwiće), „Home“ (wočinja startowu wobrazowku) a „Poslednje nałoženja“ (dowola spěšnje šaltowanje tam a sem mjez runočasnje běžacymi nałoženjemi). Pola staršich gratow hodźi so funkcija tłóčatka „Multitasking“ přez tłóčace dźerženje tłóčatka startoweje wobrazowki docpěć. Tłóčatko „Multitasking“ je tam opciske tłóčatko. Android 4.0 a pola jednotliwych zhotowjerjow je tež „Meni“ abo „Pytanje“. Samsung staješe dołho w swojich gratach na tłóčatko „Meni“ město „Multitasking“ a wuměni tež porjad tłóčatkow „Meni“ a „Wróćo“. Hakle w nowšich modelach so tłóčatko poručene wot Google wužiwa.

Rozeznawaja mjez softwarowymi a hardwarowymi tastami. Prěnje su na wobrazowce, druhe jako fyziske tłóčatka na graće samym. Lěpšina wirtuelnych tastow je, zo tute hodźa so při potrěbnosći wjerćeć resp. schować a z tym hodźi so žadny rum na wobrazowce wuprózdnić. Modus połneje wobrazowki wšak funguje jenož wot wersije 4.4. Do toho hodźi so jenož nawigacisku lajstu při wobhladowanju fotow a widejow schować.

Standardna startowa wobrazowka Android 4.4
Standardna wobrazowka Nexus 5 wot Google (Android 4.4)

Startowa wobrazowka, jendźelsce homescreen, słuži w prěnim rjedźe startowanju nałoženjow. Wot toho přindźe tež jendźelske pomjenowanje „launcher“ (jendź. „to launch“ = startować). Hinak hač pola dźěłoweho systema iOS firmy Apple wšě zwiski nałoženjow na jednej ze stronow startoweje wobrazowki přeco njejsu, ale su w ćaharje nałoženjow, kotryž je hač do Android 1.6 z lašu, potom z tłóčatkom na delnjej kromje. Tute je direktnje pódla štyrjoch hłownych nałoženjow w doku nałoženjow, kotryž je widźomny na wšěch stronach. Na hornjej kromje so po startowej wobrazowce pytanska lajsta Google zwobraznja, kotraž so tež prosće přez rěčenje słowow „Ok Google“ startuje a jeho rěčenske zapodaće so aktiwizuje. Mjez dokom a pytanskej lajstu hodźa so w rastru zwiski (k nałoženjam, zapołožkam, kontaktam atd.) abo asistenty wotkładować. Tute su zwjetša wjetše zwobraznjenja powšitkownych datow, na př. wjedro, čas/datum, terminy abo tež kapsny ličak.

Wulka lěpšina dźěłoweho systema Android, přiměrjomnosć, hraje předewšěm pola startoweje wobrazowki rólu. Tak móža wuwiwarjo asistenty do swojich programow zatwarić, kotrež wužiwar móže na startowej wobrazowce wotkładować. Nimo toho hodźa so alternatiwne startowanske nałoženja z wjace nastajenjemi abo z druhim posłužowanskim konceptom sćahnyć. Přez tłóčenje tasty „Home“ hodźi so wubrać, kotre nałoženja maja so jako standardne nałoženja za startowu wobrazowku wužiwać. Tež druhe dźěle systema hodźa so wuměnić, na přikład tastatura abo standardny wobhladowak.

Symbole statusoweje abo zdźělenskeje lajsty (Android 4.4)
Dataja:Android-Benachrichtigungsleiste-5.png
Zdźělenski centrum Android 5 (Lollipop)

Dalše přiznamjo dźěłoweho systema je zdźělenska lajsta na hornjej kromje wobrazowki, kotraž hodźi so z gestu wot cyle horjeka hač do cyle deleka wočinić. Kóžde nałoženje móže same při wěstych podawkach zdźělenku wutworić, na př. při nowej e-mejlce, nowym terminje, sćehnjenskim procesu abo nowoinstalowanym nałoženju. Jeli lajsta je začinjena, widźi wužiwar horjeka nalěwo za kóždu zdźělenku přihódny symbol. Prawy bok informuje tohorunja hłownje ze symbolemi wo zwisku Bluetooth, zwonjenskim modusu, WLAN-zwisku, pólnej mocu a datowym zwisku abo lětanskim modusu, stawje akuwa a čas (wotlěwa naprawo). Zdźělenki móža trajne być, da njedadźa so kaž hewak přez trěće wotstronić, ale zhubja so same wot so, hdyž wěste wuměnjenje hižo njeje spjelnjene abo proces je wotzamknjeny (na př. zdźělenka „USB-debugging“ při přizamknjenju na PC abo informacija wo sćehnjenju). Tež su rozšěrjujomne zdźělenki, kotrež přez delećahanje dalše tłóčatka pokazuja, na př. „Wotmołwić“, „Dalesposrědkować“ abo „Zhašeć“ při e-mejlce, abo při awdiowothrawanju wjetšy cover, mjeno albuma a tłóčatko za wróćonawiwanje.

Zo byšće spěšne nastajenja wočinił, su tři móžnosće: Ze začinjenej lajstu prosće přez dwuporstowu gestu wot horjeka dele, we wočinjenym modusu (wot wersije 5.0) pak přez dalše trěće dele pak přez podótknjenje hornjeje statusoweje lajsty (nimo datuma). Meni nastajenjow wobsahuje regulator swětłosće a zapinak za WLAN, Bluetooth, barbowe wobroćenje wobrazowki, pólna móc, lětanski modus, awtomatiska rotacija wobrazowki, kapsna lampa (z pomocu LED-błyska), stejnišćo, přenjesenje wobrazowki a mobilny WLAN-hotspot. Přez dołhe tłóčenje dóstawa so do wotpowědneje sekcije systemowych nastajenjow. Někotare nastajenja pokazuja hišće mały meni při dótknjenju, na př. zhoni wužiwarm po tłóčenju na pólnu móc hišće wokomikne mobilne wužiće datow a jeho limit a móže tež mobilne daty hnydom znjemóžnić. Při WLAN a Bluetooth da so (wot wersije 5.1) hišće zwjazana syć resp. grat wubrać.

Wjele zhotowjerjow gratow Android instaluje swójske zhotowjerske nadstawki, na př. HTC z HTC Sense, Xperia UI Sony, Samsung z TouchWiz UI a Optimus UI LG. Woni měnjeja design powjercha drastisce, při čimž principielna struktura zwjetša jenaka wostawa. Najbóle woblubowane grat z lutym Android, tež mjenowany „Vanilla Android“ abo „Stock Android“, su graty Nexus, kotrež su při Google w direktnym zhromadnym dźěłu z normalnym zhotowjerjom Android nastate a so wot internetneho hobra direktnje, spěšnje a dołho z aktualizacijemi wobstaruja (2 lěće). Podobny status maja tak mjenowane edicije Google Play, kotrež so ze Stock Android město powjercha zhotowjerja dodawaja. Hačrunjež při tutych aktualizacije wot zhotowjerja samoho přińdu, wuchadźeja chětro spěšnje.

Disponibelnosć žórłow

Android je swobodna softwara. Najwjetši dźěl platformy je pod licencu Apache – wuwzaća su jadro Linux, kotrež so pod licencu GPL 2 rozšěrja a jednotliwe předinstalowane nałoženja firmy Google, kotrychž žórłowy tekst k dispoziciji njeje. Žórłowy tekst wersije 3, kotraž je so jenož za tablety napisała a bě najprjedy jenož za wubranych zhotowjerjow gratow k dispoziciji, je so wot Google hakle za wozjewjenje žórłow wersije 4 přepodała, kotraž powjerch smartfona a tablety zjednoći.[15]

Wersije

Dataja:Galaxy Note.jpg
Android Jelly Bean, KitKat, Lollipop

Wot wersije 1.5 njesu wšě wersije nimo wersijoweho čisła jendźelske mjeno desserta, kotrehož spočatny pismik je postupowacy w alfabeće.

Wšě wersije hač do wersije  2.3.x „Gingerbread“ běchu jenož za smartfony myslene, su so pak tež w nawigaciskich a druhich gratach wužiwali. Z wersiju 3 z přimjenom „Honeycomb“ přińdźe dźěłowy systemo, kotryž bě wot Google jenož za tablety mysleny. Dźělenje mjez woběmaj gratowymaj klasomaj je so z „Ice Cream Sandwich“ zběhnyło, kotryž je za wobaj systemaj mysleny.

Žórła

  1. ↑ Android vs. Windows: Google greift Microsoft an. In: stern.de, 23. februara 2009. 
  2. ↑ Android läuft auf fast 85 Prozent aller Smartphones. Golem.de. 1. awgusta 2014. Wotwołane dnja 2. awgusta 2014.
  3. ↑ http://www.heise.de/newsticker/meldung/Marktforscher-Windows-Phone-explodiert-1931586.html
  4. ↑ http://www.heise.de/newsticker/meldung/Marktforscher-Ueber-100-Millionen-Androiden-ausgeliefert-1659638.html
  5. ↑ Smartphones: Android überholt Symbian, Apple verliert Marktanteile. Heise.de. 31. januara 2011. Wotwołane dnja 27. julija 2011.
  6. ↑ Przemyslaw Szymanski: Eric Schmidt: Bald mehr als eine Milliarde Android-Geräte. 17. apryla 2013. Wotwołane dnja 17. apryla 2013.
  7. ↑ http://www.golem.de/news/kitkat-android-wird-zum-schokoriegel-1309-101362.html
  8. ↑ zdnet.de: „Wieviel Linux steckt in Googles OS?“ von Christoph H. Hochstätter, 18. meje 2011, wotwołany 11. septembra 2013
  9. ↑ Anika Kehrer: Wieviel Linux steckt in Android?. Online na linux-magazin.de wot 10. nowembra 2009; wotwołany 11. septembra 2013.
  10. ↑ Bill Anderson: Android is Just Another Distribution of Linux. Android News for Costa Rica, 13. meje 2014, wotwołany dnja 12. septembra 2014 (jendźelšćina): „Android is not a GNU/Linux distribution, but it is a distribution of Linux. More specifically, it is a distribution of embedded Linux that uses many NetBSD utilities.“
  11. ↑ Google Buys Android for Its Mobile Arsenal. Bloomberg L.P.. 17. awgusta 2005. Wotwołane dnja 4. januara 2010.
  12. ↑ Golem.de: Andy Rubin erzählt aus Android-Geschichte, wotwołane 25. měrca 2014
  13. ↑ 8301-17939_109-9810937-2.html Google unveils cell phone software and alliance. CBS. 5. nowembra 2007. Wotwołane dnja 12. januara 2010.
  14. ↑ Android is now available as open source. Google. 21. oktobra 2008. Archiwowane wot originala dnja 28. februara 2009. Wotwołane dnja 7. januara 2010.
  15. ↑ Google stellt Quellcode für Android 4.0 bereit. heise online, 15. nowembra 2011, wotwołany dnja 15. nowembra 2011.
Z Wikipedije, swobodneje encyklopedije