Brontekst bekijken van Wikipedia:SV V1.1a

<!--nobot-->{{nederlands}}
{{oudespellienge}}
=Inleiding=
 Klik hier voor een [[Wikipedia:SV_V1.1a_Soamnvattienge|samenvatting van het SV 1.1a]].

<div class="usermessage">Dit is het resultaat van de ervaring en evolutie van de Wikipedia schrijvers. We weten dat niet elke West-Vlaming zich 100% zal vinden in deze regels, gezien de regionale verschillen, maar dit is dusver het best denkbare compromis. We zouden het dan ook heel sterk appreciëren als je op jouw pagina's deze spelling als leidraad gebruikt. Kijk zeker ook es naar de [[Ulpe:Wikipedia#Streektoaln_en_spellienge|regels inzake spelling]] op de West-Vlaamse Wikipedia.</div>

==Standaardvlaams 1.1a==
Het West-Vlaams is geen eenheidstaal maar wel een dialectgeschakeerd taalcontinuüm. De bedoeling van het '''[[Wikipedia:Standoardvlams|Standaardvlaams]]''', kortweg '''SV''', is een compromis te zijn over de spelling van de verschillende typisch West-Vlaamse klanken over de streekvarianten heen om zodoende de uniforme schrijftaal te worden voor West-Vlaams schrijvende auteurs. Die uniforme schrijftaal is nodig. Ze is nodig enerzijds opdat onze West-Vlaamse teksten voldoende ernstig zouden worden genomen en anderzijds om een referentie te worden voor alle West-Vlamingen die zich schriftelijk in hun eigen taal wensen uit te drukken.

Dit voorstel behandelt uitsluitend de spelling van het West-Vlaams en doet geen uitspraken die betrekking hebben op de verschillen qua woordenschat en qua vorm zoals vervoegingen, meervoudsvorming en verkleinwoorden. Zie ons '''[[Portoal:Toale|Taalportaal]]''' voor artikels over West-Vlaamse woordenschat, grammatica en woordenlijsten.

Het SV is geen resultaat van een academische studie. Het werd ontwikkeld op basis van de vele voorstellen van de auteurs van deze West-Vlaamse Wikipedia die allen een opmerkelijk scherp ontwikkeld taalgevoel hebben. Hierdoor zouden de regels voor elke West-Vlaming gemakkelijk herkenbaar en toepasbaar moeten zijn.

De afspraken zijn ondergebracht in drie regelgroepen:

#afspraken die de verhouding met het AN regelen
#afspraken over de spelling van streekonafhankelijke West-Vlaamse klanken
#afspraken over de spelling van streekafhankelijke West-Vlaams klanken

Dit Standaardvlaams is nog jong en wil verder groeien. '''Gebruik de [[Discuusje_Wikipedia:SV_V1.1a|discuusje]]pagina voor al uw reacties.'''

==Toepassing SV==
Alle auteurs op deze Wikipedia worden verzocht de hier vermelde regels zoveel mogelijk op hun pagina's toe te passen voor zover die geen streektaal-template bevatten (zoals in [[Brugge]] bijvoorbeeld). Maar zelfs op de streektaaleigen pagina's is het aan te bevelen met de SV-regels rekening te houden.

Gebruikte afkortingen:
:WV = West-Vlams: de verzameling van de <i>gesproken</i> dialecten in het West-Vlaamse taalgebied
:SV = Standaardvlaams: de hier beschreven <i>schrijftaal (spelling)</i> voor alle West-Vlamingen
:AN = Algemeen Nederlands: de <i>officiële</i> spreek- en schrijftaal voor alle Nederlandstaligen

==Historiek Spelling==
* [[Wikipedia:Spelrehels|De eerste spelregels]], april 2006
* [[Discuusje_Wikipedia:SV_V1.0|SV V1.0]] met aparte [[West-Vlams/SV_V1.0/Reactie|discuusjepagina]]
* [[Wikipedia:SV_V1.1|SV V1.1]], september 2006
* SV V1.1a = deze pagina, maart 2007

De historiek is belangrijk om te begrijpen waarom wij tot de huidige spelling gekomen zijn.

==Wijzigingen t.o.v. SV V1.1==
* '''[[#Finale_-en|Finale -en]]''': nieuw spellingsadvies voor woorden met grondvorm eindigend op -n
* '''[[#SV-y|SV-y]]''': vervangt de vroegere '''AN-ij (niet-finaal)''' en '''Finale AN-ij'''
* '''[[#SV-ei|SV-ei]]''': verhuisd naar [[#Regelgroep_3_-_Streekafhankelijk_West-Vlaams|Regelgroep 3 - Streekafhankelijk West-Vlaams]]
* '''AN-oe''': regel verwijderd wegens te triviaal

=Regelgroep 1 - Verhoudingen met AN=

==Toepassing AN-regels==

Dit SV-voorstel is geen volledige grammatica van a tot z.
Enkel de afwijkingen en probleemgevallen t.o.v. het AN passeren de revue.
'''Het AN is van toepassing op alles wat niet in het SV wordt beschreven''' zoals

* vervoeging van werkwoorden en de d/t-regel
* open & gesloten lettergrepen
* uitspraak van de meeste medeklinkers
* hoofdlettergebruik
* schrijfwijze van afkortingen en vreemde woorden

Over deze onderwerpen zul je in het SV niets terugvinden. Bijgevolg volgen we dan het AN.

Motivatie: wij zijn allemaal Nederlandstaligen, en elke Nederlandstalige die hier langskomt zal onze teksten in de eerste plaats volgens de AN-regels trachten te lezen. Volg dus zoveel mogelijk de spellingsregels van het AN. Doe dit ook bij leenwoorden<ref name="leenwoord">Een '''leenwoord''' is een woord aan een andere taal ontleend.</ref>. Schrijf dus <i>computer, New York, Windows 98, website, shampoo, yoghurt</i> en niet een of andere fonetisch gespelde variant. Elke lezer zal die vreemde woorden meteen herkennen en correct uitspreken.

==Algemene Spellingsregel==

Veel West-Vlaamse woorden zijn etymologisch<ref name="etymologie">'''Etymologie''' is de studie van de oorsprong van woorden.</ref> verwant met hun AN-tegenhangers maar bevatten een of meerdere klanken die afwijken van hun Nederlandse variant. De algemene regel is dat we '''in het SV de West-Vlaamse uitspraak volgen'''. 

 SV: meur (muur), veugel (vogel), peird (paard)
 SV: joenk (jong), puppe (pop), rienk (ring)

<i>Dit is de algemene regel. De meer specifieke regels die nu volgen, krijgen voorrang.</i>

==Eigennamen==

Worden '''wel''' op z'n West-Vlaams geschreven: '''geografische namen, geschiedkundige periodes en gebeurtenissen'''.

 SV: Olland, Iengeland, Aspengouw, de Roonberg (de Rodenberg)
 SV: de Verlichtienge, de Fransche Revolusje

Worden '''niet''' verwestvlaamst: '''persoonsnamen, merknamen'''.
 SV: Julius Caesar, Karel de Stoute, Vauban, Johan Vande Lanotte
 SV: Honda, Hommelbier

==Artikelnamen in Wikipedia==

Als de titel van een artikel in Wikipedia een eigennaam is, volgt men de officiële normale spelling.

=Regelgroep 2 - Streekonafhankelijk West-Vlaams=

==Glottisslag==
Wanneer aan de eind-n een '''explosieve medeklinker (b, d, k, p, t)''' voorafgaat, wordt die medeklinker in het West-Vlaams geheel of gedeeltelijk door een '''nasale stoot''' vervangen, de fameuze '''[[glottisslag]]'''. Na die medeklinker schrijven we een '''apostrof'''.

 SV: krabb'n (krabben), rebb'n (ribben), schubb'n (schubben)
 SV: boad'n (baden), ond'n (honden), tyd'n (tijden), zend'n (zenden)
 SV: drukk'n (drukken), klienk'n (klinken), werk'n (werken)
 SV: kremp'n (krimpen), loop'n (lopen), pupp'n (poppen)
 SV: buut'n (buiten), vicht'n (vechten)

Het '''apostrof''' vervangt evenwel ook de stomme e. Daarom zijn de regels rond [[#Finale_-en|Finale -en]] van toepassing.

==Finale -en==
De '''doffe e''' voor de eind-n wordt in het West-Vlaams nooit uitgesproken.</br>
'''In het SV schrijven we die dus niet.'''

 SV: moak'n (maken), noamn (namen), volgn (volgen), ziengn (zingen)

'''Let op:'''
*Door het wegvallen van de doffe e wordt de vorige lettergreep gesloten<ref name="geslotenLettergreep">Een '''gesloten lettergreep''' eindigt op een medeklinker. Een lange klinker in een gesloten lettergreep wordt dubbel geschreven, zoals in <i>peer, laat</i>.</ref>.</br> Om foutieve uitspraak te vermijden, wordt een '''lange klinker''' in de vorige lettergreep er '''dubbel''' geschreven.

 SV: bluuvn (blijven), eet'n (eten), geneezn (genezen), loop'n (lopen)

*Een eventuele '''dubbele medeklinker''' blijft dubbel.

 SV: mussche (mus), pupp'n (poppen), sperrn (sparren), tusschn (tussen)
 SV: kommn (komen), leggn (leggen), visschn (vissen), zeggn (zeggen)

*Als de '''grondvorm'''<ref name="grondvorm">De '''grondvorm''' van een zelfstandig naamwoord is het '''enkelvoud''', de grondvorm van een werkwoord is de '''stam'''. De '''stam''' van een werkwoord is de grondvorm zonder verbuigingsuitgangen en komt in het AN overeen met de eerste persoon enkelvoud tegenwoordige tijd. De stam van <i>geven</i> bijvoorbeeld is <i>geef</i>.</ref> '''eindigt op -n''' dan raden we aan om enkel de doffe e door een apostrof te vervangen.

 SV: binn'n (binnen), weun'n (wonen), winn'n (winnen)

*De '''nd-combinatie''' wordt vaak als '''n''' uitgesproken.</br> We raden toch aan om de '''nd''' consequent te schrijven, maar dan wel met glottisslag.

 SV: ond'n (honden), vind'n (vinden), zend'n (zenden)

==AN-aa==

Schrijf '''oa''' waar het AN een lange aa heeft.</br>

Uitspraak:
*als '''oa''' geen tweeklank is dan komt de uitspraak overeen met de o in kop maar dan lang uitgesproken
*als '''oa''' een diftong<ref name="diftong">Een '''diftong''' is een tweeklank, zoals de ou in koud. '''Diftongering''' betekent: een tweeklank worden.'''</ref> is dan wordt die kort uitgesproken (mwot ↔ moat, vwodder ↔ voader).</br>

 SV: nen broavn oane (een brave haan), e roare toale (een rare taal)

==AN-ei==

De AN-ei in woorden als <i>klein, geit</i> spellen we als '''e''' (indien open<ref name="openLettergreep">Een '''open lettergreep''' eindigt op een klinker. Een lange klinker in een open lettergreep wordt enkel geschreven. Voorbeeld: v'''a'''der, sp'''e'''len.</ref>) of '''ee''' (indien gesloten<ref name="geslotenLettergreep"/>).

 SV: e klene gete (een kleine geit), nen oud'n eek (een oude eik)

<i>Zie ook [[#Diftongering_ee|diftongering van ee]].</i>

==AN-g, AN-ch==

In het West-Vlaams worden AN-g en AN-ch consequent als h uitgesproken.</br>
'''Het SV behoudt evenwel de AN-spelling.'''

 SV: M'ein genoeg gelachn, me goan nu serieus zyn.
 SV: Brugge, Gilwe (Geluwe), vichtig (vijftig), kluchtig

==Initiële AN-h==

In het West-Vlaams wordt de initiële h nooit uitgesproken.</br>
'''Het SV volgt deze West-Vlaamse uitspraak.'''

 SV: oane (haan), elegansn (helegans)
 SV: 't Euvelland (Heuvelland), Ooglee (Hooglede), 't Oge ('t Hoge, wijk in Kortrijk)

==Finale AN-ing==
De AN-ing uitgang wordt in het SV altijd '''-ieng''' of '''-ienk'''.</br>

 SV: koppelienge (koppeling), verbeterienge (verbetering)
 SV: keunienk (koning), rienk (ring)

=Regelgroep 3 - Streekafhankelijk West-Vlaams=

==SV-y==
Schrijf '''y''' waar het AN een ''ij'' heeft.
   
 SV: Myn lief es e schryfster uut Kortryk.	     Mijn lief is een schrijfster uit Kortrijk.
 SV: Zy es by my.				Zij is bij mij.
 SV: 't Zyn de myne.				't Zijn de mijne.
 SV: Dat es van olle tyd'n.			Dat is van alle tijden.

 SV: Yzer, zudelyk				     Ijzer, zuidelijk
 SV: gy, zy, wyder, gyder, zyder			gij (2 ev.), zij (3 ev. vr.), wij, jullie, zij (3 mv.)
 SV: lyf, e ryke, wyd, wyk, zwyn			lijf, een rijke [vrouw], wijd, wijk, zwijn
 SV: kryschn, kyk'n, smyt'n, twyfeln, vryen	wenen ''(krijsen)'', kijken, smijten, twijfelen, vrijen
 SV: brouwery, tovenoary, vry, vryery		brouwerij, tovenarij, vrij, vrijerij

'''Uitzondering:'''

 SV: bie					     bij (het beestje)

'''Krijgen ook een <i>y</i>:'''

 SV: Yper, Yzegem, klyte			     Ieper, Izegem, klei

'''Enkele vervoegingen:'''

 SV: bevryde abdyen, ne vryen vint		     bevrijde abdijen, een vrije man
 SV: kryg'n, ik kryge, gy krygt, gekreeg'n	krygen, ik krijg, jij krijgt, gekregen
 SV: snyen, ik sny, gy snydt, gesneed'n		snijden, ik snijd, jij snijdt, gesneden

==SV-ei==
Schrijf '''ei''' waar je een lange Franse è hoort, zoals in het WV voor paard, graag, hebben.
Die ei is in deze context geen tweeklank.</br>
Uitspraak: zoals de Franse è.

 SV: Ik ei da peird geirne.	     (Ik heb dat paard graag.)
 SV: Stop ne kêe mei bleit'n. 	(Hou nu es op met wenen.)

In een aantal woorden stelt de ei wel degelijk een tweeklank voor.

 SV: eiers (eieren), eigenlik (eigenlijk), gezeid (gezegd)

==AN-o==

We schrijven '''o''' (en volgen het AN) voor de typisch streekafhankelijke klank die je hoort in het WV voor <i>grond, mond</i>.</br>
Uitspraak: ergens tussen AN-oo en AN-oe.

 SV: Die jonge blonde eurn ond ligt up de grond.

==AN-ou==

We schrijven '''ou''' (en volgen het AN) voor de typische West-Vlaamse uitspraak voor de AN-ou in <i>hout, zout</i>.</br>
Uitspraak: ergens tussen AN-oe en AN-oo.

 SV: out, zout, koud, goud

==AN-ui==

Schrijf '''u''' (indien open<ref name="openLettergreep"/>) of '''uu''' (indien gesloten<ref name="geslotenLettergreep"/>) voor de klinker die je hoort in het West-Vlaams voor <i>buiten, muis</i>.</br>
Uitspraak: ergens tussen AN-uu en AN-eu.

 SV: Myn wuuf bluuft in eur uzeke, ze goat de computer gebruuk'n.
 AN: Mijn vrouw blijft in haar huisje, ze gaat de computer gebruiken.

 SV: Buut'n loop'n d'r vuuf brune muuzn.
 AN: Buiten lopen er vijf bruine muizen.

==SV-sch==

We schrijven '''sch''' voor de AN-sch-combinatie ongeacht haar plaats binnen het woord.</br>
De uitspraak is sterk streekafhankelijk: sj, sk, sjk, sch, sjch, s, s' (s met [[glottisslag]]).

 SV: verschil, geschiedenisse
 SV: Die schone gast'n droagn lelyke schoen.	Die knappe gasten dragen lelijke schoenen.


Bij bepaalde '''afleidingen''' (meervoudsvorm en bijvoeglijk naamwoord) krijgen sommige West-Vlaamse woorden het sch-achtervoegsel dat we tot 1954 ook in het Nederlands aantroffen. Ook hier schrijven we die klank als '''sch'''.</br>
De uitspraak is eveneens sterk streekafhankelijk (en verschilt soms van de eerder vermelde sch) : sj, sk, sjk, sch, s, s' (s met [[glottisslag]]).

 SV: minschn, visschn, musschn			mensen, vissen, mussen
 SV: ne joarlykschn stoet			   een jaarlijkse stoet
 SV: Vlamsche, Spoansche, Iengelsche, Fransche, Duutsche

In hun '''grondvorm''' (zelfstandig naamwoord enkelvoud) valt dit achtervoegsel achterwege bij mannelijke en onzijdige woorden. Bij vrouwelijke woorden blijft de sch wel behouden.

 SV (m) : mins, vis					mens, vis
 SV (v) : e mussche, e Vlamsche, e Spoansche	   een mus, een Vlaamse [vrouw], een Spaanse [vrouw]
 SV (o) : Vlams, Spoans, Iengels, Frans, Duuts	   (het) Vlaams, Spaans, Engels, Frans, Duits

==Finale -tie==

We schrijven '''-tie''' (en volgen het AN) in woorden zoals informatie, politie.</br>
Uitspraak: sie, se, sje...

 SV: informoatie, politie		(informatie, politie)

==Diftongering ee==

Schrijf '''ê''' (indien open<ref name="openLettergreep"/>) of '''êe''' (indien gesloten<ref name="geslotenLettergreep"/>) wanneer de lange ee een diftong<ref name="diftong"/> is.</br>
Uitspraak: jee.

 SV: Rênienge, Vormezêle, êne, ênige, gêne, verênigd, klêne, zêver, ollêne (alleen), bête (biet), êlegansn (helemaal)
 SV: klêen, dêelgemêente, gerêed, mêer (meer), êen, zêe, wêe (weide)
 SV: Den êest'n kêe est vrêe de moeite.

Wie geen tweeklank hoort, schrijft die niet.

 SV: Renienge, Vormezele, ene, enige, gene, verenigd, klene, zever, ollene (alleen), bete (biet), elegansn (helemaal)
 SV: kleen, deelgemeente, gereed, meer (meer), een, zee, wee (weide)
 SV: Den eest'n kee est vree de moeite.

De diftongering heeft tot gevolg dat de ee-klank kort wordt uitgesproken: <i>kleen ↔ kljin, meer ↔ mjir </i>.

==Diftongering oo==

Schrijf '''ô''' (indien open<ref name="openLettergreep"/>) of '''ôo''' (indien gesloten<ref name="geslotenLettergreep"/>) wanneer je in de West-Vlaamse oo een tweeklank hoort.</br>
Uitspraak: woo.

 SV: grôte, schône, ôge (oog/hoge), tôpe (samen), kôlemarsjang (kolenhandelaar), zô, vô (voor)
 SV: grôot, ôok, ôofd (hoofd), rôod, lôop'n (lopen), gebôorn (geboren)
 SV: De môordenoare es uutendelyk ter dôod verôordêeld.

Wie die niet hoort, schrijft die niet.

 SV: grote, schone, oge (oog/hoge), tope (samen), kolemarsjang (kolenhandelaar), zo, vo (voor)
 SV: groot, ook, oofd (hoofd), rood, loop'n (lopen), geboorn (geboren)
 SV: De moordenoare es uutendelik ter dood veroordeeld.

De diftongering heeft tot gevolg dat de oo-klank kort wordt uitgesproken: <i>vorig ↔ vworrig, ook ↔ wok</i>.

==Diftongering oa==

Schrijf '''ôa''' wanneer je in de West-Vlaamse oa een tweeklank hoort.</br>
Uitspraak: wa.

 SV: môat'n (maten, vrienden)

Wie die niet hoort, schrijft die niet.

 SV: moat'n

De diftongering heeft tot gevolg dat de oa-klank kort wordt uitgesproken: <i>moat'n ↔ mwott'n</i>.

==Afkappingen==

Afgekapte woorden mogen '''zowel los''' geschreven worden maar mogen ook aan het vorige of volgende woord worden '''gekleefd'''. Als je ze zelfstandig schrijft, plaats dan een '''apostrof''' op de plaats waar de verdwenen karakters stonden.

 SV: Es 'n in 'n of?		      SV: Esn in nof?		     AN: Is hij in de tuin?
 SV: 'k En peinze 't nie.		 SV: Ken peinzet nie. 		AN: Ik denk van niet.
 SV: 's Noens wos 'n ier pertank.	 SV: Snoens wosn ier pertank.	AN: Hij was nochtans deze middag hier.
 SV: Ja 'k en doe, 'k goa na 't Oge.      SV: Jakkendoe, kgoa na Toge.	AN: Toch wel, ik na naar het Hoge.

=Tekstfragmenten in SV=

In de taalkunde worden vaak bijbelfragmenten gekozen om talen te illustreren of onderling te vergelijken. Dit zijn teksten met een gangbare woordenschat die iedereen wel vlug herkent.

==Tekst 1 (Lc 15, 11-20)==

[11] En je [Jezus] begoste te vertelln: D'r wos entwiene die twee zeuns adde. 
[12] De joengst'n van die twee zei tot zyn voader: "Voader, gif my myn deel da my toekomt." En je verdeelde ol dat'n ad tusschn zyn zeuns. 
[13] Nie lange doarachter zette den joengst'n zeune an mei ol zyn bezittiengn en je gienk na e ver land, wo dat'n 't ol verbuuschde in e wild leevn. 
[14] Oet'n 't ol verdoan ad, wos d'r ne groot'n oengersnood in da land en je begoste tekort te komm'n.
[15] Je zochte werk by d'inweuners van da land, en ze zond'n em 't land up om vo de zwyns te goan zorgn. 
[16] J'a geirne de schelln willn upeet'n die de zwyns kreegn, moa niemand gof em entwodde. 
[17] Ton begost'n em t'overpeinzn en je zei: "'t Werkvolk van myn voader eit eet'n over, en ik vergoa ier van den oenger.
[18] 'k Goa were keern na myn voader en 'k goa teegn em zeggn: Voader, 'k ei misdoane teegn den emel en teegn joe; 
[19] 'k benne 't nie weird da je gy my nog joenen zeune noemt, doe mei my tselste lyk mei joe werkvolk.
[20] Ton keerd'n zere were na zyn voader. Zyn voader zag em ol van verre ofkommn. Je kreeg compasje en je liep d'r na toe, je vloog rond zyn nekke en gof em ne pieper.

(Origineel fragment overgenomen uit http://www.denieuwebijbelvertaling.be.)

==Tekst 2 (Joh 20, 11-18)==

[11] Maria stond by 't graf te kryschn. Ze krees en ze boog eur voorover na da graf, 
[12] en ze zog doa twee iengeln in witte kleers zitt'n, 'n eerst'n by 't oofd en 'n andern by de voet'n, up de plekke woa dat 't lyk van Jezus a geleegn. 
[13] 'Vowuk krys je gy?' vroegn z'an eur. Zy zei: 'Z'ein myn Ere weggenoomn en 'k wete nie na woa dan z'em gebrocht ein.
[14] Achter da ze da gezeid ad, keerde z'eur omme en ze zog Jezus stoan, moa zy wiste nie dat em wos die doa stond.
[15] 'Vowuk krys je gy?' vroeg Jezus an eur. 'Wie zoek je gy?' Maria peinsde dat novenier wos en ze zei: 'Oe je gy em eit weggenoomn, zeg my toen woa da j'em geleid eit, toen keune 'k em goan oaln.' 
[16] Jezus zei teegn eur: 'Maria!' Ze keerde eur omme en zei: 'Rabboeni!' (Wuk da wil zeggn 'meester'.)
[17] 'Pak my nie vaste,' zei Jezus. 'Ik benne nog nie upgesteegn na de Voader. Lop na myn broers en zusters en zeg teegn under da'k omoge goa na myn Voader, die ook junder Voader es, na mynen God, die ook junder God es.'
[18] Maria uut Magdala gienk noa de leerliengn en zei teegn under: 'k Ei den Ere geziene!' En ze vertelde olles wuk dat 'n em teegn eur a gezei.

(Origineel fragment overgenomen uit http://www.denieuwebijbelvertaling.be.)

=Noten=
<references />


=Reacties=

'''<i>Gebruik de [[Discuusje_Wikipedia:SV_V1.1a|discuusje]]pagina voor alle verdere reacties aub.</i>'''

[[Category:Wikipedia:Standoardvlams]]