Xem mã nguồn của Cát cánh

{{Speciesbox
| image = Platycodon grandiflorum2.jpg
| display_parents = 2
| genus = Platycodon
| parent_authority = [[Alphonse Pyramus de Candolle|A.DC.]]
| species = grandiflorus
| authority = ([[Nikolaus Joseph von Jacquin|Jacq.]]) [[Alphonse Pyramus de Candolle|A.DC.]]
| synonyms = ''Campanula gentianoides'' <small>Lam.</small><br />
''Campanula glauca'' <small>Thunb.</small><br />
''Campanula grandiflora'' <small>Jacq.</small><br />
''Platycodon autumnalis'' <small>Decne.</small><br />
''Platycodon chinensis'' <small>Lindl. & Paxton</small><br />
''Platycodon glaucus'' <small>(Thunb.) Nakai</small><br />
''Platycodon mariesii'' <small>(Lynch) Wittm.</small><br />
''Platycodon sinensis'' <small>Lem.</small>
}}
'''''Cát cánh''''' hay '''kết cánh''' ([[danh pháp hai phần]]: '''''Platycodon grandiflorum''''' hay '''''Platycodon grandiflorus''''', đồng nghĩa: ''P. autumnale'', ''P. chinense'', ''P.sinensis'', trong [[tiếng Hy Lạp cổ]] {{lang|grc|πλατύς}} "rộng" và {{lang|grc|κώδων}} "chuông") là một loài cây thân thảo có hoa lâu năm thuộc [[Họ Hoa chuông]], và thành viên duy nhất của chi '''''[[Platycodon|cát cánh]]'''''.

Loài này có nguồn gốc từ Đông Á (Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản và Viễn Đông Nga, Đông [[Xibia|Siberi]]) với các hoa lớn màu xanh lam, mặc dù các thứ (biến chủng) có hoa màu trắng hay hồng cũng được trồng..<ref>{{EFloras|2|200022990|Platycodon grandiflorus |family=Campanulaceae |first1=Deyuan |last=Hong |first2=Laura L. |last2=Klein |first3=Thomas G. |last3=Lammers}}</ref> Thường được gọi là ''hoa bong bóng''' (chỉ những nụ hoa có hình quả bóng),<ref name=":0">{{GRIN |access-date =ngày 13 tháng 7 năm 2018}}</ref><ref>{{chú thích sách|url=http://www.forest.go.kr/kna/special/download/English_Names_for_Korean_Native_Plants.pdf|title=English Names for Korean Native Plants|publisher=[[Korea National Arboretum]]|year=2015|isbn=978-89-97450-98-5|location=Pocheon|pages=578|access-date=ngày 6 tháng 1 năm 2017|via=[[Korea Forest Service]]|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170525105020/http://www.forest.go.kr/kna/special/download/English_Names_for_Korean_Native_Plants.pdf|archivedate=ngày 25 tháng 5 năm 2017|archive-date=2017-05-25|archive-url=https://web.archive.org/web/20170525105020/http://www.forest.go.kr/kna/special/download/English_Names_for_Korean_Native_Plants.pdf}}</ref> '''hoa chuông Trung Quốc'''<ref name=":0" /> hay '''platycodon'''.<ref name=":0" />

==Mô tả ==
Cây lớn cao {{convert|60|cm|0|abbr=on}} đến khoảng {{convert|30|cm|0|abbr=on}} chiều rộng, là một loại cây thân thảo lâu năm với lá màu xanh đậm và hoa màu xanh vào cuối mùa hè. Một đặc điểm đáng chú ý của cây là nụ hoa, phình ra như một quả bóng trước khi nở bung hoàn toàn.<ref>http://platycodon.net/</ref> Năm cánh hoa được hợp nhất với nhau thành hình chuông ở gốc, giống như họ hàng của nó là các cây thuộc Họ Hoa chuông.
<gallery>
Platycodon nudiflorus0.jpg|Nụ hoa lớn phình to giống quả bóng
Afbeelding-074-Platycodon grandiflorus.tif|Tranh vẽ loài ''Platycodon grandiflorus'' của [[Abraham Jacobus Wendel]], 1868
</gallery>

==Sinh thái học==
Đây là một loại cây lâu năm thường được trồng ở vùng núi và cánh đồng. Nó cao 40 đến 100&nbsp;cm và có rễ dày, và nhựa trắng chảy ra khi thân cây bị cắt. Lá dài từ 5 đến 12&nbsp;cm, có đầu lá hẹp và viền hình răng cưa ở mép lá.

Hoa nở màu tím hoặc trắng vào tháng 7-8, với một hoặc một số ở cuối thân chính chạy lên. Tràng hoa có hình dạng của một chiếc chuông mở, với phần cuối đài hoa được chia thành 5 nhánh và có 5 nhị hoa và 1 nhụy hoa. Quả có hình dạng quả nang hình trứng và chín với một mảnh đài hoa. Cây chủ yếu trồng trên khắp Nhật Bản, Trung Quốc và phía đông Siberia, bao gồm Bán đảo Triều Tiên.

==Canh tác==
[[Tập tin:Platycodon grandiflorus 2.jpg|nhỏ|phải|Hình dạng hoa màu hồng]]
Cây có khả năng chống chịu tới {{convert|-15 |C|F|abbr=on}}, và do đó có thể được trồng ở tất cả các vùng ôn đới. Cây hoàn toàn yếu dần trong mùa đông, rồi xuất hiện trở lại vào cuối mùa xuân và ra hoa vào mùa hè. Tuy nhiên, cây có sẵn rộng rãi từ các vườn ươm với đầy đủ hoa từ tháng 4 trở đi.

Mặc dù loài này có hoa màu xanh lam, nhưng có những giống có hoa màu trắng, hồng và tím.<ref name=RHSAZ>{{chú thích sách|title=RHS A-Z encyclopedia of garden plants|url=https://archive.org/details/azencyclopediaof0000unse|year=2008|publisher=Dorling Kindersley|location=Vương quốc Anh|isbn=1405332964|pages=1136}}</ref>

Ở Hàn Quốc, giống hoa màu trắng phổ biến hơn.<ref>{{chú thích web|title=RHS Plant Selector - ''Platycodon grandiflorus''|url=http://apps.rhs.org.uk/plantselector/plant?plantid=3846|access-date =ngày 28 tháng 5 năm 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20131022031503/http://apps.rhs.org.uk/plantselector/plant?plantid=3846|archive-date=ngày 22 tháng 10 năm 2013|url-status=dead}}</ref>

Loài cây này cùng với giống cây nhóm 'Apoyama'<ref>{{chú thích web|title=RHS Plant Selector - ''Platycodon grandiflorus'' 'Apoyama group'|url=http://apps.rhs.org.uk/plantselector/plant?plantid=1490|access-date =ngày 28 tháng 5 năm 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20131022031505/http://apps.rhs.org.uk/plantselector/plant?plantid=1490|archive-date=ngày 22 tháng 10 năm 2013|url-status=dead}}</ref> và 'Mariesii' của nó<ref>{{chú thích web|title=RHS Plant Selector - ''Platycodon grandiflorus'' 'Mariesii'|url=http://apps.rhs.org.uk/plantselector/plant?plantid=5213|access-date =28 tháng 5 năm 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20131022031509/http://apps.rhs.org.uk/plantselector/plant?plantid=5213|archive-date=ngày 22 tháng 10 năm 2013|url-status=dead}}</ref> đã nhận giải thưởng Garden Merit của Hội Làm vườn hoàng gia.<ref>{{chú thích web | url = https://www.rhs.org.uk/plants/pdfs/agm-lists/agm-ornamentals.pdf | title = AGM Plants - Ornamental | date = tháng 7 năm 2017 | page = 79 | publisher = Royal Horticultural Society | access-date = 2 tháng 5 năm 2018}}</ref>

==Công dụng==
===Ẩm thực===
====Hàn Quốc====
Trong [[ẩm thực Hàn Quốc]], loài cây này cũng như phần gốc của nó được gọi là {{transl|ko|doraji}} ({{lang|ko|도라지}}). Rễ tươi hoặc khô, là một trong những loại rau {{transl|ko|[[namul]]}} phổ biến nhất. Nó cũng là một trong những thành phần thường sử dụng nhất trong món [[bibimbap]]. Đôi khi, gạo được nấu với rễ hoa chuông để làm {{transl|ko|doraji-[[cơm|bap]]}}. Việc sơ chế rễ luôn bao gồm ngâm và rửa (thường chà xát với muối biển thô Hàn Quốc và rửa lại nhiều lần), loại bỏ vị đắng. Các khu vực sản xuất chính là Hàn Quốc, Bắc Triều Tiên và Trung Quốc.

Ở Hàn Quốc, rễ hoa chuông được sử dụng làm nguyên liệu cho các món kim chi, rau và bibimbap. Có rất nhiều cửa hàng bán nước sốt hoa chuông. Rễ cũng được sử dụng để làm món tráng miệng, chẳng hạn như {{transl|ko|doraji-[[jeonggwa]]}}. Nước Xi-rô làm từ rễ được gọi là {{transl|ko|doraji-[[cheong]]}} (mật ong rễ hoa chuông) để làm {{transl|ko|doraji-[[trà|cha]]}} (trà rễ hoa chuông). Ngoài ra còn dùng với rượu infuse gọi là {{transl|ko|doraji-sul}}, thông thường sử dụng soju chưng cất hoặc rượu mạnh không có hương vị khác có ABV cao hơn 30% làm cơ sở.

<gallery>
File:Root of platycodon grandiflorus.jpg|{{transl|ko|Doraji}} (rễ hoa chuông)
File:Korean.cuisine-Doraji oi muchim-01.jpg|{{transl|ko|Doraji-[[muchim]]}} (rễ hoa chuông tẩm gia vị)
File:Doraji-jeonggwa.jpg|{{transl|ko|Doraji-[[jeonggwa]]}} (kẹo rễ hoa chuông)
File:Doraji-cha.jpg|{{transl|ko|Doraji-[[Korean tea|cha]]}} (trà rễ hoa chuông)
</gallery>

===Thuốc===
Rễ cây có thể ăn được, trong y học Trung Quốc, hoa chuông còn được gọi là Gilkyung (桔梗根) và được sử dụng làm thuốc chữa đau thần kinh và viêm amidan. Rễ cây có chứa saponin và được sử dụng làm thuốc thảo dược. Rễ cây chứa calci, chất xơ, sắt, khoáng chất, protein và vitamin, nó có bộ rễ dày, bên trong rắn, và hương vị mạnh.

Ngoài ra, còn được dùng là thuốc tiêu đờm (거담제; Geodam), thuốc ho (진해제; Jinhae), thuốc giảm đau, làm dịu, hạ sốt, chống viêm, có tác dụng giảm cholesterol và cũng hiệu quả trong các bệnh mạch máu và tăng huyết áp. Hoa chuông dùng cho cảm lạnh rất tốt, có thể dùng cho các bệnh hô hấp, cũng như hen suyễn, vì vậy nó tốt cho trẻ em hoặc người già có khả năng miễn dịch yếu và những người căng thẳng thường xuyên.<ref>{{chú thích web|url=http://www.newscj.com/news/articleView.html?idxno=322178|title=[제철 힐링푸드] 기관지·폐에 특효 ‘도라지’|date = ngày 9 tháng 12 năm 2015 |website=천지일보|language=ko|access-date = ngày 19 tháng 4 năm 2019}}</ref>

Nó cũng được sử dụng làm một loại thuốc thảo dược như Dorajitang, Sib-mi-pae-dok-tang (십미패독탕, 十味敗毒湯), Bang-pung-tong-seong-san (방풍통성산, 風通聖散), Baeng-nong-san (배농산, 排膿散).

==Chú thích==
{{Tham khảo|30em}}

==Tham khảo==
{{wikispecies|Platycodon}}
{{Thể loại Commons|Platycodon}}
*[http://www.robsplants.com/plants/PlatyGrand.php ''Platycodon grandiflorus'' at Robsplants]

[[Thể loại:Platycodon|G]]
[[Thể loại:Cây cảnh]]
[[Thể loại:Cây thuốc]]
[[Thể loại:Y học cổ truyền Trung Hoa]]
[[Thể loại:Thực vật Trung Quốc]]
[[Thể loại:Thực vật Hồng Kông]]
[[Thể loại:Thực vật Đông Á]]
[[Thể loại:Thực vật vườn châu Á]]
[[Thể loại:Thực vật Siberia]]