Vikipediya:Odob-axloq qoidalari sahifasining manbasini koʻrish

{{qoidalar}}
{{Qisqacha|Hurmat va eʼtibor bilan munosabatda boʻling. Foydalanuvchilarning pozitsiyalari va xulosalarini eʼtiborsiz qoldirmang.
Mantiqiy va qisqa dalillarni taqdim eting, shaxsiy hujumlardan saqlaning, boshqalarni ham shunday qilishga undang.}}
'''Vikipediyaning odob-axloq qoidalari''' – [[Vikipediya:Odob-axloq|xulq-atvor qoidalarining]] bir qismi va uning [[Vikipediya:Besh ustun|beshta asosiy tamoyillaridan]] biridir. Sodda qilib aytganda, foydalanuvchilar bir-biriga doimo eʼtiborli boʻlishlari va hurmat bilan munosabatda boʻlishlari kerak. Ular qizgʻin bahs-munozaralar paytida ham oʻzlarini odobli, xotirjam va oqilona tutgan holda, yoqimli tahrirlash muhitini saqlab, ensiklopediyani takomillashtirishga eʼtibor qaratishlari lozim.

Vikipediyaning talablari barcha foydalanuvchilarga Vikipediyadagi oʻzaro munosabatlarda, jumladan foydalanuvchilar va maqolalar [[Yordam:Munozara sahifalari|munozara sahifalaridagi]] muhokamalar, [[Yordam:Tahrir izohi|tahrir izohlari]] hamda boshqa [[Vikipediya:Vikipediyachilar|Vikipediya foydalanuvchilari]] bilan yoki ular haqidagi har qanday boshqa muloqotlarda amal qiladi.

== Hamjihatlik va madaniyat ==
[[File:Jimmy Carter greets residents of South Bronx, New York - NARA - 176402.jpg|thumb|right|Hamjihatlik va oʻzaro hurmat muhim ahamiyatga ega.]]
Hamkorlik loyihasida fikrlar turlichaligi tabiiy hol. Bunday farqlarni muhokama qilganda, baʼzi foydalanuvchilar faqat ochiqchasiga fikr bildirsa-da, keraksiz darajada qoʻpol tuyulishi mumkin. Boshqa foydalanuvchilar esa oʻz qarashlariga eʼtiroz bildirilganda, bu eʼtiroz haddan tashqari taʼsirchan boʻlib koʻrinishi mumkin. Munozara sahifalarida va tahrir izohlarda yozilgan soʻzlar ogʻzaki suhbatning nozik jihatlarini toʻliq aks ettira olmaydi. Bu esa baʼzan foydalanuvchining fikrlarini notoʻgʻri tushunishga olib keladi. Nooʻrin bir gap qizgʻin munozarani shaxsiy tortishuvga aylantirib, asosiy muammodan chalgʻitib qoʻyishi mumkin. Bunday muloqotlar foydalanuvchining kuchini va vaqtini behudaga sarflashiga olib keladi. Tortishuvlarni xotirjamlik bilan hal qiling, norozilikni yoqimsiz tarzda bildirmang. Boshqa foydalanuvchilar haqidagi munozaralar faqat ularning xatti-harakatlari toʻgʻrisidagi xushmuomalalik bilan qilingan fikr almashuvidan iborat boʻlishi lozim.

Foydalanuvchilardan [[VP:Etiket|oqilona]] tahrir qilishlari, [[Vikipediya:Shaxsiy adovatdan saqlaning|shaxsiy adovatdan tiyilishlari]], siyosat doirasida ishlashlari va savollarga vijdonli tarzda javob berishlari kutiladi. Muhim loyiha ustida ishlayotgan foydalanuvchilarni hurmat qiling. Foydali hissa qoʻshadigan yangi foydalanuvchilarga nisbatan xushmuomala va sabrli boʻling, foydali boʻlmagan yangi foydalanuvchilarga xushmuomalalik bilan chora koʻring.

=== Ezgu niyat qilish ===
[[VP:Ezgu maqsadni koʻzlang|Ezgu maqsadni koʻzlash]] qoidasi shuni anglatadiki, agar buning aksini koʻrsatuvchi jiddiy dalillar boʻlmasa, foydalanuvchilar boshqalar loyihaga zarar yetkazishga emas, balki yordam berishga harakat qilmoqda deb faraz qilishlari kerak.

Ushbu qoida foydalanuvchilardan qasddan qilingan xatoning dalillari aniq mavjud boʻlganda ham, ezgu niyatni nazarda tutish kerak. Dalillarning bir xil darajada ishonchli talqinlari berilganda, ulardan eng ijobiysini tanlang.

=== Uzr soʻrash: Kechirim soʻrash yomon emas ===
{{Yana qarang|Vikipediya:Uzr soʻrash}}
Kelishmovchiliklar, tushunmovchiliklar shunday vaziyatlarga olib kelishi mumkinki, bunda bir tomon oʻzini boshqasidan jabrlanganday his qiladi. Uzr soʻrashda or qiladigan hech narsa yoʻq. Hammamiz xato qilamiz, baʼzan bexosdan ogʻriq yetkazadigan gaplarni aytamiz, hammamizning yomon kunlarimiz va lahzalarimiz boʻladi. Agar kimgadir uzr aytishingiz kerakligini sezayotgan boʻlsangiz, uzr soʻrang. Uzr soʻrash sizga zarar keltirmaydi.

Shuni yodda tutingki, boshqalardan uzr soʻrashni talab qila olmaysiz. Bu faqat ularning gʻashiga tegadi, uzr soʻrash ehtimolini kamaytiradi yoki agar uzr soʻralsa ham, u samimiy boʻlmaydi. Kechirim soʻrashda birinchi qadam tashlash yomon emas. Gʻururlanish faqat zarar keltiradi. Uzr soʻrash toza boshlash imkonini beradi va bir kishining nooʻrin xatti-harakati boshqasini xafa qilgan vaziyatlarda munosabatlarni yaxshilashi mumkin.

=== Har xil joylar, har xil atmosfera ===
{{Yana qarang|Yordam:Munozara sahifalari}}
Maqolalar munozara sahifalari, umuman olganda, professional ish joylari sifatida qaralishi kerak. Ular maqolani yaxshilash boʻyicha hamkorlik qilish va takomillashtirish boʻyicha gʻoyalar beradi.

Foydalanuvchining munozara sahifasi maqolaning munozara sahifasiga qaraganda norasmiyroq muhitda boʻlishi mumkin. Madaniyat siyosati hamma joyda, shu jumladan u yerda ham amal qiladi. Eʼtibor bering, umuman olganda, foydalanuvchi u yerdagi izohlarni oʻz xohishiga koʻra olib tashlashi mumkin.

=== Tahrir izohi: nima mumkin, nima mumkin emas ===
{{Yana qarang|Yordam:Tahrir izohi}}
{{Qisqartma|[[VP:TI-NM]]|[[VP:TI-NME]]}}
Tahrirlaringizni saqlashdan oldin tahrirlar xulosalari bilan tanishib chiqing. Shuni yodda tutingki, siz ortga qaytib ularni oʻzgartira olmaysiz.

Tahrirlash izohlari boʻyicha maslahatlar roʻyxati:
* Boshqa foydalanuvchilar oʻzgarishlaringizni toʻgʻri baholay olishi uchun nima qilganingiz haqida yozing.
* Betaraf ohangda yozing.
* Xotirjam boʻling.
* Keskin fikr bildirmang.
* Foydalanuvchilar haqida shaxsiy mulohazalaringizni bildirmang.
* Tajovuzkor boʻlmang.

== Shaxsga tajovuz yoki bezorilik mumkin emas ==
{{Yana qarang|Vikipediya:Shaxsiy adovatdan saqlaning}}
Foydalanuvchilar bir-biriga hujum yoki tegajogʻlik qilmasligi talab etiladi. Bu hammaga birdek taalluqli: ahmoqona yoki qoʻpol tahrirlar tarixiga ega boʻlgan foydalanuvchiga yoki hatto Arbitraj qoʻmitasi tomonidan intizomiy jazoga tortilgan foydalanuvchiga hujum qilish mumkin emas. Vikipediya ijobiy ishlaydigan hamjamiyatni ragʻbatlantiradi: foydalanuvchilarning xatolardan saboq olishiga undaydi. Shaxsiy hujumlar va taʼqiblar bu ruhga zid boʻlib, ensiklopediyaning normal ishiga xalaqit beradi va bunday xatti-harakatlar bilan shugʻullanadigan foydalanuvchilarga nisbatan tegishli choralar koʻriladi.

== Beadablik ==
{{Qisqartma|[[VP:BEADABLIK]]}}
Beadablik turli shaxsiy hujumlar, qoʻpollik va hurmatsizlikdan iborat. Ayniqsa, tajovuzkor tarzda amalga oshirilganda, ular foydalanuvchilar orasiga sovuqlik tushiradi va loyiha rivojiga zarar yetkazadi. Mayda madaniyatsizliklar tashvish uygʻotmasa-da, davomli madaniyatsizlikka yoʻl qoʻyib boʻlmaydi.

Bir foydalanuvchiga qaratilgan haqorat, soʻkinish, tahdid bloklanishga olib kelishi mumkin.

Umuman olganda, madaniyatsizlikka nisbatan tushunarli va javob qaytarmaydigan boʻling. Agar boshqalar madaniyatsiz boʻlsa, siz ham shunday munosabatda boʻlmang. Madaniyatsizlikning alohida misollarini eʼtiborsiz qoldirib, shunchaki foydali tahrir qilishda davom eting. Kerak boʻlsa, beadablik gʻayriinsoniy deb hisoblanishi mumkinligini muloyimlik bilan izohlang va kontent masalasiga eʼtibor qaratmoqchi ekanligingizni aniq koʻrsating. Vikipediya kelib chiqish turli xil boʻlgan odamlar tomonidan tahrirlanadi va bunda standartlar farq qiladi. Siz hal qila olmaydigan doimiy muammo mavjud boʻlsagina, nizolarni hal qilish uchun harakat qiling.

Bu siyosat foydalanuvchilarga qarshi ishlatiladigan qurol emas. Foydalanuvchini alohida, ahamiyatsiz hodisa uchun jazolashni talab qilish, shaxs oʻz yondashuvini oʻzgartirganidan keyin oʻtmishdagi madaniyatsizlikni qayta-qayta tilga olish yoki konstruktiv tanqidga hujum sifatida qarash beadablik boʻlib, agar takrorlansa, ogohlantirish yoki chetlashtirishlarga olib kelishi mumkin.

=== Beadablikni aniqlash ===
Baʼzan nima beadablik va nima beadablik emasligini aniq belgilash qiyin boʻladi. Foydalanuvchilar quyidagi omillarni eʼtiborga olishlari lozim: (i) til/xatti-harakatning kuchliligi va konteksti; (ii) xatti-harakat bir martalik, vaqti-vaqti bilan yoki muntazam sodir boʻlayotganligi; (iii) xatti-harakatni toʻxtatish uchun ilgari soʻrov yuborilgan-yuborilmaganligi va bu soʻrov yaqinda boʻlgan-boʻlmaganligi; (iv) xatti-harakat biror narsa tufayli yuzaga kelgan-kelmaganligi; va (v) boshqalarning xatti-harakatlariga bir vaqtning oʻzida qanday munosabat bildirish kerakligi.

Quyidagi xatti-harakatlar gʻayriinsoniy muhitga hissa qoʻshishi mumkin:

<ol>
<li>'''Bevosita qoʻpollik'''
<ol type="a">
<li>[[Vikipediya:Qoʻpollik qilmang|qoʻpollik]], haqorat, soʻkinish yoki odobsiz takliflar</li>
<li>[[Vikipediya:Shaxsiy adovatdan saqlaning|shaxsga tajovuz]], jumladan, irqiy, etnik, jinsiy, nogironlik bilan bogʻliq, jins bilan bogʻliq va diniy haqoratlar hamda ijtimoiy sinflar yoki millatlar, etnik guruhlar bilan bogʻliq haqoratli iddaolar</li>
<li>nomunosiblik ayblovlari</li>
<li>Foydalanuvchini kamsitish, jumladan, tahrir xulosalari yoki munozara sahifasida kamsitish</li>
</ol>
<li>'''Boshqa gʻayriqonuniy xatti-harakatlar'''
<ol type="a">
<li>Boshqa foydalanuvchilarni ataylab janjal chiqarish darajasiga yetkazish</li>
Barcha muharrirlar tuzoqqa tushish holatlarida oʻz harakatlari uchun javobgar; tuzoqqa tushgan foydalanuvchi bunga javoban hujum qilsa, oqlanmaydi va tuzoqqa tushgan foydalanuvchi tuzoqqa tushishi mumkinligi sababli oʻz harakatlaridan ozod qilinmaydi.</li>
<li>[[Vikipediya:Xarassment|xarassment]], jumladan, bulling, shaxsiy yoki huquqiy tahdidlar, shaxsiy maʼlumotlarni joylash</li>
<li>shilqimlik</li>
<li>yolgʻon</li>
<li>taassurot qoldirish uchun, boshqa foydalanuvchilardan ular nazarda tutmagan narsani iqtibos keltirish.
</ol>
</li>
</ol>
Bundan tashqari, boshqa siyosatlarni qoʻllashda ehtiyotsizlik nizoga olib kelishi mumkin. Oʻzingizning eng yaxshi mulohazangizdan foydalaning va agar xato qilsangiz, [[Vikipediya:Uzr soʻrash|kechirim soʻrashga]] tayyor boʻling.

=== Beadablikdan qochish ===
{{shortcut|[[VP:BEADQOCH]]}}
Hurmatsizlik yoki beadablik odatda qizgʻin nizoli kontentlaridan kelib chiqadi. Bunday hollarda nima qilish kerak?
* ''Maqsadingizni izohlang''. Tahrirlar uchun yetarlicha izohlar berish tavsiya etiladi. Tahrirni izohlang va agar yetarli joy boʻlmasa yoki muhokama kerak boʻlsa, munozaraga yozing.
* ''Foydalanuvchilarga ogohlantirish berishda ehtiyot boʻling''. Siz hozirda nizoda boʻlgan foydalanuvchilarga ogohlantirish yuborishda ehtiyot boʻling, ayniqsa yangi foydalanuvchilarga nisbatan bunday xabarlar berishda hushyor boʻling (qarang: [[Vikipediya:Yangi foydalanuvchilarga koʻmak]]).
* ''Haddan tashqari jiddiy boʻlishga harakat qilmang''. Ishtiyoqqa berilib, haddan tashqari qatʼiy koʻrinavermang. Hech kim oʻzini „ustun“ deb hisoblaydigan tahrirchining buyrugʻiga boʻysunishni yoqtirmaydi; hech kim tajovuzkorni yoqtirmaydi.
* ''Yomon kayfiyatda tahrir qilishdan saqlaning''. Bu holat maqola sifatiga ham taʼsir qiladi. (Qarang: [[VP:Taʼsir ostida tahrir qilish|Taʼsir ostida tahrir qilish]] va [[VP:Dargʻazab foydalanuvchilarga yoʻl yoʻq]])
* ''Vaziyatga qarab baho bering''. Aytiladigan (yoki aytilgan) soʻzni baholash uchun ikki qadam orqaga chekining. „Kimdir menga buni aytsa, oʻzimni qanday his qilardim?“ degan savolni berish yetarli emas; koʻpchilik bunday gapni eʼtiborsiz qoldira oladi. Yaxshiroq nuqtai nazar uchun shunday savol bering: „Kimdir buni menga emas, sevgan, himoya qilmoqchi boʻlgan, bunday gapni koʻtarolmaydigan odamga aytsa, nima qilardim?“ Agar buni qabul qilib boʻlmas deb hisoblasangiz, ''aytmang''. Agar allaqachon aytgan boʻlsangiz, matnni ustidan chizing va uzr soʻrang.
* ''Ahil boʻling''. Onlayn va koʻngilli boʻlganimiz – bir-birimizga yomon muomala qilishimiz mumkin degani emas. Gazeta tahririyatida ishlayotgan odamlar matn ifodasi ustida kelisha olmasligiga yoʻl qoʻyilmaydi. Hayvonlar boshpanasida ishlayotgan koʻngillilar ham hujjatlar tortmasida ilon qoldirilgani uchun bir-biriga baqirisholmaydi. Aslida, dunyodagi hech bir jamoada yaxshi ish qilishga intilayotganlar mushtlashishi, soʻkishishi, soch yulishi yoki haqorat qilishiga ruxsat etilmaydi – qoidalar bu yerda ham amal qiladi.
* ''Haqoratli soʻzlardan saqlaning''. Kimdir haqiqatan ham ahmoq boʻlishi mumkin, lekin bunga ishora qilish na ularning aqlini oshiradi, na sizning ular bilan muloqot qilish imkoniyatingizni yaxshilaydi.
* ''Kamsituvchi ohangdan qoching''. Qanchalik asabiylashgan boʻlsangiz ham, odamlarga „kengroq boʻl“ yoki „bu bolalar bogʻchasi emas“ degan mazmundagi soʻzlarni aytmang.
* ''Boshqa foydalanuvchining fikrini masxara qilayotgandek koʻrinishdan saqlaning''. Sizga ularning fikri kulgili tuyulishi mumkin, lekin ular bunday deb oʻylamaydi – masxara qilish foyda bermaydi, faqat ranjitadi yoki mojaro kuchaytiradi.
* ''Tahrir izohlarida ehtiyot boʻling''. Ular qisqa boʻlgani uchun notoʻgʻri talqin qilinishi yoki soddalashtirib yuborilishi mumkin. „Saqlash“ tugmasi bosilgach, oʻzgartirib boʻlmaydi va ular koʻpincha shoshilinch, ayniqsa stress holatlarida yoziladi. Tahriringizni izohlang, ayniqsa munozara qiziganda. Nizodagi tahrirchilar haqida shaxsiy fikrlar bildirishdan saqlaning va vaziyatga munosabatingizni tushuntirish uchun munozara sahifasidan foydalaning.

=== Toʻgʻri boʻlishning oʻzi yetarli emas ===
Agar tahrirchi asosiy nizo yoki siyosat va qoʻllanmalar talqinida „toʻgʻri“ pozitsiyada boʻlsa ham, bu uning hurmatsizlik qilganini oqlamaydi. Barcha tahrirchilardan xushmuomalalik kutiladi; hurmatsizlik esa, nizoning mohiyatidan qatʼi nazar, loyihaning faoliyatiga zarar yetkazadi.

=== Hurmatsizlikka qanday javob qilish kerak ===
# Eng avvalo, siz va boshqa tahrirchi shunchaki bir-biringizni notoʻgʻri tushungan boʻlishingiz mumkinligini biling. Aniqlik kiriting va aniqlik soʻrang.
# Ehtimol, siz aytgan yoki qilgan biror narsa notoʻgʻri tushunilib, himoyaviy reaksiyani keltirib chiqargandir. Agar shunday boʻlgan boʻlsa, oʻz xatongizni tan olib, uzr soʻrashga tayyor boʻling. Agar koʻpchilik sizdan norozi boʻlayotganini his qilsangiz, muammo sizda boʻlishi mumkin. Ammo bu hurmatsizlikni oqlamaydi.
# Agar xafa boʻlgan boʻlsangiz ham, iloji boricha aql bilan javob qiling. Aniq dalillar boʻlmagunicha, hurmatsizlik ataylab qilinmagan deb hisoblang.
# Qanday qilib ularning xatti-harakatlari hurmatsiz boʻlganini ochiq va muloyim tushuntiring. Baʼzan tahrirchiga uning tahriri sizga qanday taʼsir qilganini aytish foydali boʻladi. Tahrirchilar bashoratchi emas.
# Ulardan hurmatsiz izohni oʻchirishni yoki uni tinch va betaraf ifodada qayta yozishni soʻrang.
# Qancha qiyin boʻlmasin, provokatsiyaga berilmaslikka harakat qiling. Bu hech qachon foyda bermaydi, balki vaziyatni yanada yomonlashtiradi. Oʻzingizni har qanday vaziyatda ham tinch qoladigan tahrirchiga aylantirishga intiling.
# Agar bularning hech biri ish bermasa va boshqa tahrirchi loyihaga zarar yetkazmayotgan yoki boshqa tahrirchilarga nisbatan hurmatsizlik qilmayotgan boʻlsa, undan yiroqlashing yoki boshqa betaraf tahrirchilardan nizoni hal qilishda yordam soʻrang.
# Agar tahrirchining harakatlari jiddiy buzilishga olib kelayotgan boʻlsa yoki tez va kuchli signal berish kerak boʻlsa, adminlarga xabar bering. Ammo, agar oʻzingiz ham qoidalarni buzgan boʻlsangiz, oʻzingizni xatarga qoʻyayotgan boʻlishingiz mumkinligini unutmang. Iltimos, avval administratorlar forumi qoʻllanmasini oʻqib chiqing.

=== Hurmatsiz izohlarni olib tashlash ===
{{see also|Vikipediya:Munozara sahifasi koʻrsatmalari|Vikipediya:Shaxsiy adovatdan saqlaning}}

Agar hurmatsiz izoh sizniki boʻlsa, quyidagi variantlardan biri uning taʼsirini kamaytirishga yordam beradi:
* Kimdir sizning izohingizdan ranjigan boʻlsa, nima demoqchi boʻlganingizni xotirjam tushuntiring.
* Uni ustidan chizib qoʻying (HTMLdagi &lt;s&gt;<s>belgilovchi teglar</s>&lt;/s&gt; yordamida), bu bilan izohni qaytarib olganingizni ommaviy tarzda koʻrsatasiz.
* Uni olib tashlang yoki muloyimroq qilib qayta yozing – bu faqat hech kim eʼtiroz bildirishidan oldin fikringizni oʻzgartirsangiz foydali boʻladi. Agar kimdir allaqachon javob bergan boʻlsa, siz izohdan keyin qisqa izoh bilan oʻzgartirishni tan olishga harakat qiling, masalan: ''Muallif tomonidan izoh olib tashlandi''.
* Kechirim soʻrang. Bu hech qachon zarar qilmaydi va boshqa variantlar bilan yaxshi uygʻunlashadi. Hatto gaplaringiz haqiqat deb hisoblasangiz yoki ular sizni notoʻgʻri tushungan boʻlsa ham, baribir kechirim soʻrashingiz mumkin.

Agar boshqa foydalanuvchi tomonidan qoʻpol yoki hurmatsiz izoh berilgan boʻlsa, bu haqida oʻsha foydalanuvchi bilan muhokama qilish va undan aniq soʻzlarini oʻzgartirishni soʻrash oʻrinli boʻlishi mumkin. Biroq, vaziyatni yanada keskinlashtirmaslik uchun ehtiyotkorlik zarur. Odatda boshqa foydalanuvchining izohini tahrirlash yoki olib tashlash toʻgʻri boʻlmaydi. Bundan mustasno holatlar: ochiq-oydin [[:meta:What is a troll?|trolling]] yoki [[Vikipediya:Vandalizm|vandallik]] holatlari, yoki izoh sizning foydalanuvchi munozara sahifangizda boʻlsa. Boshqa foydalanuvchi haqida haqoratli izohlar istalgan foydalanuvchi tomonidan olib tashlanishi mumkin.

=== Nizo(lar)ni hal qilish ===
{{see also|Vikipediya:Nizolarni hal qilish}}
Agar hurmatsizlik holati davom etayotgan boʻlsa, avvalo biror narsa qilish kerakmi-yoʻqmi, shuni aniqlang. Kichik bir voqeani muhokama qilish&nbsp;– ayniqsa siz uni notoʻgʻri talqin qilgan boʻlsangiz &nbsp;– voqeaning oʻzidan koʻra koʻproq stress va mojaroga sabab boʻlishi mumkin. Oʻz xatti-harakatlaringizni koʻrib chiqing va agar oʻzingiz hurmatsizlik qilgan boʻlsangiz, ulardan [[VP:Uzr soʻrash|kechirim soʻrashingiz]] maqsadga muvofiq boʻladi.

Agar tegishli sahifaning munozara sahifasi yetarli boʻlmasa, nizolarni hal qilish uchun quyidagi usullardan bosqichma-bosqich foydalanishingiz mumkin (kamdan-koʻp hollardan jiddiygacha tartibda):
# [[Yordam:Munozara sahifalari|Foydalanuvchi munozara sahifasi]]. Agar harakat zarur boʻlsa, avval bu foydalanuvchining munozara sahifasida muhokama qiling. Vaziyatni yanada kuchaytirmaslikka harakat qiling va eʼtirozingizni muloyim tarzda tushuntiring. Siz, shuningdek, hurmatsiz izohga oid [[Yordam:Tahrirlar tarixi|farq]] (diff)ni ham keltirishingiz mumkin. Agar siz u foydalanuvchi bilan faol nizo holatida boʻlsangiz, oʻrniga ularga yarashuv taklif qiling.
# [[Vikipediya:Uchinchi tomon]]. Xulq-atvor nizolari uchun siz ushbu masalaga oid havolani munozara sahifasida eʼlon qilishingiz mumkin.
# [[Vikipediya:Nizolarni hal qilish|Nizolarni hal qilish sahifasi]]. „Uchinchi fikr“ga oʻxshash, bu ham faqat tarkibiy nizolarni koʻrib chiqadi, biroq kuchli moderatsiya ostida. Xulq-atvor nizolari boʻyicha siz bu muammoni havola orqali eʼlon qilishingiz mumkin, lekin u yerda muhokama qilmasdan.
# [[VP:Administratorlar|Administratorlar]]. Agar foydalanuvchi bilan munozaralar muammoni hal qilmasa, siz foydalanuvchining xatti-harakatlarini baholash uchun administratorlardan yordam soʻrashingiz mumkin. Ayniqsa, bu xatti-harakat Vikipediyaga jiddiy zarar yetkazayotgan, siyosatlarga zid boʻlgan yoki sizga yoki boshqalarga taʼsir qilayotgan boʻlsa. Biroq, sizning xatti-harakatingiz ham diqqat bilan koʻrib chiqiladi.
# [[VP:Administratorlar|Administratorlar forumi]]. Bu sahifa administratorlar va tajribali tahrirchilar aralashuvi zarur boʻlgan jiddiy xatti-harakat buzilishi holatlarini eʼlon qilish va muhokama qilish uchun moʻljallangan.
# Soʻnggi chora ''{{nobr|{{emdash}}faqat}} boshqa barcha vositalar sinab koʻrilgan va {{nobr|muvaffaqiyatsiz bo‘lgan boʻlsa{{emdash}}}}'' bu – [[VP:Arbitraj qoʻmitasi|Arbitraj qoʻmitasi]]ga murojaat qilishdir. U jamiyat hal qila olmagan jiddiy xatti-harakat nizolari boʻyicha yakuniy va majburiy qaror chiqaruvchi organ hisoblanadi. U foydalanuvchilarining har ikki tomonini ham koʻrib chiqadi va majburiy qarorlar qabul qiladi. Har qanday masalani koʻrib chiqish yoki rad etish toʻliq ularning ixtiyoriga bogʻliq.

=== Hurmatsizlik uchun chetlashtirish ===
{{see also|VP:Chetlashtirish qoidalari}}
Agar hurmatsizlik jiddiy [[VP:Buzgʻunchi tahrirlar|buzilish]]ga sabab boʻlsa, foydalanuvchini chetlashtirish mumkin. Biroq, odob-axloq siyosati ''qurol sifatida'' ishlatilishi uchun moʻljallanmagan va koʻp hollarda chetlashtirish birinchi chora boʻlishi kerak emas.

# Voqeaga oid barcha tegishli tarixni hisobga oling. Har qanday vaziyatda barcha maʼlumotlarini bilmasdan, tezkor xulosa chiqarishdan saqlaning.
# Xulosa qilishdan oldin ''barcha holatlarni'' jiddiy tahlil qiling. Odob-axloq qoidalarini buzganlik uchun choralar ish bersa, qoʻllanishi kerak. Yaxshi oʻylab chiqilmagan chetlashtirishlar baʼzida nizolarni yanada kuchaytirgan. Yodda tuting, baʼzida sanksiyalar boshqa toifada (buzilish, [[WP:No personal attacks|shaxsiy hujum]], [[VP:Mezonlarga zid tahrirlar|mohiyatga zid tahrir]], yoki [[WP:harassment|tahqir]]) asosliroq boʻlishi mumkin.
# Odob-axloq asosida bloklash aniq va bahs-munozarasiz sabablar asosida boʻlishi kerak, yaʼni tahrirchi deyarli barcha foydalanuvchilar tomonidan koʻrinadigan tarzda chiziqni bosib oʻtganda. Agar siz hurmatsizlik qilgan foydalanuvchiga nisbatan administratorlik chorasini qoʻllash bahsli boʻlishi mumkin deb hisoblasangiz, har qanday harakatdan oldin bu masalani [[VP:AF]] sahifasida muhokama qilish kutiladi. Uzoq yoki bahsli choralardan olinadigan foyda ularni koʻrib chiqish yoki blokdan chiqarish soʻrovlaridan kelib chiqadigan ehtimoliy buzilishlar bilan solishtirilishi kerak.<ref>Administratorlar [[VP:Drama|Eng kam mojaroga olib keluvchi tamoyil]]ga amal qilishga harakat qilishlari lozim: muammoni hal qilishning bir nechta yoʻli boʻlsa, eng kam mojaro keltiradigan variant tanlanadi.</ref>
# Odatda, foydalanuvchilar chetlatilishidan oldin aniq ogohlantirilishi kerak, va ularga hurmatsiz izohlarni qaytarib olish, tahrirlash yoki tushuntirish uchun yetarli vaqt berilishi kerak. Tajribali tahrirchilar ham ogohlantirishsiz chetlashtirilmasligi lozim. Bundan istisno holatlar: ogʻir buzgʻunchilik, tahdidlar qilgan, bir necha bor ogohlantirishlar va chetlashtirishlar olgan foydalanuvchilar boʻlishi mumkin.

Zudlik bilan bloklash, odatda, '''jiddiy''' hurmatsizlik holatlarida qoʻllaniladi – yaʼni shaxsiy hujum, tahqir yoki shaxsiy maʼlumotlarni oshkor qilish darajasiga yetgan hollarda. Odob-axloq qoidasi asosida bloklash ham buzgʻunchilikni oldini olishga qaratilgan boʻlishi kerak<ref>"[Qonun] va uning ijrosi, yaʼni jazolash, mohiyatan „kelajak“ka qaratilgan, „oʻtgan zamon“ga emas. Bu jazoni qasd olishdan ajratadi; chunki qasd olish faqat oʻtmishdagi voqea bilan bogʻliq. Oʻtmishdagi xatolikni ogʻriq bilan qoplash – bu qasd olishdir va maqsadi faqat oʻzini taskinlashdir. Bu esa yovuzlik va shafqatsizlikdir, va axloqan oqlanmaydi." – [[Arthur Schopenhauer]] (1883). ''[https://books.google.com/books?id=US. 0bhPS4h2UC&pg=PA449 The World as Will and Representation]'', I-jild, § 62.</ref>.

== Favqulodda holatlar ==
{{See also|Vikipediya:Huquqiy tahdidlarning taqiqlanganligi}}
Haqoratli soʻzlar va boshqa shoshilinch holatlar [[Vikipediya:Administratorlar forumi]]da xabar qilinishi kerak.

Maxsus holatlardan biri bu boshqa foydalanuvchining shaxsiy maʼlumotlarini (masalan, ismi, telefon raqami yoki manzili), ular oʻzlari oshkor qilmagan boʻlsa, oshkor qilishdir. Bunday maʼlumotlar zudlik bilan teskari tahrir qilinishi (revert) lozim, soʻngra ushbu tahrir tarixidan ularni olib tashlash uchun [[Vikipediya:Tahrirni yashirish huquqiga ega foydalanuvchilar|tahrirni yashirish huquqiga ega foydalanuvchilarga]] [[Vikipediya:Tahrirni yashirishga soʻrovlar|soʻrov berilishi]] kerak. Bu ''axborot toʻgʻri boʻlsa ham, notoʻgʻri boʻlsa ham'' amal qiladi, chunki uni boshqacha muomala qilish orqali „oshkor qiluvchi“ga foydali maʼlumot berilishi mumkin. 

''{{warnsign|Zoʻravonlik yoki oʻz joniga qasd qilish tahdidlari darhol xabar qilinishi kerak.}}'' 
== Izohlar ==
{{manbalar}}
[[Turkum:Vikipediya:Qoidalar]]