Vëdde la sorgiss ëd JavaScript

'''JavaScript''' a l'é un lengagi ëd programassion àut livel, dinàmich, e multi-paradigma, dovrà prinsipalment për creé contnù dinàmich ant le pàgine web. Creà dël 1995 da '''Brendan Eich''' për '''Netscape Navigator''', a l'é dventà un dij lengagi pì spantià al mond, ancoragià da soa integrassion con ij navigator e lë svilup ëd tecnologìe com '''Node.js''' për ël server-side. JavaScript a l'é standardisà sota ël nòm '''ECMAScript''', con d'agiornament regolar (es. ES6, ES2020).

== '''Stòria''' ==  
* '''1995''': Brendan Eich a dësvlupa JavaScript (originariament ciamà Mocha, peui LiveScript) an 10 di për Netscape.  
* '''1996''': Microsoft a crea JScript për Internet Explorer, portand a guère dij navigator.  
* '''1997''': Prima standardisassion ECMAScript (ES1) për garantì compatibilità.  
* '''2009''': Lansi ëd '''Node.js''', ch'a përmet ëd dovré JavaScript su ël server.  
* '''2015''': '''ES6''' (ECMAScript 2015) a introduv class, arrow function, e module.  
* '''Al di d'ancheuj''': JavaScript a alimenta aplicassion web, mobile (React Native), e desktop (Electron).  

== '''Strutura e Component''' ==  
* '''Motor JavaScript''': V8 (Chrome), SpiderMonkey (Firefox), e JavaScriptCore (Safari) a eseguo ël còdes.  
* '''Caraterìstiche prinsipaj''':  
** '''Tip débol e dinàmich''': Variàbij a peulo cangé ëd tipo.  
** '''Orientà a protòtip''': Nen basà su class tradissionaj (prima d'ES6).  
** '''Asincronìa''': Gestì operassion con callback, Promise, e async/await.  
* '''Ecosistema''': Gestion ëd pachet con '''npm''' e framework com React, Angular, e Vue.js.  

== '''Usagi Pràtich''' ==  
* '''Client-side''': Modifiché ël DOM, gestion d'event, e animassion ant ij navigator.  
* '''Server-side''': Costrussion ëd API e servissi web con Node.js.  
* '''Aplicassion mòbij''': Con React Native, Ionic, o NativeScript.  
* '''Gieugh''': Librarìe com Phaser.js e Three.js (3D).  
* '''Dispositiv IoT''': Contròl ëd sensor e smarthing ëd ca.  

== '''Avantagi e Svantagi''' ==  
* '''Avantagi''':  
** '''Ubiquità''': Giré an tuti ij navigator e piataforme.  
** '''Flessibilità''': Sostegn a programassion procedural, oget, e funsional.  
** '''Comunità granda''': Miliard ëd pachet an npm e risorse an ligna.  
* '''Svantagi''':  
** '''Sicurëssa''': Vulnerabilità a XSS (Cross-Site Scripting).  
** '''Compatibilità''': Diferense antra motor ëd navigator.  

== '''Evolussion Tecnològica''' ==  
* '''ES6 (2015)''': Let/const, template string, e destrutturassion.  
* '''ES2017''': Async/await për còdes asincron pì ciàir.  
* '''ES2020''': Optional chaining (`?.`) e nullish coalescing (`??`).  
* '''Deno''': Ambient ëd esecussion modern creà dal creator ëd Node.js.  

== '''Vardé ëdcò''' ==  
* [[Node.js]]  
* [[HTML]]  
* [[CSS]]  

== '''Arferiment''' ==  
# Flanagan, D. (2020). *JavaScript: The Definitive Guide*. O'Reilly.  
# ECMA International (2023). *ECMAScript Language Specification*. [Disponìbil an ligna](https://ecma-international.org).  

== '''Ligam estern''' ==  
* [https://developer.mozilla.org/en-US/docs/Web/JavaScript Documentassion MDN Web Docs]  
* [https://nodejs.org Node.js]  
* [https://www.npmjs.com npm]  

[[Categorìa:Informàtica]]
[[Categorìa:Tecnologìa]]
[[Categorìa:Artìcoj scrivù con l'AI]]