Brontekst bekijken van Niet-coderend DNA

[[Afbeelding:Utricularia gibba flower 01.jpg|thumb|upright|''[[Utricularia]] gibba'' heeft slechts 3% niet-coderend DNA.<ref name="DesignNTrend">{{cite news|title=Worlds Record Breaking Plant: Deletes its Noncoding "Junk" DNA|date=May 12, 2013|work=Design & Trend|url=http://www.designntrend.com/articles/4291/20130512/worlds-record-breaking-plant-deletes-noncoding-junk-dna.htm|accessdate=2013-06-04|archiefdatum=maart 25, 2016|archiefurl=https://web.archive.org/web/20160325175004/http://www.designntrend.com/articles/4291/20130512/worlds-record-breaking-plant-deletes-noncoding-junk-dna.htm|dodeurl=ja}}</ref>]]

'''Niet-coderend DNA''' bestaat uit componenten van [[DNA (biologie)|DNA]] die geen [[Proteïne|eiwit]] coderen.

== Aandeel niet-coderend DNA in het genoom ==
De hoeveelheid niet-coderend DNA in het [[genoom]] verschilt sterk tussen de [[organisme]]n. Het menselijk genoom bevat ruim 98% niet-coderend DNA<ref>Source: Boundless. “Noncoding DNA.” Boundless Biology Boundless, 26 May. 2016. Retrieved 10 Feb. 2017 from https://web.archive.org/web/20170211075917/https://www.boundless.com/biology/textbooks/boundless-biology-textbook/evolution-and-the-origin-of-species-18/evolution-of-genomes-127/noncoding-dna-512-13092/</ref>, terwijl ''Utricularia gibba'' van de [[blaasjeskruid]]familie maar 3% niet-coderend DNA heeft. Van ''Polychaos dubium'' bevat het genoom meer dan 200 keer zoveel niet-coderend DNA als het menselijk genoom<ref name=Gregory>{{cite journal |author=Gregory TR, Hebert PD |title=The modulation of DNA content: proximate causes and ultimate consequences |journal=Genome Res. |volume=9 |issue=4 |pages=317–24 |date=April 1999 |pmid=10207154 |doi= 10.1101/gr.9.4.317|url=http://www.genome.org/cgi/pmidlookup?view=long&pmid=10207154|last2=Hebert |doi-broken-date=2017-01-15 }}</ref> en het genoom van ''[[Takifugu rubripes]]'' bevat ongeveer 90% niet-coderend DNA.<ref name="Elgar & Vavouri">{{cite journal |author=Elgar G, Vavouri T |title=Tuning in to the signals: noncoding sequence conservation in vertebrate genomes |journal=Trends Genet. |volume=24 |issue=7 |pages=344–52 |date=July 2008 |pmid=18514361 |doi=10.1016/j.tig.2008.04.005 |url=https://archive.org/details/sim_trends-in-genetics_2008-07_24_7/page/344|last2=Vavouri }}</ref>

Bij de [[eukaryoten]] bestaat in het algemeen het grootste deel van het genoom uit niet-coderend DNA.<ref>J.S. Mattick,  I.V. Makunin: ''Non-coding RNA.'' In: ''Hum. Mol. Genet.'' 15 (Review Issue 1), 2006, S. R17-R29, {{PMID|16651366}} {{DOI|10.1093/hmg/ddl046}} [http://hmg.oxfordjournals.org/cgi/reprint/15/suppl_1/R17.pdf PDF]</ref> Het genoom van [[prokaryoten]] heeft 5 tot 20% niet-coderend DNA.<ref name="Costa non-coding">{{cite book|last1=Costa|first1=Fabrico|editor1-last=Morris|editor1-first=Kevin V.|title=Non-coding RNAs and Epigenetic Regulation of Gene Expression: Drivers of Natural Selection|date=2012|publisher=Caister Academic Press|isbn=1904455948|chapter=7 Non-coding RNAs, Epigenomics, and Complexity in Human Cells}}</ref> De grootste verschillen in de grootte van het genoom tussen organismen berusten op de verschillende hoeveelheden niet-coderend DNA.

Delen van het niet-coderende DNA bij ''Utricularia gibba'' worden bij de plant verwijderd door [[Deletie (genetica)|deleties]], waardoor deze weinig niet-coderend DNA heeft.

== Functies van niet-coderend DNA ==
Sommige stukken niet-coderende DNA vormen [[niet-coderend RNA]], zoals [[transfer-RNA]], [[ribosomaal RNA]] en [[RNA-interferentie|regulerende RNA's]] tijdens de [[Transcriptie (biologie)|transcriptie]]. Ze zijn onder andere ook bij [[Centromeer|centromeren]] en [[Telomeer|telomeren]] betrokken. Verder komen er [[pseudogen]]en als niet-coderend DNA voor. Dit zijn kopieën van genen die door [[mutatie (biologie)|mutatie]] niet meer functioneel zijn. In het kader van de [[evolutietheorie]] zijn ze het uitgangsmateriaal voor nieuwe genen met nieuwe eigenschappen. Dit niet-coderende DNA wordt ook wel [[junk-DNA]] genoemd, daterend van toen nog werd gedacht dat dit DNA geen functie had.

Onderzoekers hebben begin 21e eeuw hebben moleculaire stoptekens, klokken, schakelaars en versterkers in het niet-coderende DNA ontdekt. Deze reguleren wanneer en hoe de eiwitten, die in het coderende DNA worden gespecificeerd, moeten worden gebruikt.<ref>The ENCODE project Consortium 2007 Identification and analysis of functional elements in 1% of the human genome by the ENCODE pilot project. Nature 447 (7146):799-816</ref> Ze baseerden zich daarbij op een aspecifieke binding van [[transcriptiefactor]]en, wat door sommige critici werd beschouwd als transcriptionele 'ruis'.<ref>{{Citeer tijdschrift |achternaam=Palazzo |voornaam=Alexander F. |titel=The Case for Junk DNA |url=https://journals.plos.org/plosgenetics/article?id=10.1371/journal.pgen.1004351 |jaargang=10 |tijdschrift=PLOS Genetics |datum=8 mei 2014 |taal=en |nummer=5 |doi=10.1371/journal.pgen.1004351 |issn=1553-7404 |pmid=24809441 |pmc=PMC4014423 |pagina's=e1004351 |last2=Gregory |first2=T. Ryan}}</ref>

Gebleken is dat kleine verschillen in het niet-coderende DNA leiden tot grote verschillen in het uiterlijk van organismen die met dezelfde eiwitten zijn gemaakt.<ref> Goode, D.L. et al. 2010 Evolutionary constraint facilitates interpretation of genetic variation in resequensed human genomes. Genome research 20 (3):301-310</ref> Hiermee lijken (delen) van het junk-DNA belangrijk te zijn voor de wijze waarop de geproduceerde eiwitten verwerkt worden in de cel. Het werd in 2012 duidelijk dat het meeste junk-DNA wel degelijk belangrijke functies heeft en zelfs essentieel is voor een goed functioneren van de processen in de [[Cel (biologie)|cel]].<ref>[http://www.nytimes.com/2012/09/06/science/far-from-junk-dna-dark-matter-proves-crucial-to-health.html?_r=0 Bits of Mystery DNA, Far From ‘Junk,’ Play Crucial Role]</ref>

Tot het niet-coderend DNA behoren verder:
* [[Cis-element]]en: [[enhancer]] en [[silencer]]
* [[Intron]]
* [[Springend gen]]
* [[Operator (genetica)|Operator]]
* [[Promotor (genetica)|Promotor]]
* Insulator

{{Appendix|Voetnoten}}

[[Categorie:Genetica]]