Brontekst bekijken van Gebr. Teeuwen

[[Bestand:Villa Tegula.jpg|miniatuur|De fabriek met verlichte schoorsteen]]
'''Gebr. Teeuwen''' was een [[Steenfabriek|dakpannenfabriek]] in [[Tegelen]], sinds 2001 een stadsdeel van de [[Venlo (gemeente)|gemeente Venlo]]. De fabriek is sinds 1996 onderdeel van [[Wienerberger AG|Wienerberger]].

== Geschiedenis ==
Paulus Teeuwen richtte in 1844 een steenbakkerij op in het Engerveld, waar nu de wijk [[Maasveld|Maasveld I]] ligt, ten zuiden van de Engerbeek. Hij maakte al zeker tien jaar voor de officiële oprichting [[Baksteen|bakstenen]] in [[veldoven]]s uit de nabijgelegen vette [[leem]]afzettingen van de [[Maas]]. In 1850 leverde hij bakstenen aan de [[Sint-Martinuskerk (Tegelen)|Tegelse Sint-Martinuskerk]]. Zijn zoons Paul en Steven plaatsten in 1863 een permanente [[Kasseler oven]]<ref name=seelen>{{aut|Paul Seelen}}, ''Gemak in Tegele: bedrijfsverhalen van vroeger en nu 2'' (2013), pp. 20-21, {{ISBN|9789490069179}}.</ref> en in 1867 richtte Steven een dakpannenfabriek met twee ovens op aan de Kaldenkerkerweg. In 1870 waren er al vijf ovens in gebruik voor de fabricage van dakpannen en [[Vloertegel|plavuizen]]. In 1880 werd een [[stoommachine]] geplaatst.<ref name=teeuwen>{{aut|P.J.M. Teeuwen}}, '' Uit aarde geschapen: aspecten van bedrijfsbeleid in de keramische nijverheid binnen het oude industriegebied van Noord-Limburg 1815-1965'' (1991), pp. 23-28, 68-69, 132-135, 218-219, 272, 319, {{ISBN|9789070052928}}.</ref> Tussen 1880 en 1905 kocht of [[pacht]]te het bedrijf voor de [[klei]]winning gronden nabij [[Abdij Ulingsheide]].<ref name=bak>{{aut|Rudolf Bak}}, ''Met dank aan moeder natuur: kleiwinning en grofkeramische industrie in Tegelen'' (2017), pp. 33, 57, {{ISBN|9789490915124}}.</ref>

In 1885 werd in [[Kaldenkerken]] vlak bij de grens met Tegelen een tweede dakpannenfabriek gebouwd voor de verkoop van dakpannen op de Duitse markt. Deze kwam kort daarna door [[Erfopvolging|vererving]] in handen van [[Gebr. Laumans|Quirinus Laumans]], die met Maria Teeuwen getrouwd was, waarop Teeuwen naast de Laumans-fabriek een nieuwe fabriek bouwde. In 1895 en 1898 werden twee keramische fabrieken in het Duitse [[Gillrath]] gekocht, waar [[Steengoed#Gresbuizen|gresbuizen]] werden gefabriceerd. In 1899 werd het bedrijf opgedeeld: de fabrieken in Tegelen en Kaldenkerken kwamen onder de naam Gebr. Teeuwen in handen van Paul en Jos Teeuwen, hun oom Paul en diens zonen Paul en Hubert kregen de fabriek in Gillrath met de naam Paul Teeuwen's Söhne. In 1900 werd een [[smalspoor]] met een lengte van 1500m van de fabriek naar de groeve bij Abdij Ulingsheide aangelegd, later werd het spoor verlengd naar de nieuwe groeve ten noorden van de abdij en naar de nieuwe fabriek van Teeuwen in het Duitse Kaldenkerken. Het spoor liep onder het [[Smalspoorviaducten Russel#Noordelijk viaduct|noordelijke smalspoorviaduct]] van [[Russel-Tiglia|Russel]] door. Teeuwen was in 1913 het eerste Tegelse bedrijf dat een [[Locomotief (spoorwegmaterieel)|locomotief]] kocht om de paarden die tot dan toe de [[Lorrie (railvoertuig)|kleilorries]] trokken te vervangen.<ref name=bak/>

In 1901 werd ca. 3000m smalspoor aangelegd van de fabriek van Timmermans en Teeuwen in Reuver naar het kleiwinningsgebied bij de Icksberg, net over de grens in Duitsland.<ref>{{aut|Henk Kolkman}}, ''Smalspoor in Maas- en Swalmdal'', in Maas- en Swalmdal jaarboek 2003, pp. 135-136.</ref> Paul en Jos Teeuwen kochten in 1902 de baksteenfabriek Teeuwen & Nefkes in [[Blerick]], waarin ze sinds 1897 al een belang hadden. In 1905 werd de gresbuizenfabriek van hun zwager Louis Timmermans in [[Reuver]] overgenomen.<ref>[https://degreswaren.nl/over-ons/ De Greswaren, ''Geschiedenis'']</ref> De Tegelse fabriek werd in 1906 uitgebreid met acht dakpannenovens.<ref name=teeuwen/>

In 1920 werd de fabriek vernieuwd met een grotere [[stoomketel]] en een [[ringoven]], in 1926 volgde een tweede ringoven. In 1925 werd het bedrijf omgezet naar een [[naamloze vennootschap]] met een [[aandelenkapitaal]] van een miljoen [[Nederlandse gulden|gulden]]. In 1932 bouwde de familie twee monumentale villa's aan de Venloseweg, [[De Lings]] en [[De Zonnegaard]]. Beide villa's zijn heden [[Lijst van gemeentelijke monumenten in Venlo (gemeente)|gemeentelijke monumenten]]. In 1940 werd het bedrijf opgedeeld: de ene helft bestond uit de dakpannenfabriek, de andere helft uit de baksteenfabriek in Blerick, de gresbuizenfabriek in Reuver en Teeuwen's handel- en transportmaatschappij in Tegelen.

In de vroege ochtend van 17 augustus 1941 werd de fabriek aan de Kaldenkerkerweg door de [[Royal Air Force]] [[Bombardement|gebombardeerd]] met [[brandbom]]men en [[Brisantgranaat|brisantbommen]], waarbij de fabriek volledig uitbrandde.<ref>[[Dagblad voor Noord-Limburg]], [https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMCC02:211184045:mpeg21:p00007 zaterdag 22 november 1958, pagina 7, ''Missiebroeders in brandweeruniform, van emmertjes water tot hogedruk nevelspuit.''] ([[Delpher]])</ref> Ook Villa Leonidas, de villa van de familie Teeuwen aan de Venloseweg ten noorden van [[Huize Elka (Tegelen)|Huize Elka]] werd verwoest.

In 1950 kreeg de fabriek een [[tunneloven]] en in 1965 werd een stuk oostelijker aan de Kaldenkerkerweg een deels geautomatiseerde gresbuizenfabriek gebouwd, de N.V. Greswaren Industrie Tegelen. In 1970 werd vanwege de steeds belangrijkere buitenlandse afzet de naam veranderd in "Teewen".<ref name=seelen/> In 1971 fuseerden de in 1940 opgedeelde bedrijfsonderdelen weer.<ref name=teeuwen/>  In 1973 werd het bedrijf opgekocht door [[Koninklijke DSM|DSM]] en in 1982 werden hier enkel nog tegels geproduceerd door het eveneens door DSM overgenomen [[Koninklijke Mosa|Mosa]].

In 1986 werd Teeuwen gekocht door het Britse [[Redland plc|Redland]], dat tegelijkertijd ook [[Verenigde Bedrijven Bredero|VBB]] en [[BMI Group|Braas]] opkocht. In 1993 kwam de fabriek in handen van [[Koramic]] en in 1995 werd deze gesloten. Sinds 1996 is de fabriek onderdeel van [[Wienerberger AG|Wienerberger]]. De fabriek werd afgebroken en vervangen door een nieuwe dakpannenfabriek voor de productie van het ook door Wienerberger overgenomen [[Jos. Kurstjens]]. Sinds 2003 is de naam van de fabriek Wienerberger Dakpannenfabriek Narvik Tegelen. De door [[Canoy-Herfkens]] gebouwde [[fabrieksschoorsteen]] van circa 70m hoog werd in 2021 gerestaureerd. Toen werd ook een lichtinstallatie met 32 banden die verschillende kleuren kunnen aannemen geïnstalleerd.<ref>[[BOEi]], [https://www.boei.nl/projecten/schoorsteen-wienerberger/ ''Schoorsteen Wienerberger'']</ref>

== Zie ook ==
* [[Geschiedenis van Tegelen]]
* [[Smalspoor Tegelen]]

== Bronnen ==
{{Appendix|2=
* {{aut|Rudolf Bak}}, ''Met dank aan moeder natuur: kleiwinning en grofkeramische industrie in Tegelen'' (2017) {{ISBN|9789490915124}}
* {{aut|Paul Seelen}}, ''Gemak in Tegelen: bedrijfsverhalen van vroeger en nu 2'' (2013) {{ISBN|9789490069179}}
* [https://repository.tilburguniversity.edu/bitstreams/051a9d45-fde9-413c-a414-97f477a57206/download]{{aut|P.J.M. Teeuwen}}, '' Uit aarde geschapen: aspecten van bedrijfsbeleid in de keramische nijverheid binnen het oude industriegebied van Noord-Limburg 1815-1965'' (1991) {{ISBN|9789070052928}}
----
{{References}}
}}
{{Coor title dms|51|20|15.43|N|6|9|22.46|E|type:landmark_scale:25000_region:NL}}
{{DEFAULTSORT:Teeuwen, Gebr.}}
[[Categorie:Geschiedenis van Venlo]]
[[Categorie:Nederlandse aardewerkfabriek]]
[[Categorie:Voormalig Nederlands bedrijf]]