Lihat sumber bagi Khas (blok Unicode)

{{short description|Blok Unicode yang mengandungi beberapa titik kod khas dan dua bukan-aksara}}
{{Infobox Unicode block
|blockname = Khas
|rangestart = FFF0
|rangeend = FFFF
|script1 = [[Aksara (Unicode)#Nilai sifat aksara khas|Lazim]]
|1_0_0 = 1
|2_1 = 1
|3_0 = 3
|nonchar = 2
|note = <ref>{{Cite web|url=https://www.unicode.org/ucd/|title=Pangkalan data aksara Unicode|work=The Unicode Standard|access-date=2023-07-26}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.unicode.org/versions/enumeratedversions.html|title=Versi Terbilang Piawaian Unicode|work=The Unicode Standard|access-date=2023-07-26}}</ref>
}}

'''Khas''' ialah blok [[Unicode]] pendek yang diperuntukkan di hujung [[Satah Multibahasa Asas]], pada U+FFF0–FFFF, mengandungi [[titik kod]] berikut:
*{{unichar|FFF9|PENANDA ANOTASI ANTARA BARIS}}, menandakan permulaan teks beranotasi
*{{unichar|FFFA|PEMISAH ANOTASI ANTARA BARIS}}, menandakan permulaan aksara penjelasan
*{{unichar|FFFB|PENAMAT ANOTASI ANTARA BARIS}}, menandakan akhir blok anotasi
*<span id="OBJ">{{unichar|FFFC|AKSARA PENGGANTI OBJEK}}</span>, pemegang tempat dalam teks untuk objek lain yang tidak ditentukan
*{{unichar|FFFD|AKSARA PENGGANTI}} digunakan untuk menggantikan aksara yang tidak dikenali atau tidak boleh dipaparkan
*{{unichar|FFFE|}} bukan aksara
*{{unichar|FFFF|}} bukan aksara

{{unichar|FFFE|}} dan {{unichar|FFFF|}} ialah bukan-aksara, bermakna ia dikhaskan tetapi tidak menyebabkan teks Unicode yang tidak terbentuk dengan betul. Versi piawaian Unicode dari 3.1.0 hingga 6.3.0 menyatakan bahawa aksara ini tidak boleh ditukar, menyebabkan beberapa aplikasi menggunakannya untuk meneka pengekodan teks. Namun, Pembetulan #9 kemudian menetapkan bahawa bukan-aksara tidak dilarang dan kaedah pemeriksaan pengekodan ini tidak betul.<ref>{{cite web|url=http://www.unicode.org/versions/corrigendum9.html|title=Pembetulan #9: Penjelasan Tentang Bukan-Aksara|work=The Unicode Standard|access-date=2023-06-07|url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230610160203/http://www.unicode.org/versions/corrigendum9.html |archive-date=Jun 10, 2023}}</ref> Contoh penggunaan dalaman U+FFFE ialah [[algoritma CLDR]]; algoritma Unicode lanjutan ini memetakan bukan-aksara kepada berat utama yang minimum dan unik.<ref>{{cite web|url=http://www.unicode.org/reports/tr35/tr35-collation.html#Algorithm_FFFE|title=Piawaian Teknikal Unicode #35|work=Unicode Locale Data Markup Language (LDML)|access-date=2024-08-27}}</ref>

Aksara Unicode {{unichar|FEFF|JARAK TANPA PUTUS BERKELEBARAN SIFAR}} boleh dimasukkan pada permulaan teks Unicode untuk menunjukkan keendianan: program yang membaca teks ini dan menemui 0xFFFE akan tahu bahawa ia perlu menukar urutan bait untuk aksara berikutnya.

Nama bloknya dalam Unicode 1.0 ialah '''Khas'''.<ref>{{cite web |url=https://www.unicode.org/versions/Unicode1.0.0/CodeCharts2.pdf |work=The Unicode Standard |version=Versi 1.0 |title=3.8: Carta Blok demi Blok |publisher=[[Unicode Consortium]] |access-date=2020-09-30 |archive-date=2021-02-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210211080017/https://www.unicode.org/versions/Unicode1.0.0/CodeCharts2.pdf |url-status=live }}</ref>

==Aksara pengganti==
[[File:Replacement character.svg|180px|thumb|Aksara pengganti]]
'''Aksara pengganti''' � (selalunya dipaparkan sebagai [[rombus]] hitam dengan tanda soal putih) ialah simbol dalam piawaian [[Unicode]] pada titik kod U+FFFD dalam jadual ''Khas''. Ia digunakan untuk menunjukkan masalah apabila sistem tidak dapat memaparkan aliran data sebagai simbol yang betul.<ref name="Wichary fallback">{{cite web |last1=Wichary |first1=Marcin |title=Apabila fon gagal |date=September 29, 2020 |url=https://www.figma.com/blog/when-fonts-fall/ |publisher=Figma |access-date=6 June 2021 |archive-date=13 June 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210613175106/https://www.figma.com/blog/when-fonts-fall/ |url-status=live }}</ref>

Sebagai contoh, fail teks dalam [[ISO 8859-1]] mengandungi perkataan Jerman {{lang|de|für}} mempunyai bait <code>0x66&nbsp;0xFC&nbsp;0x72</code>. Jika fail ini dibuka dengan penyunting teks yang menganggap input sebagai [[UTF-8]], bait pertama dan ketiga adalah pengekodan UTF-8 yang sah untuk [[ASCII]], tetapi bait kedua (<code>0xFC</code>) tidak sah dalam UTF-8. Penyunting teks boleh menggantikan bait ini dengan aksara pengganti untuk menghasilkan rentetan titik kod Unicode yang sah, jadi pengguna melihat "f&#xFFFD;r".

Penyunting teks yang kurang baik mungkin menulis aksara pengganti apabila pengguna menyimpan fail; data dalam fail akan menjadi <code>0x66&nbsp;0xEF&nbsp;0xBF&nbsp;0xBD&nbsp;0x72</code>. Jika fail dibuka semula menggunakan ISO 8859-1, ia akan memaparkan "fï¿½r" (dipanggil [[mojibake]]). Oleh sebab penggantian ini adalah sama untuk semua ralat, aksara asal tidak boleh dipulihkan. Reka bentuk yang lebih baik (tetapi lebih sukar untuk diimplementasikan) ialah menyimpan bait-bait asal termasuk sebarang ralat, dan hanya menukar kepada pengganti ketika ''memaparkan'' teks. Ini akan membolehkan editor teks menyimpan turutan bait asal, sambil masih menunjukkan petunjuk ralat kepada pengguna.

Pada suatu masa, aksara pengganti sering digunakan apabila tiada glif tersedia dalam fon untuk aksara tersebut. Namun, kebanyakan sistem moden menggunakan aksara <nowiki>{{tt|[[.notdef]]}}</nowiki> sesuatu fon, yang biasanya kotak kosong, atau "?" atau "X" dalam kotak<ref>{{cite web |Recommendations for OpenType Fonts (OpenType 1.7) - Typography |url=https://docs.microsoft.com/en-us/typography/opentype/otspec170/recom#shape-of-notdef-glyph |website=Microsoft Learn |access-date=18 Oktober 2020 |language=en-us |archive-date=19 Oktober 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201019135242/https://docs.microsoft.com/en-us/typography/opentype/otspec170/recom#shape-of-notdef-glyph |url-status=live }}</ref>, kadangkala dipanggil "tofu". Tiada titik kod Unicode untuk simbol ini.

Kini, aksara pengganti hanya dilihat untuk ralat pengekodan. Sesetengah perisian menukar bait UTF-8 tidak sah kepada aksara sepadan dalam [[Windows-1252]] (kerana itulah sumber yang paling biasa untuk ralat-ralat ini), jadi aksara pengganti tidak pernah kelihatan.

==Carta Unicode==
{{Unicode chart Specials}}

==Sejarah==
Dokumen berkaitan Unicode berikut merekodkan tujuan dan proses mentakrifkan aksara tertentu dalam blok Khas:

{{sticky header}}
{| class="wikitable collapsible sticky-header"
|-
! [[Unicode#Versions|Versi]] !! {{nobr|Titik kod akhir<ref group=lower-alpha name=final/>}} !! Bilangan !! [[Unicode Consortium|UTC]]&nbsp;ID !! [[International Committee for Information Technology Standards|L2]]&nbsp;ID !! [[ISO/IEC JTC 1/SC 2|WG2]]&nbsp;ID !! Dokumen
|-
| rowspan="5" | 1.0.0 || U+FFFD || 1 || || || || (akan ditentukan)
|-
| rowspan="4" | U+FFFE..FFFF || rowspan="4" | 2 || || || || (akan ditentukan)
|-
| || {{nobr|[https://www.unicode.org/consortium/utc-minutes/UTC-088-200108.html L2/01-295R]}} || || {{Citation|title=Minit mesyuarat UTC/L2 #88|date=2001-11-06|first=Lisa|last=Moore|section=Mosi 88-M2|ref=none}}
|-
| || {{nobr|[https://www.unicode.org/L2/L2001/01355-FFFF_in_UTF-8.htm L2/01-355]}} || {{nobr|[https://www.unicode.org/wg2/docs/n2369.htm N2369 (html],}} [https://www.unicode.org/wg2/docs/n2369.doc doc]) || {{Citation|title=Permintaan untuk membenarkan FFFF, FFFE dalam UTF-8 teks ISO/IEC 10646|date=2001-09-26|first=Mark|last=Davis|author-link=Mark Davis (Unicode)|ref=none}}
|-
| || {{nobr|[https://www.unicode.org/L2/L2002/02154-n2403-minutes.pdf L2/02-154]}} || [https://www.unicode.org/wg2/docs/n2403.pdf N2403] || {{Citation|title=Rancangan minit mesyuarat WG 2 #41, Hotel Phoenix, Singapura, 2001-10-15/19|date=2002-04-22|first=V. S.|last=Umamaheswaran|section=9.3 Membenarkan FFFF dan FFFE dalam UTF-8|ref=none}}
|-
| rowspan="8" | 2.1 || rowspan="8" | U+FFFC || rowspan="8" | 1 || {{nobr|UTC/1995-056}} || || || {{Citation|title=Cadangan untuk mengekod aksara WCH_EMBEDDING|date=1995-12-06|first=Murray|last=Sargent|ref=none}}
|-
| {{nobr|[https://www.unicode.org/L2/L1996-UTC/UTC67-Minutes.TXT UTC/1996-002]}} || || || {{Citation|title=Minit UTC #67|date=1996-03-05|first1=Joan|last1=Aliprand|first2=Edwin|last2=Hart|first3=Steve|last3=Greenfield|section=Objek Terbenam|ref=none}}
|-
| || || N1365 || {{Citation|title=Ringkasan Cadangan – Aksara Penggantian Objek|date=1996-03-18|first=Murray|last=Sargent|ref=none}}
|-
| || || [https://web.archive.org/web/20200215052615/http://std.dkuug.dk/jtc1/sc2/wg2/docs/n1353.doc N1353] || {{Citation|title=Rancangan minit mesyuarat WG2 Copenhagen #30|date=1996-06-25|first1=V. S.|last1=Umamaheswaran|first2=Mike|last2=Ksar|section=8.14|ref=none}}
|-
| || {{nobr|L2/97-288}} || [https://web.archive.org/web/20200215052615/http://std.dkuug.dk/jtc1/sc2/wg2/docs/n1603.doc N1603] || {{Citation|title=Minit Mesyuarat Tidak Disahkan, WG 2 #33, Heraklion, Crete, Greece, 20 Jun – 4 Julai 1997|date=1997-10-24|first=V. S.|last=Umamaheswaran|section=7.3|ref=none}}
|-
| || {{nobr|[https://www.unicode.org/L2/L1998/98004R.pdf L2/98-004R]}} || N1681 || {{Citation|title=Teks ISO 10646 – AMD 18 untuk pendaftaran PDAM dan undi FPDAM|date=1997-12-22|ref=none}}
|-
| || {{nobr|[https://www.unicode.org/L2/L1998/98070.pdf L2/98-070]}} || || {{Citation|title=Minit mesyuarat bersama UTC dan L2 di Cupertino, 25-27 Februari 1998|first1=Joan|last1=Aliprand|first2=Arnold|last2=Winkler|section=Komen tambahan mengenai 2.1|ref=none}}
|-
| || {{nobr|[https://www.unicode.org/L2/L1998/02n3188.pdf L2/98-318]}} || [https://web.archive.org/web/20200215052615/http://std.dkuug.dk/jtc1/sc2/wg2/docs/n1894_02n3188_fpdam%2018.pdf N1894] || {{Citation|title=Teks diubah suai 10646-1/FPDAM 18, PINDAN 18: Simbol dan Lain-lain|date=1998-10-22|ref=none}}
|-
| rowspan="18" | 3.0 || rowspan="18" | U+FFF9..FFFB || rowspan="18" | 3 || || {{nobr|[https://www.unicode.org/L2/L1997/97255r.pdf L2/97-255R]}} || || {{Citation|title=Minit Diluluskan – Mesyuarat bersama UTC #73 & L2 #170, Palo Alto, CA – 4-5 Ogos 1997|date=1997-12-03|first=Joan|last=Aliprand|section=3.D Cadangan untuk Notasi Dalam Baris (ruby)|ref=none}}
|-
| || {{nobr|[https://www.unicode.org/L2/L1998/98055.pdf L2/98-055]}} || || {{Citation|title=Sokongan untuk Melaksanakan Anotasi Dalam Baris dan Antara Baris|date=1998-02-22|first=Asmus|last=Freytag|ref=none}}
|-
| || {{nobr|[https://www.unicode.org/L2/L1998/98070.pdf L2/98-070]}} || || {{Citation|title=Minit mesyuarat bersama UTC dan L2 di Cupertino, 25-27 Februari 1998|first1=Joan|last1=Aliprand|first2=Arnold|last2=Winkler|section=3.C.5. Sokongan untuk melaksanakan anotasi dalam baris dan antara baris|ref=none}}
|-
| || {{nobr|L2/98-099}} || N1727 || {{Citation|title=Sokongan untuk Melaksanakan Anotasi Antara Baris seperti dalam Tipografi Asia Timur|date=1998-03-18|first=Asmus|last=Freytag|ref=none}}
|-
| || {{nobr|[https://www.unicode.org/L2/L1998/98158.html L2/98-158]}} || || {{Citation|title=Rancangan Minit – Mesyuarat bersama UTC #76 & NCITS Subkumpulan L2 #173, Tredyffrin, Pennsylvania, 20-22 April 1998|date=1998-05-26|first1=Joan|last1=Aliprand|first2=Arnold|last2=Winkler|section=Anotasi Dalam Baris dan Antara Baris|ref=none}}
|-
| || {{nobr|L2/98-286}} || [https://web.archive.org/web/20200215052615/http://std.dkuug.dk/jtc1/sc2/wg2/docs/n1703w97.doc N1703] || {{Citation|title=Minit Mesyuarat Tidak Disahkan, WG 2 #34, Redmond, WA, USA; 1998-03-16--20|date=1998-07-02|first1=V. S.|last1=Umamaheswaran|first2=Mike|last2=Ksar|section=8.14|ref=none}}
|-
| || {{nobr|L2/98-270}} || || {{Citation|title=Cadangan untuk cadangan anotasi dalam baris dan antara baris|date=1998-07-29|first1=Hideki|last1=Hiura|first2=Tatsuo|last2=Kobayashi|author-link2=Tatsuo Kobayashi|ref=none}}
|-
| || {{nobr|[https://www.unicode.org/L2/L1998/98281r.pdf L2/98-281R (pdf],}} [https://www.unicode.org/L2/L1998/98281R.htm html]) || || {{Citation|title=Minit Tidak Disahkan – MESYUARAT BERSAMA UTC #77 & NCITS SUBKUMPULAN L2 #174, Redmond, WA -- 29-31 Julai 1998|date=1998-07-31|first=Joan|last=Aliprand|section=Anotasi Dalam Baris dan Antara Baris (III.C.1.c)|ref=none}}
|-
| || {{nobr|L2/98-363}} || [https://www.unicode.org/wg2/docs/n1861.pdf N1861] || {{Citation|title=Penanda Ruby|date=1998-09-01|first=T. K.|last=Sato|ref=none}}
|-
| || {{nobr|L2/98-372}} || {{nobr|[https://www.unicode.org/wg2/docs/n1884.pdf N1884R2 (pdf],}} [https://www.unicode.org/wg2/docs/n1884.doc doc]) || {{Citation|title=Aksara Tambahan untuk UCS|date=1998-09-22|first1=Ken|last1=Whistler|display-authors=etal|ref=none}}
|-
| || {{nobr|L2/98-416}} || {{nobr|[https://www.unicode.org/wg2/docs/n1882.zip N1882.zip]}} || {{Citation|title=Sokongan untuk Melaksanakan Anotasi Antara Baris|date=1998-09-23|ref=none}}
|-
| || {{nobr|[https://www.unicode.org/L2/L1998/02n3210.pdf L2/98-329]}} || [https://web.archive.org/web/20200215052615/http://std.dkuug.dk/jtc1/sc2/wg2/docs/n1920_02n3210_text_pdam_30_addlatin.pdf N1920] || {{Citation|title=Gabungan pendaftaran PDAM dan undi balot WD untuk ISO/IEC 10646-1/Amd. 30, PINDAN 30: Aksara Latin Tambahan dan Lain-lain|date=1998-10-28|ref=none}}
|-
| || {{nobr|[https://www.unicode.org/L2/L1998/98421.htm L2/98-421R]}} || || {{Citation|title=Nota mengenai aksara anotasi antara baris PDAM 30|date=1998-12-04|first1=Michel|last1=Suignard|first2=Hideki|last2=Hiura|ref=none}}
|-
| || {{nobr|[https://www.unicode.org/L2/L1999/n1903.rtf L2/99-010]}} || {{nobr|[https://www.unicode.org/wg2/docs/n1903.pdf N1903 (pdf],}} [https://www.unicode.org/wg2/docs/n1903.htm html], [https://www.unicode.org/wg2/docs/n1903w97.doc doc]) || {{Citation|title=Minit mesyuarat WG 2 #35, London, U.K.; 1998-09-21--25|date=1998-12-30|first=V. S.|last=Umamaheswaran|section=8.2.15|ref=none}}
|-
| || {{nobr|[https://www.unicode.org/L2/L1998/98419.pdf L2/98-419 (pdf],}} [https://www.unicode.org/L2/L1998/98419.doc doc]) || || {{Citation|title=Minit Diluluskan -- MESYUARAT BERSAMA UTC #78 & NCITS SUBKUMPULAN L2 #175, San Jose, CA -- 1-4 Disember 1998|date=1999-02-05|first=Joan|last=Aliprand|section=Aksara Anotasi Antara Baris|ref=none}}
|-
| {{nobr|[https://www.unicode.org/L2/L1999-UTC/u1999-021.txt UTC/1999-021]}} || || || {{Citation|title=Pernyataan W3C XML CG mengenai aksara anotasi|date=1999-06-08|first1=Martin|last1=Duerst|first2=Jon|last2=Bosak|author-link2=Jon Bosak|ref=none}}
|-
| || {{nobr|[https://www.unicode.org/L2/L1999/99176.htm L2/99-176R]}} || || {{Citation|title=Minit mesyuarat bersama UTC/L2 di Seattle, 8-10 Jun 1999|date=1999-11-04|first=Lisa|last=Moore|section=Pernyataan Perhubungan W3C mengenai Aksara Anotasi|ref=none}}
|-
| || {{nobr|[https://www.unicode.org/L2/L2001/01301-deprecation.txt L2/01-301]}} || || {{Citation|title=Analisis Penyahtarafan Aksara dalam Piawaian Unicode|date=2001-08-01|first=Ken|last=Whistler|section=E. Ditunjukkan sebagai "tidak digalakkan" untuk pertukaran teks biasa|ref=none}}
|- class="sortbottom"
| colspan="7" | {{reflist|group=lower-alpha|refs=<ref name=final>Titik kod dan nama aksara yang dicadangkan mungkin berbeza dengan yang akhir</ref>}}
|}

==Lihat juga==
* [[Aksara kawalan Unicode]]

== Rujukan ==
{{Reflist}}

[[Kategori:Blok Unicode|Khas]]