មើលកូដរបស់ ការពិភាក្សារបស់អ្នកប្រើប្រាស់:Makara sc

==ប្រវត្តិប្រាសាទអង្គរវត្ត==



ប្រាសាទអង្គរវត្តបានសាងសង់ នៅដើមសតវត្សរ៍ទី១២ ដោយ[[ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី២]](ខ្លះសរសេរ : [[ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរិយាវរ្ម័នទី២]]) (១១១៣—១១៥០) ដើម្បីឧទ្ទិសថ្វាយព្រះវិស្ណុ ក្នុង[[ហិណ្ឌូសាសនា|ព្រហ្មញ្ញសាសនា]]។ ប្រាសាទនេះមានលក្ខណៈល្អវិចិត្រ និងបង្ហាញនូវ[[សិល្បៈខ្មែរ]]ដ៏អស្ចារ្យដល់កំពូល<ref>សៀវភៅតំបន់ទេសចរណ៍នៃ[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]] បោះពុម្ភលើកទី ២ ឆ្នាំ ២០០៥ ដោយ កែវ ភួង</ref>។
 

បើតាមលោកហ្សក-សឺដែស ប្រាសាទអង្គរវត្តគឺតំណាងឲ្យ[[ពិភពលោក]]។ ប្រាង្គកណ្តាលតំណាងឲ្យភ្នំព្រះសុមេរុដែលស្ថិតនៅកណ្តាល[[ពិភពលោក]]។ ប្រាង្គទាំង៥ តំណាងឲ្យកំពូលភ្នំព្រះសុមេរុដែលជាជាយ[[ផែនដី]] និងគូទឹកព័ទ្ធជុំវិញប្រាសាទគឺ ជាសមុទ្រដែលព័ទ្ធជុំវិញ។ ប្រាសាទអង្គរវត្តមានឈ្មោះដើមថា '''[[ប្រាសាទបរមវិស្ណុលោក]]'''។ ប៉ុន្តែការវិវត្តនៃឈ្មោះអង្គរវត្តនេះ អាចត្រូវបានគេយកតាមប្រវត្តិសាស្រ្ត។ ស្លាកស្នាមដំបូងគឺ មាននៅសតវត្សរ៍ទី១៦។ ជាការពិតណាស់ប្រាសាទនេះបាន ក្លាយទៅជា កន្លែងពុទ្ធសាសនាដ៏ល្បីល្បាញមួយ។ តាមសិលាចារឹកនៅសតវត្សរ៍ទី១៦ ឈ្មោះនៃប្រាសាទអង្គរវត្តគឺ '''[[ព្រះមហានគរឥន្រ្ទប្រត្ថព្រះពិស្ណុលោក]]''' (ឥន្រ្ទប្រត្ថ ជាភាសាសំស្រ្កឹត ហើយបានក្លាយទៅជាភាសាបាលី ឥន្ទបត្ត បញ្ជាក់ទៅលើការឆ្លងពីព្រហ្មញ្ញសាសនា ទៅ[[ព្រះពុទ្ធសាសនាហីនយាន]]។ ពាក្យឥន្រ្ទប្រត្ថ មានន័យថា ទីក្រុងរបស់ព្រះឥន្ទ ។ ក្នុងព្រហ្មញ្ញសាសនា គេជឿថាព្រះឥន្ទមានទីកន្លែងនៅលើដី។ ពាក្យនេះជាកន្លែងសម្រាប់ គោរពបូជា។ ឧទាហរណ៍ដូចជា វត្តទាំងពីរនៅក្នុង ប្រាសាទអង្គរវត្តមានឈ្មោះថា '''[[ឥន្ទបត្តបុរីខាងត្បូង]]''' និង '''[[ឥន្ទបត្តបុរីខាងជើង]]''' ។ ការហៅទៅលើឈ្មោះថា '''[[ពិស្ណុលោក]]''' គឺសម្រាប់រំលឹកទៅដល់ មរណៈនាមរបស់ស្តេច ដែលបានកសាងប្រាសាទនេះ គឺ '''[[បរមវិស្ណុលោក]]''' រីឯ '''[[ស្រីសុធរ]]''' ជាការហៅដើម្បីរំលឹកឡើងវិញ ទៅលើឈ្មោះទីក្រុងចាស់នៅអង្គរ ឈ្មោះថា '''[[ស្រីយសោធរបុរៈ]]''' ។) ហើយមួយចំណែកទៀតនៅសតវត្យរ៍ទី ១៧ ហៅថា'''[[ឥន្ទបត្តម្ភានគរ ស្រីសុធរវពិស្ណុលោក]]''' ។ ចំណែកឈ្មោះថាអង្គរវត្ត គឺជាឈ្មោះសាមញ្ញសម្រាប់កំណត់បូជនីយដ្ឋាននេះ។ ចំពោះប្រជាជនខ្មែរ ពិសេសអ្នករស់នៅ[[ខេត្តសៀមរាប]] ច្រើនហៅឈ្មោះរួមមួយគឺ [[អង្គរតូច]]។ ទោះបីជាយ៉ាងណាក៏ដោយ អ្នកនិពន្ធអឺរ៉ុប ទាំងអស់បានកំណត់ហៅឈ្មោះរួមមួយគឺ អង្គរវត្តដែរ។
ប្រាសាទអង្គរវត្តត្រូវបានបញ្ចូលទៅក្នុងបញ្ជីបេតិកភណ្ឌពិភពលោករបស់[[អង្គការយូណេស្កូ]] នៅឆ្នាំ១៩៩២។ ប្រាសាទអង្គរវត្តត្រូវបានរកឃើញឡើងវិញដោយ ធម្មជាតិវិទូបារាំងលោក [[អង់ហ៊្រី មូហ៊ត|អង់ហ៊្រី-មូហ៊ត]](Henri Mouhot) នៅឆ្នាំ១៨៦០។

== ព្រះបាទសម្ដេចព្រះ នរោត្ដម សីហនុ ==
'''ព្រះករុណា ព្រះបាទសម្ដេចព្រះ នរោត្ដម សីហនុ រាជហរិវង្ស ឧភតោសុជាតិ វិសុទ្ធពង្ស អគ្គមហាបុរសរតន៍ និករោត្ដម ធម្មិកមហារាជាធិរាជ បរមនាថ បរមបពិត្រ ព្រះចៅក្រុងកម្ពុជាធិបតី''' (៣១ តុលា ១៩២២{{spaced ndash}}១៥ តុលា ២០១២)（ភាសាចិន：西哈努克） ព្រះមហាក្សត្រនៃ[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]] ពីឆ្នាំ១៩៤១ដល់១៩៥៥ និងម្ដងទៀតចាប់ពី ឆ្នាំ១៩៩៣ ដល់ ២០០៤។ ព្រះអង្គប្រសូត្រនៅថ្ងៃអង្គារ ១១ កើត ខែកក្ដិក ឆ្នាំច ចត្វាស័ក ព.ស.២៤៦៥ ត្រូវនឹងថ្ងៃទី៣១ ខែតុលា ឆ្នាំ១៩២២ នៅ[[រាជធានីភ្នំពេញ]] [[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]] ទ្រង់ចូលទិវង្គតនៅថ្ងៃចន្ទ ទី ១៥ ខែតុលា ឆ្នាំ ២០១២ ត្រូវនឹងថ្ងៃ ១៥រោច ខែភទ្របទ ឆ្នាំរោង ចត្វាស័ក វេលាម៉ោង ១ និង ២០ នាទីយប់ នៅ[[ទីក្រុងប៉េកាំង]] [[ប្រទេសចិន]]។ គោរម្យងារជាកិត្តិយសជាព្រះបិតាឯករាជ្យជាតិខ្មែរក្រោយពីព្រះអង្គបានដាក់រាជ្យថ្វាយព្រះករុណាព្រះបាទសម្ដេចព្រះបរមនាថនរោត្តម-សីហមុនី ព្រះចៅក្រុងកម្ពុជាធិបតី មានគោរម្យងារថា '''ព្រះករុណា ព្រះបាទសម្ដេចព្រះ នរោត្តម សីហនុ ព្រះមហាវីរក្សត្រ ព្រះវររាជបិតាឯករាជ្យ បូរណភាពទឹកដី និងឯកភាពជាតិខ្មែរ'''។ 

ព្រះអង្គជាអ្នកគ្រប់គ្រងដែលមានឥទ្ធិពលរបស់កម្ពុជាចាប់ពីឆ្នាំ១៩៥៣ ដល់ ១៩៧០។ បន្ទាប់ពីការដាក់រាជ្យលើកទីពីររបស់ព្រះអង្គក្នុងឆ្នាំ២០០៤ ព្រះអង្គត្រូវបានគេស្គាល់ថា ជាព្រះមហាវីរក្សត្រ ជាតំណែងមួយក្នុងនោះដែលព្រះអង្គបានទទួលបានការទទួលខុសត្រូវជាច្រើនកាលអតីតរបស់ទ្រង់ ជាក្សត្រអាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញ។

ជាព្រះរាជបុត្រនៃ[[ព្រះមហាក្សត្រកម្ពុជា|ព្រះបាទ]][[នរោត្តម-សុរាម្រិត]] និង [[ព្រះរាជិនី|ព្រះមហាក្សត្រីយានី]] [[ស៊ីសុវត្ថិ កុសមៈ|ស៊ីសុវត្ថិ-កុសមៈ]] ព្រះសីហនុបានកាន់តំណែងជាច្រើនមែនទែនតាំងពីឆ្នាំ១៩៤១ ដែល''[[សៀវភៅកំណត់ត្រាពិភពលោកហ៊្គីននីស]]'' បង្ហាញថាទ្រង់ថាជាអ្នកនយោបាយដែលបានបម្រើក្នុងដំណើរផ្លាស់ប្ដូរនៃមុខតំណែងនយោបាយធំៗបំផុតរបស់ពិភពលោក។ ទាំងនេះរួមមានពីរអាណ្ណត្តិជាព្រះមហាក្សត្រ តំណែងពីរជាសម្ដេចព្រះរាជបុត្រ តំណែងមួយជាប្រធាន តំណែងពីរជា[[នាយករដ្ឋមន្ត្រីនៃកម្ពុជា|នាយករដ្ឋមន្ត្រី]] ដូចគ្នាតំណែងមួយចំនួនជាមេដឹកនាំនៃ[[រដ្ឋាភិបាលនិរទេស]]ជាច្រើន។ ទ្រង់បានបម្រើការជាប្រមុខរដ្ឋជាអាយ៉ងរបស់រដ្ឋាភិបាល[[ខ្មែរក្រហម]]នៅឆ្នាំ១៩៧៥–១៩៧៦។
<ref name="King Father Sihanouk holds ECCC at bay">{{cite journal|date=៧ កញ្ញា ២០០៧|title=King Father Sihanouk holds ECCC at bay|journal=ភ្នំពេញប៉ុស្ត៍|url=http://www.phnompenhpost.com/index.php/20070906441/National-news/king-father-sihanouk-holds-eccc-at-bay.html|accessdate=១៣ តុលា ២០០៩|quote=ព្រះមហាវីរក្សត្រនរោត្តម-សីហនុបានកាន់តំណែងជាច្រើនណាស់ចាប់តាំងពី១៩៤១ ដែលសៀវភៅកំណត់ត្រាពិភពលោកហ្គៀនណិសបង្ហាញថាព្រះអង្គជាអ្នកនយោបាយដែលបានកាន់កាប់តំណែងនយោបាយផ្សេងៗដ៏ល្អបំផុតរបស់ពិភពលោក។}}{{Dead link|date=ខែតុលា ២០១០|bot=H3llBot}}</ref>
{{Use dmy dates|date=កុម្ភៈ២០១២}}
{{Infobox military conflict
| conflict    = 
| partof      =
| image       = 
| caption     = 
| date        = 
| place       = 
| result      = 
| combatant2  = 
| commander1  = 
| commander2  =
| strength1   = 
| strength2   = 
| casualties2 = ស.រ.បានអះអាង: ១២៣៥៤នាក់បានស្លាប់ក្នុងហេតុការណ៍<br/>១១៧៧នាក់បានចាប់ខ្លួន <ref>John M. Shaw, ''The Cambodian Campaign''. Lawrence KS: University of Kansas Press, 2005, p. 158. His original source was the Current Historical Evaluation of Counterinsurgency Operations (Project CHECO).</ref>
}}
{{ប្រអប់យុទ្ធនាការ សង្គ្រាមវៀតណាម}}
== យុទ្ធនាការកម្ពុជា ==
'''យុទ្ធនាការកម្ពុជា''' (ក៏ត្រូវបានគេស្គាល់ថា '''ការលុកលុយកម្ពុជា''') គឺជាប្រតិបត្តិការយោធាបន្តបន្ទាប់ដែលបានប្រព្រឹត្តិទៅនៅភាគខាងកើត[[កម្ពុជា]]កំឡុងពាក់កណ្ដាលឆ្នាំ១៩៧០ ដោយសហរដ្ឋ (ស.រ.) និង[[សាធារណរដ្ឋវៀតណាម]] (វៀតណាមខាងត្បូង) កំឡុង[[សង្គ្រាមវៀតណាម]] ។ ការរុករានទន្ទ្រានទាំងនេះគឺជាលទ្ធផលនៃនយោបាយរបស់លោកប្រធានាធិបតី[[រីឆាដ និច្សុន|រីឆាដ-និច្សុន]]ដែលការសម្រេចចិត្តរបស់លោកគឺថាត្រូវតែលុកលុយ ។ សរុបទៅប្រតិបត្តិការសំខាន់ៗ១៣គឺត្រូវប្រព្រឹត្តិទៅដោយ[[កងទ័ពសាធារណរដ្ឋវៀតណាម]] (ក.ស.វ.ណ.) រវាង ២៩មេសា និង ២២កក្កដា ដោយកងកម្លាំងស.រ.រវាង ១ឧសភា និង ៣០មិថុនា ។

ទិសដៅនៃយុទ្ធនាការគឺការកម្ចាត់នូវកងទ័ពប្រហែល៤០០០០នាក់នៃ[[កងទ័ពប្រជាជនវៀតណាម]] (ក.ប.វ.ណ.) និង[[រណសិរ្សជាតិដើម្បីរំដោះវៀតណាមខាងត្បូង]] (រ.រ.ជ. ក៏ត្រូវគេស្គាល់ដូចគ្នាដែរថាជា ''វៀតកុង'') ដែលពួកគេបានលួចលាក់ខ្លួននៅតាមតំបន់ព្រំដែនខាងកើតកម្ពុជា ។ ជាការអស្ចារ្យ រង្វាន់មួយគឺជាការកម្ចាត់កងកម្លាំងទាំងនេះ ដែលជាលទ្ធភាពនៃការកាន់កាប់និងការបំផ្លិចបំផ្លាញនូវតំបន់មូលដ្ឋានកុម្មុយនិស្តធំៗ និង កន្លែងលាក់ខ្លួននានា ដែលត្រូវបានការពារដោយអព្យាក្រឹតភាពកម្ពុជាចាប់តាំងពីការបង្កើតឡើងនៅឆ្នាំ១៩៦៦ម៉្លេះរបស់ខ្លួន ។ ដរាបណាស.រ.បានព្រួយបារម្ភនៅឡើយ ដូច្នេះវិធានការមួយនឹងបានផ្ដល់ជាខែលមួយនៅពីក្រោយ ដែលមាននៅក្នុងនយោបាយ[[វៀតណាមនីយកម្ម]]និង ការដកកងកម្លាំងស.រ.ពីវៀតណាមខាងត្បូងអាចបានបន្តដោយមានសុវត្ថិភាព ។

ការប្រែប្រួលក្នុងរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបានអនុញ្ញាតអោយមានការបើកឱកាសចំពោះការបំផ្លាញតំបន់មូលដ្ឋានទ័ពនៅឆ្នាំ១៩៧០ នៅពេលដែលសម្ដេច[[នរោត្តម សីហនុ|នរោត្តម-សីហនុ]]ត្រូវបានទម្លាក់ និងជំនួសមកវិញ ដោយឧត្តមសេនីយនិយមអាមេរិក[[លន់ ណុល|លន់-ណុល]] ។ ប្រតិបត្តិការយោធាខាងសម្ព័ន្ធមិត្តបានបរាជ័យដើម្បីលុបបំបាត់កងទ័ពកុម្មុយនិស្ត រឺក៏កាន់កាប់ទីបញ្ជាការដែលក្រវិចក្រវៀនរបស់ពួកគេ ដែលត្រូវបានគេស្គាល់ថាជា[[ការិយាល័យកណ្ដាលសម្រាប់វៀតណាមខាងត្បូង]] (ក.ក.វ.ណ.ត.) ក៏ប៉ុន្តែការរឹបអូសសម្ភារៈដែលចាប់បាននៅកម្ពុជាបានរំលឹកដល់អំណះអំណាងនៃជោគជ័យនិងជ័យជំនះដែលបន្សល់នៅវាទប្បដិវាទមកទល់នឹងសម័យសព្វថ្ងៃនេះ ។

==ការបាក់បែកបន្ទាយលង្វែក==
នៅឆ្នាំ ១៥៨០ ភូមាបានវាយលុកចូលប្រទេសសៀមយ៉ាងខ្លាំង ពេលនោះស្ដេចសៀមបានផ្ញើររាជសារសុំជំនួយពីស្ដេចខ្មែរព្រះបាទ[[សត្ថាទី១]]។ ព្រះបាទ[[សត្ថាទី១]] ក៏បញ្ជាឲ្យព្រះបាទ[[ស្រីសុរិយោពណ៌]]នាំទ័ពទៅជួយច្បាំងសៀមរហូតទទួលបានជ័យជំនះលើទ័ពភូមា ហើយបានបណ្ដេញទ័ពភូមាចេញពីទឹកដីសៀមទៀត។ ក្រោយពីបានជ័យជំនះលើភូមាហើយ សៀមរមិលគុណខ្មែរ បានលើកទ័ពមកវាយខ្មែរជាច្រើនលើកច្រើនសា។
<br \>
នៅឆ្នាំ ១៥៨៨ សៀមបានលើកទ័ពចូលទន្ទ្រានខ្មែរយ៉ាងកម្រោល ហើយបានវាយយក[[បន្ទាយមានជ័យ]] [[បាត់ដំបង]] [[ពោធិ៍សាត់]] រហូតដល់[[ស្រុកបរិបូរណ៍]] ព្រមទាំងហ៊ុមព័ទ្ធ[[បន្ទាយលង្វែក]]ទៀតផង។ ពួកវាព័ទ្ធ[[បន្ទាយលង្វែក]]អស់រយៈពេល ៣ ខែ‌តែត្រូវបាក់ទ័ពរត់ខ្ចាត់ខ្ចាយទៅវិញ ដោយសារខ្វះស្បៀងនិងកើតជំងឺឆ្លង។ មុនទៅវិញសៀមបានប្រើល្បិចបាចប្រាក់ដួងជាច្រើនចូលក្នុងគុម្ពឫស្សីដែលជារបងការពារបន្ទាយលង្វ‌ែ‌ក (បើតាមឯកសារមហាបុរសខ្មែរភាគ៣ បានប្រាប់ថា‌សៀមយកប្រាក់ដួងចំនួន  ៥០០០ ដួង‌ ច្របល់និងគ្រាប់សំណច្រក ក្នុងកាំភ្លើ‌ងធំ‌តូ‌ច‌ បាញ់ចេញអស់វេលា ៣ ថ្ងៃ )។
<br \>
ប្រជារាស្ត្រខ្មែរនាំគ្នាកាប់ឆ្ការគុម្ពឫស្សី ដើម្បីយកប្រាក់ដួងទាល់តែរេចរឹលគុម្ពឫស្សីអស់។
<br \>
នៅឆ្នាំ ១៥៩៤ ដោយដឹងថាគុម្ពឫស្សីរេចរឹលអស់ហើយ សៀមបានលើកទ័ពមកម្ដងទៀត ហើយនៅទីបំផុត[[បន្ទាយលង្វែក]]ត្រូវសៀមយកបាន។
<br \>
ពួកសៀមបានប្រមូលយក[[ព្រះគោ]] [[ព្រះកែវ]] ទ្រព្យសម្បត្តិ‌ក្បួនខ្នាត និងឯកសារផ្សេងៗជាច្រើនយកទៅស្រុកសៀម។
<br \>
ព្រះបាទ[[សត្ថាទី១]] និងបុត្រព្រះនាម[[ជ័យជេដ្ឋាទី១]] ភៀសព្រះកាយទៅនៅដែនដីលាវ ហើយក៏សោយទិវង្គតនៅទីនោះទៅ ក្នុងឆ្នាំ ១៥៩៦។ ឯព្រះបាទ[[ស្រីសុរិយោពណ៌]] ត្រូវសៀមចាប់បាននាំយកទៅស្រុកសៀម។

===ផលវិបាក===
ក្រោយពីបែក[[បន្ទាយលង្វែក]]មក ប្រទេសកម្ពុជាអស់ឫទ្ធានុភាព ហើយធ្លាក់ទៅជារដ្ឋទន់ខ្សោយមួយនៅតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍។ ខ្មែរបានបាត់បង់កេតនភណ្ឌជាតិ ក្បួនច្បាប់ អ្នកប្រាជ្ញ បណ្ឌិត ហើយវប្បធម៌ខ្មែរ ក៏ត្រូវសៀមឆក់ប្លន់យកទៅប្រទេសវាស្ទើរតែអស់រលីង។ ប្រទេសជាតិធ្លាក់ទៅក្នុងភាពអនាធិបតេយ្យ ហើយគ្រោះទុរភិក្សបានចូលមកយាយីប្រជារាស្ត្រខ្មែរពេញផ្ទៃប្រទេស។
<br \>
ប្រទេសកម្ពុជាបានបាត់បង់អាណាខែត្រខាងលិច និងពាយព្យ ដូចជា ខែត្រ[[ចន្ទបុរី]] [[បស្ចិមបុរី]] [[នគររាជសីមា]] [[បាត់ដំបង]] [[សៀមរាប]] [[ពោធិ៍សាត់]] ... ។


== បុរេប្រវត្តិខ្មែរ ==
'''បុរេប្រវត្តិខ្មែរ''' គឺជាសម័យកាលដ៏យូរលង់ណាស់មកហើយ ដែលពេលនោះ មនុស្សពុំទាន់ចេះបង្កើតតួអក្សរសំរាប់កត់ត្រាហេតុការណ៍អ្វីឡើយ។ ដើម្បីសិក្សាអំពីបុរេប្រវត្តិ[[ខ្មែរ]] យើងក៏ត្រូវសិក្សាអំពីទឹកដីខ្មែរដែរ។ នៅភូមិភាគ[[អាស៊ីអាគ្នេយ៍]]កាលពីមុនធ្លាប់មាន[[ពំនើងផ្នត់កាឡេដូន]] (Plissement caledonien) និង [[ពំនើងផ្នត់អែរស៊ីន]] (Plissement hercynien) ដែលធ្វើឲ្យផុសឡើងនៅ[[ខ្ពង់រាប]] និង ជួរភ្នំនានាពាសពេញប្រទេសខ្មែរសព្វថ្ងៃនេះ។ បន្ទាប់មកក៏បានលិចទៅវិញដោយទឹក[[សមុទ្រ]]នៅ[[ស័កទី៣]]។ នៅ[[ស័កទី៤]]ដីក៏ផុសចាប់ពី[[ភូមិភាគ]][[ហេមព្វាន្ត]]រហូតដល់អាស៊ីអាគ្នេយ៍ទាំងមូល។ ដីខ្មែរក៏ដុះឡើងពី ៧០០ ទៅ ៨៨០ [[មាត្រ]]។ ក្នុងស័កទី៤ មាន[[លំនាច]]និង[[ជំនោរ]][[ទឹកសមុទ្រ]] ដែលជាមូលហេតុធ្វើឲ្យដីលិចហើយផុសឡើងវិញសាជាថ្មីម្ដងទៀត។ នៅចន្លោះពី ៦០០០០០ ដល់ ៥០០០ ឆ្នាំមុន គ.ស ទឹកសមុទ្របាននាចថយទៅពី ១៣០ ដល់ ១៨០ មាត្រ (បើប្រៀបទៅនឹងកំពស់ទឹកសមុទ្រសព្វថ្ងៃនេះ)។ អ្នក[[ភូគព្ភវិទូ]]ខ្លះបានយល់ថា កាលណោះគ្មានសមុទ្រខណ្ឌ[[ភូមិភាគ]][[ឥណ្ឌូចិន]] និង ប្រជុំកោះ[[ទ្វីបឥណ្ឌា]] (Insulinde) ស្ថិតនៅជាប់គ្នារហូតគ្មានសមុទ្រខណ្ឌដូចយើងសព្វថ្ងៃនេះទេ។ នៅប្រមាណ ១៥០០០ ឆ្នាំមុនគ.ស ទឹកសមុទ្រជោរបានកំពស់ ១៥ មាត្រ ដែលបណ្ដាលឲ្យទឹកដី[[កម្ពុជាក្រោម]] និង[[វាលទំនាប]]ប្រទេសខ្មែរបានលិចទៅក្នុងទឹកវិញ។ នៅសតវត្សទី៣ មុន គ.ស ទឹកសមុទ្របាននាចទៅវិញបន្តិចៗម្ដង។ ឯពេលនោះ [[ទន្លេមេគង្គ]]បាននាំ[[ដីល្បាប់]]មកចាក់បំពេញបន្តិចៗម្ដង ក្លាយជា[[ដីសណ្ដ]]បន្តដេញតាមទឹកសមុទ្រស្រក។<ref>[[ត្រឹង ងារ]], ប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ ទំព័រ ២១</ref>
<ref>សៀវភៅសិក្សាសង្គមថ្នាក់ទី១១ ក្រសួងអប់រំឆ្នាំ២០០០</ref>
== ឯកសារយោង ==
{{Reflist}}