មើលកូដរបស់ ការពិភាក្សារបស់អ្នកប្រើប្រាស់:Kuoyvecheka sc

{{Infobox settlement
| name                    = ភ្នំពេញ
| official_name           = {{nobold|{{lang|km|រាជធានីភ្នំពេញ}}}}
| native_name             = 
| nickname                = គុជអាស៊ី (មុន-ទសវត្ស១៩៦០) <br> ទីក្រុងមានមន្តស្នេហ៍
| settlement_type         = [[បំណែងចែករដ្ឋបាលនៃកម្ពុជា|រាជធានី]]
| motto                   = 
| image_skyline           =Phnom_Penh_Montage.png
| image_size              = 400px
| image_flag              = 
| image_seal              = Seal of Phnom Penh.svg
| pushpin_map             = Cambodia
| pushpin_label_position  = left
| pushpin_map_caption     = ទីតាំងនៅកម្ពុជា
| pushpin_mapsize         = 
| subdivision_type        = ប្រទេស
| subdivision_name        = {{flag|កម្ពុជា}}
| parts_type              = បំណែងចែករង
| parts_style             = para
| p1                      = ១២ ខណ្ឌ
| government_footnotes    = 
| government_type         = [[ក្រុមប្រឹក្សារាជធានី]]
| leader_title            = អភិបាលរាជធានី
| leader_name             = [[ប៉ា សុជាតិវង្ស|ប៉ា-សុជាតិវង្ស]] ([[គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា|គបក]])
| leader_title1           = អភិបាលរងរាជធានី
| leader_name1            = [[ថាន់ ស៊ីណា|ថាន់-ស៊ីណា]]<br/>[[ម៉ប់ សារិន|ម៉ប់-សារិន]]<br/>[[សេង តុង|សេង-តុង]]
| established_title       = បានកកើត
| established_date        = ១៣៧២
| established_title2      = បានក្លាយជារាជធានី
| established_date2       = ១៨៦៥
| established_title3      = <!-- Incorporated (city) -->
| established_date3       = 
| unit_pref               = <!--Enter: Imperial, if Imperial (metric) is desired-->
| area_footnotes          = 
| area_total_km2          = 678.46 <!-- ALL fields dealing with a measurements are subject to automatic unit conversion-->
| area_rank               = [[បំណែងចែករដ្ឋបាលនៃកម្ពុជា|ជាប់លេខ២៣]]
| area_urban_km2          = 
| population_as_of        = ២០១២
| population_footnotes    = <ref name="phnompenh.gov.kh">{{cite web|url=http://www.phnompenh.gov.kh/phnom-penh-city-facts-99.html |title=ការពិត ទីក្រុងភ្នំពេញ |publisher=Phnompenh.gov.kh |date= |accessdate=២០១២-១០-៣១}}</ref>
| population_note         =
| population_total        = 2301725
| population_rank         = [[បំណែងចែករដ្ឋបាលនៃកម្ពុជា|លេខ១]]
| population_density_km2  = auto
| population_density_rank = [[បំណែងចែករដ្ឋបាលនៃកម្ពុជា|លេខ១]]
| population_demonym      = អ្នកភ្នំពេញ
| demographics_type1      = [[លិបិក្រមអភិវឌ្ឍន៍មនុស្ស|ល.អ.ម.]]
| demographics1_footnotes = <!-- for references: use <ref> tags -->
| demographics1_title1    = ល.អ.ម.
| demographics1_info1     = {{increase}}០,៩៣៦&nbsp;(<span style="color:#090;">ខ្ពស់ខ្លាំង</span>)
| timezone                = កម្ពុជា
| utc_offset              = +៧
| latd  = 11  | latm  = 33 | lats  = | latNS  = N
| longd = 104 | longm = 55 | longs = | longEW = E
| coordinates_type        = region:KH_type:city
| coordinates_display     = inline,title
| elevation_footnotes     = <!--for references: use<ref> </ref> tags-->
| elevation_m             = 11.89
| postal_code_type        = 
| postal_code             = 
| area_code               = +៨៨៥ (០២៣)
| blank_name              = 
| blank_info              = 
| blank1_name             = 
| blank1_info             = 
| website                 = [http://www.phnompenh.gov.kh/kh/ ស្ថានីយ៍បណ្ដាញភ្នំពេញ]
| footnotes               = 
}}<!-- Infobox ends --> 

'''ភ្នំពេញ''' (អានថា:ភ្នុមពិញ, [[ឡាតាំង]]: Phnom Penh) ជារាជធានី និងទីក្រុងធំបំផុតនៃ[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]។ តាំងនៅលើច្រាំងនៃ[[ទន្លេមេគង្គ]] ភ្នំពេញធ្លាប់ជាទីរួមជាតិចាប់តាំងពីសម័យ[[សម័យអាណានិគមបារាំង|អាណានិគមកិច្ចបារាំងនៅកម្ពុជាមកម៉្លេះ]] និងជាបេះដូងនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ហើយក៏ជាកន្លែងដែលមានមនុស្សរស់នៅច្រើនជាងគេក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។ លើសពីនេះទៅទៀតភ្នំពេញបានធំធាត់លូតលាស់ឡើងក្លាយជាមជ្ឈមណ្ឌលយ៉ាងសកម្មខាងសេដ្ឋកិច្ច និងឧស្សាហកម្មរបស់ជាតិ ដូចគ្នាដែរ ក៏ជាមជ្ឈមណ្ឌលសន្តិសុខ នយោបាយ [[វប្បធម៌ខ្មែរ|កេរដំណែលវប្បធម៌]] ការទូតនៃប្រទេសកម្ពុជា ហើយក៏ជាកន្លែងសំរាប់ប្រកួតប្រជែងខាងទីផ្សារ ពាណិជ្ជកម្ម សេដ្ឋកិច្ច ទំនាក់ទំនងការបរទេស នយោបាយ ការអភិវឌ្ឍ និង ជាកន្លែងដែលបន្សល់ទុកនូវសំណង់ចាស់ៗជាច្រើន ផងដែរដូចជា [[ព្រះបរមរាជវាំង]] [[វត្តភ្នំ]] និង អគារផ្សេងៗទៀតជាដើម។ល។ សព្វថ្ងៃនេះភ្នំពេញបានប្តូររូបរាងថ្មីទាំងការអភិវឌ្ឍ និង សេដ្ឋកិច្ច ហេដ្ឋារចនាសម្ពន្ធ ផ្លូវថ្នល់ និង សំណង់ជាដើម។ លើសពីនេះទៅទៀតភ្នំពេញក៏បានក្លាយទៅជាទីក្រុងមួយ ដែលមានការប្រកួតប្រជែងផ្នែកទីផ្សារ និងសេដ្ឋកិច្ច ជាមួយនិងទីក្រុងធំៗនានាទៀតនៅលើសកលលោក។

ពេលមួយនោះធ្លាប់បានគេស្គាល់ថាជា ''គុជអាស៊ី'' ដែលត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជាទីក្រុងមួយក្នុងចំណោមទីក្រុងមានមន្តស្នេហាបំផុតដែលសាងដោយបារាំងនៅ[[ឥណ្ឌូចិន]]<ref>Peace of Angkor [http://www.peaceofangkorweb.com/PhnomPenh.htm Phnom Penh]. Retrieved July 27, 2007.</ref> នៅក្នុងទសវត្សឆ្នាំ១៩២០។ ភ្នំពេញ រួមជាមួយ[[សៀមរាប]] និង [[ព្រះសីហនុ]] គឺជាគោលដៅទេសចរណ៍ពិភពលោក និង ទេសចរណ៍ក្នុងស្រុកគួរឱ្យកត់សំគាល់សំរាប់ប្រទេសកម្ពុជា។ ដោយបានស្ថាបនាហើយនៅឆ្នាំ១៤៣៤ ទីក្រុងនេះត្រូវបានគេកត់សំគាល់ឃើញតាមរយៈ[[ស្ថាបត្យកម្ម]] និងការទាក់ទាញខាងសោភ័ណភាព និង ប្រវត្តិសាស្ត្រនានា។ មានអគារសម័យ[[អាណានិគមបារាំង]]សេសសល់នៅរាយប៉ាយតាមបណ្ដាដង[[មហាវិថី]]ធំៗ។

ដោយស្ថិតនៅលើច្រាំងនៃ[[ទន្លេសាប]] [[មេគង្គ]] និង [[ទន្លេបាសាក់]] ផ្ទៃនៃទីក្រុងមេភ្នំពេញគឺជាផ្ទះសំបែងនៃប្រជាជនកម្ពុជា<ref name="phnompenh.gov.kh"/> ប្រហែល ២,២ លាននាក់ ក្នុងចំណោមប្រជាជន ១៤,៨ លាននាក់ ចំនួននេះបានកើនឡើងចាប់ពីប្រហែល ១,៩ លាននាក់នៅឆ្នាំ ២០០៨ មកម៉្លេះ។<ref>{{cite book|last=វ.ជ.ស.|title=ជំរឿនប្រជាជនសកលកម្ពុជា២០០៨|year=សីហា ២០០៩|publisher=វិទ្យាស្ថានជាតិស្ថិតិ ក្រសួងផែនការ|page=២៣}}</ref> ទីក្រុងនេះគឺជាទីក្រុងស្ដុកស្ដម្ភ និង សំបូរប្រជាជនបំផុតនៅកម្ពុជា និង ក៏ជាមជ្ឈមណ្ឌលនយោបាយរបស់ប្រទេសផងដែរ។

==និរុត្តិសាស្ត្រ==

ភ្នំពេញយកតាមឈ្មោះ[[វត្តភ្នំ]]។ រឿងនិទានថានៅឆ្នាំ ១៣៧២ [[ឧបាសិកា]]ចាស់ម្នាក់ ឈ្មោះ[[ដូនពេញ]]បានទៅដល់មាត់ទឹកនៃទន្លេ[[មេគង្គ]] ហើយបានឃើញដើម[[គគីរ]]ងាប់កំពុងអណ្ដែតចុះតាម[[ខ្សែទឹក]]។ នៅខាងក្នុងប្រហោងនៃដើមគគរីនោះមានរូបចំលាក់[[សំរិទ្ធិ]]បួន និង បដិមា[[ព្រះពុទ្ធ]]ធ្វើពីថ្មមួយ។

ដូនពេញបាននាំរូបដិមាទាំងនោះឡើងលើគោក ហើយបាននាំប្រជាជនដើម្បីពូនដីនៅភាគអាគ្នេយ៍នៃផ្ទះរបស់គាត់។ ក្រោយមកគាត់ក៏បានយកដើមគគីរនោះទៅសាងជាព្រះវិហារនៅលើភ្នំនោះដើម្បីតំកល់ព្រះបដិមាព្រះពុទ្ធរូបទាំងប្រាំអង្គនោះ ហើយក្រោយមកវត្តនោះក៏ដាក់ឈ្មោះតាមគាត់ថា វត្តភ្នំដូនពេញ ដែលបច្ចុប្បន្នកាលនេះគេស្គាល់ថាវត្តភ្នំៗនេះឯង ដែលជាកូនភ្នំតូចមួយដែលមានកំពស់  {{convert|27|m}}។ ក្រោយមកស្ដេចពញាយ៉ាត ដោយទ្រង់ទតឃើញនូវសេចក្ដីជ្រះថ្លារបស់ដូនពេញចំពោះព្រះពុទ្ធសាសនាដូច្នេះហើយ ទើបទ្រង់ក៏បានតាំងឈ្មោះខេត្តនេះសាជាថ្មីថា ភ្នំពេញ ដែលមុនទីត្រង់ភ្នំពេញសព្វថ្ងៃនេះ គេហៅថា [[ខេត្តកោះឫស្សីកែវ]] ដែលបច្ចុប្បន្នមានខណ្ឌមួយឈ្មោះថា [[ខណ្ឌឫស្សីកែវ]] និង ខណ្ឌមួយទៀតឈ្មោះថា [[ខណ្ឌដូនពេញ]] ដែលដូនពេញនេះយកតាមឈ្មោះរបស់ដូនពេញ។

តែបើគិតតាមភូមិសាស្ត្រ និងឈ្មោះគួរតែគេយកឈ្មោះតាមការចាក់ដីបំពេញបង្កើតជាភ្នំព្រោះវាជាភ្នំដី ដូច្នេះប្រហែលជាដំបូងឈ្មោះ '''ភ្នំបំពេញ''' រួចក្លាយជា '''ភ្នំពេញ'''។

== ប្រវត្តិ ==
ដំបូងឡើយភ្នំពេញមានឈ្មោះថា ខែត្រ ''[[ខែត្រកោះឫស្សីកែវ|កោះឫស្សីកែវ]]'' ដែលមន្ត្រីត្រួតខែត្រនេះមានងារថា [[ចៅពញា]][[រាជាមេត្រី]]។

ក្នុងរាជពង្សាវតារខ្លះបាននិទានពី[[ប្រវត្តិសាស្រ្ត]]នៃក្រុងភ្នំពេញដោយមានសេចក្តីសំរួលដូចតទៅ៖

ដើមឡើយមានការកត់ត្រា មួយសតវត្សក្រោយមកនិយាយរៀបរាប់រឿងនិទាននៃការកកើតភ្នំពេញដែលនិទានអំពីស្ត្រីអ្នកស្រុកម្នាក់ជាអ្នកមានទ្រព្យស្តុកស្តម្ភ ឈ្មោះដូនពេញដែលផ្ទះគាត់តាំងនៅលើត្រើយខាងលិចនៃ[[ទន្លេច្រាបឈាម]] ([[ទន្លេចតុមុខ]]សព្វថ្ងៃ) អនាគតគឺទីក្រុងភ្នំពេញ (កាលណោះគេហៅថា [[ខែត្រកោះឫស្សីកែវ]])។ នៅចុងសតវត្សទី១៤ កាលណោះរាជធានីខ្មែរគឺស្ថិតនៅសៀមរាបនៅឡើយដែលមានចំងាយ {{convert|350|km|abbr=on}} ទៅភាគខាងលិច។ នាសម័យថ្ងៃមួយ ក្នុងរដូវវស្សាមានទឹកជំនន់នៅប្រទេស[[លានជាង|លាវ]]យ៉ាងធំបណ្ដាលអោយបាក់ច្រាំង រលំដើមគគីរជាច្រើន ហើយអណ្តែតបណ្តោយទឹកតាម[[ទន្លេមេគង្គ]]រហូតមកដល់ទន្លេច្រាបឈាម។ ក្នុងចំណោមនោះ មានដើមគគីរធំមួំយ បានអណ្តែតមកទើនៅត្រង់មាត់កំពង់របស់ដូនពេញ។ គាត់ក៏បានបបួលញាតិមិត្តជិតខាងជិះទូក ទៅចងដើមគគីរនោះ ហើយនាំយកមកលើគោក។ កាលបើអ្នកទាំងនោះរើសំរាមនៅគល់គគីរ ស្រាប់តែឃើញព្រះពុទ្ធរូបបួនព្រះអង្គ និងរូបបដិមាថ្ម មានលក្ខណៈជាព្រាហ្មណ៍ នៅក្នុងប្រហោងឈើនោះ។ ពួកអ្នកស្រុកបានដង្ហែរូបបដិមាទាំងនោះ យកទៅតំកល់ទុកនៅផ្ទះដូនពេញ ហើយគាត់បានអោយគេជញ្ជូនដីពូនដំបូកភ្នំភាគឦសានផ្ទះ និងអោយគេយកឈើគគីរនោះសង់ព្រះវិហារតូច មួយនៅលើកំពូលភ្នំនោះ ហើយបានយកព្រះពុទ្ធរូបនោះទៅតំកល់ទុកព្រះវិហារនោះនៅឆ្នាំ ជូត ឆស័ក ព.ស. ១៩១៦ គ.ស ១៣៧២។ តមកទៀតដូនពេញបានអោយគេសង់ខ្ទមមួយខាងឦសានព្រះវិហារ រួចគេយកបដិមាថ្ម ទៅតំកល់ទុកទីនោះ ហើយបានសន្មតថា [[អ្នកតាព្រះចៅ]] តរៀងមក (សព្វថ្ងៃលោកតាព្រះចៅ)។

ពិធីបុណ្យសម្ពោធក៏ត្រូវបានប្រារឰឡើង ដើម្បីសម្ពោធពុទ្ធសេនាសនៈ យ៉ាងអធិកអធម។ ដោយអាស្រ័យហេតុនេះ ភ្នំនេះក៏មានឈ្មោះហៅថា ភ្នំដូនពេញ ហើយដែលយូរៗទៅក្លាយនៅត្រឹមតែភ្នំពេញ ដូចយើងហៅសព្វថ្ងៃនេះ។ គួរគប្បីបញ្ជាក់ថា ចំពោះរូបបដិមាដែលដូនពេញបានរកឃើញក្នុងរន្ធដើមគគីរនោះរាជពង្សសាវតារ និងអត្តបទចំលងតៗមកទៀតនិយាយមិនស្របគ្នាសោះ ខ្លះថាមានពុទ្ធបដិមាបួនអង្គធ្វើពីលង្ហិន និងបដិមាថ្មកាន់ស័ង្ខ និងគទា (ព្រះនារាយណ៍?) ខ្លះថាមាន ព្រះពុទ្ធរូប ពីរអង្គមានព្រះភ័ក្ត្រឈរ ជាបួនទិស ខ្លះទៀតថាមានព្រះពុទ្ធរូបសំរិទ្ធមួយព្រះអង្គ មានព្រះភ័ក្ត្រ តាំងសមាធិ និងរូបបដិមា ១ ដៃកាន់ស័ង្ខមានផ្នួងសក់ដូចជាពួកព្រាហ្មណ៍ ។ តែបើតាមរូបតំណាងដែលមានតំកល់នៅក្នុងព្រះវិហារវត្តភ្នំ (ភ្នំដូនពេញ) សព្វថ្ងៃគឺជាព្រះពុទ្ធរូបប្រក់នាគ ៤អង្គគង់លើ[[បុស្បុក]]ទល់ព្រះ[[ប្រឹស្ន]] (ខ្នង) នឹងគ្នាទៅវិញ។ ការរកឃើញនេះត្រូវបានចាត់ទុកថាជាការប្រសិទ្ធិពររបស់ទេព្ដា និង អ្នកខ្លះយល់ថាជាសញ្ញាដែល[[រាជធានី]]ខ្មែរនឹងត្រូវមកតាំងនៅភ្នំពេញនេះ។ ដើម្បីតំកល់វត្ថុសក្ដិសិទ្ធិដែលបានរកឃើញ ដូនពេញបានលើកកូនភ្នំតូចមួយនៅលើច្រាំងទន្លេខាងលិចនៃទន្លេសាប និង បានអភិសេកជាមួយទីសក្ការៈបូជា បច្ចុប្បន្នត្រូវបានគេស្គាល់ថាវត្តភ្នំនៅចុងខាងជើងភាគកណ្ដាលនៃភ្នំពេញ។ ភ្នំដូនពេញ បានយកឈ្មោះតាមអ្នកកសាងវាឡើង និងបរិវេណជុំវិញនោះត្រូវបានគេស្គាល់ ក្រោយមកនៅត្រឹមតែ ភ្នំពេញ។

ក្រោយមកក៏មានឈ្មោះថា ''រាជធានីចតុមុខ'' មានន័យថា ''ទីក្រុងដែលមានមុខបួន''។ ឈ្មោះនេះដែរយកតាមការរត់ប្រសព្វគ្នានៃទន្លេ ៤ គឺមាន [[ទន្លេមេគង្គលើ]] [[ទន្លេមេគង្គក្រោម]] [[ទន្លេបាសាក់]] និង [[ទន្លេសាប]]។ ទន្លេទាំង ៤ បានរត់ប្រសព្វគ្នាត្រង់កន្លែងដែលក្រុងចតុមុខបានតាំងនៅដូច្នេះក៏តាំងឈ្មោះដូច្នេះទៅ ''ក្រុងចតុមុខ''។ 

ភ្នំពេញបានក្លាយទៅជារាជធានីនៃប្រទេសកម្ពុជាជាលើកដំបូងក្នុងរជ្ជកាលស្តេចពញាយ៉ាត ដែលជាស្តេចនៃ[[ចក្រភពខ្មែរ|អាណាចក្រខ្មែរ]]នាសម័យនោះ។ [[ស្រីសុរិយោពណ៌ទី២|ស្តេចពញាយ៉ាត]]បានរើរាជធានីពីរាជធានី[[អង្គរធំ]] មកភ្នំពេញ បន្ទាប់ពីរាជធានីត្រូវបានក្តោបក្រសោបយកដោយប្រទេស[[សៀម]]ប៉ុន្មានឆ្នាំមុននោះបន្តិច។ ក្នុងរជ្ជកាលព្រះបាទ[[នរោត្តម]] ព្រះមហាក្សត្រនៃ ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ក្រុងភ្នំពេញបានក្លាយជាកន្លែងឈរជើងរបស់[[រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា]] ហើយនិង[[ព្រះបរមរាជវាំង]]។

រាជធានីភ្នំពេញចាប់ផ្តើមស្ថាបនាលើកដំបូងបង្អស់នៅ[[ពុទ្ធសតវត្សទី២១]] [[គ្រិស្តសតវត្សទី១៥]] ក្នុងរជ្ជកាលព្រះបរមរាជា (ពញាយ៉ាត) គឺព្រះស្រីសុរិយោពណ៌‌ នៅពេលដែលទ្រង់បោះបង់ចោលព្រះរាជវាំងអង្គរមកកសាងព្រះរាជវាំងថ្មីនៅ [[ទួលបាសាន្ត]]ក្នុងខែត្រស្រីសឈរ ដែលសព្វថ្ងៃហៅថា ស្រុកស្រីសន្ធរ ក្នុង[[ខេត្តកំពង់ចាម]]។ ប៉ុន្ដែដោយទីទួលបាសាន្តនោះ ក្នុងរដូវភ្លៀងមានទឹកលិចរាល់ឆ្នាំ ទ្រង់បានសាងប្រាសាទព្រះរាជវាំងហើយគង់នៅបានតែមួយឆ្នាំ ក៏ទ្រង់ស្ដេចយាងមកកសាងទីក្រុងថ្មី នៅឆ្នេរទន្លេបួនមុខ គឺក្រុងភ្នំពេញសព្វថ្ងៃនេះ នៅ គ.ស. ១៤៣៤។ មាន[[ចេតិយ]]មួយនៅពីក្រោយវត្តភ្នំ ដែលតំកល់ព្រះ[[អដ្ឋិធាតុ]]ព្រះពញាយ៉ាត និង ព្រះញាតិវង្ស ដូចគ្នាដែរ ក៏មានរូបចំលាក់ខាង[[ពុទ្ធសាសនា]]ដែលសេសសល់ពីសម័យអង្គរផងដែរ។

ភ្នំពេញនៅតែជារាជធានីអស់រយៈពេល ៧៣ ឆ្នាំ&mdash;ចាប់ពីឆ្នាំ ១៤៣២ ដល់ ១៥០៥។ វាត្រូវបានគេបោះបង់ចោលអស់រយៈពេល ៣៦០ ឆ្នាំ&mdash;ចាប់ពីឆ្នាំ១៥០៥ ដល់ ១៨៦៥&mdash;ដោយសារតែស្ដេចបន្តបន្ទាប់ ព្រោះតែជំលោះផ្ទៃក្នុងរវាងពួកស្ដេចដណ្ដើមរាជ្យគ្នាទៅវិញទៅមក។ ព្រះមហាក្សត្រក្រោយៗមកទៀតបានរើរាជធានីជាច្រើនលើក និង បានបង្កើតរាជធានីនៅទីតាំងផ្សេងៗ នៅ[[ទួលបាសាន្ត]] (ស្រីសន្ធរ ([[ទីប្រជុំជន)|ស្រីសន្ធរ]]) [[ពោធិ៍សាត់]] [[លង្វែក]] [[ល្វាឯម]] និង [[ឧដុង្គ]]។

នៅសតវត្សទី១៧ ពួកអន្តោប្រវេសន៍[[ជប៉ុន (ជនជាតិ)|ជប៉ុន]]ក៏បានមកតាំងលំនៅនៅជាយក្រុងនៃភ្នំពេញសម័យបច្ចុប្បន្ននេះ។<ref>Japan Times Online [https://archive.is/20120716065808/search.japantimes.co.jp/cgi-bin/nn20080216f2.html Researcher locates 17th-century Japanese village in Cambodia]. Retrieved January 20, 2009.</ref> សហគមន៍[[ព័រទុយហ្គាល់ (ជនជាតិ)|ព័រទុយហ្កាល់]]តូចមួយបាននៅសេសសល់នៅភ្នំពេញរហូតមកដល់សតវត្សទី១៧ ដែលកំពុងធ្វើសកម្មភាពពាណិជ្ជកម្មនិងសាសនានៅក្នុងប្រទេសនេះ។

[[File:Wat phnom1.jpg|thumb|left|200px|ភ្នំពេញមើលពីខាងកើតត្រូវបានគូរនៅឆ្នាំ១៨៨៧។]]
វាមិននៅរហូតដល់ឆ្នាំ ១៨៦៦ ទេ ក្រោមរជ្ជកាលនៃព្រះបាទ[[នរោត្តម]] (១៨៦០-១៩០៤) ព្រះបុត្រាច្បងនៃព្រះបាទ[[អង្គដួង]] ដែលទ្រង់បានដឹកនាំប្រទេសក្នុងនាមជួសសៀម ដែលភ្នំពេញបានក្លាយជាទីតាំងអចិន្ត្រៃយ៍នៃរដ្ឋាភិបាលនិងរាជធានីនៃប្រទេសកម្ពុជា ហើយក៏ជាកន្លែងដែល [[ព្រះបរមរាជវាំងភ្នំពេញ|ព្រះរាជវាំង]]ថ្មីត្រូវបានសាងសង់ឡើងផងដែរ។ នៅពេលផ្ដើមឆ្នាំ ១៨៧០ ពួក[[កម្ពុជាអាណានិគម|អាណានិគមនិយមបារាំង]]បានកែប្រែពីភូមិតាមមាត់ទន្លេមួយទៅជាទីក្រុងមួយ ដោយពួកគេបានសាងសង់ សណ្ឋាគារ សាលារៀន គុក បន្ទាយទាហាន ធនាគារ ការិយាល័យការងារសាធារណៈ ការិយាល័យ[[ទូរលេខន៍]] [[សាលាកាត់ក្ដី]] និង អគារបំរើសេវាសុខភាព។ នៅឆ្នាំ ១៨៧២ មួយប៉ព្រិចភ្នែកដំបូង ទីក្រុងសម័យថ្មីមួយក៏បានប្រែរូបរាង នៅពេលនោះ ពួករដ្ឋការ[[អាណានិគម]]បានប្រើសេវានៃ[[សហគ្រិន]][[ម៉ៅការ]]បារាំង [[លើ ផ្វូសឝា|លើ-ផ្វូសឝា]] ដើម្បីសាងសង់[[ផ្ទះ]]បេតុង ៣០០ [[ខ្នង]]ដំបូងសំរាប់លក់ និង ជួលទៅអោយពួក[[ខ្មែរចិន|ពាណិជ្ជករចិន]]។
កាលជំនាន់អាណានិគមបារាំង ភ្នំពេញស្ថិតក្នុងរដ្ឋបាលដែនដីជាស្រុកមួយនៅក្នុង[[ខេត្តកណ្ដាល]] ដែលសព្វថ្ងៃត្រូវនឹងស្រុកអង្គស្នួលសព្វថ្ងៃនេះនិងបរិវេណភ្នំពេញសព្វថ្ងៃដែរវាលែងតែ[[ខណ្ឌព្រែកព្នៅ]] [[ខណ្ឌជ្រោយចង្វារ|ជ្រោយចង្វារ]] [[ខណ្ឌច្បារអំពៅ|ច្បារអំពៅ]] [[ខណ្ឌមានជ័យ|មានជ័យ]] [[ខណ្ឌដង្កោ|ដង្កោ]] [[ខណ្ឌឫស្សីកែវ|ឫស្សីកែវ]] និងសែនសុខចេញ នេះបើផ្អែកលើប្រវត្តិលោកតាង៉ុយដែលលោកកើតនៅក្នុងស្រុកភ្នំពេញនាសម័យនោះ។ <ref>http://chappinmonysihak.blogspot.com/2013/12/blog-post_7.html</ref>

[[File:WatPhnom PhnomPenh 2005 2.JPG|thumb|200px|left|[[វត្តភ្នំ]]បានផ្ដល់ឈ្មោះឱ្យទីក្រុងនេះ]]

នៅទសវត្សឆ្នាំ១៩២០ ភ្នំពេញត្រូវបានគេស្គាល់ថាជា ''គុជអាស៊ី'' និង ជាងបួនទសវត្សបន្ទាប់ ភ្នំពេញបានបន្តឆ្លងកាត់ការអភិវឌ្ឍយ៉ាងរហ័សជាមួយការសាងសង់ផ្លូវដែកទៅ[[ព្រះសីហនុ]] និង ព្រលានយន្តហោះអន្តរជាតិ[[ពោធិ៍ចិនតុង]] (ឥឡូវ [[អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិភ្នំពេញ]])។ 

កាលណោះ ក្នុងរជ្ជកាលព្រះបាទ[[ស៊ីសុវត្ថិ មុន្នីវង្ស|ស៊ីសុវត្ថិ-មុន្នីវង្ស]] (១៩២៧‑១៩៤១) ភ្នំពេញស្ថិតនៅជាស្រុកចំណុះ[[ខេត្តកណ្ដាល (១៩២៧-១៩៤១)]] ហើយ[[ចៅហ្វាយស្រុក]]ភ្នំពេញមាន[[ងារ]]ជា [[បំរុងរាជា]] និង [[បាឡាត់ស្រុក]]ភ្នំពេញមានងារជា [[ពិភ័ត្តរាជាសង្គ្រាម]]។

ហេដ្ឋារចនាសម្ពន្ធភ្នំពេញបានសឱ្យឃើញនូវ[[ទំនើបកម្ម]]ជាច្រើនក្រោមការដឹកនាំរបស់[[នរោត្តម សីហនុ|ព្រះសីហនុ]]។<ref>K-media, [http://ki-media.blogspot.com/2009/05/brief-history-of-phnom-penh.html]. Retrieved August 23, 2009.</ref>

កំឡុង[[សង្គ្រាមវៀតណាម]] កម្ពុជាត្រូវបានប្រើជាមូលដ្ឋានទ័ពដោយ[[កងទ័ពវៀតណាមខាងជើង]] និង [[វៀតកុង]] និងជនភៀសខ្លួនរាប់ពាន់នាក់មកពីទូទាំងប្រទេសបានជន់ជោរនៅទីក្រុងដើម្បីជៀសឱ្យឆ្ងាយពីការប្រយុទ្ធគ្នារវាងកងទ័ព[[រដ្ឋាភិបាល]] ក.វ.ជ/រ.រ.ជ. សម្ព័ន្ធមិត្ត[[វៀតណាមខាងត្បូង]] និង [[ខ្មែរក្រហម]]។ នៅឆ្នាំ១៩៧៥ ប្រជាជនពី ២-៣ លាននាក់ ភាគច្រើននៃពួកគេគឺជាជនភៀសខ្លួនដោយសារសង្គ្រាម។<ref>Stuart-Fox, William, ''The Murderous Revolution: Life & Death in Pol Pot's Kampuchea'', Alternative Publishing Co-Operative Limited, 1985, pp. 17.</ref> ខ្មែរក្រហមបានកាត់ផ្ដាច់ជំនួយនិងការផ្គត់ផ្គង់ផ្សេងៗចូលទៅកាន់ទីក្រុងអស់រយៈពេលជាងមួយឆ្នាំមុនពេលភ្នំពេញធ្លាក់នៅថ្ងៃ ១៧ មេសា ១៩៧៥។ របាយការណ៍ពីពួកអ្នកសារព័ត៌មានបានថ្លែងថាការបាញ់ផ្លោងរបស់ខ្មែរក្រហម ''បានធ្វើទុកបុកម្នេញរដ្ឋធានីនេះស្ទើរតែគ្មានលួសថ្ងៃ'' ដែលបង្កឱ្យមាន ''ការស្លាប់ និង ពិកាមិនរើសមុខ'' លើ[[អសេនិកជន]]ដែលបានជាប់ក្នុងក្រុងរាប់លាននាក់។ <ref>[[ចន ប៊ាំររ៉ឹន|ប៊ាំររ៉ឹន, ចន]] និង អ៊ែនថូនី-ផូល (១៩៧៧) ''ឃាតករនៃទឹកដីស្លូតបូត'' រិដដឺដាចចិស្ថ៍ប៉្រិស ទំ. ១–២។</ref> ខ្មែរក្រហមបានបណ្ដេញប្រជាជនចេញពីទីក្រុងទាំងអស់ដោយបង្ខំ បន្ទាប់ពីដណ្ដើមបានរដ្ឋធានី ដែលត្រូវបានពិពណ៌នាថាជា[[ក្បួនមរណៈ]]: លោកផ្វ្រង់ស៊្វ័រ-ប៉ង់ឆូដបានសរសេរថា ខ្ញុំមិនអាចបំភ្លេចបានទេ ជនពិកាម្នាក់ដែលគាត់គ្មានដៃ រឺ ក៏ជើង ដែលកំពុងននាលលើដីពិតហាក់ដូចជាសត្វដង្កូវ រីឯ ឪពុកដែលកំពុងសំរក់ទឹកភ្នែកបីកូនស្រីអាយុដប់ឆ្នាំរុំក្នុងសំពត់ចងជាប់ករបស់គាត់ដូចជាសំពាយ ចំណែកបុរសម្នាក់ទៀតដែលមានតែជើងពីររបស់គាត់យីកយោកនៅចុងជើងមិនមានពាក់អ្វីឡើយក្រៅតែពីស្បែកទទេ<ref>Ponchaud, Francois (1978), ''Cambodia Year Zero'', Holt, Rinehart and Winston, pp. 6–7.</ref> ចន-ស្វេនបានរំលឹកឡើងវិញថា ពួកខ្មែរក្រហម''បានបណ្ដេញអ្នកជំងឺចេញពីមន្ទីរពេទ្យឱ្យប្រសាចដូចជាសំរាមនៅតាមផ្លូវ.... ក្នុងសង្គ្រាមប្រាំឆ្នាំនេះមក វាគឺជាក្បួនចេញដំណើរដ៏សែនឆ្ងាយប្រកបដោយទុក្ខវេទនារបស់មនុស្សដែលខ្ញុំធ្លាប់បានឃើញ។''<ref>Swain, John (1999), ''River of Time: A Memoir of Vietnam and Cambodia'', Berkley Trade.</ref> អ្នករស់អចិន្ត្រៃយ៍ក្នុងក្រុងទាំងអស់ រួមមានពួកអ្នកមានស្ដុកស្ដម្ភ និង អ្នករៀនសូត្រនៅទីក្រុង ពួកគេត្រូវបានគេបង្ខំឱ្យធ្វើការងារតាមស្រុកស្រែចំការដែលត្រូវបានគេចាត់ទុកដោយពួកខ្មែរក្រហមថាជា ''[[ប្រជាជនថ្មី]]''។ <ref>Stuart-Fox, pp. 7.</ref> 

[[File:Tuol Sleng.jpg|thumb|200px|right|[[សារមន្ទីរប្រល័យពូជសាសន៍ទួលស្លែង]]]]

វិទ្យាល័យទួលស្លែងត្រូវបានកាន់កាប់ដោយកងកំលាំងរបស់[[ប៉ុល ពត|ប៉ុល-ពត]] និងបានប្រែក្លាយទៅជា[[សារមន្ទីរប្រល័យពូជសាសន៍ទួលស្លែង|មន្ទីរស-២១]] ជាកន្លែងដែលមនុស្សត្រូវបានគេឃុំឃាំង និង ធ្វើទារុណកម្ម។ ប៉ុល-ពតបានព្យាយាមធ្វើសេដ្ឋកិច្ចដោយពឹងផ្អែកលើកសិកម្ម និងដោយហេតុនេះហើយបានបង្កឱ្យមានការកាប់សំលាប់មនុស្សជាច្រើនបើសិនជាពួកគេបានដឹងថាជនទាំងឡាយណាជាអ្នករៀនសូត្រ "ខ្ជិលច្រអូស" រឺ គិតថាពួកគេជាសត្រូវនយោបាយ។ អ្នកដទៃទៀតជាច្រើនបានស្លាប់ដោយភាពអត់ឃ្លាន ដែលជាលទ្ធផលបរាជ័យនៃសង្គមកសិកម្មគំរូ ស្រូវត្រូវបានលក់ឱ្យចិនដើម្បីដោះដូរមកវិញនូវគ្រាប់ និងអាវុធយុទ្ធភណ្ឌផ្សេងៗ។ អតីតវិទ្យាល័យមួយបច្ចុប្បន្នបានក្លាយជា[[សារមន្ទីរប្រល័យពូជសាសន៍ទួលស្លែង]]ជាកន្លែងដែលឧបករណ៍ទារុណកម្មរបស់ខ្មែរក្រហម និង រូបថតនៃជនរងគ្រោះត្រូវបានដាក់តាំងបង្ហាញ។ ជើងឯក ([[វាលពិឃាត]]) មានចំងាយ {{convert|15|km|mi|0|spell=us}}  ដែលពួកខ្មែរក្រហមបានបណ្ដើរអ្នកទោសពីទួលស្លែងទៅសំលាប់និងកប់ក្នុងរណ្ដៅរាក់ៗ បច្ចុប្បន្នបានក្លាយជាទីរំលឹកដល់អ្នកដែលត្រូវបានគេសំលាប់ដោយរបបនេះ។

ពួក[[ខ្មែរក្រហម]]ត្រូវបានរុញច្រានចេញពីភ្នំពេញដោយ[[យួន]]នៅឆ្នាំ ១៩៧៩<ref>[http://www.historytoday.com/MainArticle.aspx?m=33120&amid=30262260 Vietnamese take Phnom Penh], History Today</ref> ហើយប្រជាជនបានចាប់ផ្ដើមត្រឡប់មករស់នៅទីក្រុងនេះវិញ។ វៀតណាមតាមប្រវត្តិសាស្ត្រជារដ្ឋមួយដែលកម្ពុជាធ្លាប់មានជំលោះជាមួយជាច្រើនលើកច្រើនសា ដោយហេតុនោះហើយការរំដោះនេះត្រូវបានបង្ហាញឱ្យឃើញនូវអារម្មណ៍រើសអើងពូជសាសន៍ពីជនកម្ពុជា។ សម័យកាលនៃការកសាងឡើងវិញបានចាប់ផ្ដើម ត្រូវបានជំរុញដោយស្ថេរភាពនឹងននៃរដ្ឋាភិបាល ដែលទាក់ទាញការបណ្ដាក់ទុន និង ជំនួយបរទេសថ្មីៗតាមបណ្ដាប្រទេសជាច្រើនរួមមាន [[បារាំង]] [[អូស្ត្រាលី]] និង [[ជប៉ុន]]។ កំចីត្រូវបានធ្វើឡើងដោយ[[ធនាគារអភិវឌ្ឍន៍អាស៊ី]] និង [[ធនាគារពិភពលោក]]ដើម្បីធ្វើឱ្យដូចដើមវិញនូវការផ្គត់ផ្គង់ទឹកស្អាត ផ្លូវថ្នល់ និង ហេដ្ឋារចនាសម្ពន្ធដទៃៗទៀត។ ជំរឿន ១៩៩៨ បានបង្ហាញថាប្រជាជនភ្នំពេញមានចំនួន ៨៦២០០០ នាក់<ref>General Population Census of Cambodia 1998, National Institute of Statistics, Ministry of Planning, Phnom Penh, Cambodia</ref> និង ជំរឿន ២០០៨ មានចំនួន ១,៣&nbsp;លាននាក់។<ref name="NIS2008">[http://www.stat.go.jp/info/meetings/cambodia/pdf/pre_rep1.pdf Cambodian 2008 census preliminary results, Statistics Japan  ] 2–6, Tables 2.2–2.6</ref>
[[ឯកសារ:PhnomPenh-Riverside-NightView.jpg|thumb|left|400px|ទិដ្ឋភាពមាត់ទន្លេនាពេលរាត្រីនៅរាជធានីភ្នំពេញ]]

==ភូមិសាស្ត្រ==
[[File:Phnom Penh sunset.jpg|thumb|right|ទស្សនីយភាពទីក្រុងភ្នំពេញ]]
ភ្នំពេញស្ថិតនៅតំបន់ខាងត្បូង-កណ្ដាលប្រទេសកម្ពុជា ដែលព័ទ្ធជុំវិញដោយ[[ខេត្តកណ្ដាល]]។ ទីក្រុងស្ថិតនៅលើច្រាំងនៃ[[ទន្លេសាប]] [[មេគង្គ]] និង [[ទន្លេបាសាក់|បាសាក់]]។ ទន្លេទាំងនេះផ្ដល់នូវទឹកសាប និង ធនធានធម្មជាតិដទៃទៀតដល់ទីក្រុងនេះ។ ភ្នំពេញ និង បរិវេណព័ទ្ធជុំវិញប្រកបដោយវាលទំនាបលិចទឹកមួយបែបនៃប្រទេសកម្ពុជា។ ទោះបីជាភ្នំពេញស្ថិតនៅ  {{convert|11.89|m|ft|0}} ខាងលើទន្លេទាំងនេះក៏ដោយ ក៏ជំនន់រដូវមូសុងគឺជាបញ្ហាមួយ ហើយទន្លេនោះជួនកាលហូរលើច្រាំងរបស់វា។

ទីក្រុងនេះ បានតាំងនៅ {{Coord|11.55|N|104.91667|E|}} (១១°៣៣' ជើង, ១០៤°៥៥' កើត,<ref>{{cite web|url=http://earth-info.nga.mil/gns/html/cntry_files.html |title=GNS: សំណុំសារប្រទេស |publisher=Earth-info.nga.mil |accessdate=២៧ មិថុនា ២០១០}}</ref>) គ្របដណ្ដប់លើផ្ទៃដី {{convert|678.46|km2|sqmi|0}} ដែលមាន {{convert|11401|ha|acre|0}} ភាគខ្លះជាផ្ទៃក្រុង និង ផ្លូវ {{convert|26106|ha|acre|0}}។ ដីកសិកម្មក្នុងក្រុងនេះមានចំនួន {{convert|34.685|km2|sqmi|0|}} ដែលមានភាគខ្លះ {{convert|1.476|km2|acre|0|}} ជាផ្ទៃដីនៃ[[ការបញ្ចេញបញ្ចូល|ប្រព័ន្ធធារាសាស្ត្រ]]។
=== អាកាសធាតុ ===
[[ឯកសារ:Phnom Penh Climate.png|right|thumb|200px|<center>អាកាសធាតុទីក្រុងភ្នំពេញ</center>]]

សីតុណ្ហភាពជាធម្មតានៅចន្លោះចាប់ពី {{convert|22|to|35|C|F|0}} និងធាតុអាកាសគឺស្ថិតនៅក្រោមឥទ្ធិពល[[មូសុង]]និវត្តន៍។ មូសុងនិរតីបក់ចូលដីគោកនាំមកនូវខ្យល់ផ្ទុកដោយសំណើមពី[[ឈូងសមុទ្រថៃ]] និង [[មហាសមុទ្រឥណ្ឌា]] ពីខែឧសភា ដល់ តុលា។ មូសុងឦសានបក់នាំរដូវប្រាំងមក ឱ្យបន្តពីខែ វិច្ឆិកា ដល់ មីនា។ ទីក្រុងនេះរងនូវការធ្លាក់ភ្លៀងខ្លាំងបំផុតចាប់ពីខែកញ្ញា ដល់ តុលា ដែលមានរយៈកាលក្ដៅហែងក្នុងខែមករា និង កុម្ភៈ។

ទីក្រុងនេះមានពីររដូវ។ រដូវវស្សាដែលមានចាប់ពីខែឧសភា ដល់ តុលាបង្ហាញឱ្យឃើញសីតុណ្ហភាពខ្ពស់នាំមកនូវដោយសំណើមខ្ពស់។ រដូវប្រាំងបន្តចាប់ពីខែវិច្ឆិកា ដល់ មេសា នៅពេលដែលសីតុណ្ហភាពអាចធ្លាក់មកដល់ {{convert|22|C|F|0}}។ ប៉ុន្តែសីតុណ្ហភាពអាចឈានមកដល់ {{convert|40|C|F|0}}ក្នុងខែមេសា។ ខែល្អបំផុតដើម្បីមកទស្សនាទីក្រុងនេះគឺខែវិច្ឆិកា ដល់ កុម្ភៈនៅពេលសីតុណ្ហភាពមានសំណើម និង ភ្លៀងធ្លាក់មានកំរិតទាបជាងគេ។

{{Weather box
|location = ភ្នំពេញ
|metric first = Y
|single line = Y
|Jan record high C = 36.1
|Feb record high C = 38.1
|Mar record high C = 40.0
|Apr record high C = 40.5
|May record high C = 40.0
|Jun record high C = 39.2
|Jul record high C = 37.2
|Aug record high C = 37.8
|Sep record high C = 35.5
|Oct record high C = 36.1
|Nov record high C = 34.4
|Dec record high C = 37.2
|year record high C = 40.5
|Jan high C = 31.5
|Feb high C = 32.8
|Mar high C = 34.9
|Apr high C = 34.9
|May high C = 34.3
|Jun high C = 33.5
|Jul high C = 32.5
|Aug high C = 32.5
|Sep high C = 32.3
|Oct high C = 31.1
|Nov high C = 29.9
|Dec high C = 30.1

|Jan mean C = 26.7
|Feb mean C = 27.9
|Mar mean C = 29.5
|Apr mean C = 30.0
|May mean C = 29.8
|Jun mean C = 29.3
|Jul mean C = 28.6
|Aug mean C = 28.6
|Sep mean C = 28.3
|Oct mean C = 27.5
|Nov mean C = 26.3
|Dec mean C = 25.9
|year mean C=
|Jan low C = 21.9
|Feb low C = 23.0
|Mar low C = 24.1
|Apr low C = 25.0
|May low C = 25.3
|Jun low C = 25.0
|Jul low C = 24.7
|Aug low C = 24.6
|Sep low C = 24.3
|Oct low C = 23.8
|Nov low C = 22.7
|Dec low C = 21.7
|year high C= 32.5 |year low C= 23.8
|year high F =90.5 |year low F =74.9<!--for precision purposes-->
|Jan record low C = 12.8
|Feb record low C = 15.2
|Mar record low C = 19.0
|Apr record low C = 17.8
|May record low C = 20.6
|Jun record low C = 21.2
|Jul record low C = 20.1
|Aug record low C = 20.0
|Sep record low C = 21.1
|Oct record low C = 17.2
|Nov record low C = 16.7
|Dec record low C = 14.4
|year record low C = 12.8
|rain colour = green
|Jan rain mm = 25.5
|Feb rain mm = 11.5
|Mar rain mm = 58.0
|Apr rain mm = 101.0
|May rain mm = 111.6
|Jun rain mm = 177.1
|Jul rain mm = 195.9
|Aug rain mm = 172.0
|Sep rain mm = 248.8
|Oct rain mm = 318.9
|Nov rain mm = 135.0
|Dec rain mm = 80.3
|year rain mm=1635.6
|Jan humidity = 73
|Feb humidity = 71
|Mar humidity = 71
|Apr humidity = 73
|May humidity = 77
|Jun humidity = 78
|Jul humidity = 80
|Aug humidity = 81
|Sep humidity = 84
|Oct humidity = 84
|Nov humidity = 78
|Dec humidity = 73
|year humidity = 77
|unit rain days = 0.1 មម
|Jan rain days = 2.8
|Feb rain days = 2.4
|Mar rain days = 5.2
|Apr rain days = 8.6
|May rain days = 16.4
|Jun rain days = 16.6
|Jul rain days = 19.6
|Aug rain days = 21.4
|Sep rain days = 19.8
|Oct rain days = 24.0
|Nov rain days = 11.8
|Dec rain days = 4.8
|year rain days=153.4
|Jan sun = 260
|Feb sun = 226
|Mar sun = 267
|Apr sun = 240
|May sun = 202
|Jun sun = 192
|Jul sun = 143
|Aug sun = 174
|Sep sun = 129
|Oct sun = 202
|Nov sun = 213
|Dec sun = 242
|year sun=2490
|source 1 = [[ឱលោកនដ្ឋានហុងកុង]]<ref name="HKO">{{cite web | url = http://www.hko.gov.hk/wxinfo/climat/world/eng/asia/se_asia/phnom_penh_e.htm | title = ព័ត៌មានអាកាសធាតុសាស្ត្ររបស់ភ្នំពេញ កម្ពុជា | publisher = ឱលោកនដ្ឋានហុងកុង | accessdate = ១១ សីហា ២០១២}}</ref>
|source 2 = មូលធាតុអាកាស (សំណើម),<ref name="Weatherbase">{{cite web | url = http://www.weatherbase.com/weather/weather.php3?s=19984 | title = មូលធាតុអាកាស: ធាតុអាកាសជាប្រវត្តិសាស្ត្ររបស់ភ្នំពេញ | publisher = មូលធាតុអាកាស | accessdate = ១១ សីហា ២០១២}}</ref> [[វិទ្យាស្ថានឧត្តុនិយមដាណឺម៉ាក]] (ព្រះអាទិត្យ)<ref name=DMI>{{cite web | last1 = សាបភ្លិន | first1 = ជាន់ | last2 = យ៉េនសឹន | first2 = យ៉ិន្ស៍ | url = http://www.dmi.dk/dmi/tr01-17.pdf | work = ទិន្នន័យអាកាសធាតុសម្រាប់ស្ថានីយដែលបានស្រង់ (១៩៣១-១៩៦០) | title = កម្ពុជា - ភ្នំពេញ | page = ៤៤ | publisher = វិទ្យាស្ថានឧត្តុនិយមវិទ្យាដាណឺម៉ាក | language = ដាណឺម៉ាក | accessdate = ៩ មីនា ២០១៣ }}</ref>
|date=October 2011}}

==រដ្ឋបាល==
ក្នុង[[សម័យចតុមុខ]]រហូតមកដល់សម័យស្ដេចអង្គដួងភូមិសាស្ត្ររដ្ឋបាលរបស់ភ្នំពេញគេមិនសូវដឹងច្បាស់ទេ។
ក្នុងសម័យអាណានិគមបារាំង ភ្នំពេញប្រហែលជាស្រុកមួយរបស់ខេត្តកណ្ដាល ប៉ុន្តែមិនមែនខែត្រកណ្ដាលប៉ុនខែត្រកណ្ដាលឆ្នាំ២០១៦នេះឡើយ ប្រហែលជាលាតសន្ធឹងដល់[[ស្រុកអង្គស្នួល]]សព្វថ្ងៃនេះ ព្រោះបើតាមដើមកំណើតរបស់លោកតាក្រមង៉ុយ គាត់ជាអ្នកឃុំកំបូល ស្រុកភ្នំពេញ (បច្ចុប្បន្នកំបូលជាសង្កាត់មួយនៅក្នុងខណ្ឌពោធិ៍សែនជ័យ)។

[[File:KRMap 432.jpg|thumb|250px|left|[[ភូមិសាស្រ្តរដ្ឋបាល]]នៃ[[កម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ]]]]
កាលសម័យខ្មែរក្រហមភ្នំពេញជាប៉ែកនៃភូមិភាគបស្ចឹម។
[[File:National Assembly of Cambodia.jpg|thumb|240px|សំណង់អគារ[[រដ្ឋសភាកម្ពុជា]]]]
[[File:Chaktomouk Hall.JPG|240px|thumb|right|[[សាលចតុមុខ]]]]
[[ឯកសារ:ខណ្ឌនៃភ្នំពេញ.jpg|300px|thumb|left|ខណ្ឌទាំងប្រាំបួននៃភ្នំពេញ]]
ភ្នំពេញគឺជា[[ក្រុង]]មួយដែលមានផ្ទៃក្រឡា {{convert|678.46|km2}} ដែលមានឋានៈស្មើបណ្ដាខេត្តរបស់កម្ពុជា។ រាជធានីត្រូវបានបែងចែកទៅជាបំណែងចែករដ្ឋបាលប្រាំបួនតទៅទៀតដែលគេហៅថា [[បំណែងចែករដ្ឋបាលកម្ពុជា|ខណ្ឌ]] ហើយចំណោមខណ្ឌទាំងប្រាំបួននោះមាន [[ខណ្ឌដង្កោ|ដង្កោ]] [[ខណ្ឌមានជ័យ|មានជ័យ]] [[ខណ្ឌពោធិ៍សែនជ័យ|ពោធិ៍សែនជ័យ]] [[ខណ្ឌសែនសុខ|សែនសុខ]] និង [[ខណ្ឌឫស្សីកែវ|ឫស្សីកែវ]]ចាត់ទុកថាជាជាយក្រុងនៃទីក្រុងនេះ។ ខណ្ឌទាំងអស់ត្រូវស្ថិតនៅក្រោមអភិបាលកិច្ចនៃរាជធានីភ្នំពេញ។ ខណ្ឌទាំងនេះត្រូវបានបែងចែកទៅជា ៧៦សង្កាត់ និង ៦៣៧[[បំណែងចែករដ្ឋបាលកម្ពុជា|ភូមិ]]។ 

រាជធានីត្រូវបានគ្រប់គ្រងដោយអភិបាលដែលមានតួនាទីជាអង្គនីតិប្រតិបត្តិកំពូលនៃទីក្រុងដូចគ្នាដែរ ក៏មើលលើនគរបាលយោធារាជធានី នគរបាលរាជធានី និង ការិយាល័យកិច្ចការរាជធានី។ នៅពីក្រោមអភិបាលគឺមានអភិបាលរងទីមួយ និង អភិបាលរង ៥រូប ទៀត។ ប្រធានការិយាល័យ ដែលកាន់ឋានៈស្មើនឹងអភិបាលរង កាន់កាប់ការិយាល័យដែលមានអនុប្រធានការិយាល័យ ៨រូប ដែលទទួលបន្ទុកផ្នែករដ្ឋបាលទាំង ២៧។ គ្រប់ខណ្ឌក៏មានអភិបាលមួយរូបដែរ។
[http://www.citynet-ap.org/En/user/resource/docs/241.pdf]


===ខណ្ឌថ្មីចំនួន៣ នៅចុងឆ្នាំ២០១៣===
យោងតាមអនុក្រិត របស់រាជរដ្ឋាភិបាល លេខ៥៧៩ អនក្រ.បក ចុះថ្ងៃទី២៥ ខែធ្នូ ឆ្នាំ២០១៣ ខណ្ឌថ្មីចំនួន៣ ត្រូវបានបង្កើត រូមមាន៖
* ខណ្ឌច្បារអំពៅ៖ បំបែកចេញពី ខណ្ឌមានជ័យ មាន៨សង្កាត់ ទីតាំងសាលា ខណ្ឌច្បារអំពៅ គឺនៅសាលា ខណ្ឌមានជ័យចាស់ រីឯ[[សាលាខណ្ឌមានជ័យ]]ថ្មី មានទីតាំងនៅក្បែរ[[ផ្សារចាក់អង្រែ]]។
* ខណ្ឌជ្រោយចង្វារ៖ បំបែកចេញពី ខណ្ឌឬស្សីកែវ ទីតាំងសាលាខណ្ឌ ជ្រោយចង្វារ ស្ថិតនៅសាលាសង្កាត់ព្រែកលៀប។
* ខណ្ឌព្រែកព្នៅ៖ បំបែកចេញពី ខណ្ឌសែនសុខ និងខណ្ឌពោធិ៍សែនជ័យ ទីតាំងសាលាខណ្ឌ គឺនៅក្នុង[[សង្កាត់គោករការ]]។

{| class="wikitable"
|-  style="font-size:120%;"
!colspan=4| បញ្ជីខណ្ឌរដ្ឋបាលភ្នំពេញ
|-
! ឈ្មោះ[[ខណ្ឌ]]
! ចំនួន[[សង្កាត់]]
! ចំនួន[[ភូមិ]]
! ប្រជាជននៅឆ្នាំ២០០៨
|-
| [[ខណ្ឌចំការមន|ចំការមន]] || ១២|| ៩៥ || ១៨២០០៤
|-
| [[ខណ្ឌដង្កោ|ដង្កោ]] || ១៣ || ? || ២៥៧៧២៤
|-
| [[ខណ្ឌដូនពេញ|ដូនពេញ]] || ១១ || ១៣៤ || ១២៦៥៥០
|-
| [[ខណ្ឌទួលគោក|ទួលគោក]] || ១០ || ១៤៣ || ១៧១២០០
|-
| [[ខណ្ឌប្រាំពីរមករា|ប្រាំពីរមករា]] || ៨ || ៣៣ || ៩១៨៩៥
|-
| [[ខណ្ឌពោធិ៍សែនជ័យ|ពោធិ៍សែនជ័យ]] || ១៣ ||  ? || ១៨៣៨២៦
|-
| [[ខណ្ឌមានជ័យ|មានជ័យ]] || ៨ || ៣០ || ៣២៧៨០១
|-
| [[ខណ្ឌឫស្សីកែវ|ឫស្សីកែវ]] || ១១ || ៥៩ || ១៩៦៦៨៤
|-
| [[ខណ្ឌសែនសុខ|សែនសុខ]] || ៦ || ? || ១៤៧៩៦៧
|-
| [[ខណ្ឌច្បារអំពៅ|ច្បារអំពៅ]] || ៨ || ៣០ || 
|-
| [[ខណ្ឌជ្រោយចង្វារ|ជ្រោយចង្វារ]] || ៥ || ២២ || 
|-
| [[ខណ្ឌព្រែកព្នៅ|ព្រែកព្នៅ]] || ៥ || ៥៩ || 

|}

== ប្រជាសាស្ត្រ ==

{{Historical populations|type=Cambodia
| ១៩៥០|334000
| ១៩៦០|398000
| ១៩៧០|457000
| ១៩៧៥|370000
| ១៩៧៨|32000
| ១៩៨០|189000
| ១៩៨៥|351000
| ១៩៩០|634000
| ១៩៩៥|925000
| ២០០០|1284000
| ២០០៥|1677000
| ២០១០|2101725
|percentages = pagr
|footnote=
}}

{{កាលពី|2008}} ភ្នំពេញមានប្រជាជន ២០០៩២៦៤ នាក់ ដែលមានសន្ទភាពប្រជាជនសរុប ៥៣៥៨ នាក់ក្នុងមួយសហតិមាត្រការ៉េ ក្នុងផ្ទៃក្រឡាទីក្រុង {{convert|678.46|km2|sqmi|0}}។ អត្រាកំណើនប្រជាជននៃទីក្រុងនេះគឺ ៣,៩២%។ ផ្ទៃទីក្រុងនេះបានកើនឡើងបួនដងចាប់តាំងពីឆ្នាំ១៩៧៩ និង តំបន់ទីក្រុងមេនឹងបន្តពង្រីកដើម្បីទ្រទ្រង់ដល់អត្រាប្រជាជន និងសេដ្ឋកិច្ចរបស់ទីក្រុងដែលកំពុងតែកើនឡើង។

ភ្នំពេញភាគច្រើនត្រូវបានតាំងទីលំនៅដោយជនជាតិខ្មែរ ដែលតាងឱ្យប្រជាជន ៩០% នៃទីក្រុងនេះ។ មានជនជាតិភាគតិចច្រើនជាតិសាសន៍ដូចជា ចិន យួន និង [[បញ្ជីក្រុមជនជាតិនៅកម្ពុជា|ក្រុមជនជាតិ]]ភាគតិចដទៃទៀតដូចជា [[សៀម (ជនជាតិ)|សៀម]] ប៊ូដុង [[ម្នង|ម្នងព្រែ]] [[កួយ]] [[ជង]] និង [[ចាម]]។ សាសនារបស់រដ្ឋគឺ[[ពុទ្ធសាសនាថេរវាទ]] ប្រជាជនច្រើនជាង ៩០% នៅភ្នំពេញគឺជាពុទ្ធបរិស័ទ។ ចាមជាជនជាតិដែលកាន់សាសនា[[ឥស្លាម]]ច្រើនជាងគេរាប់ពីឆ្នាំ១៩៩៣ រៀងមក។ ការកាន់គ្រិស្តសាសនាមានការកើនឡើង ដែលជាសាសនាត្រូវបានគេបំបាត់ចោលមិនអោយកាន់ក្រោយឆ្នាំ១៩៧៥ នៅពេល ពួកខ្មែរក្រហមដណ្ដើមបានទីក្រុង។ ភាសាផ្លូវការនៃទីក្រុងគឺ[[ភាសាខ្មែរ]] ក៏ប៉ុន្តែ ភាសាអង់គ្លេស និង បារាំង ក៏ត្រូវបានប្រើទូលំទូលាយក្នុងទីក្រុងនេះដែរ។

ទីក្រុងនេះមាន[[លិបិក្រមអភិវឌ្ឍន៍មនុស្ស]]ខ្ពស់បំផុតក្នុងប្រទេស ដែលមាន ល.អ.ម. ០,៩៣៦ ប្រៀបធៀបទៅនឹងសុចនាករល.អ.ម.អាក្រក់បំផុត ០,២២០ នៅឯ[[មណ្ឌលគិរី]]&mdash; ជាតំបន់ជនបទតាំងលំនៅដោយពួកកុលសម្ព័ន្ធភ្នំ និង ជនជាតិដើម។<ref name="ibe.unesco.org">Normal Template, [http://www.ibe.unesco.org/International/ICE/natrap/Cambodia/StrategicAnalysis/chapter2.htm]. Retrieved 2012.</ref> ចំនួនអ្នកតាំងលំនៅ[[តំបន់ក្រីក្រ|ក្រីក្រ]]នៅចុងឆ្នាំ២០១២ មានចំនួន ១០៥៧៧១ នាក់បើប្រៀបធៀបជាមួយចំនួន ៨៥៨០៧ នាក់នៅដើមឆ្នាំ២០១២។<ref>[http://www.phnompenhpost.com/national/phnom-penh%E2%80%99s-slums-swell-2012 Phnom Penh’s slums swell in 2012]. Retrieved 2013-07-25.</ref>

==នយោបាយ==
===សភាតំណាងរាស្ត្រ===
ភ្នំពេញមានសមាជិកសភាឈរតំណាង ១២ រូប (សមាជិកសភា): ៧ គសជ និង ៥ គប្រក។ 

{|class="wikitable" border="1" cellspacing="0" cellpadding="5" style="font-size:90%;"
|-
! colspan=2 width=180|ឈ្មោះ
! គណបក្ស

|-
! style="background:{{Cambodia National Rescue Party/meta/color}}; color:white;"| ១
| [[ជូឡុង ស៊ូម៉ូរ៉ា|ជូឡុង-ស៊ូម៉ូរ៉ា]] || [[គណបក្សសង្គ្រោះជាតិ|គសជ]]

|-
! style="background:{{Cambodia National Rescue Party/meta/color}}; color:white;"| ២
| [[យឹម សុវណ្ណ|យឹម-សុវណ្ណ]] || គសជ

|-
! style="background:{{Cambodia National Rescue Party/meta/color}}; color:white;"| ៣
| [[សុន ឆៃ|សុន-ឆៃ]] || គសជ

|-
! style="background:{{Cambodia National Rescue Party/meta/color}}; color:white;"| ៤
| [[ហូ វ៉ាន់|ហូ-វ៉ាន់]] || គសជ

|-
! style="background:{{Cambodia National Rescue Party/meta/color}}; color:white;"| ៥
| [[កែវ សម្បត្តិ|កែវ-សម្បត្តិ]] || គសជ

|-
! style="background:{{Cambodia National Rescue Party/meta/color}}; color:white;"| ៦
| [[លី ស្រីវីណា|លី-ស្រីវីណា]] || គសជ

|-
! style="background:{{Cambodia National Rescue Party/meta/color}}; color:white;"| ៧
| [[ដាំ សិទ្ធី|ដាំ-សិទ្ធី]] || គសជ

|-
! style="background:{{Cambodian People's Party/meta/color}}; color:white;"| ៨
| [[កៀត ឈុន|កៀត-ឈុន]] || [[គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា|គប្រក]]

|-
! style="background:{{Cambodian People's Party/meta/color}}; color:white;"| ៩
| [[កែប ជុបតិមា|កែប-ជុបតិមា]] || គប្រក
|-
! style="background:{{Cambodian People's Party/meta/color}}; color:white;"| ១០
| [[ហ៊ូ ស្រី|ហ៊ូ-ស្រី]] || គប្រក
|-
! style="background:{{Cambodian People's Party/meta/color}}; color:white;"| ១១
| [[ក្រួច សំអាន|ក្រួច-សំអាន]] || គប្រក
|-
! style="background:{{Cambodian People's Party/meta/color}}; color:white;"| ១២
| [[ឡោក ខេង|ឡោក-ខេង]] || គប្រក
|}

== **សេដ្ឋកិច្ច ==

[[File:Soryashoppingmarket.JPG|thumb|180px|[[មជ្ឈមណ្ឌលទិញឥវ៉ាន់សូរិយា]]]]
[[File:Central.Post.Office.Poste.Phnom.Penh.1.Cambodge.jpg|thumb|right|200px|អគារការិយាល័យប្រៃសណីយ៍កណ្ដាល]]
[[File:Hong.Kong.Center.Total.Cambodge.1.jpg|thumb|right|200px|មជ្ឈមណ្ឌលហុងកុង ទីស្នាក់ការកណ្ដាលនៃផលិតករប្រេង [[ប.ស.តូតាល់]]នៅកម្ពុជា]]
ស្ថិតនៅចំណុចប្រសព្វគ្នានៃ [[ទន្លេមេគង្គ]] [[ទន្លេបាសាក់]] និង [[ទន្លេសាប]]។ ភ្នំពេញគឺ ជាទីក្រុងធំនៃប្រទេសកម្ពុជាហើយមានប្រជាជនជាង
ពីរលាននាក់កំពុងរស់នៅ។ សព្វថ្ងៃនេះ ប្រទេសកម្ពុជា មានការអភិវឌ្ឍសេដ្ឋកិច្ច មានល្បឿនយឺត ក្នុងការប្រកួតប្រជែងទីផ្សារក្នុងស្រុក និង 
ប្រទេសនៅលើ សកលលោកដែលមានសេដ្ឋកិច្ចខ្ពស់ គឺអាស្រ័យទៅលើ រដ្ឋាភិបាល ការបើកទ្វារអោយប្រទេសផ្សេងៗមកធ្វើវិនិយោគទុនពង្រឹង
និងពង្រីកផលិតផលក្នុងស្រុក កាត់បន្ថយការនាំចូល និង បង្កើនការនាំចេញច្រើន។ ដើម្បីអភិវឌ្ឍសេដ្ឋកិច្ច ក៏ដូចជារកការងារអោយប្រជាពលរដ្ឋ រដ្ឋាភិបាលបានកែច្នៃកន្លែងផ្សេងៗអោយក្លាយទៅជាតំបន់ទេសចរណ៍ និងរកចំណូលបានតាមរយៈភ្ញៀវបរទេសដែលចូលមកទស្សនាប្រទេសកម្ពុជា។

ភ្នំពេញគឺជាមជ្ឈមណ្ឌលសេដ្ឋកិច្ចរបស់ប្រទេសកម្ពុជាដូចគ្នាដែរ វាក៏ត្រូវបានចាត់ទុកថាជាផ្នែកដ៏ធំនៃសេដ្ឋកិច្ចរបស់កម្ពុជា។ អត្រាកំណើនសេដ្ឋកិច្ច តួលេខបានកើនឡើងទ្វេដងក្នុងប៉ុន្មានឆ្នាំថ្មីៗនេះ ដែលធ្វើឱ្យមានបន្ទុះឡើងនូវការលូតលាស់សេដ្ឋកិច្ចយ៉ាងឆាប់រហ័សនៅភ្នំពេញ ជាមួយនិង សណ្ឋាគារ ភោជនីយដ្ឋាន រង្គសាលថ្មីៗ ការផុសផុល និង ការសាងសង់លំនៅឯកជនមានការរីកដុះដាលជាច្រើនឡើងជុំវិញទីក្រុង។ 

សេដ្ឋកិច្ចចំបងពឹងផ្អែកលើវិស័យពាណិជ្ជកម្មដូចជា កាត់ដេរ ពាណិជ្ជកម្ម និង បណ្ដាសហគ្រាសធុនតូច និង មធ្យម។ ក្នុងរយៈពេលពីរបីឆ្នាំមុននេះ ធុរកិច្ចខាងអចលនទ្រព្យកំពុងបានរីកលូតលាស់យ៉ាងរហ័ស រួមនិងការកើនឡើងយ៉ាងរហ័សនូវតំលៃអចលនទ្រព្យ។ ទេសចរណ៍ ក៏ជាវិស័យរួមចំណែកមួយសំខាន់ក្នុងរាជធានីក៏ដូចជាការបើកមជ្ឈមណ្ឌលទិញឥវ៉ាន់ និង ពាណិជ្ជកម្មកាន់តែច្រើន ដែលធ្វើឱ្យភ្នំពេញ ក្លាយជាកន្លែងមួយក្នុងចំណោមគោលដៅទេសចរណ៍ដ៏សំខាន់ក្នុងប្រទេសនេះរួមជាមួយ [[សៀមរាប]] និង [[ព្រះសីហនុ]]។ តាមរយៈ ក្រុមប្រឹក្សាគមនាការនិងទេសចរណ៍ពិភពលោក ទេសចរណ៍បានកើនឡើង ១៧,៥ភាគរយ ($២,០៥៣&nbsp;លានស.រ.) នៃផ.ផ.ស.របស់កម្ពុជានៅឆ្នាំ២០០៩ ឆ្លើយតបនឹង ១៣,៧ ភាគរយនៃការងារសរុប។<ref>[http://www.clairebrownrealty.com/reports/Tourism%20for%20Economic%20Development%20in%20Cambodia%20-%20Media%20Global.pdf Tourism for Economic Development in Cambodia – Media Global], Claire Brown Report, April 17, 2011</ref> មួយក្នុងចំណោមនៃតំបន់ដែលមានប្រជាប្រិយបំផុតនៅភ្នំពេញសំរាប់អ្នកទេសចរណ៍នៅ[[តិរណៈវិថីស៊ីសុវត្ថិ]] តាមបណ្ដោយទន្លេសាប។ តិរណៈវិថីស៊ីសុវត្ថិជាផ្លូវមួយខ្សែដែលមានប្រវែងជិត ៥ គម ដែលរួមមានភោជនីយដ្ឋាន រង្គសាល និង សណ្ឋាគារ។<ref>[http://www.canbypublications.com/maps/phnompenhriverfront.htm Riverfront area, Phnom Penh, Cambodia], Candy Publications, April 17, 2011</ref>
<!-- Deleted image removed: [[File:High rise in Phnom Penh.jpg|thumb|right|180px|Construction activities doubled due to booming economy growth in Phnom Penh]] -->
ការអភិវឌ្ឍក្រុងថ្មី {{US$|2.6}} រយកោដិ [[កាំកូស៊ីធី]]មានបំណងលើកកំពស់ទស្សនីយភាពទីក្រុង។ ការិយាល័យកិច្ចការក្រុងនៃរាជធានីភ្នំពេញមានផែនការច្រើនពង្រីក និងកសាងហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធថ្មីដើម្បីជួយសំរួលទៅនឹងប្រជាជន និង សេដ្ឋកិច្ចកំពុងកើនឡើង។ អគារងើបឡើងខ្ពស់ៗនឹងត្រូវកសាងនៅចំណុចច្រកចូលនៃទីក្រុង និងក្បែរបឹងបួរនិងច្រាំងទន្លេ។ បន្ថែមទៀតនោះ ផ្លូវថ្មីៗ ប្រឡាយ និង ប្រព័ន្ធផ្លូវដែកនឹងត្រូវបានប្រើដើម្បីភ្ជាប់កាំកូស៊ីធីទៅនឹងរាជធានីភ្នំពេញ។<ref>People's Daily Online [http://english.people.com.cn/200507/18/eng20050718_196801.html Cambodia unveils Phnom Penh development plan]. Retrieved June 14, 2008.</ref>
<!-- Deleted image removed: [[File:PhnomPenh River View.jpg|thumb|180px|[[តិរណៈវិថីស៊ីសុវត្ថិ]] និង ព្រះបរមរាជវាំង]] -->
គំរោងដទៃទៀតរួមមាន:
* បុរីហ្គ្រែនដ៍ភ្នំពេញអន្តរជាតិ (ស្ថិតក្រោមការសាងសង់)
* សហបាលាគារដឺខាសសលរ៉ូយ៉ាល់<ref>{{cite web|url=http://www.decastle.net/index.html |title=ដឺខាសសល |publisher=ដឺខាសសល |accessdate=២៧ មិថុនា ២០១០}}</ref> (ស្ថិតក្រោមការសាងសង់)
* [[សំណង់អគារហិរញ្ញវត្ថុអន្តរជាតិ]] (ស្ថិតក្រោមការសាងសង់)
* ហ្គោលដ៍ថវ៉ឺ៤២ (ឈប់ត្រឹង៣២ជាន់)
* ថវ៉ឺអូស៊ីអាយស៊ី (OCIC) (បានរួចរាល់ហើយ)
* រីវ៉ឺផាឡេស<ref>{{cite web|url=http://www.riverpalace.net/riverpalace.html |title=រីវ៉ឺផាឡេស៣១ |publisher=Riverpalace.net |accessdate=២៧ មិថុនា ២០១០}}</ref> (ស្ថិតក្រោមការសាងសង់)
* វឌ្ឍនៈកាប់ពីថលថវ៉ឺ (ស្ថិតក្រោមការសាងសង់)

**ជាមួយកំណើនសេដ្ឋកិច្ចផ្ទុះឡើងបានឃើញថាចាប់ផ្ដើមតាំងពីទសវត្សឆ្នាំ១៩៩០ ហាងថ្មីបានបើកសម្ពោធដូចគ្នានឹងម៉លបែបលោកខាងលិច ដូចជា[[ផ្សារទំនើបសូរិយា|មជ្ឈមណ្ឌលទិញឥវ៉ាន់សូរិយា]] និង មជ្ឈមណ្ឌលទិញឥវ៉ាន់សុវណ្ណាថ្មី។ សិទ្ធិប្រើយីហោអន្តរជាតិពីរក៏បានសម្ពោធឡើងនៅភ្នំពេញដែរ។ [[ដាយអឹរីឃ្វិន]]ក៏បានសម្ពោធឡើងរួចហើយនៅខាងក្នុង[[អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិភ្នំពេញ]] និង [[មាន់បំពងឃិនថាខ់ឃី]] ([[KFC]])បានសម្ពោធឡើងភោជនីដ្ឋានមួយលើដង[[មហាវិថីមុនីវង្ស]] និងមានផែនការបើកសម្ពោធបន្ថែមទៀតឆាប់ៗនេះ។<ref>{{cite web|url=http://www.mysinchew.com/node/11537 |title=យីហោ Qsr លើផែនការពង្រីក Kfc នៅកម្ពុជា |publisher=ម៉ាយស៊ិនឈូ |accessdate=២៧ មិថុនា ២០១០}}</ref> [[យីហោយ៉ាំ|ក្រុមហ៊ុន]]ដដែលបានបើក KFC នៅកម្ពុជាដែលឥឡូវទទួលបានសិទ្ធិប្រើយីហោដើម្បីនាំ[[ភីហ្សាហាត់]]មកប្រទេសនេះដែរ។<ref>[http://www.theedgedaily.com/cms/content.jsp?id=com.tms.cms.article.Article_a04e888d-cb73c03a-cbd8dc00-773c33cf ]{{Dead link|date=ខែមិថុនា ២០១០}}</ref> ក្រៅពីនោះ អាហារដ្ឋានការ៉េម[[ស្វិនសឹន]]បានបើកសម្ពោធនៅមជ្ឈមណ្ឌលទិញឥវ៉ាន់សូរិយា។

អគារកប់មេឃខ្ពស់បំផុតនៅភ្នំពេញគឺប៉មវឌ្ឍនៈ[[កាប់ពីថល]]<ref>{{cite web|url=http://www.vattanaccapital.com/overview.php |title=វឌ្ឍនៈកាប់ពីថល |publisher=Riverpalace.net |accessdate=២៧ មិថុនា ២០១០}}</ref> នៅកម្ពស់ {{convert|200|m|ft|0|}}, ដែលលេចត្រដែតតាមជើងមេឃរបស់ភ្នំពេញជាមួយនឹងអគារកប់មេឃក្បែរខាង ប៉មកាណាឌីយ៉ា (ប៉មOCIC)។ ប៉មនេះត្រូវបានសាងសង់ឡើងនៅ ខែឧសភា ២០១២ និងបានកំណត់កាលដើម្បីបញ្ចប់បង្ហើយនៅចុងឆ្នាំ២០១២។ ការងើបឡើងខ្ពស់ៗទំនើបៗត្រូវបានកសាងឡើងជុំវិញទីក្រុងនេះទាំងអស់ មិនមែនផ្ដុំនៅតំបន់ពិសេសណាមួយឡើយ។

[[ផ្សារធំថ្មី]] គឺជាចំណុចក្ដៅរបស់ទេសចរភាគច្រើន។ ស្លាបទាំងបួនៃផ្សារលាបពណ៌លឿងដែលពោរពេញទៅដោយរានជាច្រើនដែលលក់គ្រឿងអលង្ការមាស និង ប្រាក់ កាក់វត្ថុបុរាណ សម្លៀកបំពាក់ នាឡិកា ផ្កា ចំណីអាហារ ក្រណាត់សំពត់ និង ស្បែកជើង។ ផ្សារថ្មីគឺកំពុងតែរងការកែប្រែសាជាថ្មីភាគច្រើន រួមជាមួយការបង្កើតរានលក់ដូរថ្មីៗ។

[[កម្ពុជាអង្គរអ៊ែរ]]មានការិយាល័យកណ្ដាលនៅភ្នំពេញ។<ref name="caa">{{cite web|url=http://www.cambodiaangkorair.com/default.aspx?tabid=98|title=ស្វាគមន៍|year=២០០៩|publisher=កម្ពុជាអង្គរអ៊ែរ |accessdate=២៨ ធ្នូ ២០០៩}}</ref>

=== ទីផ្សារ ===

សព្វថ្ងៃនេះទីផ្សារគឺជាការពេញនិយមរបស់ភ្ញៀវទេសចរណ៍កម្ពុជា  ស្ទើរតែគ្រប់ភ្ញៀវទេសចរណ៍ទាំងអស់ដែលបានចូលមកទស្សនាទីក្រុងភ្នំពេញគឺពួកគេទាំងនោះចូលចិត្ត ទៅផ្សារ មើលភាពខុសប្លែកគ្នានៃផលិតផលដែលមានលក់នៅក្នុងផ្សារ។ ផ្សារធំថ្មីមានលក់ដូចជា [[មាស]] [[ប្រាក់]] គ្រឿង<br />
អលង្ការ គ្រឿងចំលាក់ [[រូបិយវត្ថុ]] សម្លៀកបំពាក់ [[នាឡិកា]]  [[ផ្កា]] អាហារ ហើយនិង[[ស្បែកជើង]]។

*ផ្សារបច្ចុប្បន្ន៖ [[ផ្សារកណ្ដាល|កណ្ដាល]] [[ផ្សារកសិផលជ្រោយចង្វា|កសិផលជ្រោយចង្វា]] [[ផ្សារកាណាឌីយ៉ា|កាណាឌីយ៉ា]] [[ផ្សារកាណាស៊ីធី|កាណាស៊ីធី]] [[ផ្សារកាប់គោ|កាប់គោ]] [[ផ្សារកំបូល|កំបូល]] [[ផ្សារកំពង់កន្ទួត|កំពង់កន្ទួត]] [[ផ្សារកោះដាច់|កោះដាច់]] [[ផ្សារក្រាំងពង្រ|ក្រាំងពង្រ]] [[ផ្សារគីឡូម៉ែត្រលេខ៦ថ្មី|គីឡូម៉ែត្រលេខ៦ថ្មី]] [[ផ្សារគីឡូម៉ែត្រលេខ៧|គីឡូម៉ែត្រលេខ៧]] [[ផ្សារគីឡូលេខ៤|គីឡូលេខ៤]] [[ផ្សារឃ្លាំងរំសេវ|ឃ្លាំងរំសេវ]] [[ផ្សារចាក់អង្រែ|ចាក់អង្រែ]] [[ផ្សារចាស់|ចាស់]] [[ផ្សារចុងព្រែក|ចុងព្រែក]] [[ផ្សារចោមចៅ|ចោមចៅ]] [[ផ្សារចំការដូង|ចំការដូង]] [[ផ្សារច្បារអំពៅ|ច្បារអំពៅ]] [[ផ្សារច្រាំងចំរេះ|ច្រាំងចំរេះ]] [[ផ្សារឆេកូ|ឆេកូ(គីឡូលេខ៦)]] [[ផ្សារជម្ពូវ័ន្ត|ជម្ពូវ័ន្ត]] [[ផ្សារជ័យជំនះ|ជ័យជំនះ]] [[ផ្សារញ៉ែ|ញ៉ែ]] [[ផ្សារដីហុយ|ដីហុយ]] [[ផ្សារដេប៉ូ|ដេប៉ូ]] [[ផ្សារដំបូលខៀវ|ដំបូលខៀវ]] [[ផ្សារដើមគ|ដើមគ]] [[ផ្សារដើមអម្ពិល|ដើមអម្ពិល]] [[ផ្សារឌុយម៉ិច|ឌុយម៉ិច]] [[ផ្សារតាប៉ាង|តាប៉ាង]] [[ផ្សារតូច|តូច]] [[ផ្សារតូចថ្មី|តូចថ្មី]] [[ផ្សារតាង៉ូវថ្មី|តាង៉ូវថ្មី]] [[ផ្សារតាំងកសាងថ្មី|តាំងកសាងថ្មី]] [[ផ្សារត្រពាំងឈូក|ត្រពាំងឈូក]] [[ផ្សារត្រពាំងថ្លឹង|ត្រពាំងថ្លឹង]] [[ផ្សារត្រពាំងពោធិ៍|ត្រពាំងពោធិ៍(QM)]] [[ផ្សារត្រពាំងអញ្ចាញ|ត្រពាំងអញ្ចាញ]] [[ផ្សារទំនើបថៃហួត|ថៃហួត]] [[ផ្សារថ្នល់បត់|ថ្នល់បត់]] [[ផ្សារទឹកថ្លា|ទឹកថ្លា]] [[ផ្សារទួលកី|ទួលកី]] [[ផ្សារទួលគោក|ទួលគោក]] [[ផ្សារទួលទំពូង|ទួលទំពូង(រុស្ស៊ី)]] [[ផ្សារទួលពង្រ|ទួលពង្រ]] [[ផ្សារទួលសង្កែថ្មី|ទួលសង្កែថ្មី(សាំហាន់)]] [[ផ្សារទួលសំបូរ|ទួលសំបូរ]] [[ផ្សារទំនប់|ទំនប់]] [[ផ្សារទំនប់ថ្មី|ទំនប់ថ្មី]] [[ផ្សារទ្រា|ទ្រា]] [[ផ្សារធំថ្មី|ធំថ្មី]] [[ផ្សារនាគមាស|នាគមាស]] [[ផ្សារទំនើបបាយ័ន|បាយ័ន]] [[ផ្សារទំនើបប៉ារ៉ាហ្គន|ប៉ារ៉ាហ្គន]] [[ផ្សារបឹងឈូក (ភ្នំពេញ)|បឹងឈូក]] [[ផ្សារបឹងកេងកង|បឹងកេងកង]] [[ផ្សារបឹងត្របែក|បឹងត្របែក]] [[ផ្សារទំនើបបឹងត្របែកផ្លាហ្សា|បឹងត្របែកផ្លាហ្សា]] [[ផ្សារបឹងប៉ាយ៉ាប|បឹងប៉ាយ៉ាប]] [[ផ្សារបឹងទំពុន|បឹងទំពុន]] [[ផ្សារបឹងព្រលិត|បឹងព្រលិត]] [[ផ្សារបឹងសាឡាងថ្មី|បឹងសាឡាងថ្មី]] [[ផ្សារប៊ុណ្ណាផ្លាហ្សា|ប៊ុណ្ណាផ្លាហ្សា]] [[ផ្សារបុរីចោមចៅ|បុរីចោមចៅ]] [[ផ្សារបុរីតាំងកសាង|បុរីតាំងកសាង]] [[ផ្សារបុរីពិភពថ្មី|បុរីពិភពថ្មី]] [[ផ្សារប៉េសេ|ប៉េសេ]] [[ផ្សារទំនើបផាកវ៉េ|ផាកវ៉េ]] [[ផ្សារទំនើបផេនសល (ចតុមុខ)|ផេនសល(ចតុមុខ)]] [[ផ្សារទំនើបផេនសល|ផេនសល(បឹងកក់)]] [[ផ្សារទំនើបផេនសល (មាត់ទន្លេ)|ផេនសល(មាត់ទន្លេ)]] [[ផ្សារពោធិ៍ចិនតុង|ពោធិ៍ចិនតុង]] [[ផ្សារព្រែកព្នៅ|ព្រែកព្នៅ]] [[ផ្សារព្រែកព្នៅផ្លាហ្សា|ព្រែកព្នៅផ្លាហ្សា]] [[ផ្សារព្រែកលៀប|ព្រែកលៀប]] [[ផ្សារព្រែកលៀបថ្មី|ព្រែកលៀបថ្មី]] [[ផ្សារព្រែកឯង|ព្រែកឯង]] [[ផ្សារព្រៃទា|ព្រៃទា]] [[ផ្សារភូមិអណ្ដូង|ភូមិអណ្ដូង]]  [[ផ្សារមាន់អាំង|មាន់អាំង]] [[ផ្សាររតនាផ្លាហ្សា|រតនាផ្លាហ្សា]] [[ផ្សាររន្ទះបាញ់|រន្ទះបាញ់(ចំការមន)]] [[ផ្សាររាត្រី|រាត្រី]] [[ផ្សារលឹមឈាងហាក់|លឹមឈាងហាក់]] [[ផ្សារលូប្រាំ|លូប្រាំ]] [[ផ្សារទំនើបវៀតណាម|វៀតណាម]] [[ផ្សារសឡា|សឡា]] [[ផ្សាររីករាយ|រីករាយ]] [[ផ្សារសហគមន៍បុរីកីឡា|សហគមន៍បុរីកីឡា]] [[ផ្សារសាមគ្គី|សាមគ្គី]] [[ផ្សារសាមគ្គីថ្មី|សាមគ្គីថ្មី]] [[ផ្សារសារឿន-យ៉ាន្នី|សារឿន-យ៉ាន្នី]] [[ផ្សារសិនធ្យូរីផ្លាហ្សា|សិនធ្យូរីផ្លាហ្សា]] [[ផ្សារទំនើបស៊ីដនី|ស៊ីដនី]] [[ផ្សារស៊ីធីម៉ល|ស៊ីធីម៉ល]] [[ផ្សារស៊ីឡឹប|ស៊ីឡឹប]] [[ផ្សារទំនើបសុវណ្ណា|សុវណ្ណា]] [[ផ្សារសុវណ្ណា|សុវណ្ណា(បន្លែ សាច់)]] [[ផ្សារទំនើបសូរិយា|សូរិយា]] [[ផ្សារសែនមនោរម្យ|សែនមនោរម្យ]] [[ផ្សារសែនសុខ|សែនសុខ]] [[ផ្សារសំណង់១២|សំណង់១២]] [[ផ្សារសំពៅមាស|សំពៅមាស]] [[ស្តង់បុរីកីឡា]] [[ផ្សារស្ទឹងមានជ័យ|ស្ទឹងមានជ័យ]] [[ផ្សារទំនើបស្ទឹងមានជ័យថ្មី|ស្ទឹងមានជ័យថ្មី]] [[ផ្សារស្វាយប៉ាក|ស្វាយប៉ាក]] [[ផ្សារហេងប៉េងជ្រី|ហេងប៉េងជ្រី]] [[ផ្សារហេងលី|ហេងលី]] [[ផ្សារហេងលីថ្មី|ហេងលីថ្មី]] [[ហ្គោលឌិនសូរិយាម៉ល]] [[ផ្សារទំនើបឡាក់គី|ឡាក់គី]] [[ផ្សារឡាក់ស៊ីធី|ឡាក់ស៊ីធី]] [[ផ្សារអូរបែកក្អម|អូរបែកក្អម]] [[ផ្សារអូរឫស្សី|អូរឫស្សី]] [[ផ្សារអូឡាំពិក|អូឡាំពិក]] [[ផ្សារអូឡាំពិក (បន្លែ សាច់)|អូឡាំពិក(បន្លែ សាច់) រឺ លូ]] [[ផ្សារឯករាជ្យ១|ឯករាជ្យ១]] [[ផ្សារឯករាជ្យ២|ឯករាជ្យ២]] [[ផ្សារឯករាជ្យ៣|ឯករាជ្យ៣]] [[ផ្សារ៧មករា|៧មករា]]
*ផ្សារធ្លាប់មាន៖  [[ផ្សារក្បាលថ្នល់|ក្បាលថ្នល់]] [[ផ្សារដើមថ្កូវ|ដើមថ្កូវ]] [[ផ្សារបុរីទឹកថ្លា|បុរីទឹកថ្លា]]

== វិស័យអប់រំ ==
''សូមមើលផងដែរ [[គ្រឹះស្ថានឧត្តមសិក្សានៅកម្ពុជា]]''

នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាមានសាលារៀន វិទ្យាស្ថាន និង សាកលវិទ្យាល័យ ជាច្រើនសម្រាប់បំពេញតម្រូវការដល់សិស្សានុសិស្សដែលបានបញ្ចប់ថ្នាក់សិក្សានៅថ្នាក់ទុតិយភូមិ រឺ មធ្យមសិក្សា ហើយពួកគេអាចបន្តចូលរៀននៅថ្នាក់ឧត្តមសិក្សាបានដូចជានៅ សកលវិទ្យាល័យរដ្ឋ និង ឯកជន។ សកលវិទ្យាល័យទាំងនោះមានមុខវិជ្ជាជាច្រើនដូចជា: [[អក្សរសាស្ដ្រអង់គ្លេស]] [[ព័ត៌មានវិទ្យា]] [[គ្រប់គ្រង]] [[គណនេយ្យ]] [[វិស្វករសំណង់]] [[គ្រប់គ្រងសណ្ឋាគារ]] [[មគ្គុទេសន៍]] [[អស្យាណូវិទ្យា]]។ល។

[[សាកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទភ្នំពេញ]] បានចាប់ផ្តើមតាំងពីឆ្នាំ១៩៦០ មកម៉្លេះ។ សព្វថ្ងៃមានសិស្ស៥ពាន់នាក់ និង មានសាស្ត្រាចារ្យ ២០០នាក់។
នេះជាមោទនភាពមួយរបស់ [[ប្រទេសកម្ពុជា]] ដែលមានសាកលវិទ្យាល័យធំបែបនេះ ហើយការអប់រំប្រកបដោយភាពស្វាហាប់និងម៉ត់ចត់ ធ្វើអោយ និសិ្សតបន្ទាប់ពីបាន បញ្ចប់ថ្នាក់មានសម្ថតភាព ក្នុងការស្វែងរកការងារធ្វើ និងប្រកួតប្រជែងដើម្បីមាន អនាគតល្អក្នុងសង្គមជាតិ និង ជួយដល់ប្រទេសជាតិ។
អគារសាងសង់ឡើងនៅ[[សម័យអាណានិគមបារាំង]]នៅក្នុងទីក្រុងភ្នំពេញ។

[[File:BuddhistInstitute Phnom Penh 2005 1.JPG|thumb|upright|200px|[[វិទ្យាស្ថានពុទ្ធសាសនបណ្ឌិត្យ]]]]

* [[សាលាភូមិន្ទរដ្ឋបាល]] រឺ École Royale d'Administration (ERA)។

* [[សាកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទភ្នំពេញ]] (ស.ភ.ភ.ភ. រឺ RUPP) រឺ L'université Royale de Phnom Penh (URPP) គឺជាស្ថាប័ន[[ការអប់រំនៅកម្ពុជា|អប់រំជាន់ខ្ពស់]]មានចំណាស់ និង ធំបំផុតនៅកម្ពុជា។ {{As of|2008}} សាកលវិទ្យាល័យនេះមាននិស្សិតជាង ១០ ០០០ នាក់ ទូទាំងបរិវេណសាកលវិទ្យាល័យបី និងផ្ដល់នូវវគ្គសិក្សាគុណភាពខ្ពស់ទូលំទូលាយក្នុង[[មហាវិទ្យាល័យវិទ្យាសាស្ត្រ]] [[មហាវិទ្យាល័យវិទ្យាសាស្ត្រសង្គម និង មនុស្សសាស្ត្រ]] និង [[វិទ្យាស្ថានភាសាបរទេស]] (វ.ភ.ប. រឺ IFL)។ មានស្ថាប័នអប់រំជាន់ខ្ពស់ប្រហែលហាសិបនៅកម្ពុជា ភាគច្រើនក្នុងនោះគ្មានបរិវេណទីធ្លាទេ។ ការបរិច្ចាគអន្តរជាតិជាច្រើន ដូចជា [[ថ្ងៃថ្មី កម្ពុជា]] ចាត់ចែង[[សុខូបត្ថម្ភវត្ថុ]]ខាងអប់រំឯករាជ្យជាការបន្ថែមដល់សាលាសាធារណៈសម្រាប់សិស្សនិស្សិត។  

* [[សាកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទនីតិសាស្ត្រនិងវិទ្យាសាស្ត្រសេដ្ឋកិច្ច]] (ស.ភ.ន.ស. រឺ RULE) រឺ L'université Royale de Droit et Science Economique (URDSE)

* [[សាកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទវិចិត្រសិល្បៈ]] (ស.ភ.វ.ស. រឺ RUFA) ឬ L'université Royale des Beaux Art (URBA)

* [[សាកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទកសិកម្ម]] (ស.ភ.ក. រឺ RUA) រឺ L'université Royale d'Agriculture (URA)

* [[សាកលវិទ្យាល័យជាតិគ្រប់គ្រង]] (ស.ជ.គ. រឺ NUM)

* [[វិទ្យាស្ថានបច្ចេកវិទ្យាកម្ពុជា]] (វ.ប.ក. រឺ ITC) រឺ Institut de technologie du Cambodge

* [[វិទ្យាស្ថានពុទ្ធសាសនបណ្ឌិត្យ]]ត្រូវបានបង្កើតឡើងនៅថ្ងៃ ១២ ឧសភា ១៩៣០ និងក៏ជាស្ថាប័នពុទ្ធសាសនាបណ្ឌិត្យរបស់រដ្ឋដ៏សំខាន់នៅកម្ពុជា។

==វប្បធម៌==

[[File:Statue of Lady Penh.jpg|180px|left|thumb|រូបសំណាក[[វត្តភ្នំ|ដូនពេញ]]]]

ភ្នំពេញក៏មានគ្រាម[[ភាសាខ្មែរ]]ផ្ទាល់ខ្លួនដែរ។ ពួកអ្នកនិយាយគ្រាមភាសាភ្នំពេញជារឿយ[[កាត់សំឡេង]]ព្យាង្គមួយចំនួន ដែលទទួលបានកេរ្តិ៍ឈ្មោះដោយសារការខ្ជិលនិយាយ។ ភ្នំពេញត្រូវបានគេស្គាល់ដោយសារតែឥទ្ធិពលរបស់ខ្លួនលើ[[ស្ថាបត្យកម្មខ្មែរថ្មី]]។ ភ្នំពេញគួរឱ្យកត់សំគាល់ដោយសារ[[គុយទាវ]]ភ្នំពេញ ការប្រែប្រួលរបស់វាទៅតាមសម្លគុយទាវ។ ទីក្រុងនេះគឺជាមជ្ឈមណ្ឌលសេដ្ឋកិច្ច និង វប្បធម៌នៃកម្ពុជា។

សារមន្ទីរដែលមានការទស្សនាច្រើនបំផុតពីរនៅទីក្រុងនេះគឺ[[សារមន្ទីរជាតិកម្ពុជា|សារមន្ទីរជាតិ]] ដែលគឺជាសារមន្ទីរប្រវត្តិសាស្ត្រនិងបុរាណវត្ថុឈានមុខគេរបស់ប្រទេសនេះ និង [[សារមន្ទីរប្រល័យពូជសាសន៍ទួលស្លែង]] អតីតគុកមួយរបស់ខ្មែរក្រហម។

'''ចូលឆ្នាំថ្មី''' ខែមេសា ១៣–១៥
{{main|ចូលឆ្នាំថ្មី}}

នៅក្នុងពេលនេះ ភ្នំពេញប្រារព្ធ[[ចូលឆ្នាំខ្មែរ]] ជាឱកាសមួយពេញនិយមកើនឡើងជាមួយពួកទេសចរ។ កំឡុងពេលក្ដៅហែងបំផុតប្រចាំឆ្នាំជាធម្មតា ទឹកត្រូវបានគេជះជុំវិញដែលបន្ថែមទៅក្នុងបរិយាកាសពិធីបុណ្យ រួមជាមួយការរាំរែកនិងតន្ត្រី។ កាលបរិច្ឆេទជាក់លាក់ប្រែប្រួលពីមួយឆ្នាំទៅមួយឆ្នាំ ប៉ុន្តែការឈប់សម្រាកបន្តយ៉ាងហោចណាស់ក៏បីថ្ងៃដែរ។ ពិធីបុណ្យនេះកត់សំគាល់ការបើកឆ្នាំផ្អែកលើប្រតិទិនខ្មែរបុរាណ និង ក៏កត់សំគាល់ការបញ្ចប់នៃការប្រមូលផលនៅឆ្នាំចាស់។ 
[[File:Silverpagoda.jpg|thumb|upright|200px| [[ព្រះវិហារព្រះកែវមរកតភ្នំពេញ|ព្រះវិហារព្រះកែវមរកត]]តម្កល់ព្រះពុទ្ធធ្វើពីថ្មកែវ]]

'''បុណ្យអុំទូក''' ខែវិច្ឆិកា
{{main|បុណ្យអុំទូក}}

បុណ្យប្រចាំឆ្នាំធំបំផុតនៅភ្នំពេញ ការប្រមូលផ្ដុំយ៉ាងរស់រវើកនេះប្រារព្ធដោយការហូរបញ្ច្រាសនៃ[[ទន្លេសាប]]។ ថ្ងៃឈប់សម្រាកដំណើរការរយៈពេលបីថ្ងៃ ពេលនោះមនុស្សម្នាជន់ជោរទៅក្នុងទីក្រុងដើម្បីចូលរួមសប្បាយនឹងកាំជ្រួច ការប្រណាំងទូកចម្រុះពណ៌ ការប្រគំតន្ត្រីផ្ទាល់ ញ៉ាំអី និង ចូលរួមពិធីបុណ្យ។ ការប្រណាំងទូកនេះកំណត់កាលត្រឡប់ទៅសម័យបុរាណដែលកត់សំគាល់អំពីកម្លាំងកងទ័ពជើងទឹកខ្មែរនាសម័យ[[អាណាចក្រខ្មែរ]]។ 

នៅថ្ងៃ ២២ វិច្ឆិកា ២០១០ យ៉ាងហោចណាស់ប្រជាជន៣៤៨នាក់ត្រូវបានសង្កត់ជាន់គ្នាស្លាប់នៅក្នុង[[ការរត់ជាន់គ្នាភ្នំពេញ|ការរត់ជាន់គ្នាលើស្ពាន]]នៅក្នុងពិធីបុណ្យនេះ។<ref>{{cite news| url=http://news.theage.com.au/breaking-news-world/cambodia-festival-stampede-leaves-almost-350-dead-20101123-184ew.html | location=Melbourne | work=The Age | first=Suy | last=Se | title=Cambodia festival stampede leaves almost 350 dead | date=November 23, 2010}}</ref>

'''ភ្ជុំបិណ្ឌ''' ១១–១៥ តុលា (២០១២)

ភ្ជុំបិណ្ឌគឺជាទិដ្ឋភាពសំខាន់ណាស់នៃវប្បធម៌ខ្មែរ។ វាមានន័យថា ''ការជួបជុំគ្នា'' រឺ តាមន័យបាលីថា ''ការប្រជុំដុំបាយ'' ដើម្បីធ្វើចង្ហាន់ និង ក៏ជាពេលវេលានៃការជួបជុំគ្នាឡើងវិញ ការរំលឹក បង្ហាញនូវក្ដីស្រលាញ់អាឡោះអាល័យ និង ការដឹងគុណដល់ដូនតារបស់ខ្លួន។ ដោយប្រគេនចង្ហាន់ និងបញ្ជូន អំពើល្អទៅកាន់ដូនតាដែលទំនងជាជាប់នៅស្ថានប្រែត ញាតិសណ្ដានដែលកំពុងរស់ជួយរំដោះទុកវេទនាពួកលោក និង នាំផ្លូវដូនតាទៅវិលចាប់ជាតិសាជាថ្មី។

'''វិសាខបូជា''' ខែឧសភា
{{main|វិសាខ}}

វិសាខបូជាគឺជាថ្ងៃឈប់សម្រាកប្រចាំឆ្នាំដែលបានកាន់តាមប្រពៃណីដោយពួកពុទ្ធសាសនិកនៅកម្ពុជា។ ជួនកាលហៅក្រៅផ្លូវការថា ''ថ្ងៃប្រសូត្ររបស់ព្រះពុទ្ធ'' វាជាក់ស្ដែងរួមមាន ថ្ងៃប្រសូត្រ ថ្ងៃត្រាស់ដឹង និង ថ្ងៃបរិនិព្វានរបស់ព្រះពុទ្ធគោត្តម។

== សភាពទីក្រុង និង ស្ថាបត្យកម្ម ==
[[ឯកសារ:Phnom penh palace.jpg|thumb|right|220px|ព្រះទីនាំងច័ន្ទឆាយា]]
កន្លែងដែលទាក់ទាញភ្ញៀវទេសចរណ៍នៅទីក្រុងភ្នំពេញរួមមាន [[ព្រះបរមរាជវាំង]] [[ផ្សារធំថ្មី]] [[ព្រះវិហារព្រះកែវមរកត]] [[សារមន្ទីរជាតិ]] [[វិមានឯករាជ្យ]] [[វិមានមិត្តភាពកម្ពុជា-វៀតណាម]]  [[សារមន្ទីរទួលស្លែង]] [[វត្តភ្នំ]] និង [[វាលពិឃាតជើងឯក]]នៅជាយក្រុងភ្នំពេញ។

[[ព្រះបរមរាជវាំង]]គឺជាអគារមួយក្នុងចំណោមអគារជាច្រើនដែលស្ថិតនៅក្នុងព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា។ ''ព្រះបរមរាជវាំងចតុមុខ''  ត្រូវបានសាងសង់ឡើងដោយ [[ព្រះចៅក្រុងកម្ពុជា]] នៅក្នុងឆ្នាំ១៨៦៦។ ព្រះបរមរាជវាំងត្រូវបានរុះរើសាងសង់សាជាថ្មីដោយព្រះបាទ[[នរោត្តម]]។

[[វត្តភ្នំ]]គឺជាវត្តប្រវត្តិសាស្ដ្រមួយដ៏មានសារៈសំខាន់ដែលមានទីតាំងនៅក្នុងរាជធានីភ្នំពេញ។  កសាងនៅក្នុងឆ្នាំ១៣៧៣ មានកំពស់២៧ម៉ែត្រជាវត្តខ្ពស់
ជាងគេក្នុងចំណោមវត្តទាំងប៉ុន្មាននៅក្នុងទីក្រុងភ្នំពេញ។ វាបានសាងសង់ឡើងដោយកម្លាំងសាមគ្គីដែលដឹកនាំដោយស្ដ្រីមេម៉ាយដែលមានទ្រព្យស្តុកស្តមម្នាក់ គឺ ''ដូនជីពេញ'' ដើម្បីតម្កល់ព្រះពុទ្ធរូប៥អង្គ ដែលត្រូវបានទឹកជំនន់ហូរនាំមកតាមដើមគគីរធំមួយ មកទើរនៅត្រង់តំបន់ចតុមុខនេះឯង។

[[File:Techo Yort and Techo Meas.JPG|thumb|200px|right|រូបសំណាកតេជោយ៉ត និង តេជោមាសនៅភ្នំពេញ។]]
សំណង់ចាស់បំផុតគឺ[[វត្តភ្នំ]]ចាប់ពីថ្ងៃស្ថាបនាក្រុងនេះ ដែលបានសាងសង់នៅឆ្នាំ១៣៧៣។ ការទាក់ទាញទេសចរណ៍សំខាន់បំផុតគឺ[[ព្រះបរមរាជវាំងភ្នំពេញ|ព្រះបរមរាជវាំង]]ដែលមាន[[ព្រះវិហារព្រះកែវមរកត|ព្រះវិហារព្រះកែវ]] និង[[សារមន្ទីរជាតិភ្នំពេញ|សារមន្ទីរជាតិ]] បានសាងសង់នៅកំឡុងសម័យអាណានិគមបារាំងនៅចុងសតវត្សទី១៩ក្នុងរចនាបថខ្មែរបុរាណ ហើយទទួលនូវការប្រមូលផ្ដុំវត្ថុបុរាណខ្មែរជាច្រើន។ [[វិមានឯករាជ្យភ្នំពេញ|វិមានឯករាជ្យ]] ទោះបីចាប់ពីទសវត្សឆ្នាំ១៩៥០ក៏ដោយ ក៏វាត្រូវបានសាងសង់ឡើងក្នុងរចនាបថខ្មែរបុរាណដដែល។
[[File:Ceremonie cremation Sihanouk (1).JPG|200px|left|thumb|វាលមេរុ]]
ពួកបារាំង ដែលជាម្ចាស់អាណានិគមចាប់ពីសតវត្សទី១៩ ដល់ ទសវត្សឆ្នាំ១៩៤០ ក៏បានបន្សល់ទុកទីសំគាល់ខ្លួនរបស់ពួកគេ ជាមួយភូមិគ្រឹះអាណានិគមផ្សេងៗ ព្រះវិហារបារាំង មហាវិថី និង ផ្សារ[[សិល្បៈតែង]] [[ផ្សារធំថ្មី]]។ ទីសំគាល់ដែននៃសម័យអាណានិគមគឺ[[សណ្ឋាគារឡឺរ៉ូយ៉ាល់]]។ 

ចាប់ផ្ដើមជាមួយឯករាជ្យពីពួកបារាំងនៅទសវត្សឆ្នាំ១៩៥០ និង បន្តរហូតដល់សម័យខ្មែរក្រហមនៅទសវត្សឆ្នាំ១៩៧០ ភ្នំពេញបានរងនូវការលូតលាស់យ៉ាងសម្បើមជាទីក្រុងធានីនៃប្រទេសឯករាជ្យថ្មីមួយ។ [[នរោត្តម សីហនុ|ព្រះបាទសីហនុ]]បានយកចិត្តទុកដាក់ដើម្បីបង្ហាញរចនាបថថ្មីនៃស្ថាបត្យកម្មនិងដោយហេតុធ្វើឱ្យរឹងមាំនូវដំណើរការកសាងជាតិ។ យុគមាសនៃស្ថាបត្យកម្មថ្មីបានបញ្ចប់ រួមជាមួយនិងគម្រោងផ្សេងៗនិងស្ថាបត្យករខ្មែរវ័យក្មេង ជារឿយៗបានរៀនសូត្រនៅបារាំង ដែលមានឱកាសដើម្បីរចនានិងសាងសង់។ ចលនាថ្មីនេះត្រូវបានគេហៅថា ''[[ស្ថាបត្យកម្មខ្មែរថ្មី]]'' និង ជារឿយៗត្រូវបានធ្វើឱ្យមានចរិកលក្ខណៈដោយសារការរំលាយចូលគ្នានៃ[[ប៉ោហូស]] [[ស្ថាបត្យកម្មក្រោយសម័យទំនើប]]អឺរ៉ុប និង ធាតុបុរាណពីសម័យ[[អង្គរ]]។ ស្ថាបត្យករដែលលេចធ្លោបំផុតគឺលោក[[វណ្ណ ម៉ូលីវណ្ណ|វណ្ណ-ម៉ូលីវណ្ណ]] ដែលត្រូវបានតែងតាំងជាប្រធាស្ថាបត្យករជាតិដោយព្រះមហាក្សត្រផ្ទាល់នៅឆ្នាំ១៩៥៦។ លោកម៉ូលីវណ្ណបានបង្កើតអគារទីសំគាល់ដែនដូចជា[[រោងមហោស្រពជាតិព្រះសុរាម្រិត]] និង អគារគណៈរដ្ឋមន្ត្រី។ ស្ថាបត្យករដទៃៗទៀតបានជួយសាងសង់[[សាកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទ]]ដែលស្ថាបនាថ្មី វិទ្យាស្ថានភាសាបរទេស និង មជ្ឈមណ្ឌលកីឡាជាតិ។ រួមជាមួយកំណើននៃថ្នាក់លើនិងកណ្ដាលរបស់សហគ្រិន ជាយក្រុងថ្មីៗត្រូវបានសាងសង់នៅទសវត្សឆ្នាំ១៩៥០ និង ៦០។

ទោះបីជាសំណង់អគារទាំងនោះបាននៅសេសសល់នៅសម័យខ្មែរក្រហម និង សម័យ សង្គ្រាមរដ្ឋប្បវេណីក៏ដោយ ក៏បច្ចុប្បន្ននេះ អគារទាំងនោះស្ថិតនៅក្រោមការគំរាមកំហែងដោយសារតែការអភិវឌ្ឍខាងសេដ្ឋកិច្ចនិងបរិកប្បហិរញ្ញវត្ថុដដែល។ {{Citation needed|date=ខែកុម្ភៈ ២០១៣}} ភូមិគ្រឹះ និង សួនច្បារពីសម័យនោះកំពុងត្រូវបានបំផ្លាញ និង អភិវឌ្ឍឡើងវិញដើម្បីបង្កើតកន្លែងសម្រាប់សំណង់ធំៗ។ ទីសំគាល់ដែន មហោស្រពជាតិដោយលោកម៉ូលីវណ្ណត្រូវបានវាយរំលំនៅឆ្នាំ២០០៨។<ref>{{cite web|url=http://www.ka-tours.org/ |title=ការដើរមើលស្ថាបត្យកម្មខ្មែរ |publisher=Ka-tours.org |date=៣០ ឧសភា ២០១០ |accessdate=២៧ មិថុនា ២០១០}}</ref> ចលនាមួយកំពុងងើបឡើងនៅកម្ពុជាដើម្បីថែរក្សាឱ្យគង់វង្សនូវកេរដំណែលសម័យនិយមនេះ។ ភូមិគ្រឹះចាស់ៗជួនកាលកំពុងត្រូវបានគេប្រែទៅជា[[សណ្ឋាគារហាង]] ដូចជា ''ខ្នើយបាំងឆ័ត្រ''។

វិមាន និង ទីរំលឹកដល់ការប្រល័យពូជសាសន៍កំឡុងសម័យខ្មែរក្រហមនៅទសវត្សឆ្នាំ១៩៧០ គឺ[[សារមន្ទីរប្រល័យពូជាសាសន៍ទួលស្លែង]] (អតីតវិទ្យាល័យមួយបានប្រើជាជំរុំប្រមូលផ្ដុំ) និង នៅជាយក្រុងនៃទីក្រុងនេះ [[ជើងឯក|មជ្ឈមណ្ឌលប្រល័យពូជសាសន៍ជើងឯក]]។ [[វិមានមិត្តភាពកម្ពុជា-វៀតណាម]]ត្រូវបានប្រគល់ឱ្យដោយពួកកុម្មុយនិស្តវៀតណាម ជានិមិត្តរូបនៃមិត្តភាពខ្មែរ-យួនកំឡុងទសវត្សឆ្នាំ១៩៧០ ដែលបន្តបន្ទាប់ពីការរំដោះកម្ពុជាពីរបបខ្មែរក្រហម។

{| border="0"  style="background:white; color:black; height:230px; margin:auto; vertical-align:bottom;" cellpadding="10px" cellspacing="0px"
|+style="background:white; color:black"|
|- style="text-align:center;"
|[[File:National.museum.jpg|250x150px]]
|[[File:Royal.Place.Phnom.Penh.Palais.Royal.Cambodge.001.jpg|250x150px]]
|[[File:LeRoyal PP.jpg|250x150px]]
|[[File:Colonial Villa on Street 108 Phnom Penh.jpg|250x150px]]
|-  style="text-align:center; vertical-align:top;"
| 100px;"|''ទិដ្ឋភាពនៃ[[សារមន្ទីរជាតិកម្ពុជា|សារមន្ទីរជាតិ]]'' បានសាងឡើងនៅដើមទសវត្សឆ្នាំ១៩២០ដោយលោកហ្សក-ហ្គ្រុសលីយែរ។
| 100px;"|''ទិដ្ឋភាព[[ព្រះបរមរាជវាំងភ្នំពេញ|សាលរាជបល្ល័ង្ក]]'' បានកសាងឡើងនៅទសវត្សឆ្នាំ១៨៦០ ក្រោមរជ្ជកាលព្រះបាទ[[នរោត្តម]]។
| 100px;"|''ពីមុខនៃ[[សណ្ឋាគារឡឺរ៉ូយ៉ាល់]]'' ដំបូងបានបង្កើតឡើងនៅឆ្នាំ១៩២៩ ក្រោមរជ្ជកាលព្រះបាទ[[ស៊ីសុវត្ថិ មុនីវង្ស|ស៊ីសុវត្ថិ-មុនីវង្ស]]។
| 100px;"|''ទិដ្ឋភាពនៃភូមិគ្រឹះ[[កម្ពុជាសម័យអាណានិគម|អាណានិគម]]នៅភ្នំពេញ''។
|}

== សារព័ត៌មាន និង ទស្សនាវដ្ដី ==
[[File:Phnom Penh..JPG|thumb|200px|ទិដ្ឋភាពពីលើអាកាសនៃទីក្រុងនេះ]]
[[File:Peace Building - side angle.JPG|thumb|200px|right|វិមានសន្តិភាព]]
[[File:Council of Ministers headquarters, Phnom Penh (2012).jpg|thumb|right|200px|អគារទីស្ដីការគណៈរដ្ឋមន្ត្រី។]]
=== ប្រចាំថ្ងៃ ===
====ខ្មែរ====

*''[[ស្រលាញ់ខ្មែរ]]''
*''[[ចក្រវាឡ]]''
*''[[កម្ពុជាថ្មី]]''
*''[[កម្ពុជាថ្ងៃនេះ]]'' 
*''[[សារព័ត៌មានថ្មីៗ]]''
*''[[កញ្ចក់សង្គម]]''
*''[[កោះសន្តិភាព]]'' 
*''[[មនសិកាខ្មែរ]]''  – បោះពុម្ពផ្សាយដោយ[[គណបក្សសង្គ្រោះជាតិ]]។
*''[[រស្មីកម្ពុជា]]''  – សារព័ត៌មានប្រចាំថ្ងៃធំបំផុតរបស់កម្ពុជា វាចេញផ្សាយប្រហែល ១៨ ០០០ច្បាប់។
*''[[សំឡេងយុវជន]]''
*''[[ឧត្តមគតិខ្មែរ]]'' 
*''[[វត្តភ្នំ]]''
*''[[ដើមអម្ពិល]]''
*''[[វិទ្យាសាស្ត្រខ្មែរ]]''
*''[[សំបុកផ្សារ]]''
*''[[ប៉ប់ហ៊្សូន]]''
*''[[ព្រៃនគរ]]''

====អង់គ្លេស====

*''[[ភ្នំពេញប៉ុស្ត៍]]'' សារព័ត៌មានភាសាអង់គ្លេសនិងខ្មែរប្រចាំថ្ងៃបានបោះពុម្ពផ្សាយនៅភ្នំពេញ។
*''[[ដឹខាំបូឌាដេលី]]'' សារព័ត៌មានប្រចាំថ្ងៃភាសាអង់គ្លេសនិងខ្មែរ។
====ចិន====
*''《[[柬華日報]]》(ជៀនហួដេលី)'' សារព័ត៌មានភាសាចិនប្រចាំថ្ងៃបានបោះពុម្ពនៅភ្នំពេញ។ .
*''《[[星洲日報]]》''(''សិនឈីវដេលី'') សារព័ត៌មានប្រចាំថ្ងៃភាសាចិន។
*''《[[華商日報]]》''(''ហ៊័រឝាងដេលី'') សារព័ត៌មានប្រចាំថ្ងៃភាសាចិន។
''《高棉日报》''(''ខ្មែរដេលី'') សារព័ត៌មានប្រចាំថ្ងៃភាសាចិន។ 
*''《新柬埔寨》''(''កម្ពុជាថ្មី'') សារព័ត៌មានប្រចាំថ្ងៃភាសាចិន។ 

===ទស្សនាវដ្ដី===
*''[[អាស៊ីឡាយផ្វ៍ហ្គាយដ៍]]ភ្នំពេញ'' ទស្សនាវដ្ដីបែបជីវិតជាភាសាអង់គ្លេសប្រចាំខែចេញផ្សាយនៅភ្នំពេញ។
*''[http://www.cambodiapocketguide.com ផខ់ឃិតហ្គាយដ៍ខាំបូឌា]'' បោះពុម្ពបួនមគ្គុទេសន៍ដោយឡែកមានបំណងសម្រាប់ពួកអ្នករស់នៅអចិន្ត្រៃយ៍ និង អ្នកទេសចរនិយាយភាសាអង់គ្លេស។ ចំណងជើងរួមមានការផឹកភេសជ្ជៈ និង ការញ៉ាំអាហារល្ងាច ខាងក្រៅ និងអំពី បន្ទាប់ពីយប់ ទ្វារទល់ទ្វារដូចគ្នាដែរ មគ្គុទេសន៍ភាសាខ្មែរមួយហៅថា សប្បាយ សប្បាយ ដែលកំណត់គោលដៅការផុសឡើងនៅទីផ្សារបែបវិជ្ជាជីវៈវ័យក្មេង 
* ''[[ទស្សនាវដ្ដីឡេឌី]]'' ទស្សនាវដ្ដីទាន់សម័យ និង បែបជីវិត ចាប់តាំងពីឆ្នាំ២០០៦។ 
* ''[[ទស្សនាវដ្ដីអ៊ែផ្វ]]'' ទស្សនាវដ្ដីភាពទាន់សម័យទៅមុខដំបូងនៅកម្ពុជា។ ពីរភាសា ដែលបានសរសេរជាភាសាអង់គ្លេស និង ខ្មែរ។
* ''[[ទស្សនាវដ្ដីសុវ្រិន]]'' គឺជាទស្សនាវដ្ដីទាន់សម័យល្អជាងគេនៅកម្ពុជាដែលសរសេរជាភាសាខ្មែរ។

== វិស័យកីឡា ==
'''''សូមមើលផងដែរ [[កីឡានៅកម្ពុជា]]'''''
'''{{Main|កីឡានៅកម្ពុជា|កីឡាដ្ឋានជាតិមរតកតេជោ}}'''


[[កម្ពុជា]] មានការលេងកីឡាជាង៣០ឆ្នាំមកហើយ ឥឡូវនេះកម្ពុជាកំពុងតែរឹតបន្តឹងនិងបង្កើនវិស័យកីឡាបន្ថែមទៀត។ កីឡាដែលមានការពេញនិយមមាន កីឡា[[បាល់ទាត់]] ហើយនិង កីឡាសិល្បៈប្រយុទ្ឋដូចជា [[ល្បុក្កតោ]] [[ប្រដាល់សេរី]] (ក្បាច់គុណប្រដាល់សព្វថ្ងៃ)ហើយនិង [[កីឡាចំបាប់តាមបែបប្រពៃណី]]។ ប្រជាជនខ្មែរហាត់ក្បាច់ប្រយុទ្ឋទាំងនេះទុកជាគ្រឿងការពារខ្លួន និងដើម្បីសុខភាព។

ទីកន្លែងជួបជុំដែលសំខាន់ជាងគេគឺនៅក្នុងទីក្រុងភ្នំពេញ [[ពហុកីឡាដ្ឋានជាតិអូឡាំពិក]] ដែលមានចំណុះប្រជាជនអាចចូលទស្សនាបាន៥ម៉ឺននាក់ ទោះបីជាប្រទេសនេះមិនដែលបានធ្វើជាម្ចាស់ផ្ទះល្បែងអូឡាំពិកក៏ដោយ។ ពហុកីឡាដ្ឋាននេះ បានកសាងឡើងនៅឆ្នាំ១៩៦៤។ វាក៏ជាកន្លែងហ្វឹកហាត់សម្រាប់ក្រុមកីឡាករបាល់ទាត់ជម្រើសជាតិកម្ពុជាផងដែរ និងជាទីប្រកួតជម្រើសជើងឯក (Cambodian Premier League)។ 

នៅពេលបញ្ចប់ការសាងសង់ កីឡាដ្ឋាននេះធ្លាប់ជាកីឡាដ្ឋានមួយក្នុងចំណោមកីឡាដ្ឋានធំបំផុតនៅអាស៊ី។ សព្វថ្ងៃនេះវាគឺជាកីឡាដ្ឋានធំបំផុតទី៦នៅ[[អាស៊ីអាគ្នេយ៍]]។ ល្បែងបាល់ទះ បាល់បោះ និង [[តៃក្វាន់ដូ]]ជាញឹកញាប់បានទទួលជាម្ចាស់ផ្ទះនៅកីឡាដ្ឋាននេះ។

មជ្ឈមណ្ឌលកីឡាជាតិកម្ពុជាល្បីល្បាញដោយសារការធ្វើជាម្ចាស់ផ្ទះលើការប្រកួតហែលទឹក ប្រដាល់ និង បាល់ទះ។ ក្លិបបាល់ទាត់ក្នុងស្រុកគួរឱ្យកត់សំគាល់រួមមាន [[ភ្នំពេញអិមផាយ]] [[ខេមរៈកីឡាអ៊ែផ្វស៊ី]] និង [[នគរបាលយោធា (ក្លិបបាល់ទាត់កម្ពុជា)|នគរបាលយោធា]]។
==វិស័យសុខាភិបាល==
===រដ្ឋ===
====មន្ទីរពិសោធន៍====
*[[មន្ទីរពិសោធន៍កសិកម្មជាតិ]]
*[[មន្ទីរពិសោធន៍មជ្ឈមណ្ឌលវិទ្យុសាស្ត្រនិងរូបភាពវេជ្ជសាស្ត្រ]]
*[[មន្ទីរពិសោធន៍វេជ្ជសាស្ត្រភ្នំពេញ]]
*[[មន្ទីរពិសោធន៍សាមគ្គី]]
*[[មន្ទីរពិសោធន៍សារមន្ទីរជាតិភ្នំពេញ]]

====មន្ទីរពេទ្យ====
*[[មន្ទីរពេទ្យកាល់ម៉ែត]]
*[[មន្ទីរពេទ្យកេតុមាលា]]
*[[មន្ទីរពេទ្យបង្អែកចំការមន]]
*[[មន្ទីរពេទ្យបង្អែកច្បារអំពៅ]]
*[[មន្ទីរពេទ្យបង្អែកដង្កោ]]
*[[មន្ទីរពេទ្យបង្អែកពោធិ៍ចិនតុង]] 
*[[មន្ទីរពេទ្យបង្អែកព្រែកព្នៅ]]
*[[មន្ទីរពេទ្យបង្អែកមានជ័យ]]
*[[មន្ទីរពេទ្យបង្អែករាជធានីភ្នំពេញ]] ហៅ ពេទ្យ[[សម្ភពក្រុង]]
*[[មន្ទីរពេទ្យបង្អែកសែនសុខ]]
*[[មន្ទីរពេទ្យបង្អែកសម្ដេចឪ]]
*[[មន្ទីរពេទ្យព្រះកុសមៈ]] ហៅ ពេទ្យលោកសង្ឃ
*[[មន្ទីរពេទ្យមិត្តភាពខ្មែរសូវៀត]] ហៅ ពេទ្យរុស្ស៊ី

====មណ្ឌលសុខភាព====
*[[មណ្ឌលសុខភាព៧មករា]]
*[[មណ្ឌលសុខភាពឃ្មួញ]]
*[[មណ្ឌលសុខភាពចាក់អង្រែ]]
*[[មណ្ឌលសុខភាពដង្កោ]]
*[[មណ្ឌលសុខភាពដូនពេញ]]
*[[មណ្ឌលសុខភាពទឹកថ្លា]]
*[[មណ្ឌលសុខភាពទួលស្វាយព្រៃ]]
*[[មណ្ឌលសុខភាពផ្សារដើមថ្កូវ]]
*[[មណ្ឌលសុខភាពពន្សាំង]]
*[[មណ្ឌលសុខភាពពោធិ៍ចិនតុង]]
*[[មណ្ឌលសុខភាពស្ទឹងមានជ័យ]] 
*[[មណ្ឌលសុខភាពអន្លង់ក្ងាន]]
*[[មណ្ឌលសុខភាពពញ្ញាពន់]]

===ឯកជន===
====មន្ទីរពិសោធន៍====
*[[ក្រុមហ៊ុនមន្ទីរពិសោធន៍កម្ពុជា]]
*[[មន្ទីរពិសោធន៍ប៊ីយ៉ូម៉េដភ្នំពេញ]]
*[[មន្ទីរពិសោធន៍សុភមង្គល]]
*[[មន្ទីរពិសោធន៍ស៊ីធីស្កេន]]
*[[មន្ទីរពិសោធន៍សុភមង្គលឡាប]]
*[[វិទ្យាស្ថានប៉ាស្ទ័រ]]

====មន្ទីរពេទ្យ====
*[[មន្ទីរពេទ្យគន្ធបុប្ផា]] នៅជិត[[វត្តភ្នំ]]
*[[មន្ទីរពេទ្យគន្ធបុប្ផាទី២]] 
*[[មន្ទីរពេទ្យគន្ធបុប្ផាទី៣]] នៅជិត[[ព្រះបរមរាជវាំង]]
*[[មន្ទីរពេទ្យជោរៃភ្នំពេញ]] នៅ[[ច្បារអំពៅ]]
*[[មន្ទីពេទ្យប៉ាស៊ីហ្វិកភ្នំពេញ]]
*[[មន្ទីរពេទ្យម៉ាលីយា]] នៅម្ដុំស្តុបបូកគោ
*[[មន្ទីរពេទ្យរ៉ូយ៉ាល់ភ្នំពេញ]] [[ទឹកថ្លា]]
*[[មន្ទីរពេទ្យរ៉ូយាល់រតនៈ]] [[រង្វង់មូលទួលគោក]]
*[[មន្ទីរពេទ្យវិសាលសុខ]]
*[[មន្ទីរពេទ្យសែនសុខ]]
*[[មន្ទីរពេទ្យស្ត្រីនគរទេព]]

====មន្ទីរពហុព្យាបាល====
*[[ប៉ូលីគ្លីនិកម៉ៅសារី]] 
*[[មន្ទីរពហុព្យាបាលចិន្ដា]]
*[[មន្ទីរពហុព្យាបាលណារិទ្ធ]]
*[[មន្ទីរពហុព្យាបាលហុងអ៊ីន]]
*[[មន្ទីរពហុព្យាបាលហ្វឹសគ្លីនិក]]
*[[មន្ទីរពហុព្យាបាលនិងសម្ភពចោមចៅ]]
*[[មន្ទីរពហុព្យាបាលនិងសម្ភពដេអិន]]
*[[មន្ទីរពហុព្យាបាលនិងសម្ភពរតនៈវិសាល]]
*[[មន្ទីរពហុព្យាបាលនិងសម្ភពវិបុលសុខ]]
*[[មន្ទីរពហុព្យាបាលនិងសម្ភពសុក្រិត]] 
*[[មន្ទីរពហុព្យាបាលនិងសម្ភពសុខលាភមេត្រី]]
*[[មន្ទីរពហុព្យាបាលនិងសម្ភពសុវណ្ណារ៉ា]]
*[[មន្ទីរពហុព្យាបាលនិងសម្ពពអង្គរធំ]]
*[[មន្ទីរពហុព្យាបាលហ៊្សីនហ៊្សីន]]
*[[មន្ទីរពហុព្យាបាលសៀនតាយ]]

====មន្ទីរព្យាបាល====
*[[គ្លីនិក215ភ្នំពេញ]]
*[[គ្លីនិកកែសម្ផស្សកូរ៉េខាងត្បូង]]
*[[គ្លីនិកខាងហ៊ួរ]]
*[[គ្លីនិកគឹមសុង]] 
*[[គ្លីនិកដំបូន្មានប្រចាំថ្ងៃ]]
*[[គ្លីនិកឃឹមរ៉ានី]]
*[[គ្លីនិកចិននៅភ្នំពេញ]]
*[[គ្លីនិកចោមចៅ]]
*[[គ្លីនិកណាហ្គា]]
*[[គ្លីនិកធ្មេញអ៊ឹងហួត]]
*[[គ្លីនិកធ្មេញឡាយរ៉ាវី]]
*[[គ្លីនិកព្រីនសេស]]
*[[គ្លីនិកព្យាបាលដោយចលនាភ្នំពេញ]]
*[[គ្លីនិកព្យាបាលភ្នែកភ្នំពេញ]]
*[[គ្លីនិកមេគង្គ]]
*[[គ្លីនិករ៉ាក់ចាក់អង្រែក្រោម]]
*[[គ្លីនិករ៉ាក់ទឹកថ្លា]]
*[[គ្លីនិករ៉ាក់ភ្នំពេញ១]]
*[[គ្លីនិករ៉ាក់ភ្នំពេញ២]]
*[[គ្លីនិករ៉ាចសំអុល]]
*[[គ្លីនិកលីស្រីវីណា]]
*[[គ្លីនិកវុឌ្ឍីស័ក្តិ]]
*[[គ្លីនិកវេជ្ជបុត្រ]]
*[[គ្លីនិកសម្ភពសូរិយា]]
*[[គ្លីនិកសិង្ហបុរី MW Medical]] 
*[[គ្លីនិកសុខភាពសង្គម]]
*[[គ្លីនិកសើស្បែកភ្នំពេញ]]
*[[គ្លីនិកសៀងហៃ]]
*[[គ្លីនិកឯកជនមនោរម្យ]]
*[[គ្លីនិកឯកជនសួគ៌ា]]
*[[គ្លីនិកឯកជនហំសម្បត្តិ]] 
*[[មន្ទីរព្យាបាលខាយរ៉ូព្រែកធីក]]
*[[មន្ទីរព្យាបាលនិងថែរក្សាស្បែកដឺរម៉ាឃែរ]] 
*[[មន្ទីរព្យាបាលធ្មេញខ្មែរ]] 
*[[មន្ទីរព្យាបាលធ្មេញដួងវណ្ណា]]
*[[មន្ទីរព្យាបាលធ្មេញដួងសិទ្ធិ]]
*[[មន្ទីរព្យាបាលធ្មេញប៉ាស៊ីហ្វិក]]
*[[មន្ទីរព្យាបាលធ្មេញបស្ចិម]]
*[[មន្ទីរព្យាបាលធ្មេញស៊ិនហ្វេត]]
*[[មន្ទីរព្យាបាលធ្មេញអន្តរជាតិ]]
*[[មន្ទីរព្យាបាលនិងសម្ភពឥន្ត្រទេវី]] 
*[[មន្ទីរព្យាបាលនិងសម្ភពអ៊ុំសារ៉ន]]
*[[មន្ទីរមព្យាបាលសុខភាពរ៉ាក់]]
*[[មន្ទីរព្យាបាលអប្សារាភ្នំពេញ]]
*[[រ៉ាម៉ាប៉ូលីគ្លីនិក]]
*[[សុភាគ្លីនិកនិងសម្ពព]]

====មជ្ឈមណ្ឌល====
*[[មជ្ឈមណ្ឌលកែសម្ផស្សឌែម៉ូគ្លីនិក]]
*[[មជ្ឍមណ្ឌលវ៉ាក់សាំងអប្បរាភ្នំពេញគ្លី]]

====បន្ទប់ពិគ្រោះ និង ព្យាបាលជំងឺ====
*[[បន្ទប់ពិគ្រោះជំងឺតាន់តឹកស្រេង]]
*[[បន្ទប់ពិគ្រោះនិងព្យាបាលជំងឺកុមារឈប៊ុនណា]]
*[[បន្ទប់ពិគ្រោះនិងព្យាបាលជំងឺមាត់ធ្មេញថៃសុខបញ្ញា]]
*[[បន្ទប់ពិគ្រោះនិងព្យាបាលជំងឺវេជ្ជបណ្ឌិតចាន់ងី]]
*[[បន្ទប់ពិគ្រោះពិនិត្យព្យាបាលជំងឺសនស៊ីថា]]
*[[បន្ទប់ពិគ្រោះព្យាបាលជំងឺសុខទៀង]]
*[[បន្ទប់ពិគ្រោះនិងព្យាបាលជំងឺសុខសាន្ដ]]
*[[បន្ទប់ពិគ្រោះនិងព្យាបាលជំងឺសើស្បែក]]
*[[បន្ទប់ពិគ្រោះនិងព្យាបាលជំងឺអ៊ុនវុទ្ធី]]

===ឱសថស្ថាន===
*[[ឱសថស្ថានឌីយ៉ាម៉ង់]] 
*[[ឱសថស្ថានចេនឡា]]
*[[ឱសថស្ថានបញ្ញាមហោសថ]] 
*[[ឱសថស្ថានបាយ័ន]]
*[[ឱសថស្ថានប៉ាស៊ីហ្វ្រិកភាគខាងលិច]]
*[[ឱសថស្ថានបូផល]]
*[[ឱសថស្ថានបូព្រី]]
*[[ឱសថស្ថានផ្សារតាប៉ាង]]
*[[ឱសថស្ថានព្រំចន្ថា]]
*[[ឱសថស្ថានភ្នំពេញ]]
*[[ឱសថស្ថានមយូរ៉ា]]
*[[ឱសថស្ថានម៉ារីណា]]
*[[ឱសថស្ថានវិមានស័ក្ខសិទ្ធ]]
*[[ឱសថស្ថានវេស្ទើន]]
*[[ឱសថស្ថានសិរីនាថ]]
*[[ឱសថស្ថានសុផាន់ណា]]
*[[ឱសថស្ថានហេងចំរើន]]
*[[ឱសថស្ថានហ្វាម៉ាតខ្មែរ-សូវៀត]]
*[[ឱសថស្ថានហ្វាម៉ាតនរោត្តម]]
*[[ឱសថស្ថានអង្គរគីម]]
*[[ឱសថស្ថាន MedCare]]
*[[ឱសថស្ថានរង 9កប 9ខប]]

==ដំណឹកជញ្ជូន==
'''{{See also|ដំណឹកជញ្ជូននៅកម្ពុជា}}'''
[[File:Phnom penh airport.JPG|right|240px|thumb|[[អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិភ្នំពេញ]]]]

[[អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិភ្នំពេញ]]គឺជាអាកាសយានដ្ឋានធំនិងមមាញឹកបំផុតនៅកម្ពុជា។ វាបានស្ថិតនៅ {{convert|7|km}} ភាគខាងលិចពីភ្នំពេញកណ្ដាលមក។

[[ក្រុមហ៊ុនដឹកជញ្ជូនទង់]]ជាតិកម្ពុជា [[កម្ពុជាអង្គរអ៊ែរ]]បានចាប់ផ្ដើមហោះហើរនៅឆ្នាំ២០០៩ ដែលមានទីតាំងធំនៅភ្នំពេញ និង មានមជ្ឈមណ្ឌលសំខាន់របស់ខ្លួននៅទីក្រុងនេះ ជាមួយមណ្ឌលបន្ថែមមួយទៀតនៅអាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិអង្គរ។<ref name="caa"/> ជើងហោះហើរធូរថ្លៃពី [[បាងកក]] និង [[កូឡាឡាំពួ]] ទៅ ភ្នំពេញ  បានដំណើរការដោយអ៊ែរអាស៊ី ក្រុមហ៊ុនដឹកជញ្ជូនតម្លៃទាបប្រចាំតំបន់។ ក្រុមហ៊ុនដឹកជញ្ជូនធូរថ្លៃផ្សេងៗទៀតរួមមាន [[អ៊ែរវ៉េចេតស្តារអាស៊ី]] (បុត្រសម្ព័ន្ធនៃ[[ខ្វនតឹស]]) ជាមួយជើងហោះហើរប្រចាំថ្ងៃទៅ[[សិង្ហបុរី]]។

នៅខែតុលា ២០១០ [[អ៊ែរផ្វ្រង់]] បានប្រកាសថានឹងបម្រើសេវាភ្នំពេញពី[[អាកាសយានដ្ឋានសាលដឺហ៊្គោល|ប៉ារីស-សាលដឺហ៊្គោល]]ដែលចាប់ផ្ដើមនៅថ្ងៃ ២៧ មីនា ២០១១ មក។<ref>{{cite web|last=សាជីវកម្មអ៊ែរផ្វ្រង់|title=ភ្នំពេញ គោលដៅថ្មី|url=http://corporate.airfrance.com/en/press/news/article/item/phnom-penh-nouvelle-destination/?no_cache=1|publisher=អ៊ែរផ្វ្រង់|accessdate= ១៩ ធ្នូ ២០១០}}</ref>

ឡានឈ្នួល ឡានមួយបាំងកន្លះ និង ឡានក្រុងតូចចាកចេញពីទីក្រុងដើម្បីទៅកាន់គោលដៅទូទាំងប្រទេស ប៉ុន្តែការធ្វើដំណើរលើដីលឿនថោកជាងនិងមានផាសុខភាពគឺឡានក្រុង។ ភ្នំពេញក៏មានសេវាផ្លូវដែកដែរ។

មានក្រុមហ៊ុនឡានក្រុងមួយចំនួន រួមមាន [[ក្រុមហ៊ុនដឹកជញ្ជូនសាធារណៈភ្នំពេញ]] និង [[ក្រុមហ៊ុនដឹកជញ្ជូនជីអ៊ែសធី]] ដែលកំពុងដំណើរការសេវាទៅកាន់ទីរួមខេត្តជាច្រើន រួមមាន ព្រះសីហនុ [[កំពង់ឆ្នាំង]] [[ឧដុង្គ]] និង [[តាកែវ]]។ ក្រ.[[ក្រុមហ៊ុនដឹកជញ្ជូនភ្នំពេញសូរិយា|ដឹកជញ្ជូនភ្នំពេញសូរិយា]]ផ្ដល់សេវាឡានក្រុងទៅកាន់គោលដៅខេត្តជាច្រើនតាមផ្លូវជាតិមួយចំនួន និង ទៅកាន់[[ទីក្រុងហូជីមិញ]]។

ទោះបីទីក្រុងនេះមានចម្ងាយ {{convert|290|km}} ពីសមុទ្រក៏ដោយ ក៏ក្រុងនេះគឺជាទីកំពង់ផែទឹកសាបធំរបស់កម្ពុជាដែរ ផែសំខាន់មួយតាំងនៅលើទន្លេមេគង្គ និង ផែត្រូវបានភ្ជាប់ទៅកាន់[[សមុទ្រចិនខាងត្បូង]]ឆ្លងកាត់ច្រកមួយនៃដីសណ្ដទន្លេមេគង្គនៅវៀតណាម។
[[File:Moto.Traffic.PhnomPenh.jpg|right|thumb|240px|ចរាចរណ៍ម៉ូតូជាទូទៅនៅភ្នំពេញ]]

ភ្នំពេញថ្មីៗនេះមិនមានដំណឹកជញ្ជូនសាធារណៈច្រើនទេ ទោះបីជារដ្ឋាភិបាលជប៉ុនបានប៉ុនប៉ងអភិវឌ្ឍសេវាឡានក្រុងទៅវិញទៅមកនៅភ្នំពេញនៅឆ្នាំ២០០១ក៏ដោយ។ នៅក្នុងការបន្ទាន់សម័យផែនការមេដំណឹកជញ្ជូននៃទីក្រុងរបស់[[ចៃកា]]សម្រាប់ភ្នំពេញគឺបញ្ចប់បង្ហើយនៅឆ្នាំ២០១៤ ប៉ុន្តែប្រហែលជាមិនត្រូវបានរួចរាល់ទេរហូតដល់ឆ្នាំ២០៣៥។<ref>[[ភ្នំពេញប៉ុស្ត៍]]:[http://www.phnompenhpost.com/index.php/2012022854751/National-news/gridlock-going-nowhere-fast.html  ស្ទះផ្លូវមិនអាចទៅណាលឿន] ២៨ កុម្ភៈ ២០១២ បានយកមកនៅថ្ងៃ ២៧ មីនា ២០១២ </ref> មធ្យោបាយដឹកជញ្ជូនសាធារណៈក្នុងស្រុកក្នុងទីក្រុងនេះរួមមាន ''[[ស៊ីក្លូ]]'' ទោចក្រយានយន្តឈ្នួលដែលគេស្គាល់ថា ''[[ម៉ូតូឌុប]]'' [[ត្រីចក្រយានយន្ត]] ដែលគេស្គាល់ថាជា ''ធុកធុក'' រឺ ''កង់បី'' រថសណ្ដោងដែលភ្ជាប់ទៅនឹងម៉ូតូឌុប ខ្មែរហៅថា ''រ៉ឺម៉ក'' និង ឡានឈ្នួលដែលមានមាត្រដ្ឋាន ខ្មែរហៅថា ''តាក់ស៊ី''។<ref>Gnarfgnarf:[http://www.gnarfgnarf.com/Blog/Gnarfgnarf-Travel-Blog-March-2012-Public-Transport-Phnom-Penh.html  Cyclos, motos, remorques, tuk tuks and other taxis in Phnom Penh], 12 March 2012, retrieved on March 27, 2012</ref> ទម្រង់ដំណឹកជញ្ជូនឯកជនរួមមាន កង់ ម៉ូតូ និង ឡាន។
===ផ្លូវធំ===
ដោយជារាជធានីនៃកម្ពុជា ផ្លូវធំជាតិមួយចំនួនភ្ជាប់ទីក្រុងនេះទៅនឹងប៉ែកផ្សេងៗនៃប្រទេសនេះ:

{| class="wikitable"
|-
! ផ្លូវជាតិ !! ក្រម !!colspan="2"| ប្រវែង !! ដើម !! ចុង
|-
|[[ផ្លូវជាតិលេខ១ (កម្ពុជា)|ផ្លូវជាតិលេខ១]] ||១០០០១|| {{convert|167.10|km|mi|2|abbr=on|disp=table}} ||ភ្នំពេញ ||ព្រំដែន[[វៀតណាម]]
|-
| [[ផ្លូវជាតិលេខ២ (កម្ពុជា)|ផ្លូវជាតិលេខ២]] ||១០០០២|| {{convert|120.60|km|mi|2|abbr=on|disp=table}}||ភ្នំពេញ ||ព្រំដែន[[វៀតណាម]]
|-
| [[ផ្លូវជាតិលេខ៣ (កម្ពុជា)|ផ្លូវជាតិលេខ៣]] ||១០០០៣||{{convert|202.00|km|mi|2|abbr=on|disp=table}} || ភ្នំពេញ ||[[វាលរេញ]]
|-
| [[ផ្លូវជាតិលេខ៤ (កម្ពុជា)|ផ្លូវជាតិលេខ៤]] ||១០០០៤||{{convert|226.00|km|mi|2|abbr=on|disp=table}}|| ភ្នំពេញ ||[[ព្រះសីហនុ]]
|-
| [[ផ្លូវជាតិលេខ៥ (កម្ពុជា)|ផ្លូវជាតិលេខ៥]] ||១០០០៥||{{convert|407.45|km|mi|2|abbr=on|disp=table}} ||ភ្នំពេញ ||ព្រំដែន[[ថៃ]]
|-
| [[ផ្លូវជាតិលេខ៦ (កម្ពុជា)|ផ្លូវជាតិលេខ៦]] ||១០០០៦||{{convert|416.00|km|mi|2|abbr=on|disp=table}} || ភ្នំពេញ ||[[បន្ទាយមានជ័យ]]
|-
| [[ផ្លូវជាតិលេខ៧ (កម្ពុជា)|ផ្លូវជាតិលេខ៧]] ||១០០០៧|| {{convert|509.17|km|mi|2|abbr=on|disp=table}} ||ស្គន់ (ស្រុកជើងព្រៃ)||ព្រំដែន[[លាវ]]
|}

==ការផ្គត់ផ្គង់ទឹកស្អាត==
'''{{Main|ការផ្គត់ផ្គង់ទឹកនៅភ្នំពេញ}}'''

ការផ្គត់ផ្គង់ទឹកនៅភ្នំពេញបានកើនឡើងយ៉ាងខ្លាំងក្នុងលក្ខណ្ឌការមានសិទ្ធិប្រើប្រាស់ គុណភាពសេវា ប្រសិទ្ធិភាព ការទារថ្លៃ និង អភិបាលកិច្ចរវាងឆ្នាំ១៩៩៣ និង ២០០៦។ ចំនួនអតិថិជនបានកើនឡើងប្រាំបួនដង គុណភាពសេវាបានកើនឡើងពីការផ្គត់ផ្គង់មានចន្លោះទៅឥតដាច់ ការខ្វះខាតទឹកត្រូវបានកាត់បន្ថយយ៉ាងខ្លាំង និង តម្លៃប្រើប្រាស់ទឹករបស់ទីក្រុងនេះបានដើរចាប់ពីការក្ស័យធនរហូតដល់ការរកប្រាក់ចំណេញសមរម្យ។<ref>[[ធនាគារអភិវឌ្ឍន៍អាស៊ី]]:[http://www.adb.org/water/actions/CAM/PPWSA.asp សកម្មភាពទឹកប្រទេស:រដ្ឋាករទឹកស្វយ័តភ្នំពេញ កម្ពុជា: សេវាទឹកគំរូមួយនៅអាស៊ី] សីហា ២០០៧ បានយកមកនៅថ្ងៃ ១០ មេសា ២០១១</ref> សមិទ្ធិផលទាំងនេះត្រូវបានទទួលស្គាល់តាមរយៈរង្វាន់មួយចំនួនដូចជា [[រង្វាន់រ៉ាម៉ុនម៉ាក់សេសេ]]២០០៦ និង [[រង្វាន់ទឹកឧស្សាហកម្មស្តុកខុល]]២០១០។<ref>[[វិទ្យាសា្ថនទឹកអន្តរជាតិស្តុកខុល]]:[http://www.siwi.org/sa/node.asp?node=950 រដ្ឋាករទឹកស្វយ័តភ្នំពេញឈ្នះរង្វាន់ទឹកឧស្សាហកម្មស្តុកខុល២០១០] បានយកមកនៅថ្ងៃ ៩ មេសា ២០១១</ref> សេវាទឹករបស់ទីក្រុងនេះគឺជារបស់រដ្ឋាករទឹកភ្នំពេញ (រ.ទ.ស.ភ.)។ ធនធានទឹកសំខាន់របស់ខ្លួនគឺ[[ទន្លេមេគង្គ]] [[បឹងទន្លេសាប]] និង ទឹកក្រោមដី។

==ទំនាក់ទំនងអន្តរជាតិ==

===ទីប្រជុំជនភ្លោះ និង ទីក្រុងបងប្អូន===

ភ្នំពេញជាគូជាមួយ:<ref>{{cite web|url=http://www.phnompenh.gov.kh/sister-cities.php |title=ទីក្រុងបងប្អូន |publisher=Phnompenh.gov.kh |date= |accessdate=២០១២-១០-៣១}}</ref>
*{{flagicon|PRC}} [[សៀងហៃ]] ចិន
*{{flagicon|PRC}} [[ធាំនជិន]] ចិន
*{{flagicon|PRC}} [[ឃុនមិង]] [[អ៊ិនណាន]] ចិន 
*{{flagicon|PRC}} [[ឆាងឝា]] [[ហ៊ូណាន]] ចិន 
*{{flagicon|US}} [[ឡងប៊ិច (ខាឡឹផ្វញាំរ)|ឡងប៊ិច]] [[ខាឡឹផ្វញាំរ]] សហរដ្ឋ
*{{flagicon|UK}} [[ប្រិសស្តុល]] សហរាជាណាចក្រ
*{{flagicon|Laos}} [[សួគ៌ខេត្ត]] លាវ
*{{flagicon|Laos}} [[វាំងចន្ទន៍]] លាវ
*{{flagicon|MYA}} [[មណ្ឌាល័យ]] មីយ៉ាន់ម៉ា
*{{flagicon|PHI}} [[ទីក្រុងអ៊ីឡូអ៊ីឡូ]] ហ៊្វីលីពីន
*{{flagicon|ROK}} [[ពុសាន់]] កូរ៉េខាងត្បូង
*{{flagicon|ROK}} [[អ៊ិនឆឹន]] កូរ៉េខាងត្បូង
*{{flagicon|THA}} [[បាងកក]] ថៃ<ref name=10/10/2012>{{cite web|last=Xinhuall|title=Cambodia's Phnom Penh, Thailand's Bangkok become "sister cities"|url=http://www.globaltimes.cn/content/753694.shtml/|publisher=Global Times}}។</ref>
*{{flagicon|US}} [[ឡូវែល (ម៉ាសាឈូសេត)|ឡូវែល]] [[ម៉ាសាឈូសេត]] សហរដ្ឋ
*{{flagicon|US}} [[ប៉្រវ៉ឹដឹន្ស៍ (រ្ហូដអាយលែន្ដ៍)|ប៉្រវ៉ឹដឹន្ស៍]] [[រ្ហូដអាយលែន្ត៍]] សហរដ្ឋ
*{{flagicon|US}} [[ឃ្លីវ្លឹន្ដ៍ (ថិនណឹស៊ី)|ឃ្លីវ្លឹន្ដ៍]] [[ថិនណឹស៊ី]] សហរដ្ឋ<ref name=10/10/2012>{{cite web|last=Higgins|first=Randall|title=Cleveland, Tenn., is now sister city to... Phnom Penh?|url=http://www.timesfreepress.com/news/2012/jul/24/tn-cleveland-phnom-penh-are-sister-cities/|publisher=Times Free Press}}</ref>
*{{flagicon|VIE}} [[ទីក្រុងហូជីមិញ]] វៀតណាម
*{{flagicon|VIE}} [[ហាណូយ]] វៀតណាម
*{{flagicon|VIE}} [[កាន់ថូ]] វៀតណាម
*{{flagicon|VIE}} [[ឡាំដុង]] វៀតណាម

== អភិបាលរាជធានីភ្នំពេញ ==
* ១៩៧៩ - ១៩៨០: លោក[[ខាង សារិន|ខាង-សារិន]]
* ១៩៨០ - ១៩៨២: លោក[[ចាន់ វ៉ែន|ចាន់-វ៉ែន]]
* ១៩៨២ - ១៩៨៥: លោក[[កែវ ចាន់ដា|កែវ-ចាន់ដា]]
* ១៩៨៥ - ១៩៩០: លោក[[ថោង ខុន|ថោង-ខុន]]
* ១៩៩០ - ១៩៩២: លោក[[ហុក ឡង់ឌី|ហុក-ឡង់ឌី]]
* ១៩៩២ - ១៩៩៣: លោក[[ស៊ីម កា|ស៊ីម-កា]]
* ១៩៩៣ - ១៩៩៨: លោក[[ឈឹម សៀកលេង|ឈឹម-សៀកលេង]]
* ១៩៩៩ - ២០០៣: លោក[[ជា សុផារ៉ា|ជា-សុផារ៉ា]]
* ២០០៣- ខែមេសា ២០១៣: លោក[[កែប ជុតិមា|កែប-ជុតិម៉ា]]
* បច្ចុប្បន្ន៖ លោក[[ប៉ា សុជាតិវង្ស|ប៉ា-សុជាតិវង្ស]]


==ឯកសារយោង==
{{reflist}}



==គន្ថនិទ្ទេស==
*{{Cite book | title=Angkor And Cambodia In the Sixteenth Century|last1=Groslier|first1=B.P.|year=2006|publisher=Orchid Press|location=Bangkok}}
*{{Cite book |title=ភ្នំពេញអនាគតនិងបច្ចុប្បន្ន|last1=អ៊ិហ៊្គូត|first1=មីឆិល|last2=ឌូប៊ូស្សុន|first2=សឺច|year=១៩៩៣|publisher=ផ្កាឈូកស|location=បាងកក|isbn=978-974-8495-84-2|oclc=29795478}}
*{{Cite book |title=ដំណើរឆ្លងកាត់ភ្នំពេញ: មគ្គុទេសន៍រូបភាពទៅកាន់គ្រឿងមាសពេជ្រកម្ពុជា|last1=ឡឺបូទីលឡ្យឺ|first1=គ្រីស|last2=អារីផ្វ|first2=ឝាហ៊ីដា|year=2004|publisher=ការរៀបរៀបពេល|location=សិង្ហបុរី|isbn=978-981-232-596-9|oclc=55501046}}
*{{Cite book |title=សុបិន្តកម្ពុជារបស់អាហ៊្សូ។ ភ្នំពេញ|last1=ឡឺរ៉យ|first1=ចូកគីម|last2=ហុស្គីន|first2=ចន|year=២០០៥|publisher=អាហ៊្សូអ៊ីឌីឝឹន Ltd|location= ហុងកុង|isbn=978-988-98140-2-1|oclc=62328690}}
* In Robert Ludlum's Jason Bourne novel series, David Webb is a young officer posted in Phnom Penh with his wife and his two children.