មើលកូដរបស់ ការពិភាក្សារបស់អ្នកប្រើប្រាស់:ណូនតុលា

'''ភូមិត្រពាំងសាលា'''

'''ភូមិត្រពាំងសាលា'''គឺជាភូមិមួយស្ថិតនៅ ឃុំអង្គពពេល ស្រុកគងពិសី ខេត្តកំពង់ស្ពឺ និងខាងលិចភូមិទួលសុទិន ខាងកើតភូមិ សំពៅលូន 
ខាងជើងភូមិស្វាុយទាប និងខាងត្បូងភូុមិ ត្រាំរនាប មានប្រជាជន១៦គ្រួសារដែលមានចំងាយ ៣ គ.មពីផ្លូវជាតិលេខ៣ ចុុះតាមផ្លូវលំចូលតាមក្លោងទ្វាវត្តចំប៉ាចារ្យមកពីភ្នំពេញនៅខាងស្ដាំដៃនៅភូមិនេះងាយស្រួលនិងធ្វើដំណើរនិងរថយន្ដស្រួលក្នុងការបើកបរពីព្រោះផ្លូវស្អាតនិងមានសុវត្ថិភាពគ្មានអំពើឆក់ប្លន់ទេ។

== ប្រវត្ដិសាស្រ្ដ ==
នៅឆ្នាំ១៩៨១មានលោកតាម្នាក់ឈ្មោះ សាលា គាត់មានអាយុ៦២ឆ្នាំគាត់បានមកសង់ផ្ទះនៅក្នុងត្រពាំងនៅខាងជើងភូមិហើយលោកតាគឺជាមនុស្សដែលចេះជួយទុកធុរះអ្នកភូមិផងដែរនិងពេលខ្លះគាត់ជួយបង្រៀនក្មេងៗធ្វើបង្គីនិងដេរស្លឹក។
=== អត្ថន័យឈ្មោះ===
លោកតាម្នាក់ឈ្មោះ សាលា គាត់បានមកសង់ផ្ទះនៅក្នុងត្រពាំង។

== សេដ្ឋកិច្ច ==
នៅពេលរដូវស្សាមកដល់អ្នកភូមិទាំងប្រុសស្រីតែងតែមិនភ្លេចនិងការងាររបស់ពួកគេនោះឡើយគឺការងារដាំដុះនិងបង្កើនផលស្រូវ។ ធ្វើស្រែចំការ និង រោងចក្រនៅជិតភូមិត្រពាំងសាលាសំបូររោងចក្រ
ហើយមានអគ្គីសនីនិងទឹកប្រើប្រាស់គ្រប់គ្រាន់ ប្រជាជននៅក្នុងភូមិនោះរីករាយនិងការរស់នៅប្រកបដោយភាពរុងរឿងនិងភាពសំំបូសប្បាយហើយជាពិសេសអ្នកភូមិទាំងអស់ពេញចិត្តនិងជីវភាពសុចរិតមានសាលាបឋមសិក្សាមួយកន្លែងដែលមានទីតាំងនៅក្នុងវត្តមួួយដែលមានឈ្មោះថា'''វត្តចំប៉ាចារ្យ'''ហើយបឋមសិក្សានោះឈ្មោះថា'''ហ៊ុន សែនចំប៉ាចារ្យ'''។ ប៉ុន្តែនៅភូមិនេះពេលរដូវធ្វើស្រែចំការមិនសូវមានទឹកគ្រាន់ទេព្រោះមិនសូវភ្លៀង។

== វប្បធម៏ ==
នៅភូមិត្រពាំងសាលាពួកគេចេះជួយយកអាសារគ្នាទៅវិំញទៅមកជាពិសេសពេលនមានបុណ្យទានរឺអាពាហ៍ពិពាហ៍ម្ដងៗតែងតែហៅគ្នាទៅវិញទៅមក ពួកគេកាន់សាសនាព្រះពុទ្ធដូចជានៅក្នុងពិធីបុុណ្យប្រពៃណីធំៗដូចជា៖ ពិធីបុណ្យមាឃ បូជា ពិសាខ បូជា ភ្ជំបណ្បិន កឋិនទាន។
== អាសធាតុ ==
អាកាសធាតុក្តៅព្រោះមិនសំបូរព្រៃឈើដោយសារមានមនុស្សកាប់បំផ្លាញប៉ុន្ដែមានខ្យល់អាកាសបរិសុទ្ធនិងបរស្ថានស្អាត។





<h1 style="background-color:rgb(255,255,0)">សូមស្វាគម៏កាមកកាន់វិគីភីឌារបស់ខ្ញុំ</h1>
{{Infobox settlement
| name                    =  
<h1 style="background-color:rgb(0,255,0)"><i>ស្រុកគងពិសី</i></h1>
| native_name             = 
| native_name_lang        = khm<!-- ISO 639-2 code -->
| settlement_type         = <h1 style="background-color:rgb(255,255,0)">[[បំណែងចែករដ្ឋបាលនៃកម្ពុជា|ខេត្តកំពង់ស្ពឺ]]</h1>
| image_skyline           = កំពង់ស្ពឺ.jpg

| image_caption           = <h1 style="background-color:rgb(255,0,255)">ទេសភាពខេត្តកំពង់ស្ពឺ</h1>
| image_flag              = 
| image_seal              = 
| image_shield            = 
| nickname                = 
| motto                   = 
| image_map               =  Cambodia Kampong Speu locator map.svg
| map_caption             = <h1 style="background-color:rgb(0,255,0)">ផែនទីកម្ពុជារំលេចទីតាំងខេត្តកំពង់ស្ពឺ</h1>
| pushpin_map             = 
| pushpin_label_position  = 
| pushpin_map_caption     = ទីតាំងខេត្តកំពង់ស្ពឺក្នុងប្រទេសកម្ពុជា
| latd  = 11 |latm  = 27 |lats  =  |latNS  = N
| longd = 104 |longm = 30 |longs =  |longEW = E 
| coordinates_type        = type:adm1st_region:KH
| coordinates_display     = title
| coordinates_footnotes   = 
| subdivision_type        = [[បញ្ជីរដ្ឋអធិបតេយ្យ|ប្រទេស]]
| subdivision_name        = {{CAM}}
| established_title       = 
| established_date        = 
| seat_type               = ទីរួមខេត្ត<!-- Capital -->
| seat                    = [[ក្រុងច្បារមន|ច្បារមន]]
| leader_party            = 
| leader_title            = 
| area_footnotes          = 
| area_total_km2          = 7017 
| area_note               = 
| elevation_footnotes     = 
| elevation_m             = 
| population_footnotes    = 
| population_total        = 716517
| population_as_of        = 2008
| population_density_km2  = auto 
| population_demonym      = 
| population_note         = 
| blank_name_sec1         = [[ស្រុកនៃកម្ពុជា|ស្រុក-ក្រុង]]
| blank_info_sec1         = ៨
| blank1_name_sec1        = ឃំុ<!-- Communes -->
| blank1_info_sec1        = 
| blank2_name_sec1        = ភូមិ<!-- Villages -->
| blank2_info_sec1        = 
| timezone1               = [[ម.ស.ស.+០៧]]
| postal_code_type        = 
| postal_code             = 
| area_code_type          = ក្រមវាយទូរសព្ទ
| area_code               = +៨៥៥
| iso_code                = KH-៥
| website                 = 
| footnotes               = 
}}<br>
<h1 style="background-color:rgb(0,255,255)">ខេត្តកំពង់សឺ្ពសិ្ថតនៅក្នុងតំបន់ខ្ពង់រាបនិង ព្រៃភ្នំ</h1>
មានប្រជាជនសរុប ៥៩៨ ៨៨២ នាក់ ក្នុងនោះមានប្រុស ២៨៧ ៣៩២ នាក់ ស្រី ៣១១ ៤៩០ នាក់។  ជាភាគរយនៃប្រជាជនជា ស្ត្រីមាន ៥២ ភាគរយ។ ខេត្តនេះរួមមាន ៨ ស្រុក, ៨៩ ឃុំ-សង្កាត់ និង ១៣១៩ ភូមិ។ ចំនួន ប្រជារា្រស្តទូទាំងខេត្តនេះ សើ្មនឹង ៥,២ ភាគរយនៃប្រជាជនទូទាំងប្រទេសកម្ពុជា។
<h1 style="background-color:rgb(255,0,255)">ខេត្តនេះមានព្រំប្រទល់ជាប់ខេត្តកំពង់ឆ្នាំងនិងខេត្តពោធិ៍សាត់</h1>
សន្ទភាពប្រជាជនរបស់ខេត្តគឺ ៨៥ នាក់ក្នុងមួយគីឡូម៉ែត្រការ៉េ ខ្ពស់ជាង សន្ទភាពកម្រិតជាតិ ដែលមានតែ ៦៤ នាក់
<h1 style="background-color:rgb(0,0,255)">អំពែភ្នំ</h1>
អំពែភ្នំ ជារមណីយដ្ឋានវប្បធម៌ និង ធម្មជាតិ មានទីតាំងស្ថិតនៅ[[ភូមិតាំងទនេ្ល]] និង[[ភូមិអំពែភ្នំ]] [[ឃុំសុពណ៌ទេព]] និង [[ឃុំស្វាយក្រវាន់]] [[ក្រុងច្បារមន]] មានចម្ងាយ ៤៨ គ.ម. ពី[[ភ្នំពេញ]] រួចបត់ឆ្វេង ២ គ.ម. និងដល់រមណីយដ្ឋាននេះ។
<h1 style="background-color:rgb(0,255,0)">តំបន់ទាក់ទាញ</h1>
សារមន្ទីរនរៈបូរី''' ៖ សារមន្ទីរនេះស្ថិតនៅតាមដង[[ផ្លូវជាតិលេខ៤]] ត្រង់ចំណុច[[ភូមិចំបក់]] [[ឃុំវល្លិ៍ស]] [[ស្រុកសំរោងទង]]។ សារមន្ទីរនេះត្រូវបានសាងសង់ឡើងជាលក្ខណៈគ្រួសារមួយក្នុងបំណងទុកជាសម្បត្តិផ្ទាល់ខ្លួនរបស់គេផង ហើយនិងជាការចូលរួមចំណែករក្សាទុកនូវបេតិកភណ្ឌសម្បត្តិវប្បធម៌ជាតិឲ្យគង់វង្សផងដែរ។
<h1 style="background-color:rgb(255,0,0)">ខេត្តកំពង់ស្ពឺត្រូវបានគេស្គាល់ថាជាខេត្តដែលសំបូរដោយដើមត្នោតច្រើនជាងគេ។
{{essay|date=September 2008}}
{{refimprove|date=June 2007}}

New 14,04,2014
{{Use mdy dates|date=ខែមិថុនា២០១១}}
{{ប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ}}
'''សម័យខ្មែរក្រហម''' (១៩៧៥-១៩៧៩) ដែលសំដៅលើការដឹកនាំគ្រប់គ្រងដោយ[[ប៉ុល ពត|ប៉ុល-ពត]] [[នួន ជា|នួន-ជា]] [[អៀង សារី|អៀង-សារី]] [[ស៊ុន សេន|ស៊ុន-សេន]] [[ខៀវ សំផន|ខៀវ-សំផន]] និង[[បក្សកុម្មុយនិស្តកម្ពុជា|បក្សកុម្មុយនិស្តខ្មែរក្រហម]] លើ[[កម្ពុជា]] ដែលពួកខ្មែរក្រហមបានដាក់ឈ្មោះថ្មីថាជា[[កម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ]] ។ 

កំឡុងពេល៤ឆ្នាំ បានធ្វើអោយឃើញនូវមរណភាពនៃប្រជាជនខ្មែរប្រហែលពីរលាននាក់តាមរយៈលទ្ធផលរួមផ្សំ នៃការសម្លាប់ខាងនយោបាយ [[ការអត់ឃ្លាន]] និង[[ការងារគ្មានទំនេរ|ការធ្វើការដោយបង្ខំ]] ។<ref>[http://news.bbc.co.uk/2/hi/asia-pacific/7973463.stm Khmer Rouge leader admits crimes]</ref><ref>[http://archive.zcommunications.org/chomcambodforum.htm Noam Chomsky on Cambodia under Pol Pot]</ref>  ដោយសារតែចំនួនដ៏ច្រើននេះ មរណភាពកំឡុងការដឹកនាំគ្រប់គ្រងរបស់ពួកខ្មែរក្រហមដែលជានិច្ចកាល គេបានចាត់ទុកថាជា[[ការប្រល័យពូជសាសន៍]] និងត្រូវគេស្គាល់ជាទូទៅថាជា '''ហាយនភាពខ្មែរ''' រឺ '''ការប្រល័យពូជសាសន៍ខ្មែរ''' ។
សម័យខ្មែរក្រហមបានបញ្ចប់ជាមួយការលុកលុយកម្ពុជាដោយសម្ព័ន្ធមិត្តជិតខាង និងកាលពីអតីត គឺវៀតណាមក្នុង[[សង្គ្រាមកម្ពុជា-វៀតណាម]] ដែលទុកអោយកម្ពុជាក្រោមការកាន់កាប់របស់វៀតណាមអស់មួយទសវត្ស ។

== នយោបាយ ==
ដោយសារជ័យជំនះកម្មុយនិស្តខែ មេសា ១៩៧៥ ប៉ុល-ពត និងពួកសហការីជិតស្និទរបស់គាត់បានកាន់កាប់តំណែងសំខាន់ៗបំផុតនៅក្នុងបក្សកុម្មុយនិស្តកម្ពុជា (ប.ក.ក.) និងនៅក្នុងឋានានុក្រមរដ្ឋ ។ គាត់ធ្លាប់ជាលេខាប.ក.ក. (អគ្គលេខាធិការ) តាំងពីខែ កុម្ភៈ ១៩៦៣ មកម៉្លេះ ។ ពួកសហការីរបស់គាត់ធ្លាប់មានតួនាទីជាទីភ្នាក់ងារនយោបាយរបស់បក្ស ហើយពួកគេបានក្ដោបក្ដាប់កៅអីភាគច្រើននៅឯគណៈមជ្ឍិម ។ 

ពេញមួយទសវត្សឆ្នាំ១៩៧០ និងជាពិសេសបន្ទាប់ពីពាក់កណ្ដាលឆ្នាំ១៩៧៥ បក្សនេះត្រូវរង្គោះរង្គើដោយការដណ្ដើមបក្សពួកគ្នា ។ ថែមទាំងមានការប៉ុនប៉ងប្រដាប់អាវុធដើម្បីផ្ដួលរំលំប៉ុល-ពតថែមទៀតផង ។ បន្សុទ្ធកម្មជាលទ្ធផលបានឈានដល់ចំណុចកំពូលនៅឆ្នាំ១៩៧៧ និង ១៩៧៨ ដែលនៅពេលនោះប្រជាជនរាប់រយពាន់នាក់ រួមទាំងភាគខ្លះនៃពួកមេដឹកនាំប.ក.ក.ដ៏សំខាន់ៗបំផុត ក៏ត្រូវបានគេប្រហារជីវិតដែរ ។CAMBODIA

== ការបង្កើតឡើងរដ្ឋធម្មនុញ្ញកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ ==
ពួកកុម្មុយនិស្តបានលុបចោល[[រាជរដ្ឋាភិបាលរួបរួមជាតិកម្ពុជា]] (បានបង្កើតឡើងនៅឆ្នាំ១៩៧០) ។ កម្ពុជាមិនទាន់អោយ
មានការបង្កើតនូវរដ្ឋាភិបាលណាមួយ រហូតដល់មានសេចក្ដីប្រកាសរដ្ឋធម្មនុញ្ញកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ ថ្ងៃ ៥មករា ១៩៧៦ ។ 

ពួកកុម្មុយនិស្តបានបន្តប្រើប្រាស់ព្រះបាទ[[នរោត្តម សីហនុ|នរោត្តម-សីហនុ]]ជាមេដឹកនាំដែលមានតែឈ្មោះនៃរដ្ឋាភិបាល
នេះរហូតដល់ថ្ងៃ ២មេសា ១៩៧៦ នៅពេលនោះព្រះសីហនុក៏បានលាលែងជាប្រមុខរដ្ឋ ។ ព្រះសីហនុបានគង់នៅដោយ
មានផាសុខភាព ក៏ប៉ុន្តែគ្មានសន្តិសុខ ដោយការចាប់ឃុំក្នុងព្រះដំណាក់នៅភ្នំពេញ រហូតចុងក្រោយនៅក្នុងសង្គ្រាមជា
មួយវៀតណាមនៅពេលនោះទ្រង់បានយាងចេញទៅដល់សហរដ្ឋដែលជាកន្លែងដែលទ្រង់បានប្ដឹងពីករណីរបស់កម្ពុជាប្រជា
ធិបតេយ្យចំពោះមុខក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខ ។ ព្រះអង្គនៅទីបញ្ចប់ក៏បានយាងទៅគង់នៅប្រទេសចិនសាជាថ្មីវិញ ។
 
''សិទ្ធិនិងកាតព្វកិច្ចនៃបុគ្គលម្នាក់ៗ''ត្រូវបានកំណត់ដោយខ្លីនៅក្នុងមាត្រា២ ។ សិទ្ធិនិងកាតព្វកិច្ចនោះរួមគ្មានអ្វីដែលជាទូ
ទៅត្រូវបានចាត់ទុកថាជាការធានាសិទ្ធមនុស្សខាងនយោបាយទេ{{citation needed|date=ខែធ្នូ២០១០}} វាលែងតែការថ្លែង
ថា''បុរសនិងស្ត្រីគឺស្មើគ្នានៅគ្រប់ទិដ្ឋភាព ។'' ឯកសារនេះបានប្រកាសហើយ ក៏ប៉ុន្តែថា''រាល់កម្មករ'' និង''កសិករទាំងអស់''
គឺជា''ម្ចាស់''នៃ''រោងចក្រ''និង''ស្រែចម្ការ''របស់ខ្លួន ។ ការអះអាងមួយថា ''គ្មានការអត់ការងារជាដាច់ខាតនៅក្នុងកម្ពុជាប្រ
ជាធិបតេយ្យ''ដែលហាក់បីដូចជាត្រឹមត្រូវចាត់ទុកថាជាការប្រើប្រាស់កម្លាំងយ៉ាងសន្ធឹកសន្ធាប់របស់របបនេះ ។

រដ្ឋធម្មនុញ្ញនេះបានបញ្ជាក់នូវគោលនយោបាយការបរទេសរបស់កម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យក្នុងមាត្រា២១ ឯកសារដ៏វែងបំផុត ជា
លក្ខ័ណ្ឌនៃ[[ឯករាជ្យ]] [[សន្តិភាព]] [[ប្រទេសអព្យាក្រឹត|អព្យាក្រឹតភាព]] និង[[ចលនាមិនចូលបក្សសម្ព័ន្ធ|ការមិនចូលបក្សសម្ព័ន្ធ]] ។ វាបានធ្វើសច្ចាប័ណការគាំទ្រដល់ការតស៊ូប្រឆាំង[[ចក្រពត្តិនិយម]]
នៅឯ[[តតិយលោក]] ។ ដោយទាក់ទងនឹងការវាយប្រហារឈ្លានពានរបស់របបនេះប្រឆាំងនឹងទឹកដី[[វៀតណាម]] [[ថៃ]] និង[[ឡាវ]] កំឡុងឆ្នាំ១៩៧៧ និង ១៩៧៨ ការសន្យានេះ''ដើម្បីថែរក្សាទំនាក់ទំនងជិតស្និទនិងជាមិត្តជាមួយប្រទេសទាំងឡាយណាដែលមានព្រំដែនរួម'' ដែទទួលយកភាពដូចគ្នាតិចតួចទៅនឹងភាពប្រាកដប្រជា ។ 

ស្ថាប័នរដ្ឋាភិបាលនានាត្រូវបានពន្យល់ត្រួសៗខ្លីៗនៅក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញនេះ ។ អង្គនីតិបញ្ញត្តិ គឺ[[សភាតំណាងប្រជាជនកម្ពុជា]] (ស.ត.ប.ក.) ដែលមានសមាជិក២៥០រូប ''ដែលតំណាងអោយពួកកម្មករ កសិករ និងប្រជាជនធ្វើការផ្សេងៗទៀត ហើយនិង[[កងទ័ពបដិវត្តន៍កម្ពុជា]] ។'' មួយរយហាសិបអាសនៈទុកអោយអ្នកតំណាងកសិករ ហាសិបទុកអោយពួកកងទ័ព និងហាសិបទៀតសម្រាប់កម្មករនិងពួកអ្នកតំណាងផ្សេងៗទៀត ។ អង្គនីតិបញ្ញត្តិត្រូវបានបោះឆ្នោតដោយប្រជាជនមួយអាណ្ណត្តិប្រាំឆ្នាំ ។ [[ការបោះឆ្នោតសភាកម្ពុជា១៩៧៦|ការបោះឆ្នោដំបូងនិងតែមួយគត់]]ត្រូវបានធ្វើឡើងនៅថ្ងៃ ២០មីនា ១៩៧៦ ។ ''[[ប្រជាជនថ្មី]]''ជាក់ស្ដែងមិនត្រូវបានអនុញ្ញាតអោយចូលរួមឡើយ ។ 

អង្គនីតិប្រតិបត្តិនៃរដ្ឋាភិបាលក៏ត្រូវបានជ្រើសរើសផងដែរដោយស.ត.ប.ក. ។  វាមានគណៈប្រធានរដ្ឋ''ដែលទទួលខុសត្រូវសម្រាប់ការតំណាង អោយរដ្ឋនៃកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យនៅខាងក្នុងនិងខាងក្រៅប្រទេស ។'' វាបម្រើអោយអាណ្ណត្តិប្រាំឆ្នាំម្ដង ហើយប្រធានរបស់គណៈនេះគឺជាប្រមុខរដ្ឋ ។ ខៀវ-សំផនគឺជាបុគ្គលតែម្នាក់គត់ដែលបម្រើការនៅក្នុងការិយាល័យនេះ ដែលគាត់បានក្ដោបក្ដាប់បន្ទាប់ពីការលាលែងរបស់ព្រះសីហនុ ។ ប្រព័ន្ធតុលាការត្រូវបានចងក្រងឡើងដោយតុលាការប្រជាជន ចៅក្រមនៃតុលាការទាំងនោះត្រូវបានតែងតាំងដោយស.ត.ប.ក. ដែលជាអង្គនីតិប្រតិបត្តិ ។ 

រដ្ឋធម្មនុញ្ញមិនបានវែកញែកស្ថាប័នរដ្ឋាភិបាលដែនដី រឺ តំបន់ទេ ។ បន្ទាប់ពីការក្ដោបក្ដាប់អំណាចបានហើយ ពួកខ្មែរក្រហមបានលុបចោលខេត្តចាស់ៗ ហើយបានជំនួសមកវិញនូវខេត្តទាំងនោះជាមួយនិងប្រាំពីរភូមិភាគ ភូមិភាគឧត្តរ ភូមិភាគឦសាន ភូមិភាគពាយ័ព្យ ភូមិភាគកណ្ដាល ភូមិភាគបូព៌ា ភូមិភាគបស្ចិម និងភូមិភាគនិរតី ។  មានអង្គភាពថ្នាក់តំបន់ពីរផ្សេងទៀត: តំបន់ពិសេសក្រចេះលេខ៥០៥ និងរហូតដល់ឆ្នាំ១៩៧៧ តំបន់ពិសេសសៀមរាបលេខ១០៦ ។ 

ភូមិភាគត្រូវបែងចែកជា ''តំបន់'' ដែលត្រូវដាក់ជាចំនួនលេខ ។ លេខមួយ ដោយសាកសមបានហ៊ុំព័ទ្ធតំបន់សំឡូតនៃ[[ភូមិភាគពាយ័ព្យ]] (រួមមានខេត្តបាត់ដំបង) ដែល[[បដិកម្បនា]] (ការបះបោរ) ប្រឆាំងព្រះសីហនុបានផ្ទុះឡើងនៅដើមឆ្នាំ១៩៦៧ ។ ដោយមានការលើកលែងនេះ តំបន់នេះដែលលេចឡើងត្រូវគេដាក់លេខតាមទំនើងចិត្ត ។ 

[[តំបន់]] ត្រូវបានបែងចែកជា [[ស្រុក]] [[ឃុំ]] និង [[ភូមិ]] ចុងក្រោយនេះជាធម្មតាមានប្រជាជនច្រើនរយនាក់ ។ ទម្រង់នេះប្រហែលជាស្រដៀងទៅនឹងអ្វីដែលមានក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់ព្រះសីហនុ និងសាធារណរដ្ឋខ្មែរដែរ ក៏ប៉ុន្តែពួកអ្នកស្រុកនៅក្នុងភូមិនានាត្រូវបានរៀបចំទៅជា [[ក្រុម]] ដែលផ្សំឡើងពីដប់ទៅដប់ប្រាំគ្រួសារ ។ ក្នុងកម្រិតមួយៗ រដ្ឋបាលត្រូវបានដឹកនាំដោយ [[គណៈ]]មួយដែលមានមនុស្សបីនាក់ ។ 

សមាជិក[[ប.ក.ក.]]បានកាន់កាប់តំណែងគណៈនៅថ្នាក់ខ្ពស់ៗ ។ [[គណៈឃុំ]] និងភូមិជារឿយត្រូវបានកាន់ការដោយពួកកសិករក្រីក្រនៅឯមូលដ្ឋាន និង ពិតជាកម្រមែនទែនដោយ[[ប្រជាជនថ្មី]] ។ [[សហករណ៍]]ស្រដៀងគ្នានៅក្នុងតំបន់ដែនសមត្ថកិច្ចឃុំដែរ ដែលបានក្ដោបក្ដាប់ទំនួលខុសត្រូវរដ្ឋាភិបាលដែនដីនៅតំបន់ខ្លះ ។

== រូបបរិវត្តន៍សង្គម ==
តាមរយៈប៉ុល-ពត កម្ពុជាត្រូវបានបង្កើតឡើងជាបួន[[ថ្នាក់|វណ្ណៈ]]: [[ពួកកសិករ]]និងកម្មករ [[ពួកនាយទុន]] [[ពួកមូលធននិយម]] និង[[ពួកសក្ដិភូមិនិយម]] ។ សង្គមក្រោយពេលបដិវត្តន៍ តាមដែលបានកំណត់ដោយរដ្ឋធម្មនុញ្ញ១៩៧៦នៃកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ ដែលប្រកបផ្សំដោយពួកកម្មករ ពួកកសិករ និង ''គ្រប់ប្រជាជនធ្វើការកម្ពុជាផ្សេងៗទាំងអស់ ។'' ការអនុញ្ញាតមិនត្រូវបានបង្កើតឡើងសម្រាប់ដំណាក់កាលអន្តរកាល ដូចជា''ប្រជាធិបតេយ្យថ្មី''របស់ចិនឡើយ ដែលនៅក្នុងចំណុចសំខាន់ៗម្ចាស់ដី រឺ នាយទុន''ស្នេហាជាតិ''ត្រូវបានអនុញ្ញាតអោយដើរតួនៅក្នុងសំណង់សង្គមនិយម ។  

ព្រះសីហនុសរសេរថានៅឆ្នាំ១៩៧៥ ទ្រង់ [[ខៀវ សំផន|ខៀវ-សំផន]] និង[[ខៀវ ធីរិទ្ធិ|ខៀវ-ធីរិទ្ធិ]] បានទៅទស្សនកិច្ចលោក[[ជូ អេនឡាយ|ជូ-អេនឡាយ]] ដែលលោកបានឈឺធ្ងន់ ។ លោកជូបានក្រើនរំលឹកពួកទ្រង់កុំអោយព្យាយាមសម្រេចលទ្ធិកុម្មុយនិស្តក្នុងជំហានតែមួយគត់ ដូចដែលចិនបានព្យាយាមនៅចុងទសវត្ស១៩៥០ជាមួយនិង[[មហាលោតផ្លោះ]] ។ ខៀវ-សំផន និងខៀវ-ធីរិទ្ធិ''គ្រាន់តែបានញញឹមបញ្ចេញស្នាមញញឹមដែលមិនជឿ និងក្រអឺត ។'' <ref name= Jackson>Jackson, Karl D. ''Cambodia, 1975–1978: Rendezvous with Death''.Princeton U. Press, 1992, Page 63</ref>  ខៀវ-សំផន និង[[ស៊ុន សេន|ស៊ុន-សេន]]ក្រោយមកបានអួតអាងទៅកាន់ព្រះសីហនុថា ''យើងនឹងក្លាយជាប្រទេសជាតិដំបូងគេ ដែលបង្កើតសង្គមកុម្មុយនិស្តពេញបរិបូរណ៍ដោយគ្មានការខ្ជះខ្ជាយពេលវេលាតាមជំហានៗភ្លាមៗ ។''<ref name= Jackson/>

ទោះបីជាលក្ខ័ណ្ឌប្រែប្រួលពីតំបន់មួយទៅតំបន់មួយក៏ដោយ ក៏ស្ថានភាពនោះគឺ ដោយឡែក ដែលជាការឆ្លុះបញ្ចាំងនៃការបែងចែកបក្សពួកដែលនៅតែមាននៅខាងក្នុងប.ក.ក.កំឡុងទសវត្ស១៩៧០ សក្ខីភាពនៃពួកអ្នកភៀសខ្លួនអោយដឹងថាការបែងចែកសង្គមដ៏សំខាន់បំផុតគឺនៅរវាង''[[ប្រជាជនថ្មី]]''ដែលជាប់សង្ស័យខាងនយោបាយ ដែលពួកគេទាំងនោះត្រូវបានជម្លៀសចេញពីទីប្រជុំជននានាបន្ទាប់ពីជ័យជម្នះពួកកុម្មុយនិស្ត និង''ប្រជាជនចាស់''គួរអោយទុកចិត្តជាងគេ ពួកកសិករក្រីក្រ និងពួកសិករវណ្ណៈកណ្ដាលថ្នាក់ទាប ដែលមាននៅតាមទីជនបទ ។ ថ្វីត្បិតតែការប្ដេជ្ញាចិត្តខាងមនោគមវិជ្ជាដើម្បីអោយមានសមភាពដាច់ខាតក៏ដោយ ក៏ពួកសមាជិកប.ក.ក. និងពួកកងទ័ពបានតាំងខ្លួនជាឥស្សរជនដែលគេទទួលស្គាល់យ៉ាងជាក់ច្បាស់ ។ 

វណ្ណៈធ្វើការគឺជាកត្តាបន្ទាប់បន្សំ ពីព្រោះដោយសារតែការជម្លៀសពីតំបន់ទីក្រុងនានា និងការបង្អាក់ដំណើរការភាគច្រើននៃរោងចក្រតិចតួចនៃប្រទេសនេះ ។ ក្រុមវណ្ណៈធ្វើការដ៏សំខាន់មួយនេះ នៅខាងក្នុងពួកពលករកម្ពុជា មុនបដិវត្តន៍ដែលស្ថិតនៅចំការកៅស៊ូនានា ជាប្រពៃណីដែលមានភាគច្រើនជាជននិរប្រវេស្តយួន ហើយដូច្នេះហើយបានធ្វើអោយមានការសង្ស័យខាងនយោបាយ ។ 

ប្រជាជនមួយចំនួន រួមមានពួកជនភៀសខ្លួន ដែលរស់នៅតំបន់ទីក្រុងនៅមុនថ្ងៃជ័យជំនះកុម្មុយនិស្ត ប្រហែលមានច្រើនជាង៣លាននាក់តិចតួច អត្រាប្រជាជនសម័យសង្គ្រាមត្រូវបានគេប៉ាន់ប្រមាណរវាង៥,៧ និង ៧,៣&nbsp;លាននាក់ ។ តាមដែលបានវែកញែកហើយ ទោះបីជាដើមកំណើតមកពីជនបទរបស់ពួកគេក៏ដោយ ក៏ពួកជនភៀសខ្លួនទាំងនោះត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជាប្រជាជនថ្មីដែរ ដែលនោះគឺប្រជាជនមិនពេញចិត្តពេញថ្លើមទៅនឹងកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ ។ អ្នកខ្លះដោយគ្មានសង្ស័យបានបន្តជា''ប្រជាជនចាស់'' បន្ទាប់ពីការត្រឡប់ទៅភូមិកំណើតរបស់ពួកគេវិញ ក៏ប៉ុន្តែពួកខ្មែរក្រហមហាក់បីដូចជាប្រុងប្រយ័ត្នមែនទែននៅក្នុងការកត់ត្រា និងរក្សាការឈ្លបមើលសកម្មភាពនៃគ្រួសារនិងពួកគេម្នាក់ៗ ។ 

កម្រិតទាបបំផុតនៃការគ្រប់គ្រងសង្គម គឺ''ក្រុម'' ដែលផ្សំឡើងដោយដប់ទៅដប់ប្រាំគ្រួសារតូចៗ សកម្មភាពនានារបស់ពួកគេត្រូវបានត្រួតពិនិត្យយ៉ាងដិតដល់ដោយគណៈដែលមានសមាជិកបីនាក់ ។ ប្រធានគណៈត្រូវបានជ្រើសរើសដោយប.ក.ក. ។ ពួកអ្នកដឹកនាំចាស់រឹសចាស់គល់នេះ ត្រូវតម្រូវអោយកត់សម្គាល់ដើមកំណើតសង្គមនៃគ្រួសារមួយៗក្រោមដែនសមត្ថកិច្ចរបស់ខ្លួន ហើយនិងត្រូវរាយការណ៍ព័ត៌មានទៅកាន់បុគ្គលជាច្រើនដែលជាថ្នាក់លើតាមឋានានុក្រមរបស់[[អង្គការ (ខ្មែរក្រហម)|អង្គការ]] ។ ចំនួន''ប្រជាជនថ្មី''ប្រហែលដំបូងឡើយមានចំនួនខ្ពស់ស្មើនឹង២,៥&nbsp;លាននាក់ ។ 

ពួក''ប្រជាជនថ្មី''ត្រូវបានក្លាយជាពួកពលករដែលធ្វើការដោយបង្ខិតបង្ខំ ។ ពួកគេត្រូវបានគេចល័តឥតឈប់ឈរ ត្រូវបង្ខំអោយបញ្ចេញពលកម្មខាងរាងកាយយ៉ាងលំបាកបំផុត ហើយធ្វើការដោយមិនពេញចិត្ត ស៊ូទ្រាំនឹងជំងឺគ្រុនក្ដៅ ដែលនៅភាគខ្លះនៃប្រទេស ដូចជាតាមព្រៃភ្នំ តំបន់ដីខ្ពស់ និងវាលភក់ល្បាប់ ។ ''ប្រជាជនថ្មី''ត្រូវបានបំបែកចេញពី''ប្រជាជនចាស់'' ហើយមានសេចក្ដីសុខតិចតួច រឺក៏គ្មានភាពឯកជន និងទទួលបានរបបស្រូវអង្ករតិចបំផុត ។ នៅពេលនោះប្រទេសនេះបានឆ្លងកាត់[[កង្វះស្បៀងអាហារ]]នៅឆ្នាំ១៩៧៧ ''ប្រជាជនថ្មី''បានរងទុក្ខច្រើនជាងគេបំផុត ។ 

តំហែទ័ពខាងវេជ្ជសាស្ត្រដែលអនុគ្រោះដល់ពួកគេ នៅពេលដំបូង រឺក៏គ្មានទាល់តែសោះ ។ គ្រួសារខ្លះជារឿយៗត្រូវបានបំបែកចេញពីគ្នា ព្រោះតែប្រជាជនត្រូវចែកទៅជាកងការងារតូចៗតាមរយៈអាយុ និង ភេទ ហើយបញ្ជូនទៅកាន់ប៉ែកផ្សេងៗនៃប្រទេស ។ ''ប្រជាជនថ្មី''ត្រូវបានគេដាក់នៅក្រោមការអប់រំខាងនយោបាយគ្មានទីបញ្ចប់ ហើយអាចនឹងត្រូវគេប្រហារជីវិតទៀតដោយគ្មានការជំនុំជម្រះ ។

ស្ថានភាពនៃពួកប្រជាជនចាស់ក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់ខ្មែរក្រហមកាន់តែមិនប្រាកដប្រជា ។ បទសម្ភាសន៍ជនភៀសខ្លួនបានអោយដឹងនូវករណីនានានៅក្នុងនោះ ដែលពួកអ្នកភូមិត្រូវបានប្រព្រឹត្តយ៉ាងយង់ឃ្នង ដូចជាពួកប្រជាជនថ្មីដែរ ដោយការស៊ូទ្រាំនឹងការធ្វើការដោយបង្ខំ ការរៀនសូត្រ ការបំបែកកូនៗពីឪពុកម្ដាយ និងការប្រហារជីវិត ក៏ប៉ុន្តែពួកគេត្រូវបានអនុញ្ញាតអោយរស់នៅក្នុងភូមិកំណើតរបស់ពួកគេជាធម្មតា ។ 

ពីព្រោះតែការថ្នាំងថ្នាក់ចិត្តពីសម័យមុនៗចំពោះពួកឥស្សរជនទីក្រុង និងជនបទ ភាគច្រើននៃពួកកសិករក្រីក្រទំនងជាពេញចិត្តពេញថ្លើម នឹងគោលដៅរបស់ខ្មែរក្រហម ។  នៅដើមទសវត្ស១៩៨០ ពួកអ្នកសារព័ត៌មានលោកខាងលិចដែលធ្វើទស្សនកិច្ចបានដឹងថាបុព្វហេតុនៃការគាំទ្រកសិករចំពោះពួកខ្មែរក្រហមគឺជាប្រធានបទដែលផុយស្រួយមែនទែន ដែលពួកអ្នករដ្ឋការសារធារដ្ឋប្រជាមានិតកម្ពុជាមិនបានជម្រុញអោយមានការពិភាក្សាឡើយ ។ 

នៅលើមូលដ្ឋាននៃបទសម្ភាសន៍ជាមួយពួកជនភៀសខ្លួនពីកន្លែងផ្សេងៗនៃប្រទេស ក៏ដូចជាប្រភពដទៃៗទៀតដែរ លោក[[ម៉ាយខឺល វិខ្ខឺរី|ម៉ាយខឺល-វិខ្ខឺរី]] អ្នកនិពន្ធនៃ ''កម្ពុជា១៩៧៥-១៩៨២'' បានលើកឡើងថាមានការផ្លាស់ប្ដូរតាមតំបន់ទូទៅដោយការរឹតបន្តឹងខាងនយោបាយ ដែលបានអនុវត្តតាមអាជ្ញាធរខ្មែរក្រហមក្នុងតំបន់ ។ មនោគមវិជ្ជាមានអ្វីមួយរួចហើយដើម្បីធ្វើជាមួយភាពមិនស្មើគ្នា ផ្ទុយទៅវិញការទទួលបានស្បៀងអាហារ កម្រិតធូរធារតាមតំបន់ និងគុណភាពបុគ្គល[[ពួកអ្នកបដិវត្តន៍អាជីព|កម្មាភិបាល]]ក៏ជាកត្តាសំខាន់ដែរ ។ ចំនួននៃមរណភាពដ៏ច្រើនបំផុតបានកើតឡើងនៅក្នុងស្រុកគ្មានការអភិវឌ្ឍ ដែលជាទីដែលប្រជាជនថ្មីត្រូវបានបញ្ជូនទៅកាប់ឆ្ការដី ។  កាលណោះស្ថានភាពដូចជានរកនៅក្នុងតំបន់ខ្លះ ពួកគេជាក់ស្ដែងអាចស៊ូទ្រាំបាននឹងអ្វីផ្សេងៗ ។

លោកវិខ្ខឺរីពិព៌ណនាភូមិភាគបូព៌ា ដែលត្រូវបានត្រួតត្រាដោយកម្មាភិបាលនិយមយួន ជាអ្វីមួយក្នុងគោលនយោបាយជ្រុលហួសហេតុនៃពួកមេដឹកនាំរបស់ប៉ុល-ពតមិនត្រូវបានគេទទួលយល់ស្រប (យ៉ាងហោចណាស់រហូតដល់ឆ្នាំ១៩៧៨ ដែលនៅពេលនោះពួកមេដឹកនាំបូព៌ាត្រូវបានគេជម្រះបញ្ជីចោលនៅក្នុងបន្សុទ្ធកម្មបង្ហូរឈាម) ។ ការប្រហារជីវិតតិចតួច ''ប្រជាជនចាស់'' និង''ប្រជាជនថ្មី''ត្រូវបានប្រព្រឹត្តិទៅដូចគ្នា ហើយអាហារត្រូវបានផលិតអោយប្រើប្រាស់ជាប្រយោជន៍ដល់ប្រជាជនទាំងអស់ ។

ទោះបីជាភូមិភាគនិរតីគឺជាមណ្ឌលដើមនៃអំណាចមួយរបស់ពួកខ្មែរក្រហម ក៏ពួកកម្មាភិបាលបានត្រួតត្រាភូមិភាគនេះរួមជាមួយនិងវិន័យយ៉ាងតឹងរឹងដែរ ការប្រហារជីវិតឥតព្រាងទុកកម្រមានមែនទែន ហើយប្រជាជនថ្មីមិនត្រូវបានគេធ្វើទុកបុកម្នេញ បើសិនជាពួកគេមានអាកប្បកិរិយាសហការ ។

នៅភូមិភាគបស្ចិម និងភូមិភាគពាយ័ព្យ ស្ថានភាពអាក្រក់មែនទែន ។ ការអត់ឃ្លានបានរីករាលដាលនៅក្នុងភូមិភាគនេះនៅពេលក្រោយៗមកទៀត ពីព្រោះតែពួកកម្មាភិបាលបានបញ្ជូនស្រូវទៅ[[ភ្នំពេញ]]ផ្ទុយមកពីការចែកចាយដល់ប្រជាជនតាមមូលដ្ឋាន ។ 

នៅភូមិភាគឧត្តរ និងក្នុងភូមិភាគកណ្ដាល ទីនោះហាក់បីដូចជាមានការប្រហារជីវិតច្រើនជាងមាន ពួកជនរងគ្រោះដោយការអត់ឃ្លាន ។

ព័ត៌មានដែលគួរអោយទុកចិត្តតិចតួចបានបង្ហាញអោយឃើញនូវស្ថានភាពក្នុងភូមិភាគឦសាន មួយនៅក្នុងចំណោមប៉ែកដែលនៅដាច់ឆ្ងាយបំផុតនៃកម្ពុជា ។ 

នៅផ្ទៃលើ សង្គមក្នុងកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យគឺសង្គមដែលមាន[[សមភាពនិយម|សមភាព]]ដាច់ខាត ។ ភាសាខ្មែរ ក៏ដូចជាភាសាជាច្រើននៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍ មានប្រព័ន្ធស្មុគស្មាញនៃការប្រើប្រាស់ដើម្បីអោយនិយមន័យ  ឋានៈ និងស្ថានភាពសង្គមរបស់ពួកអ្នកនិយាយ ។ ការប្រើប្រាស់ទាំងនេះត្រូវបានគេលុបចោល ។ ប្រជាជនត្រូវបានគេជម្រុញអោយហៅគ្នាទៅវិញទៅមកថា ''មិត្ត'' ហៅពេញថា ''សមមិត្ត'' ហើយត្រូវចៀសវាងសញ្ញាផ្សេងៗតាមប្រពៃណីដូចជាការអោន រឺក៏សំពះនៅក្នុងការគំនាប់គ្នា ។  

ភាសាត្រូវបានផ្លាស់ទម្រង់ក្នុងមធ្យោបាយផ្សេងៗ ។ ពួកខ្មែរក្រហមបានបង្កើតពាក្យថ្មីៗ ។  ប្រជាជនត្រូវបានពួកគេប្រាប់ថាពួកគេត្រូវ''លត់ដំ''ចរិកលក្ខណៈបដិវត្តន៍ថ្មី ដែលថាពួកគេគឺជា''ឧបករណ៍''របស់អង្គការ ហើយថាការនឹកស្រុកអាឡោះអាល័យចំពោះកាលពីមុនពេលបដិវត្តន៍ថា (''ឈឺសតិអារម្មណ៍'') ដែលអាចជាលទ្ធផលក្នុងការទទួល ការអញ្ជើញខ្លួនពីអង្គការដើម្បីបន្ថយឧស្សាហូបនីយកម្ម និងរស់នៅក្នុងជំរុំប្រមូលផ្ដុំគ្នា ។ 

ពួកសមាជិក និងសមាជិកបេក្ខជននៃប.ក.ក. ដែលជាពួកមេដឹកនាំថ្នាក់មូលដ្ឋានមានសាវតារជាកសិករក្រីក្រ ដែលបានពួតដៃគ្នាជាមួយអង្គការ និងពួកសមាជិកនៃពួកកងទ័ពមានបទដ្ឋាននៃការរស់នៅខ្ពស់ជាងប្រជាជនទាំងឡាយ ។ ពួកជនភៀសខ្លួនយល់ស្របថា ទោះបីជាកំឡុងពេលនៃកង្វះអាហារដ៏ខ្លាំងក៏ដោយ ក៏ពួកសមាជិកឥស្សរជនចាក់រឹសចាក់គល់មានគ្រប់គ្រាន់ដែរ បើថាមិនប្រណិត ក៏មានការផ្ដល់អាហារគ្រប់គ្រាន់ដែរ ។ ជនភៀសខ្លួនម្នាក់បានសរសេរថា ''ផ្ទះឫស្សីថ្មីស្អាតៗ''ត្រូវបានសាងសង់អោយពួកកម្មាភិបាលខ្មែរក្រហមតាមដងទន្លេនៅឯភ្នំពេញ ។ 

តាមរយៈលោក[[ខ្រេហ្គ អិឆឆេសុន|ខ្រេហ្គ-អិឆឆេសុន]] សិទ្ធិអំណាចលើកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ គឺជាពួកសមាជិកនៃកងទ័ពបដិវត្តន៍ដែលបានរស់នៅក្នុងដែនដីចំណុះស្វ័យត ហើយពួកគេមាន''ឥរិយាបថជាវណ្ណអ្នកចម្បាំងខុសប្លែកពីគ្នា ។'' អង្គភាពកងទ័ពដែលស្មោះត្រង់ដោយផ្ទាល់ទៅនឹងប៉ុល-ពត ត្រូវបានគេស្គាល់ថាជា ''កងពលធំគ្មានល័ក្ខខ័ណ្ឌ'' គឺជាក្រុមដែលមានឯកសិទ្ធិមួយនៅខាងក្នុងកងទ័ព ។ 

ទោះបីយ៉ាងណាមនោគមវិជ្ជារបស់ពួកគេជ្រុលហួសហេតុ ឋានៈខ្ពស់ៗបំផុតនៃពួកមេដឹកនាំខ្មែរក្រហមបានបង្ហាញ អោយឃើញនូវការប៉ិនប្រសប់ចំពោះ[[ញាតិមិត្តនិយម]]ដែលស្រដៀងគ្នាទៅនឹងពួកឥស្សរជនសម័យព្រះសីហនុ ។ ប្រពន្ធប៉ុល-ពត [[ខៀវ ប៉ុណ្ណារី|ខៀវ-ប៉ុណ្ណារី]] ធ្លាប់ជាប្រមុខនៃ[[សមាគមនៃស្ត្រីខ្មែរប្រជាធិបតេយ្យ]] ហើយនិងប្អូនស្រីរបស់គាត់ [[ខៀវ ធីរិទ្ធិ|ខៀវ-ធីរិទ្ធិ]]បានបម្រើការជារដ្ឋមន្ត្រីសង្គមកិច្ច ។ ស្ត្រីទាំងពីររូបនេះត្រូវបានគេចាត់ទុកថាស្ថិតក្នុងចំណោមបុគ្គលភាពដ៏មានអំណាចបំផុតប្រាំមួយនាក់នៅក្នុងរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ ។ ប្រពន្ធរបស់ស៊ុន-សេន [[យុន យ៉េត|យុន-យ៉េត]]បានបម្រើការជារដ្ឋមន្ត្រីវប្បធម៌ អប់រំ និងសិក្សាការ ។ 

ក្មួយប្រុសស្រីរបស់ប៉ុល-ពតជាច្រើនត្រូវបានផ្ដល់មុខងារមួយចំនួននៅក្នុងក្រសួងការបរទេស ។ ម្នាក់ក្នុងចំណោមកូនស្រីរបស់[[អៀង សារី|អៀង-សារី]]ត្រូវបានតែងតាំងជាប្រមុខនៃ[[មន្ទីរពេទ្យកាល់ម៉ែត]] ទោះបីជានាងមិនបានបញ្ចប់ការសិក្សាពីសាលាទុតិយសិក្សា (អនុវិទ្យាល័យ) ក៏ដោយ ។ ក្មួយស្រីរបស់អៀង-សារីម្នាក់ត្រូវបានផ្ដល់មុខងារជាអ្នកបកប្រែអង់គ្លេសអោយ[[វិទ្យុភ្នំពេញ]] ថ្វីបើភាពស្ទាត់ជំនាញរបស់នាងខាងភាសានៅមានកម្រិតខ្លាំងក៏ដោយ ។ 

ចំណងគ្រួសារមានសារៈសំខាន់ ទាំងពីរយ៉ាងព្រោះតែវប្បធម៌ និងព្រោះតែភាពអាថ៌កំបាំងដ៏ច្រើនសន្ធឹករបស់ពួកមេដឹកនាំ និងការមិនជឿជាក់ចំពោះពួកអ្នកខាងក្រៅ ជាពិសេសពួកកុម្មុយនិស្តនិយមវៀតណាម ។ ការលោភលន់ក៏ជាការជម្រុញមួយដែរ ។ ក្រសួងផ្សេងៗ ដូចជាក្រសួងការបរទេស និងក្រសួងឧស្សាហកម្ម ក៏ត្រូវបានគ្រប់គ្រងនិងទាញយកផលប្រយោជន៍ ដោយគ្រួសារខ្មែរក្រហមដ៏មានអំណាចនេះដែរ ។ ការត្រួតពិនិត្យពួកអង្គទូត ត្រូវបានចាត់ទុកថាជាអរិភាពដែលផ្ដល់ផលចំណេញជាពិសេស ។

== សេដ្ឋកិច្ច ==
គោលនយោបាយសេដ្ឋកិច្ចរបស់កម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យស្រដៀងគ្នា ហើយទំនងបានជម្រុញចិត្តដោយ [[មហាលោតផ្លោះ]]ដាច់ខាតរបស់ចិនដែលបានអនុវត្ត[[សមូហភាវូបនីយកម្ម]]ក្នុងទីជនបទចិននៅឆ្នាំ១៩៥៨ ។ កំឡុងដើមទសវត្ស១៩៧០ ពួកខ្មែរក្រហមបានបង្កើតឡើងនូវ''ក្រុមជួយគ្នាទៅវិញទៅមក''នៅក្នុងតំបន់ដែលពួកគេបានកាន់កាប់ ។

ក្រោយឆ្នាំ១៩៧៣ ក្រុមទាំងនេះត្រូវបានរៀបចំទៅជា''សហករណ៍ថ្នាក់ទាប'' ដែលនៅក្នុងនោះដីធ្លីនិងប្រដាប់ប្រដាកសិកម្មត្រូវបានខ្ចីពួកកសិករអោយទៅសហគមន៍ ក៏ប៉ុន្តែក៏មានកម្មសិទ្ធិឯកជនរបស់ខ្លួនដែរ ។ ''សហករណ៍ថ្នាក់ខ្ពស់'' ដែលក្នុងនោះកម្មសិទ្ធិឯកជនត្រូវបានលុបចោល ហើយការប្រមូលផលបានក្លាយជាកម្មសិទ្ធិសមូហភាពនៃពួកកសិករ ដែលបានផុសផុលឡើងនៅឆ្នាំ១៩៧៤ ។ ''សហគមន៍''បានចាប់ផ្ដើមបញ្ចូលនៅដើមឆ្នាំ១៩៧៦ គឺជាទម្រង់សហករណ៍ថ្នាក់ខ្ពស់ដែលរីកចម្រើន ដែលក្នុងនោះការបរិភោគអាហាររួមគ្នាត្រូវបានបង្កើតឡើង ។ ស្រែចម្ការរបស់រដ្ឋក៏ត្រូវបានបង្កើតឡើង ។

កាន់តែឆ្ងាយជាងពួកកុម្មុយនិស្តចិន ពួកខ្មែរក្រហមបានស្វែងរកឥតឈប់ឈរនូវគំនិតនៃភាពគ្រប់គ្រាន់ខ្លួនឯងនៃសេដ្ឋកិច្ច ដោយឡែក គឺជាកំណែទម្រង់ដែលខៀវ-សំផនបានបង្ហាញត្រួសៗ នៅក្នុងបរមាធិប្បាយថ្នាក់បណ្ឌិតឆ្នាំ១៩៥៩របស់គាត់ ។  រូបិយបណ្ណត្រូវលុបបំបាត់ចោល និងការជួញដូរ រឺ ពាណិជ្ជកម្មក្នុងស្រុកត្រូវបានធ្វើ តាមរយៈការដោះដូររបស់គ្នាតែប៉ុណ្ណោះ ។ ស្រូវត្រូវបានវាល់ជាកំប៉ុង ហើយបានក្លាយជាការដោះដូរជាធម្មតាសំខាន់បំផុត ទោះបីជាអញ្ជឹងក៏ដោយក៏ប្រជាជនដោះដូរមាស គ្រឿងអលង្ការ និងទ្រព្យសម្បត្តិផ្ទាល់ខ្លួនដទៃទៀតដែរ ។ 

ការជួញដូរក្រៅប្រទេសត្រូវបានបញ្ឈប់ស្ទើរតែទាំងស្រុង ទោះបីយ៉ាងណាក៏មានការរស់ឡើងវិញជាកម្រិតនៅចុងឆ្នាំ១៩៧៦ និងដើមឆ្នាំ១៩៧៧ ។ [[ចិនដីគោក]]គឺជាដៃពាណិជ្ជកម្មដ៏សំខាន់បំផុត ក៏ប៉ុន្តែពាណិជ្ជកម្មមានតម្លៃដល់ទៅពីរបីរលានដុល្លា ក៏ត្រូវបានប្រព្រឹត្តផងដែរជាមួយបារាំង ប៊្រីថេន (ចក្រភពអង់គ្លេស) និងជាមួយសហរដ្ឋតាមរយៈអន្តរការីហុងកុង ។  

ដោយសារទស្សនវិស័យរបស់ខ្មែរក្រហម ប្រទេសនេះគ្មានទេនូវការត្រួតត្រាសេដ្ឋកិច្ចដោយបរទេសជាលើកទីមួយហើយ នៅក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រ២០០០ឆ្នាំរបស់ខ្លួន ។ ដោយសារតែការកែនប្រជាជនជាកងការងារតូចៗរៀបចំជាបែបយោធា ពួកខ្មែរក្រហមបានសង្ឃឹមដើម្បីបន្ធូរបន្ថយកម្លាំងផលិតភាពដ៏ច្រើនបាន ។ 

មានការបញ្ចូលតាមបែប''សម័យ[[អង្គរ]]''ទៅនឹងនយោបាយសេដ្ឋកិច្ច ។ ដែលអាណាចក្របុរាណមួយនោះបានរុងរឿងសម្បូរសប្បាយ និងមានអំណាចដោយសារតែនគរបានគ្រប់គ្រងប្រព័ន្ធបញ្ចូលទឹកដ៏ច្រើនសន្ធឹក ដែលបានផលិតស្រូវចំនួនដ៏ច្រើនលើសលប់ ។ កសិកម្មនៅកម្ពុជាបានពឹងផ្អែកភាគច្រើនបំផុត លើភ្លៀងប្រចាំរដូវ ។ 

ដោយការសាងសង់ប្រព័ន្ធបញ្ចេញបញ្ចូលទឹកទូទាំងប្រទេស ប្រឡាយ ទំនប់ និងអាងស្តុកទឹកនានា ពួកមេដឹកនាំធ្លាប់មានជំនឿថាប្រព័ន្ធនេះ ប្រហែលជាអាចទៅរួចដើម្បីផលិតស្រូវបានរយៈពេលពេញមួយឆ្នាំ ។ ការសាងសង់នេះគឺ''ប្រជាជនថ្មី'' ដែលបានរងទុក្ខ និងបូជាច្រើនបំផុតដើម្បីសម្រេចគ្រោងការមហិច្ឆតាទាំងនេះ ។ 

ទោះបីយ៉ាងណាពួកខ្មែរក្រហមបានអនុវត្តនយោបាយ''កសិកម្មទីមួយ''ដើម្បីសម្រេចបាននូវភាពគ្រប់គ្រាន់ខ្លួនឯងក៏ដោយ ក៏ពួកគេមិនមែនដូចជាពួកអ្នកអង្កេតមួយចំនួនបានលើកឡើងថា ជាពួកបុព្វកាលនិយម''បែរទៅរកធម្មជាតិ''ដែរ ។ យ៉ាងណាក៏ដោយ សង្គ្រាម១៩៧០-៧៥និងការជម្លៀសចេញពីទីក្រុងនានាបានបំផ្លិចបំផ្លាញ រឺធ្វើអោយលែងមានឧស្សាហកម្មភាគច្រើន ក្រុមកម្មករតូចៗត្រូវបានអនុញ្ញាតអោយត្រឡប់ទៅតំបន់ទីក្រុងវិញ ដើម្បីបើករោងចក្រមួយចំនួនឡើងវិញ ។ 

ដូចជាបដិភាគីចិនរបស់ខ្លួន ពួកកុម្មុយនិស្តកម្ពុជាមានជំនឿយ៉ាងខ្លាំងដោយកម្លាំងច្នៃប្រឌិត និងសម្បទាបច្ចេកទេសជាច្រើន និងពួកគេបានចេញផ្សាយរបាយការណ៍ឥតឈប់ឈរនូវការសម្របពួកកសិករទៅនឹងចំណែកគ្រឿងយន្តចាស់ៗទៅនឹងការប្រើប្រាស់ថ្មីៗ ។ ដូចគ្នាទៅនឹងពួកចិនបានប៉ុនប៉ងដោយមិនបានសម្រេចដើម្បីសាងសង់ឧស្សាហកម្មដែកថែបថ្មីដែលបានតាំងចង្ក្រានឡរំលាយដែក នៅធ្លាខាងក្រោយកំឡុងសម័យមហាលោតផ្លោះ ពួកខ្មែរក្រហមបានរិះរកដើម្បរើឧស្សាហកម្មទៅកាន់ជនបទវិញ ។ ជាការសំខាន់ ត្រារបស់កម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យបានបង្ហាញមិនត្រឹមតែកួរស្រូវ និងទំនប់បញ្ចេញបញ្ចូលទឹកប៉ុណ្ណោះទេ តែក៏បង្ហាញនូវរោងចក្រមួយជាមួយបំពង់ផ្សែងដែលកំពុងហុយផងដែរ ។

== អប់រំ និង សុខភាព ==
ពួកខ្មែរក្រហមបានយល់ឃើញថាការអប់រំតាមប្រពៃណីជាមួយនិងអរិភាពមិនត្រូវរលាយចូលគ្នាឡើយ ។ បន្ទាប់ពីការធ្លាក់ភ្នំពេញ ពួកគេបានប្រហារជីវិតគ្រូបង្រៀនជាច្រើនពាន់នាក់ ។  ពួកអ្នកដែលធ្លាប់ជាអ្នកអប់រំពីមុនរហូតដល់ឆ្នាំ១៩៧៥បានរស់ដោយការលាក់អត្តសញ្ញាណរបស់ខ្លួន ។ 

ម្ខាងក្រៅពីការបង្រៀនជំនាញគណិតវិទ្យាថ្នាក់មូលដ្ឋាន និងអក្ខរកម្ម គោលដៅសំខាន់នៃប្រព័ន្ធអប់រំថ្មីគឺត្រូវបំពាក់បំប៉នតម្លៃបដិវត្តន៍ទៅឱ្យពួកក្មេងៗ ។ សម្រាប់របបមួយនៅក្នុងសង្គ្រាមជាមួយនិងភាគច្រើននៃតម្លៃជាប្រពៃណីរបស់កម្ពុជា នេះមានន័យថាវាចាំបាច់ដើម្បីបង្កើតចន្លោះរវាងតម្លៃពួកក្មេងៗ និងតម្លៃពួកចាស់ៗដែលមិនមែនបដិវត្តន៍ ។ 

របបនេះបានរើសយកពួកកុមារដើម្បីឈ្លបយកការណ៍លើពួកមនុស្សធំ ។ ភាពអាចបង្វិលបាននៃក្មេងៗជំនាន់ក្រោយបានធ្វើអោយពួកគេក្លាយដូចក្នុងពាក្យសម្ដីរបស់អង្គការ ''ឧបករណ៍ផ្ដាច់ការរបស់បក្ស'' ។ នៅឆ្នាំ១៩៦២ ពួកកុម្មុយនិស្តបានបង្កើតអង្គការសម្ងាត់ពិសេសមួយ សម្ព័ន្ធយុវជនប្រជាធិបតេយ្យ ដែលនៅក្នុងដើមទសវត្ស១៩៧០ បានប្ដូរឈ្មោះរបស់ខ្លួនទៅជា[[សម្ព័ន្ធយុវជនកុម្មុនិស្តកម្ពុជា]]វិញ ។ ប៉ុល-ពតបានចាត់ទុកអតីតនិស្សិតសម្ព័ន្ធយុវជនជាអ្នកគាំទ្រដ៏ស្មោះត្រង់បំផុតនិងគួរអោយទុកចិត្តរបស់គាត់ ហើយក៏ប្រើប្រាស់ពួកគេដើម្បីទទួលបានអំណាចបរិធានកណ្ដាលនិងប.ក.ក.តាមតំបន់ ។ ខៀវ-ធីរិទ្ធិដែលពោរពេញដោយអំណាច គឺជារដ្ឋមន្ត្រីសង្គមកិច្ច ដែលទទួលខុសត្រូវចំពោះការដឹកនាំចលនាយុវជន ។ 

ដោយបានពង្រឹងពួកកម្មាភិបាលវ័យក្មេង ភាគច្រើនមានអាយុតិចជាងរឺច្រើនជាងដប់ពីរឆ្នាំ គឺជាពួកអ្នកផ្សំគំនិតសាទរនៅក្នុងចំណុចខ្លះនៃភាពសាហារយង់ឃ្នងដ៏អាក្រក់បំផុតនៃរបបនេះ ។ ព្រះសីហនុដែលត្រូវបានគេចាប់ក្រោមការឃុំព្រះអង្គក្នុងព្រះរាជដំណាក់ជាក់ស្ដែងនៅភ្នំពេញរវាងឆ្នាំ១៩៧៦និង១៩៧៨ បានសរសេរនៅក្នុង ''សង្គ្រាមនិងក្ដីសង្ឃឹម'' ថាពួកឆ្មាំយាមវ័យក្មេងរបស់ព្រះអង្គ បានបែកពីគ្រួសាររបស់ខ្លួន និងត្រូវបានផ្ដល់ការអប់រំយ៉ាងហ្មត់ចត់ ហើយត្រូវបានគេលើកទឹកចិត្តលេងល្បែងយ៉ាងសាហាវឃោរឃៅទាក់ទិននឹងការដាក់ទារុណកម្មសត្វធាតុ ។ ដោយការបាត់បង់ឪពុកម្ដាយ បងប្អូន និងមិត្តភក្ដិក្នុងសង្គ្រាមនិងគ្មានតម្លៃពុទ្ធសាសនាបានមកពីពួកមនុស្សចាស់ៗ យុវជនខ្មែរក្រហមក៏គ្មានការរារាំងហាមឃាត់នឹងបង្អាក់ទឹកចិត្តនូវភាពងប់ងល់របស់ខ្លួនចំពោះ[[ភេរវកម្មបដិវត្តន៍]]ឡើយ ។ 

សុខូបត្ថម្ភវត្ថុសុខភាពនៅឆ្នាំ១៩៧៥ដល់១៩៧៨បានខ្សត់ខ្សោយហួសប្រមាណ ។ ពួកអ្នករូបសាស្ត្រជាច្រើនត្រូវបានគេប្រហារជីវិតរឺក៏ត្រូវគេហាមឃាត់ពីការប្រតិបត្តិ ។ វាបង្ហាញអោយឃើញថាបក្សនេះនិងឥស្សរជនកងទ័ពបានទទួលបានការងាយស្រួលនឹងវេជ្ជសាស្ត្រលោកខាងលិច និងប្រព័ន្ធមន្ទីរពេទ្យដែលបានផ្ដល់អោយនូវការព្យាបាលត្រឹមត្រូវ ក៏ប៉ុន្តែប្រជាជនសាមញ្ញវិញ ជាពិសេស''ប្រជាជនថ្មី'' ត្រឹមរំពឹងប្រើតែថ្នាំបុរាណនិងឱសថកែរោគស្មៅរឹសឈើដែលជាធម្មតាគ្មានប្រសិទ្ធិភាពអ្វីទាល់តែសោះ ។ អ្នកខ្លះបានប្ដូររបបអាហារនិងទ្រព្យសម្បត្តិផ្ទាល់ខ្លួនដើម្បីទទួលបានអាស្ពីរីននិងថ្នាំធម្មតាផ្សេងៗទៀត ។

== ការជម្លៀសពីទីក្រុង ==
ការចាកចេញគឺជារឿងមួយនៃការគូសចំណាំនៃការផ្ដើមការគ្រប់គ្រងរបស់ខ្មែរក្រហម ។ ពួមគេបានទាមទារនិងក្រោយមកទៀតបានបង្ខំប្រជាជនចាកចេញពីទីក្រុង ហើយអោយទៅរស់នៅឯជនបទ ។<ref>http://www.cambodia.org/khmer_rouge/</ref> [[ភ្នំពេញ]]—មានប្រជាជនជិត២,៥&nbsp;លាននាក់<ref>{{cite news| url=http://www.time.com/time/world/article/0,8599,1879785,00.html | work=Time | title=The Khmer Rouge | date=February 17, 2009 | accessdate=May 7, 2010 | first=Dan | last=Fletcher}}</ref> —ភ្លាមៗស្ទើរតែគ្មានទាំងស្រុង ។ ផ្លូវនានានៅក្រៅទីក្រុងត្រូវបានកកស្ទះដោយពួកអ្នកជម្លៀសជាច្រើន ។ ការជម្លៀសស្រដៀងៗគ្នាក៏បានកើតឡើងទូទាំងប្រទេសដែរ ។ 

ស្ថានភាពនៃការជម្លៀសនិងការប្រព្រឹត្តិទៅនៃប្រជាជនពាក់ព័ន្ធពឹងផ្អែកជាញឹកញយលើអង្គភាពយោធាណាមួយនិងពួកមេបញ្ជាការដែលកំពុងតែធ្វើប្រតិបត្តិការជាក់លាក់នេះ ។ បងប្អូនប៉ុល-ពល លោកឆាយ ដែលបានធ្វើការជាអ្នកសារព័ត៌មានសាធារណរដ្ឋនៅរដ្ឋធានី ត្រូវបានគេរាយការណ៍ថាបានស្លាប់កំឡុងពេលជម្លៀសពី[[ភ្នំពេញ]] ។

ទោះបីជាយ៉ាងណាមន្ទីរពេទ្យនានានៅភ្នំពេញត្រូវបានទទេស្អាតដោយពួកអ្នកជម្ងឺ ។ ពួកខ្មែរក្រហមបានផ្ដល់នូវដំណឹកជញ្ជូនសម្រាប់ពួកអ្នកមានអាយុច្រើន និងពួកជនពិកា ហើយពួកគេបានបញ្ចេញអាហារស្តុកជាច្រើនទៅខាងក្រៅទីក្រុងអោយទៅដល់ពួកអ្នកជម្លៀស ក៏ប៉ុន្តែគ្រឿងផ្គត់ផ្គង់ទាំងអម្បាលមាណមិនបានគ្រប់គ្រាន់ដើម្បីទ្រទ្រង់ដល់ប្រជាជនរាប់សែននាក់នៅលើដងផ្លូវទេ ។ ថ្វីបើពួកអ្នកជំងឺមានរបួសធ្ងន់ធ្ងរក៏ដោយ ក៏ភាគច្រើនគ្មានមធ្យោបាយដឹកនាំណាមួយឡើយ ហើយត្រូវបង្ខំជាប្រញាប់អោយចាកចេញដោយមិនគិតអំពីស្ថានភាពរបស់ពួកគេឡើយ ។ 

តាមរយៈ[[ខៀវ សំផន|ខៀវ-សំផន]] ការបណ្ដេញប្រជាជនភ្នំពេញចេញបានហុចជាលទ្ធផលការស្លាប់២០០០ទៅ៣០០០នាក់ ។ សហគមន៍បរទេស ប្រហែល៨០០នាក់ត្រូវដាក់អោយនៅដាច់ពីគេលាយចម្រុះគ្នានៅក្នុងស្ថានទូតបារាំង ហើយនៅចុងខែនោះ ពួកជនបរទេសត្រូវបានដឹកនាំតាមរថយន្តដឹកទៅកាន់ព្រំដែនថៃ ។ ស្ត្រី[[ខ្មែរ (ជនជាតិ)|ខ្មែរ]]ដែលបានរៀបការជាមួយនឹងពួកជនបរទេសត្រូវបានអនុញ្ញាតអោយទៅតាមប្ដីរបស់ខ្លួន ក៏ប៉ុន្តែបុរសៗខ្មែរមិនបានអនុញ្ញាតអោយចាកចេញជាមួយប្រពន្ធបរទេសរបស់ពួកគេឡើយ ។

ម្ខាងដោយការគំរាមកំហែងការវាយប្រហារតាមអាកាសដែលបានអះអាយដោយស.រ.ផង ពួកខ្មែរក្រហមបាននិយាយដោះសារថាការជម្លៀសទាក់ទងនឹងភាពមិនអាចទៅរួចក្នុងការដឹកជញ្ជូនស្បៀងអោយគ្រប់គ្រាន់ទៅចិញ្ចឹមប្រជាជនទីក្រុងពីរវាង២និង៣លាននាក់ ។ កង្វះខាតនៃដំណឹកជញ្ជូនគ្រប់គ្រាន់បានន័យថា ជំនួសអោយការនាំស្បៀងទៅអោយប្រជាជន (រាប់តោននៃចំណីអាហារទុកដាក់នៅឃ្លាំងស្តុកនៅទីក្រុងកំពង់ផែ[[កំពង់សោម]] ដែលឥឡូវគេស្គាល់ថាជាក្រុង[[ព្រះសីហនុ]] តាមរយៈលោកឪពុក[[ផ្វ្រង់ស៊្វ័រ ប៉ង់ឈោដ|ផ្វ្រង់ស៊្វ័រ-ប៉ង់ឈោដ]] ) ប្រជាជនត្រូវតែនាំទៅរក (ហើយត្រូវដាំដុះ) ស្បៀង ។ 

ពួកប្រវត្តិវិទូលោកខាងលិចអះអាងថាជាមូលហេតុនយោបាយ ដែលផ្អែកទៅលើការមិនសប្បាយចិត្តដែលបានចាក់ឫសគល់ជ្រៅនៅទីក្រុង ។ ពួកខ្មែរក្រហមត្រូវតែកំណត់បង្វែរប្រទេសនេះទៅជាប្រទេសជាតិនៃពួកកសិករដែលនៅក្នុងនោះអំពើពុករលួយនិងបញ្ញើប្រាណភាព (បរាសិតភាព)នៃជីវិតទីក្រុងនឹងត្រូវបានគាស់រំលើងទាំងស្រុង ។ ជាការបន្ថែម ប៉ុល-ពតចង់បំបែក''អង្គការចារជនរបស់សត្រូវមួយចំនួន'' ដែលត្រូវបានអះអាងថាមានមូលដ្ឋាននៅតំបន់ទីក្រុងនានា ។ ទីបញ្ចប់ វាហាក់បីដូចជាថាប៉ុល-ពត និងពួកសហការីដែលឈរជើងយ៉ាងរឹងមាំរបស់គាត់នៅ[[ការិយាល័យនយោបាយប.ក.ក.]]បានប្រើការជម្លៀសដោយបង្ខំដើម្បីទទួលបានអំណាចលើប្រជាជនទីក្រុងនិងកម្សោយតំណែងនៃពួកគូប្រជែងបក្សពួករបស់ខ្លួននៅខាងក្នុងបក្សកម្មុយនិស្?

==ភេរវកម្ម==
[[File:Khmer Rouge Victims.JPG|thumb|180px|សំណល់នៃពួកជនរងគ្រោះដោយសារពួកខ្មែរក្រហមនៅរូងកំពង់ត្រាច កូនភ្នំគិរីសិលា រូងទឹក រឺ រូងខ្មៅ ។]]
បរិធានសន្តិសុខហៅថា[[សន្តិបាល]]គឺជាផ្នែកនៃរចនាសម្ព័ន្ធអង្គការខ្មែរក្រហមដូចគ្នា មុនថ្ងៃ១៧មេសា ១៩៧៥ នៅពេលដែលពួកខ្មែរក្រហមបានកាន់អំណាចលើកម្ពុជា ។ [[ស៊ុន សេន|ស៊ុន-សេន]] ក្រោយមកជាឧបនាយករដ្ឋមន្ត្រីការពារជាតិនៃ[[កម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ]] គឺបានទទួលបន្ទុកខាងសន្តិបាល ហើយក្នុងសមត្ថភាពនោះ គាត់បានតែងតាំង[[កម្មាភិបាលឌុច]]អោយដំណើរការបរិធានសន្តិសុខ (មន្ទីរសន្តិសុខ) ។ នៅពេលពួកខ្មែរក្រហមបានកាន់អំណាចនៅឆ្នាំ១៩៧៥ ឌុចបានផ្លាស់ទីបញ្ជាការទៅភ្នំពេញនិងរាយការណ៍ដោយផ្ទាល់ទៅស៊ុន-សេន ។ នៅពេលនោះព្រះវិហារតូចមួយនៅរដ្ឋធានីត្រូវបានប្រើដើម្បីដាក់ឃុំឃាំងពួកអ្នកទោសក្នុងរបបនេះ ដែលបានសម្រុបទៅតិចជាងពីរយនាក់ ។ នៅខែឧសភា១៩៧៦ ឌុចបានរើទីបញ្ជាការរបស់ខ្លួនទៅកាន់ទីកន្លែងចុងក្រោយ ដែលគឺជាអតីតវិទ្យាល័យមួយដែលត្រូវបានគេស្គាល់ថា [[ទួលស្លែង]] ដែលអាចដាក់អ្នកទោសរហូតដល់ទៅ១៥០០នាក់ ។
[[Image:Choeungek2.JPG|thumb|លលាដ៍ក្បាលនៃពួកជនរងគ្រោះដោយខ្មែរក្រហម]]
រដ្ឋាភិបាលខ្មែរក្រហមបានចាប់ខ្លួន ធ្វើ[[ទារុណកម្ម]] និងជាចុងក្រោយបានប្រហាជីវិតនរណាម្នាក់ដែលបានសង្ស័យថាជាជំពូកពួកមួយចំនួននៃ''ពួកសត្រូវ''ដែលបានសន្មត:
*នរណាម្នាក់ដែលមានការជាប់ទាក់ទងនិងអតីតរដ្ឋាភិបាល រឺ ជាមួយរដ្ឋាភិបាលបរទេសនានា ។
*ពួកអ្នកវិជ្ជាជីវៈនិងបញ្ញវន្តដែលនៅក្នុងការអនុវត្តនេះរួមមានស្ទើរតែគ្រប់គ្នាដែលមានការអប់រំ រឺ សូម្បីតែប្រជាជនពាក់ស្នងភ្នែក រឺ វ៉ែនតា (ក្នុងនោះ តាមរយៈរបបនេះ មានន័យថាពួកគេបានចេះដឹង)។<ref>"[http://news.bbc.co.uk/2/hi/asia-pacific/7002629.stm Cambodia's brutal Khmer Rouge regime]". BBC News. September 19, 2007.</ref> ដោយគួរអោយចំអក និងដោយការលាក់ពុត ប៉ុល-ពតខ្លួនឯងធ្លាប់ជាមនុស្សដែលមានការអបរំដល់ទៅសាកលវិទ្យាល័យ (យ៉ាងហោចណាស់ក៏ត្រឹមបោះបង់ចោលការសិក្សាដែរ) ដែលមានចំណូលចិត្តចំពោះ[[អក្សរសាស្ត្របារាំង|អក្សរសិល្ប៍បារាំង]] ហើយក៏ជាអ្នកនិយាយបារាំងយ៉ាងរលាយម្នាក់ដែរ ។ សិល្បករជាច្រើនរូប រួមមានពួកតន្ត្រីករ ពួកកវីនិពន្ធ និងពួកផលិតករខ្សែភាពយន្តក៏ត្រូវបានគេប្រហារជីវិតដែរ ។ ពួកអ្នកខ្លះដូចជា [[រស់ សេរីសុទ្ធា|រស់-សេរីសុទ្ធា]] [[ប៉ែន រ៉ន|ប៉ែន-រ៉ន]] និង[[ស៊ីន ស៊ីសាមុត|ស៊ីន-ស៊ីសាមុត]]ដែលបានទទួលភាពល្បីល្បាញក្រោយស្លាប់ចំពោះទេពកោសល្យរបស់ពួកគាត់និងនៅតែពេញនិយមជាមួយប្រជាជនខ្មែរបច្ចុប្បន្ននេះ ។
*ជនជាតិ[[យួន (ជនជាតិ)|យួន]] ជនជាតិ[[ចិនហាន|ចិន]] ជនជាតិ[[សៀម (ជនជាតិ)|សៀម]] និងពួកជនភាគតិចដ៏ទៃទៀតនៅឯស្រុកលើភាគខាងកើត ពួកគ្រិស្តបរិស័ទកម្ពុជា (ភាគច្រើននៃពួកគេគឺជាពួកកាតូលិក និងវិហារកាតូលិកជាទូទៅ) [[ចាម (អាស៊ី)|ពួកមូស៊្លីម]] និងពួក[[សង្ឃពុទ្ធសាសនា]] ។
*"ពួកអនត្ថករសេដ្ឋកិច្ច:" ភាគច្រើននៃអតីតពួកអ្នករស់នៅតាមទីក្រុង (ដែលពួកគេមិនបានអត់ឃ្លានដល់ស្លាប់ទេនៅកន្លែងដំបូង) ត្រូវបានគិតថាមានភិរុទ្ធដោយអាស្រ័យនូវកង្វះសមត្ថភាពខាងកសិកម្មរបស់ខ្លួន ។

ពេញមួយទសវត្សឆ្នាំ១៩៧០ និងជាពិសេសបន្ទាប់ពីពាក់កណ្ដាលឆ្នាំ១៩៧៥ បក្សនេះក៏ត្រូវបានរជើបរជួលដោយការតស៊ូដណ្ដើមបក្សពួកគ្នា ។ ថែមទាំងមានការប៉ុនប៉ងប្រដាប់អាវុធដើម្បីផ្ដួលរំលំប៉ុល-ពតទៀតផង ។  បន្សុទ្ធកម្មដែលចេញជាលទ្ធផលបានឈានដល់កំពូលនៅឆ្នាំ១៩៧៧ និង ១៩៧៨ នៅពេលនោះរាប់ពាន់នាក់ រួមមានពួកមេដឹកនាំប.ក.ខ.សំខាន់ៗខ្លះ ក៏ត្រូវបានសម្លាប់ដែរ ។

ថ្ងៃនេះ ជាឧទាហរណ៍នៃក្បួនទារុណកម្មនានាដែលបានប្រើដោយពួកខ្មែរក្រហមអាចឃើញនៅឯ[[សារមន្ទីរប្រល័យពូជសាសន៍ទួលស្លែង]] ។ សារមន្ទីរនេះយកអតីតដីនៃវិទ្យាល័យមួយធ្វើ[[អន្តេវាសិកន៍|ជំរុំឃុំឃាំង]]ដែលត្រូវដំណើរការដោយ[[កាំង ហ្គិចអៀវ|កាំង-ហ្គិចអៀវ]] ដែលគេស្គាល់ជាទូទៅថាជា''សមមិត្តឌុច'' ។ 

ប្រព័ន្ធទារុណកម្មនៅឯទួលស្លែងត្រូវបានរៀបចំឡើងដើម្បីធ្វើអោយពួកអ្នកទោសសារភាពចំពោះបទល្មើសគ្រប់យ៉ាង ដែលពួកគេត្រូវបានចោទប្រកាន់រួមជាមួយដោយពួកឆ្មាំគុក ។ នៅក្នុងការសារភាពរបស់ខ្លួន ពួកអ្នកទោសត្រូវបានចោទសួរអោយធ្វើការពិពណ៌នានូវសាវតារផ្ទាល់ខ្លួន ។ បើសិនជាពួកគេជាពួកសមាជិកបក្ស ពួកគេត្រូវនិយាយពេលដែលពួកគេបានចូលរួមបដិវត្តន៍និងពណ៌នាអំពីកិច្ចការងារនៅក្នុងក.ប. ។ ក្រោយមកទៀតពួកអ្នកទោសដែលអាចនឹងទាក់ទងសកម្មភាពក្បត់ដែលគេបានស្មានទុកតាមរយៈលំដាប់នៃកាលប្បវត្តិ ។ ផ្នែកនៃអត្ថបទសារភាពទីបីបានពិពណ៌នាការគិតក្បត់ដែលមិនបានសម្រេចរបស់ពួកអ្នកទោសនិងប៉ាន់ស្មានការសន្ទនាដែលលាក់ពុត ។ នៅចុងបញ្ចប់ ការសារភាពនឹងបានចុះបញ្ជីខ្សែបណ្ដាញនៃពួកជនក្បត់ដែលគឺជាមិត្តភក្ដិ សហជីវិន រឺ ក៏ពួកអ្នកស្គាល់មុខគ្នារបស់អ្នកទោស ។ បញ្ជីខ្លះមានជាងមួយរយឈ្មោះ ។ ប្រជាជនដែលឈ្មោះរបស់ខ្លួនស្ថិតនៅក្នុងបញ្ជីសារភាព ជារឿយៗត្រូវបានគេហៅអោយចូលដើម្បីធ្វើការសួរចម្លើយ ។ 
ការសារភាពជាធម្មតាបានឈានទៅដល់រាប់ពាន់ពាក្យដែលក្នុងនោះអ្នកទោសនឹងបានលាយបញ្ចូលគ្នានូវព្រឹត្តិការណ៍ពិតៗនៅក្នុងជីវិតរបស់ខ្លួនជាមួយដំណើររឿងស្រមើស្រមៃអំពីសកម្មភាពចារកិច្ចនានារបស់[[ទីភ្នាក់ងារស៊ើបការណ៍កណ្ដាល|សេអ៊ីអា (CIA)]], [[គណៈកម្មាធិការសន្តិសុខរដ្ឋ|កាហ្សេបេ (KGB)]] រឺ [[វៀតណាម]] ។ 

ប្រជាជន១៧០០០នាក់ភាគខ្លះបានឆ្លងកាត់[[សារមន្ទីរប្រល័យពូជសាសន៍ទួលស្លែង|មជ្ឈមណ្ឌលទួលស្លែង]] (ដែលគេស្គាល់ថា ស-២១) មុនពេលពួកគេត្រូវបានបញ្ជូនទៅទីកន្លែងមួយចំនួន (ដែលគេស្គាល់ដែរថាជា[[វាលពិឃាត]]) ខាងក្រៅភ្នំពេញដូចជា[[ជើងឯក]]ដែលជាកន្លែងដែលមនុស្សភាគច្រើនបំផុតត្រូវបានគេប្រហារជីវិត (ជាចម្បងដោយ[[ចបជើងសេះ]]ដើម្បីសន្សំគ្រាប់) ហើយបានយកទៅកប់ក្នុង[[រណ្ដៅខ្មោចធំ]]ៗ ។ ក្នុងចំណោមមនុស្សរាប់ពាន់នាក់ដែលបានចូលទៅទួលស្លែងមានតែដប់ពីរនាក់ទេដែលគេដឹងថាបានរស់រានមានជីវិត ។

ចំនួនមនុស្សសរុបត្រឹមត្រូវដែលបានស្លាប់ជាលទ្ធផលនៃនយោបាយរបស់ខ្មែរក្រហមដែលត្រូវជជែកពិភាក្សាតទល់ ដូចជាហេតុនៃមរណភាពចំណោមអ្នកទាំងនោះដែលបានស្លាប់ ។ ការចូលទៅប្រទេសនេះកំឡុងការគ្រប់គ្រងរបស់ខ្មែរក្រហមគឺពិតជាមានកំហិតមែនទែន ។ នៅដើមទសវត្ស១៩៨០ របបបន្តុបដោយវៀតណាមដែលបានបន្តពីពួកខ្មែរក្រហមបានធ្វើការស្ទាបស្ទង់គ្រួសារជាតិមួយ ដែលបានរួមបញ្ចូលជាង៣,៣&nbsp;លាននាក់បានស្លាប់ ក៏ប៉ុន្តែពួកប្រវត្តិវិទូសម័យទំនើបជាច្រើនមិនចាត់ទុកថាជាចំនួនដែលអាចជឿទុកចិត្តបានទេ ។

ការស្រាវជ្រាវសម័យទំនើបបានរកឃើញរាប់ពាន់នៃរណ្ដៅខ្មោចធំៗពីសម័យខ្មែរក្រហមទូទាំងកម្ពុជា មាន១,៣៩&nbsp;លានសាកសពដែលបានប៉ាន់ប្រមាណ ។ ការសិក្សាផ្សេងៗបានប៉ាន់ប្រមាណចំនួនមរណភាពនៅរវាង៧៤០០០០នាក់និង៣០០០០០០នាក់ ភាគច្រើនបំផុតជាទូទៅរវាង១,៤&nbsp;លាន និង ២,២&nbsp;លាននាក់ ដែលប្រហែលជាពាក់កណ្ដាលនៃការស្លាប់ទាំងនោះគឺដោយសារតែការប្រហារជីវិត និងក្រៅពីនោះដោយសារការអត់ឃ្លាននិងជំងឺ ។<ref name="Mekong.net_deaths">{{cite web
  | last = Sharp
  | first = Bruce 
  | title = Counting Hell: The Death Toll of the Khmer Rouge Regime in Cambodia
  |date= April 1, 2005
  | url = http://www.mekong.net/cambodia/deaths.htm
  | accessdate =July 5, 2006 }}</ref>

[[នាយកដ្ឋានរដ្ឋសហរដ្ឋ]]និងនាយកដ្ឋានរដ្ឋបានផ្ដល់មូលនិធិដល់គម្រោងប្រល័យពូជសាសន៍កម្ពុជាយ៉េលដែលផ្ដល់ការប៉ាន់ស្មាននៃចំនួនមរណភាពសរុបដូចជា ១,២&nbsp;លាននាក់ និង ១,៧&nbsp;លាននាក់រៀងគ្នា ។ អង្គការ[[លើកលែងទោសអន្តរជាតិ]]ប៉ាន់ប្រមាណចំនួនមរណភាពសរុបដូចជា១,៤&nbsp;លាននាក់ ។ លោក[[រ៉ាដ់ដូលផ្វ៍ ចូសិបរ៉ាំមេល|រ.-ច.រ៉ាំមេល]] អ្នកវិភាគនៃការសម្លាប់នយោបាយនានាផ្ដល់នូវតួលេខ២លាននាក់ ។ អតីតមេដឹកនាំខ្មែរក្រហម ប៉ុល-ពតបានផ្ដល់តួលេខ៨០០០០០នាក់ និងឧបៈគាត់[[ខៀវ សំផន|ខៀវ-សំផន]]បាននិយាយថា១លាននាក់ត្រូវបានសម្លាប់ ។{{Citation needed|date=ខែវិច្ឆិកា២០០៧}}

== សហគមន៍សាសនានានា ==
មាត្រា២០នៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញ[[កម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ]]១៩៧៦បានធានាអោយមានសេរីភាពសាសនា ក៏ប៉ុន្តែក៏បានប្រកាសថា''សាសនាប្រតិកិរិយាទាំងអស់ដែលធ្វើអោយខូចប្រយោជន៍ដល់កម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ និង ប្រជាជនកម្ពុជាត្រូវបានហាមឃាត់ដាច់ខាត ។ ''ប្រហែល៨៥ភាគរយនៃប្រជាជនដើរតាមសាលា[[ថេរវាទ]]នៃ[[ពុទ្ធសាសនា]] ។ ព្រះសង្ឃពុទ្ធសាសនា៤០០០០ទៅ៦០០០០អង្គនៃប្រទេសនេះ ត្រូវបានចាត់ទុកដោយរបបនេះថាជាបញ្ញើប្រាណសង្គម (បរាសិតសង្គម) ដែលត្រូវដោះស្បង់និងបង្ខំចូលទៅក្នុងកងពលកម្ម ។ 

ព្រះសង្ឃជាច្រើនត្រូវបានប្រហារជីវិត វត្តអារាមនានាត្រូវបានបំផ្លិចបំផ្លាញ រឺក៏ប្រែទៅជារោងផ្ទុកឥវ៉ាន់ រឺក៏ គុកទៅវិញ ។ រូបបដិមានៃព្រះ[[ព្រះពុទ្ធគោត្តម|ពុទ្ធ]]ត្រូវបានបំផ្លិចបំផ្លាញនិងបោះចូលទៅក្នុងទន្លេនិងបឹងនានា ។ ប្រជាជនដែលត្រូវបានគេរកឃើញថាកំពុងបន់ស្រន់ រឺក៏ បញ្ចេញមនោសញ្ចេតនាសាសនាញយៗត្រូវបានគេយកទៅសម្លាប់ ។  សហគមន៍គ្រិស្តសាសនិកនិងមូស៊្លីមក៏ត្រូវបានធ្វើទុកបុកម្នេញថែមទៀតដែរ ពេលនោះពួកគេត្រូវបានដាក់ក្នុងជំពូកជាផ្នែកនៃសាសនាសាកលនិយមលោកខាងលិច ដែលកំពុងរារាំងវប្បធម៌និងសង្គមកម្ពុជា ។ 

មហាវិហារកាតូលិករ៉ូមនៅភ្នំពេញត្រូវបានគេកម្ទេចបំបាត់ចោលទាំងស្រុង ។ ពួកខ្មែរក្រហមបានបង្ខំពួកមូស៊្លីមអោយស៊ីសាច់ជ្រូក ដែលពួកគេដូចជាបានហាមឃាត់ ''([[ហារ៉ាម]]) ។'' ភាគច្រើននៃអ្នកណាដែលបដិសេធត្រូវបានសម្លាប់ ។ បព្វជិតគ្រិស្តសាសនានិងពួក[[អ៊ីម៉ាម]]ឥស្លាមត្រូវបានគេប្រហារជីវិត ។

== ពួកជនជាតិភាគតិច ==
ពួកខ្មែរក្រហមបានហាមប្រាមដោយបទបញ្ជាអត្ថិភាពនៃ[[ចិនកម្ពុជា|ជនជាតិចិន]] [[យួន]] [[ចាម]]ឥស្លាម និងពួកជនជាតិភាគតិច២០ដទៃទៀត ដែលរួមគ្នាទាំងអស់១៥%នៃប្រជាជននៅក្នុងការផ្ដើមនៃការគ្រប់គ្រងរបស់ខ្មែរក្រហម ។<ref name="specter">{{Cite book|title=ប្រផ្នូរនៃការប្រល័យពូជសាសន៍: ឃាតកម្មមនុស្សជាច្រើនក្នុងទស្សនៈវិស័យប្រវត្តិសាស្ត្រ|first=រ៉បបឺត|last=ជេលឡាថេលលី|first2=ប៊េន|last2=ខៀរណឹន|publisher=[[សារព័ត៌មានសាកលវិទ្យាល័យខាំប៊្រីខ]]|year=២០០៣|pages=៣១៣–៣១៤}}</ref>

រាប់ម៉ឺននាក់នៃជនជាតិយួនត្រូវបានរំលោភ កាត់អវៈយវៈ និងសម្លាប់នៅក្នុងការសម្លាប់រង្គាលដែលបានរៀបចំឡើងដោយរបបនេះ ។ ភាគច្រើនពួកអ្នកនៅរស់បានគេចខ្លួនទៅវៀតណាម ។ 

ពួក[[ចាម]] ជនភាគតិចឥស្លាមដែលគឺជាកូនចៅនៃពួកទេសន្តរប្រវេសន៍មកពីរដ្ឋបុរាណ[[ចាម្ប៉ា]]ត្រូវបង្ខំអោយត្រង់ត្រាប់តាមភាសានិងទំនៀមទម្លាប់[[ភាសាខ្មែរ|ខ្មែរ]] ។ សហគមន៍របស់ពួកគេ ដែលធ្លាប់មានប្រពៃណីប្លែកផ្សេងពីភូមិខ្មែរនានាត្រូវបានបែកបាក់គ្នា ។ ចាមបួនពាន់នាក់ត្រូវបានសម្លាប់ក្នុងស្រុកពីរនៃខេត្តកំពង់ចាមតែមួយ ។ ពួកជាតិភាគតិចសៀមដែលកំពុងរស់នៅជិតព្រំដែនថៃក៏ត្រូវបានគេធ្វើទុកបុកម្នេញដែរ ។ 

សភាពរបស់ចិនកម្ពុជាត្រូវបានពិពណ៌នាថាជា''គ្រោះមហន្តរាយដ៏អាក្រក់បំផុតជានិច្ចកាលធ្លាក់ទៅលើសហគមន៍ចិនណាមួយក្នុងអាស៊ីអាគ្នេយ៍ ។''<ref name="specter"/> [[ចិនកម្ពុជា|ខ្មែរកូនចៅចិន]]ត្រូវបានសម្លាប់រង្គាលដោយពួកខ្មែរក្រហមក្រោមការវិនិច្ឆ័យថាពួកគេ''ធ្លាប់កេងប្រវ័ញ្ចប្រជាជនខ្មែរ'' ។ <ref name="rpg"/> ពួកចិនតួយ៉ាងដូចជាពួកឈ្មួញ និងពួកចងការប្រាក់ ដូច្នេះហើយត្រូវបញ្ចូលជាមួយមូលធននិយម ។ ចំណោមខ្មែរ ពួកចិនក៏បានខកចិត្តចំពោះភាពដោយឡែក[[ពណ៌ស្បែក]]សជាង និងវប្បធម៌របស់ពួកគេ ។<ref>{{Cite book|title=ហេតុអ្វីបានជាពួកគេស្លាប់? កម្ពុជាក្នុងស្រមោលនៃការប្រល័យពូជសាសន៍|author=ហ៊ិនថឹន អាល់ឡិចស៊ែនដឺរ-លែបបឹន|publisher=[[សារព័ត៌មានសាកលវិទ្យាល័យកាឡឹផ្វនញ៉ា]]|year=២០០៥|page=៥៤}}</ref> គ្រួសារចិនរាប់រយត្រូវបានកៀងប្រមូលនៅឆ្នាំ១៩៧៨និងត្រូវបានប្រាប់ថាអោយពួកគេទៅតាំងទីលំនៅសាជាថ្មី ក៏ប៉ុន្តែត្រូវបានប្រហារជីវិតជាក់ជាមិនខានឡើយ ។<ref name="rpg">{{Cite book|title=របបប៉ុល-ពត: ជាតិសាសន៍ អំណាច និងការប្រល័យពូជសាសន៍ក្រោមរបបខ្មែរក្រហម|first=ប៊េន|last=ខៀរណឹន|publisher=[[សារព័ត៌មានសាកលវិទ្យាល័យយ៉េល]]|year=២០០៨|page=៤៣១}}</ref> នៅការផ្ដើមនៃការគ្រប់គ្រងរបស់ខ្មែរក្រហមនៅឆ្នាំ១៩៧៥ មានជនជាតិចិន៤២៥០០០នាក់នៅកម្ពុជា នៅចុងឆ្នាំ១៩៧៩ មាន២០០០០០នាក់ ។ បន្ថែមនោះ គឺជាក្រមជនជាតិដែលបានសម្លាប់ឥតមានជំនុំជម្រះដោយរដ្ឋាភិបាល ពួកចិនគឺជាពួកអ្នករស់នៅទីក្រុងដ៏លើសលប់ ដែលធ្វើអោយពួកគេងាយរងការឈឺចាប់ទៅនឹងស្ថានភាពជនបទនៃបដិវត្តន៍របស់ពួកខ្មែរក្រហម ។<ref name="specter"/> រដ្ឋាភិបាលនៃសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិនមិនបានប្រឆាំងតវ៉ានឹងការសម្លាប់ជនជាតិចិននៅកម្ពុជាឡើយ ។<ref>{{Cite book|title=ប្រវត្តិសាស្ត្រអាមេរិកអាស៊ីការតាំងចិត្តឡើងវិញ|first=សុឆេង|last=ចាន់|publisher=[[រ៉ូមែន & លិតថលភ្វៀល្ដ៍]]|year=២០០៣|page=១៨៩}}</ref>

នៅចុងទសវត្សឆ្នាំ១៩៨០ តិចតួចដែលគេបានដឹងអំពីនយោបាយរបស់ខ្មែរក្រហមឆ្ពោះទៅប្រជាជនកុលសម្ព័ន្ធនៅភាគឦសាន គឺពួក[[ខ្មែរលើ]] ។ ប៉ុល-ពតបានបង្កើតមូលដ្ឋានកុបកម្មនៅតំបន់កុលសម្ព័ន្ធនៃខេត្ត[[រតនគីរី]]នៅដើមទសវត្ស១៩៦០ ហើយគាត់អាចមានខ្មែរលើច្រើនគួរសមដែរ ដែលដើរតាម ។ ប្រជាជនជំនឿវិញ្ញាណនិយមដ៏លើសលប់ ដែលមានចំណងតិចតួចទៅនឹងវប្បធម៌ពុទ្ធសាសនានៃពួកខ្មែរដីទំនាប ពួកខ្មែរលើបានអាក់អន់ចិត្តការព្យាយាមរបស់ព្រះសីហនុដើម្បី''ធ្វើអោយ''ពួកគេ''មានអារ្យធម៌'' ។ អ្នកជំនាញការកម្ពុជាលោក[[សើរហ៊្សឹ ថ្យុង|សើរហ៊្សឹ-ថ្យុង]]កត់សំគាល់ថាការរៀបការទៅនឹងអ្នកកុលសម្ព័ន្ធគឺត្រូវចាត់ទុកថាជា''ភស្តុតាងចុងក្រោយនៃភក្ដីភាពឥតលក្ខខណ្ឌទៅនឹងបក្សនេះ ។'' ខៀវ-សំផនត្រូវបានរៀបការជាមួយនឹងស្ត្រីកុលសម្ព័ន្ធម្នាក់ ។

== ទំនាក់ទំនងអន្តរជាតិ ==

របប'កម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ'បានមានចំណងកាន់តែជិតស្និទជាមួយចិន (អ្នកនៅពីក្រោយខ្នងដ៏សំខាន់របស់ខ្លួន) ហើយនិងមានវិសាលភាពតិចតួចជាមួយ[[កូរ៉េខាងជើង]] ។ នៅឆ្នាំ១៩៧៧ ក្នុងសារមួយអបអរសាទរពួកសមមិត្តកម្ពុជានៅថ្ងៃអនុស្សាវរីយ៍ទី១៧នៃប.ក.ក. លោក[[គីម ជុងអ៊ីល|គីម-ជុងអ៊ីល]]បានអបអរសាទរប្រជាជនកម្ពុជាចំពោះការ''បានជម្រះ[...]ក្រុមចារជនប្រឆាំងបដិវត្តន៍ដែលបានធ្វើសកម្មភាពវិទ្ធង្សតនិង អនត្ថការ ''<ref>Jackson, Karl D. Cambodia 1977: gone to Pot – ''Asian Survey'', 1978. p 81</ref> មានតែចិន កូរ៉េខាងជើង អេហ៊្សីប អាល់បានី គុយបា ឡាវ វៀតណាម (រហូតដល់ខែធ្នូ១៩៧៧) រ៉ូម៉ានី និងយូហ្គោស្លាវីដែលមានបេសកកម្មទូតនៅភ្នំពេញ ។<ref>Jackson, Karl D. Cambodia 1977: gone to Pot – ''Asian Survey'', 1978. p 82</ref>

== ការដួលរលំនៃកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ ==
'''''{{main|សង្គ្រាមកម្ពុជា-វៀតណាម}}'''''
គ្មានមាតិការជាមួយការគ្រប់គ្រងកម្ពុជាទេ ពួកមេដឹកនាំខ.ក.ក៏បានសុបិន្តពីធ្វើអោយរស់រានចក្រភពអង្គរឡើងវិញឯមួយពាន់ឆ្នាំមុន ដែលបានគ្រប់គ្រងលើផ្នែកដ៍ធំៗនៃអ្វីដែលសម័យថ្ងៃនេះជាប្រទេសថៃ និង វៀតណាម ។ នេះបានពាក់ព័ន្ធនឹងការផ្ដើមការវាយប្រហារយោធាចូលទៅវៀតណាមខាងត្បូងដែលក្នុងនោះពួកអ្នកភូមិគ្មានអាវុធរាប់រយនាក់ត្រូវបានសម្លាប់រង្គាល ។

ភ្លាមៗបន្តបន្ទាប់ពីជ័យជម្នះខ្មែរក្រហមនៅឆ្នាំ១៩៧៥ មានការប្រទាញប្រទង់គ្នារវាងកងទ័ពខ្លួន និងកងកម្លាំងវៀតណាម ។ ឧប្បត្តិហេតុមួយចំនួនបានកើតឡើងនៅខែ ឧសភា ១៩៧៥ ។ ពួកខ្មែរបានផ្ដើមការវាយប្រហារលើកោះ[[កោះត្រល់|ភូគុក]] និង[[ថូចៅ]] ហើយបានរំលោភចូលទៅក្នុងខេត្តតាមព្រំដែនរបស់វៀតណាម ។ នៅចុងខែឧសភា នៅពេលតែមួយនោះសហរដ្ឋក៏បានបើកការវាយប្រហារអាកាសមួយប្រឆាំងនឹងរោងចក្រស្លប្រេងនៅឯ[[កំពង់សោម]] បន្តបន្ទាប់ពី[[ឧប្បត្តិហេតុម៉េយ៉ាគ្យូស]] កងកម្លាំងវៀតណាមបានដណ្ដើមយកកោះ[[កោះវ៉ៃ|ប៉ូឡូវ៉ៃ]]កម្ពុជា ។ 

ខែបន្តបន្ទាប់ ប៉ុល-ពត និង[[អៀង សារី|អៀង-សារី]]បានទៅទស្សនកិច្ច[[ហាណូយ]] ។ ពួកគាត់បានស្នើសុំអោយមានសន្ធិសញ្ញាមិត្តភាពមួយរវាងប្រទេសទាំងពីរ គំនិតមួយនោះបានជួបប្រទះជាមួយបដិសណ្ឋារកិច្ចគ្មានភាពកក់ក្ដៅពីពួកមេដឹកនាំវៀតណាម ។ ទោះបីជាពួកយួនបានដកចេញពីប៉ូឡូវ៉ៃនៅខែសីហាក៏ដោយ ក៏ឧប្បត្តិហេតុនានាបានបន្តតាមព្រំដែនឦសានកម្ពុជាដដែល ។ ក្នុងមេគំនិតនៃរបបភ្នំពេញ យួនរាប់ពាន់នាក់ក៏ត្រូវបានដេញចេញពីកម្ពុជាដែរ ។ 
[[Image:MayagüezIncident1.jpg|thumb|[[ឧប្បត្តិហេតុម៉េយ៉ាគ្យូស]]]]
ទំនាក់ទំនងរវាងកម្ពុជា និង វៀតណាមបានរីកចម្រើននៅឆ្នាំ១៩៧៦ ម្យ៉ាងមុនការកាន់កាប់របស់ប៉ុល-ពតមានការប្រកួតប្រជែងគ្នានៅខាងក្នុងបក្ស ។ នៅខែឧសភា ពួកអ្នកតំណាងកម្ពុជា និង វៀតណាមបានជួបជុំគ្នានៅភ្នំពេញដើម្បីបង្កើតឡើងនូវគណៈកម្មាការមួយដើម្បីដោះស្រាយការមិនយល់ស្របគ្នាខាងព្រំដែននានា ។ 

ពួកយួន យ៉ាងណាក៏ដោយ បានបដិសេធទទួលស្គាល់នូវសីមាពន្ធន៍សម័យអាណានិគមនៃព្រំដែនសមុទ្រ''[[ខ្សែប្រេវ្យ៉េ]]''រវាងប្រទេសទាំងពីរ ហើយការចរចារក៏បានបរាជ័យ ។ នៅចុងខែកញ្ញា ប៉ុន្តែពីរបីថ្ងៃមុនប៉ុល-ពតត្រូវបង្ខំអោយលាលែងជានាយករដ្ឋមន្ត្រី ការតភ្ជាប់ខាងអាកាសត្រូវបង្កើតឡើងរវាងភ្នំពេញ និងហាណូយ ។

ជាមួយនឹងប៉ុល-ពតត្រឡប់មកក្នុងជួរមុខនៃរបបនៅឆ្នាំ១៩៧៧ ស្ថានភាពបានកាន់តែដុនដានយ៉ាងឆាប់រហ័ស ។ ឧប្បត្តិហេតុរឹតតែខ្លាំងតាមបណ្ដោយព្រំដែនកម្ពុជាទាំងមូល ។ កងកម្លាំងខ្មែរក្រហមបានវាយប្រហារភូមិនានានៅតំបន់ព្រំដែន[[ថៃ]]ក្បែរ[[អរណ្យប្រទេស]] (អរណ្យប្រទេឝ) ។ ឃាតកម្មដ៏កាចសាហាវចំពោះពួកអ្នកភូមិថៃ រួមមានស្ត្រីនិងកុមារគឺដំបូងបានរាយការណ៍យ៉ាងទូលាយនូវភស្តុតាងជាក់ស្ដែងនៃភាពសហាវយង់ឃ្នងរបស់ខ្មែរក្រហម ។ ក៏មានឧប្បត្តិហេតុនានាជាច្រើនតាមបណ្ដោយព្រំដែន[[ឡាវ]]ដែរ ។ 

នៅពេលប្រហាក់ប្រហែលគ្នានេះដែរ ភូមិនានាក្នុងតំបន់ព្រំដែនវៀតណាមបានរងការវាយប្រហារសាជាថ្មី ។ ជាលំដាប់ វៀតណាមបានផ្ដើមការវាយប្រហារអាកាសប្រឆាំងនឹងកម្ពុជា ។ ក្នុងខែកញ្ញា ការវាយប្រហារព្រំដែនបានហុចលទ្ធផលចំនួនស្លាប់និងរបួសអសេនិកជនវៀតណាមជាច្រើនស្មើនឹង១០០០នាក់ ។ ខែបន្តបន្ទាប់ ពួកវៀតណាមបានវាយប្រហារតបតវិញក្នុងយុទ្ធនាការមួយដែលពាក់ព័ន្ធនឹងកម្លាំងនាយទាហាន២០០០០នាក់ ។ 

រដ្ឋមន្ត្រីការពារជាតិវៀតណាមលោកឧត្តមសេនីយ៍[[វ៉ ង្វៀនយ៉ាប|វ៉-ង្វៀនយ៉ាប]]បានប៉ាន់ស្មានខុសនូវសេចក្ដីតស៊ូនៃពួកខ្មែរក្រហម យ៉ាងណា ក៏ត្រូវតម្រូវអោយដាក់ទ័ពជំនួយបន្ថែម៥៨០០០នាក់នៅខែធ្នូដែរ ។ ថ្ងៃ៦មករា១៩៧៨ កម្លាំងរបស់លោកយ៉ាបបានចាប់ផ្ដើមដកទ័ពជាលំដាប់ពីទឹកដីកម្ពុជា ។ ពួកយួនមានជំនឿយ៉ាងច្បាស់លាស់ថាពួកគេ''បានបង្រៀនមេរៀនមួយ''ដល់ពួកខ្មែរ ក៏ប៉ុន្តែប៉ុល-ពតបានប្រកាសនេះ ជា''ជ័យជម្នះ''មួយហើយថែមទាំងធំជាង១៧មេសា ១៩៧៥ទៀត ។ អស់រយៈពេលច្រើនឆ្នាំ រដ្ឋាភិបាលវៀតណាមបានស្វះស្វែងដោយអសារបង់ដើម្បីបង្កើតទំនាក់ទំនាក់សន្តិភាពជាមួយរបបខ.ក. ។ ក៏ប៉ុន្តែផ្ទុយមកពួកមេដឹកនាំខ.ក.បានប៉ុនប៉ងធ្វើសង្គ្រាមទៅវិញ ។ នៅពីក្រោយភាពឆ្កួតវង្វេងដែលស្ដែងអោយឃើញនេះដាក់ការសន្មតយ៉ាងច្បាស់ថាចិនអាចនឹងឧបត្ថម្ភពួកខ.ក.ខាងយោធាដូចជានៅក្នុងជម្លោះមួយ ។

ដោយបានប្រឈមគ្នាជាមួយការបង្កើនភាពល្មោភសង្គ្រាមរបស់ខ្មែរក្រហម ពួកមេដឹកនាំវៀតណាមបានសម្រេចចិត្តនៅដើមឆ្នាំ១៩៧៨ដើម្បីជួយគាំទ្រការតស៊ូនៅខាងក្នុងទល់នឹងរបបប៉ុល-ពត ដែលជាលទ្ធផលនោះភូមិភាគបូព៌ាបានក្លាយជាចំណុចរួមនៃបដិកម្បនា ។ ភាពរំជួលខាងសង្គ្រាមបានឈានដល់កម្រិដ៏ចម្លែកខាងក្នុងកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ ។ នៅខែឧសភា១៩៧៨ មុនថ្ងៃការបះឡើងនៅភូមិភាគបូព៌ារបស់[[សោ ភឹម|សោ-ភឹម]] វិទ្យុភ្នំពេញបានប្រកាសថាបើសិនទាហានម្នាក់សម្លាប់បានវៀតណាមសាមសិបនាក់ អញ្ជឹងកងទ័ព២លាននាក់តែប៉ុណ្ណោះនឹងល្មមដើម្បីលុបបំបាត់ប្រជាជនវៀតណាម៥០&nbsp;លាននាក់ទាំងស្រុង ។ វាបង្ហាញថាពួកមេដឹកនាំនៅភ្នំពេញត្រូវដណ្ដើមយកជាមួយមហិច្ឆតាទឹកដីដ៏សម្បើម ជាឧ.ដើម្បីយក[[កម្ពុជាក្រោម]] តំបន់[[មេគង្គ|ដីសណ្ដទន្លេមេគង្គ]] ដែលពួកគេបានចាត់ទុកថាជាទឹកដីខ្មែរ ។ 

ការសម្លាប់រង្គាលជនជាតិយួន និងពួកអ្នកគាំទ្រខ្លួនដោយពួកខ្មែរក្រហមកាន់តែខ្លាំងឡើងនៅភូមិភាគបូព៌ាបន្ទាប់ពីការបះបោរខែឧសភា ។ នៅខែវិច្ឆិកា [[វ៉ន វេត|វ៉ន-វេត]]បានដឹកនាំរដ្ឋប្រហារមួយមិនបានសម្រេច ។ កាលណោះក៏មានខ្មែរនិងយួនរាប់ម៉ឺននាក់ដែលនិរទេសខ្លួនលើទឹកដីវៀតណាមដែរ ។ 

ថ្ងៃ៣ធ្នូ ១៩៧៨ [[វិទ្យុហាណូយ]]បានប្រកាសការបង្កើត[[រណសិរ្សសង្គ្រោះជាតិកម្ពុជា]] (រ.ស.ជ.ក.) ។ នេះគឺជាក្រុមមួយដែលមានកំណើតពីការនិរទេសនៃកុម្មុយនិស្តនិងមិនមែនកុម្មុយនិស្តដែលបានចែករំលែកវិសមានចិត្តទៅនឹងរបបប៉ុល-ពត និងមានការពឹងពាក់ស្ទើរតែទាំងស្រុងលើការគាំទ្រ និង ការការពាររបស់វៀតណាម ។ រ.ស.ជ.ក.បានផ្ដល់លក្ខណៈដូចគ្នា បើមិនមែនជាភាពពិតជាក់ស្ដែងនៃភាពស្របច្បាប់ចំពោះការលុកលុយកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យរបស់វៀតណាម និងចំពោះការបង្កើតឡើងជាបន្តបន្ទាប់នូវរបបរណបខ្លួននៅភ្នំពេញនោះទេ ។ 

នៅខណៈពេលនោះដែរ នៅឆ្នាំ១៩៧៨ដដែលបានធ្វើអោយកាន់តែខ្លាំងឡើង ការចូលចិត្តតស៊ូរបស់កម្ពុជាក្នុងតំបន់ព្រំដែនបានឈានហួសចំណុចផ្ដើមនៃការអត់អោនអោយបានរបស់ហាណូយ ។ អ្នកបង្កើតនយោបាយវៀតណាមបានរើសយកដំណោះស្រាយយោធា ហើយនៅថ្ងៃ២២ធ្នូ វៀតណាមបានផ្ដើមការវាយលុករបស់ខ្លួនជាមួយនិងចេតនាក្នុងការផ្ដួលរំលំកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ ។ កងកម្លាំង១២០០០០នាក់ដែលប្រកបដោយអង្គភាពថ្មើរជើងនិងពាសដែករួមផ្សំ ជាមួយនិងការគាំទ្រកាំភ្លើងធំដ៏ខ្លាំងក្លាផង បានធ្វើដំណើរទៅខាងលិចចូលទៅកាន់ទីជនបទនៃខេត្តភាគអាគ្នេយ៍របស់កម្ពុជា ។ រួមគ្នាដែរ កងទ័ពវៀតណាមនិងរណសិរ្សសង្គ្រោះជាតិបានវាយប្រហារទៅលើពួកខ.ក.នៅថ្ងៃ ២៥ ធ្នូ ។

បន្ទាប់ពីយុទ្ធនាការដប់ប្រាំពីរថ្ងៃ ភ្នំពេញបានធ្លាក់ទៅពួកវៀតណាមដែលកំពុងតែរុលមកនៅថ្ងៃ ៧មករា ១៩៧៩ ប៉ុល-ពត និង ពួកមេដឹកនាំសំខាន់ៗដំបូងឡើយបានភៀសខ្លួនទៅជិតព្រំដែនថៃ ។ បន្ទាប់ពីការបង្កើតការទាក់ទងជាមួយរដ្ឋាភិបាលជាច្រើន ពួកគេអាចប្រើថៃជាតំបន់ធ្វើអោយមានសុវត្ថិភាពសម្រាប់ការកសាងនិងប្រតិបត្តិការបាការដ្ឋានដាច់ស្រយាលថ្មីក្នុងតំបន់ការពារតាមព្រៃភ្នំនៃបរិមណ្ឌលរបស់កម្ពុជា ប៉ុល-ពត និង ពួកមេដឹកនាំខ្មែរក្រហមដទៃទៀតបានប្រមូលអង្គភាពខ្លួនជាក្រុមឡើងវិញ ហើយបានចេញបញ្ជារើសកងទ័ពថ្មី និងបានបញ្ឆេះអុជអាលកុបកម្មអោយស្វិតស្វាញឡើងវិញប្រឆាំងនឹងរបបកាន់អំណាចដូចដែលពួកគេបានធ្វើរួចហើយនៅទសវត្ស១៩៦០ ។ 

ភ្លាមៗនោះ យ៉ាងណាៗ ការលុកលុយរបស់វៀតណាមបានបំពេញគោលបំណងខ្លួនក្នុងការផ្ដួលរំលំអំណាចផ្ដាច់ការដ៏គម្រក់និងហិង្សាយ៉ាងចម្លែកខុសគេ ។ រដ្ឋការថ្មីមួយនៃពួកអតីតយុទ្ធជនខ្មែរក្រហមក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់ហាណូយភ្លាមៗ ក៏បានបង្កើតឡើង (ជាអ្នកដែលកំពុងគ្រប់គ្រងរហូតដល់បច្ចុប្បន្ន) ហើយវាបានកំណត់អំពីការប្រជែងគ្នា ទាំងក្នុងស្រុកនិងអន្តរជាតិ ជាមួយពួកខ្មែរក្រហមដែលជារដ្ឋាភិបាលស្របច្បាប់របស់កម្ពុជា ។ 

សន្តិភាពនៅតែឃ្វាងប្រទេសជាតិដែលបំផ្លិចបំផ្លាញដោយសង្គ្រាម យ៉ាងណាៗក៏ដោយ និងទោះបីជាកុបកម្មនេះបង្កើតជាចលនាឡើងដោយពួកខ្មែរក្រហមបានឃើញថាមិនអាចផ្ដួលរំលំរបបថ្មីដែលគ្រប់គ្រងដោយវៀតណាមនៅភ្នំពេញបានឡើយ វាមិនត្រឹមតែប៉ុណ្ណោះបានទុកអោយប្រទេសនេះជារដ្ឋប្រកបដោយអសន្តិសុខជានិច្ច ។ រដ្ឋការថ្មីនេះត្រូវបានបន្តុបឡើងដោយកងកម្លាំងយោធាវៀតណាមដ៏រឹងមាំ និងការប្រឹងប្រែងប្រឹក្សាខាងអសេនិក (ស៊ីវិល) ។ 

តាមរយៈព្រឹត្តិការណ៍នានាក្នុងទសវត្ស១៩៨០បានបន្តមក មុនការកាន់កាប់សំខាន់នៃរបបថ្មីដែលបានរស់រានឡើង កំពុងតែស្ដារនូវសេដ្ឋកិច្ច និងកំពុងតែប្រយុទ្ធនឹងកុបកម្មរបស់ខ្មែរក្រហមតាមមធ្យោបាយយោធា និងតាមមធ្យោបាយនយោបាយ ។  ការលើកតម្កើងនៃសកម្មភាពពើបប្រទះនូវភាពចាំបាច់ទាំងនេះ ហើយនិងការកសាងស្ថាប័ននានាត្រូវបានពិពណ៌នាក្នុងអត្ថបទបន្តបន្ទាប់ក្នុងតំណ[[ប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ|ប្រវត្តិសាស្ត្រកម្ពុជា]] ។

== លទ្ធផល ==
=== រដ្ឋាភិបាលចម្រុះកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ ===
មហាសន្និបាតស.ប.ជ..បានបោះឆ្នោតច្រើនលើសលប់អោយពួកខ.ក.ដើម្បីអោយទទួលបានកៅអីខ្លួននៅស.ប.ជ. ។ កៅអីនេះត្រូវកាន់កាប់ដោយ[[ជួន ប្រសិទ្ធិ|ជួន-ប្រសិទ្ធិ]] កម្មាភិបាលចាស់របស់ប៉ុល-ពត និងអៀង-សារីកាលសម័យនិស្សិតរៀននៅប៉ារីសនិងម្នាក់ក្នុងចំណោមពួកអ្នកចូលរួមសមាជលើកទីពីរប.ប.ប.ក.ឆ្នាំ១៩៦០ ។ កៅអីនេះគឺត្រូវបានទទួលក្រោមឈ្មោះ 'កម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ' រហូតដល់ឆ្នាំ១៩៨២ និងក្រោយមក '[[រដ្ឋាភិបាលចម្រុះកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ]]' រហូតដល់ឆ្នាំ១៩៩៣ ។

តាមរយៈអ្នកសារព័ត៌មាន[[អ៊ីលីហ្សាបេត បេខ្ខឺរ|អ៊ីលីហ្សាបេត-បេខ្ខឺរ]] អតីតទីប្រឹក្សាសន្តិសុខជាតិស.រ.[[ហ៊្ស្បីខញូ ប្រឹសហ្សឹសហ្សឹនស្គី|ហ៊្ស្បីខញូ-ប្រឹសហ្សឹសហ្សឹនស្គី]]បាននិយាយថានៅឆ្នាំ១៩៧៩ ''ខ្ញុំបានលើកទឹកចិត្តអោយពួកចិនគាំទ្រប៉ុល-ពត ។ ប៉ុលពតគឺជាអ្វីមួយគួរអោយស្អប់ខ្ពើម ។ យើងមិនអាចគាំទ្រគាត់ទៀតបានទេ ក៏ប៉ុន្តែចិនអាចធ្វើបាន។"<ref>Elizabeth Becker, [http://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=9C01E3D9153CF934A25757C0A96E958260 Pol Pot's End Won't Stop U.S. Pursuit of His Circle], ''New York Times'', April 17, 1998.</ref> លោកប្រឹសហ្សឹសហ្សឹនស្គីបានបដិសេធរឿងនេះ ដោយសរសេរថាពួកចិនបានកំពុងជួយប៉ុល-ពត ''ដោយគ្មានជំនួយ រឺ ការជម្រុញណាមួយណាពីសហរដ្ឋឡើយ ។''<ref>Zbigniew Brzezinski, [http://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=9B0DE4DA163FF931A15757C0A96E958260 China Acted Alone], Letters, ''New York Times'', April 22, 1998.</ref>

ចិន ស.រ. និងប្រទេសលោកខាងលិចដទៃទៀតបានប្រឆាំងនូវការវាតទីឥទ្ធិពលវៀតណាម និង សូវៀតក្នុងឥណ្ឌូចិន និងបដិសេធទទួលស្គាល់[[កម្ពុជាក្រោមការកាន់កាប់របស់វៀតណាម (១៩៧៩-១៩៨៩)|សាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតកម្ពុជា]]ជារដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាស្របច្បាប់ ដោយអះអាងថាជារដ្ឋអាយ៉ងដែលបានបន្តុបឡើងដោយកងទ័ពវៀតណាម ។ ចិនបានប្រមែប្រមូលជំនួយយោធាទៅអោយពួកខ្មែរក្រហម ដែលក្នុងទសវត្ស១៩៨០បានបង្ហាញថាជាកងកម្លាំងកុបកម្មដ៏អង់អាចបំផុត គ្រានោះសហរដ្ឋបានគាំទ្រជាសាធារណៈដល់លទ្ធភាពមិនមែនកុម្មុយនិស្តទល់នឹងស.ប.ក. [[រដ្ឋការរីហ្គឹន]]បានយល់ស្រប$៥&nbsp;លានជាជំនួយទៅ[[រណសិរ្សរំដោះជាតិប្រជាជនខ្មែរ|រ.រ.ជ.ប.ខ.]]សាធារណរដ្ឋ ដែលដឹកនាំដោយអតីតនាយករដ្ឋមន្ត្រីលោក[[សឺន សាន|សឺន-សាន]] និង[[កងទ័ពជាតិសីហនុនិយម|ក.ជ.ស.]] ជាស្លាបប្រដាប់អាវុធនៃគណបក្ស[[ហ៊្វុនស៊ិនប៉ិច]]សីហនុនិយម ។ 

រ.រ.ជ.ប.ខ. ដែលកាលណោះកំពុងតែខ្វះខាតកម្លាំងយោធាបើធៀបទៅនឹងពួកខ្មែរក្រហម បានបញ្ជាការជនស៊ីវិលដែលដើរតាម(រហូតដល់២៥០០០០) ចំណោមពួកជនភៀសខ្លួនក្បែរព្រំដែនថៃ-កម្ពុជាដែលបានរត់គេចចេញពីរបបខ.ក. ។ ហ៊្វុនស៊ិនប៉ិចបានប្រយោជន៍ពីភក្ដីភាពខ្មែរកសិករជាប្រពៃណីទៅនឹងរាជបល្ល័ង្កនិងប្រជាប្រិយភាពដែលល្បីសុះសាយរបស់ព្រះសីហនុនៅជនបទ ។ 

ក្នុងប្រតិបត្តិការ កម្លាំងយោធានៃក្រុមមិនមែនខ.ក.ខាងក្នុងប្រទេសកម្ពុជាគឺមានតិចតួចនៅឡើយ ថ្វីត្បិតតែជំនួយខាងមូលនិធិនិងស៊ីវិលរបស់ខ្លួនជារឿយៗធំជាងពួកខ.ក. ក៏ដោយ ។ រដ្ឋការ[[ម៉ាហ្គ្រេត ថាច់ឆឺរ|ថាច់ឆឺរ]]និងរីហ្គែនទាំងពីរបានគាំទ្រពួកកុបករដោយសម្ងាត់ ជាមួយសព្វាវុធ និងទីប្រឹក្សាយោធាក្នុងការបង្កើតអង្គភាព[[កងកម្លាំងពិសេស (កងទ័ពសហរដ្ឋ)|កន្តឹបបៃតង]]និង[[សេវាអាកាសពិសេស]] ដែលគ្រាន់បានបង្រៀនបច្ចេកទេសអនត្ថការក្នុងជំរុំក្នុងប្រទេសថៃតែប៉ុណ្ណោះ ។

ពួកអ្នករិះគន់ដូចជាអង្គការ[[ឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្ស]]បានពោលអះអាងថានយោបាយស.រ.មានប្រតិកូល ដែលជំទាស់មិនគាំទ្រពួកខ្មែរក្រហម ស.រ.បានគាំទ្រជាបន្តនូវការទទួលស្គាល់របស់ស.ប.ចំពោះ[[រដ្ឋាភិបាលចម្រុះកម្ពុជាធិបតេយ្យ]]ដែលមានតែស្រមោល (រ.ច.ក.ប.បានបង្កើតនៅឆ្នាំ១៩៨២) ជារដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាស្របច្បាប់ ទោះបីការពិតទៅថាសម្ព័ន្ធមិត្តត្រីភាគីក៏មានពួកខ្មែរក្រហមដែរនោះ ។ រដ្ឋាភិបាលស.រ.បានថ្លែងថានឹងរ៉ាប់រងខាងពួកក្រុមដែលមិនមែននៅក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់រដ្ឋាភិបាលដែលគាំទ្រដោយវៀតណាម (រួមមានពួកខ្មែរក្រហមផង) តាមរយៈជំនួយមនុស្សធម៌និងយោធា ។<ref>{{cite web|url=http://www.country-studies.com/cambodia/coalition-government-of-democratic-kampuchea.html |title=Cambodia Coalition Government of Democratic Kampuchea |publisher=Country-studies.com |accessdate=February 27, 2009}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.cato.org/pubs/pas/pa074.html |title=U.S. Aid to Anti-Communist Rebels: The "Reagan Doctrine" and Its Pitfalls |publisher=Cato.org |accessdate=February 27, 2009}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.hrw.org/reports/1989/WR89/Cambodia.htm |title=Cambodia |publisher=Hrw.org |accessdate=February 27, 2009}}</ref>

=== ទីបញ្ចប់នៃរ.ច.ក.ប. និង ខ្មែរក្រហម ===
បេសកកម្ម[[ការថែរក្សាសន្តិភាព|ថែរក្សាសន្តិភាព]]ដឹកនាំដោយស.ប.មួយ ដែលធ្វើឡើងចាប់ពីឆ្នាំ១៩៩១-៩៥បានស្វះស្វែងដើម្បីបញ្ចប់អំពើហិង្សាក្នុងប្រទេសនេះនិងបង្កើតប្រព័ន្ធរដ្ឋាភិបាលប្រជាធិបតេយ្យតាមរយៈការបោះឆ្នោតថ្មីៗ ។ ទសវត្ស១៩៩០បានឃើញការធ្លាក់ចុះគួរអោយកត់សម្គាល់ក្នុងសកម្មភាពកុបកម្ម ទោះបីដូច្នេះ ក៏ពួកខ្មែរក្រហមក្រោយមកទៀតធ្វើការវាយប្រហាររបស់ខ្លួនសាជាថ្មីប្រឆាំងនឹងរដ្ឋាភិបាលនេះដែរ ។ ដូចគ្នា[[វៀតណាម]]បានផ្ដាច់ចេញពីការពាក់ព័ន្ធដោយផ្ទាល់ក្នុង[[កម្ពុជា]] រដ្ឋាភិបាលអាចចាប់ផ្ដើមបែកចេញពីចលនាខ.ក.ដោយការបង្កើតអោយមានសន្តិភាពផ្ដល់អោយពួកអ្នកមន្ត្រីរាជការថ្នាក់ទាបៗ ។ ខ្មែរក្រហមគឺជាសមាជិកតែមួយគត់នៃរ.ច.ក.ប.បានបន្តការប្រយុទ្ធបន្តបន្ទាប់ពីការអនុវត្តការផ្សះផ្សារឡើងវិញ ។ អង្គការនយោបាយពីរផ្សេងទៀតដែលបង្កើតឡើនូវសម្ព័ន្ធភាពរ.ច.ក.ប.បានបញ្ចប់ការតស៊ូប្រដាប់អាវុធហើយបានក្លាយជាផ្នែកមួយនៃការដំណើរការនយោបាយដែលបានចាប់ផ្ដើមជាមួយការបោះឆ្នោតក្នុងឆ្នាំ១៩៩៣ ។<ref>{{cite web|url=http://www.un.org/Depts/dpko/dpko/co_mission/unamicbackgr.html |title=United Nations Advance Mission In Cambodia (Unamic) – Background |publisher=United Nations  |accessdate=February 27, 2009}}</ref> 

ក្នុងឆ្នាំ១៩៩៧ ប៉ុល-ពតបានបញ្ជាអោយមានការប្រហារជីវិតដៃស្ដាំរបស់គាត់ ស៊ុន-សេនចំពោះការប៉ុនប៉ងការចរចារសន្តិភាពជាមួយរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ។ នៅឆ្នាំ១៩៩៨ ប៉ុល-ពតខ្លួនឯងបានស្លាប់ ហើយពួកមេដឹកនាំខ.ក.សំខាន់ៗដទៃទៀត[[ខៀវ សំផន|ខៀវ-សំផន]]និង[[អៀង សារី|អៀង-សារី]]បានចុះចាញ់ទៅរដ្ឋាភិបាល[[ហ៊ុន សែន|ហ៊ុន-សែន]] ក្នុងការដោះដូរចំពោះការរួចខ្លួនពីការកាត់ទោស ដែលទុកអោយ[[តាម៉ុក]]ជាមេបញ្ជាការកងកម្លាំងខ្មែរក្រហមតែឯង គាត់ត្រូវបានគេឃុំខ្លួននៅឆ្នាំ១៩៩៩ចំពោះ''[[ឧក្រិដ្ឋកម្មប្រឆាំងមនុស្សជាតិ]] ។'' អង្គការនេះបានបញ្ឈប់លែងមានជាសារវន្ត ។

=== ការងើបឡើងវិញ និង ការកាត់ទោស ===
តាំងពីឆ្នាំ១៩៩០មក កម្ពុជាបានប្រែបន្តិចម្ដងៗដូចដើមឡើងវិញ ខាងប្រជាសាស្ត្រ និងសេដ្ឋកិច្ច ពីរបបខ្មែរក្រហម ទោះបីយ៉ាងណាក៏ដោយ ក៏របួសចិត្តសាស្ត្រធ្វើអោយជះឥទ្ធិពលដល់ក្រុមគ្រួសារកម្ពុជាជាច្រើន និងសហគមន៍និរប្រវេសន៍មួយចំនួន ។  រដ្ឋាភិបាលថ្មីនេះបង្រៀនតិចតួចអំពីភាពសាហាវយង់ឃ្នងរបស់ខ្មែរក្រហមនៅតាមសាលា ។ កម្ពុជាមានប្រជាជនក្មេងៗច្រើន និងនៅឆ្នាំ២០០៥ បីភាគបួននៃប្រជាជនកម្ពុជាក្មេងៗមែនទែនដែលនៅចងចាំប៉ុន្មានឆ្នាំនៃសម័យខ្មែរក្រហម ។ ក្មេងៗជំនាន់ក្រោយត្រឹមតែស្គាល់ខ្មែរក្រហមតាមរយៈពាក្យសម្ដីចេញពីមាត់ឪពុកម្ដាយ និងមនុស្សដែលមានវ័យចាស់ៗជាងពួកគេ ។ 
[[Image:Tuolsleng1.JPG|thumb|left|[[សារមន្ទីរប្រល័យពូជសាសន៍ទួលស្លែង]] [[ភ្នំពេញ]]]]
ក្នុងឆ្នាំ១៩៩៧ កម្ពុជាបានបង្កើតកម្លាំងការងារជំនុំជម្រះខ្មែរក្រហមដើម្បីជំនុំជម្រះពួកមេដឹកនាំដែលនៅសេសសល់ចំពោះឧក្រិដ្ឋកម្មសង្គ្រាមនិងឧក្រិដ្ឋកម្មផ្សេងៗប្រឆាំងមនុស្សជាតិ ក៏ប៉ុន្តែការដំណើរការនៅយឺតយ៉ាវ សំខាន់ដោយសារតែរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជារបស់អតីតកម្មាភិបាលខ្មែរក្រហមលោក[[ហ៊ុន សែន|ហ៊ុន-សែន]] ទោះបីយ៉ាងណាដើមកំណើតរបស់រដ្ឋាភិបាលនេះជារបបដែលមានវៀតណាមនៅពីក្រោយខ្នងនៅទសវត្ស១៩៨០ ដែលស្ទាក់ស្ទើរដើម្បីនាំយកពួកមេដឹកនាំខ្មែរក្រហមធ្វើការជំនុំជម្រះ ។ 

កង្វះខាតការផ្ដល់មូលនិធិបានរំខានដល់ប្រតិបត្តិការនេះ ហើយរដ្ឋាភិបាលបាននិយាយថាដោយសារតែសេដ្ឋកិច្ចខ្សត់ខ្សោយ និងការខកខានខាងហិរញ្ញវត្ថុផ្សេងៗ អាចត្រឹមតែលៃលកការផ្ដល់មូលនិធិមានកំណត់សម្រាប់សាលាក្ដីនេះប៉ុណ្ណោះ ។ ប្រទេសជាច្រើន រួមមាន ឥណ្ឌា និង ជប៉ុន បានស្ម័គ្រចិត្តរួមជាមួយការផ្ដល់មូលនិធិបន្ថែម ក៏ប៉ុន្តែនៅខែមករា២០០៦ តុល្យភាពពេញលេញនៃការផ្ដល់មូលនិធិនៅមិនទាន់បានជំនួសនៅឡើយ ។  

មិនថ្វីទេ កម្លាំងការងារបានចាប់ផ្ដើមការងាររបស់ខ្លួន និងបានចំណាយទ្រព្យនៃអគារពីរនៅលើដីរបស់ទីបញ្ជាការជាន់ខ្ពស់របស់[[កងយោធពលខេមរភូមិន្ទ]] (ក.យ.ខ.ភ.) នៅ[[ខេត្តកណ្ដាល]]ដែលគ្រាន់តែនៅជាយក្រុងភ្នំពេញប៉ុណ្ណោះ ។ កម្លាំងការងារសាលាក្ដីតម្រូវអោយចំណាយការហ្វឹកហ្វឺនចៅក្រម និងពួកសមាជិកសាលាក្ដីដទៃដែលសេសសល់ពីឆ្នាំ២០០៦ មុនពេលការជំនុំជម្រះជាក់ស្ដែងត្រូវប្រារព្ធធ្វើឡើង ។<ref>http://www.cambodia.gov.kh/krt/english/</ref> នៅខែ២០០៦ [[អគ្គលេខាធិការសហប្រជាជាតិ]] លោក[[កូភ្វី អាណាន់|កូភ្វី-អាណាន់]]បានជ្រើសរើសចៅក្រមប្រាំពីររូបសម្រាប់ការកាត់ក្ដីពួកមេដឹកនាំខ្មែរក្រហម ។ 

នៅខែឧសភា២០០៦ រដ្ឋមន្ត្រីយុត្តិធម៌ លោក[[អង់ វង្សវឌ្ឍនា|អង់-វង្សវឌ្ឍនា]]បានប្រកាសថាអង្គជំនុំជម្រះជាន់ខ្ពស់បំផុតរបស់កម្ពុជាយល់ព្រមអោយមានចៅក្រមកម្ពុជា និងស.ប.៣០រូបដើម្បីធ្វើជាប្រមុខលើសាលាក្ដីប្រល័យពូជសាសន៍នេះសម្រាប់ពួកមេដឹកនាំខ្មែរក្រហមដែលនៅរស់រានមានជីវិត ។ អ្នកធ្វើទារុណកម្មខ្មែរក្រហមដ៏សំខាន់ [[កាំង ហ្គេកអ៊ាវ|កាំង-ហ្គេកអ៊ាវ]]ដែលត្រូវគេស្គាល់ថាឌុច និងអតីតអ្នកបញ្ជាការនៃគុកស២១ដែលគេស្គាល់គ្រប់ៗគ្នា បានបន្តការជំនុំជម្រះចំពោះឧក្រិដ្ឋកម្មប្រឆាំងមនុស្សជាតិនៅថ្ងៃ ១៧ កុម្ភៈ ២០០៩ ។ វាគឺជាករណីទីមួយហើយដែលមានពាក់ព័ន្ធនឹងកម្មាភិបាលរបស់ប៉ុល-ពតជាន់ខ្ពស់ បីទសវត្សបន្ទាប់ពីការបញ្ចប់របបមួយដែលត្រូវបានគេស្ដីបន្ទោសចំពោះមរណភាព១,៧&nbsp;លាននាក់នៅកម្ពុជា ។ <ref>{{cite web|last=Schuettler |first=Darren |url=http://news.yahoo.com/s/nm/20090217/wl_nm/us_cambodia_rouge |title="Killing Fields" torturer on trial in Cambodia |publisher=News.yahoo.com|accessdate=February 27, 2009|archiveurl=http://web.archive.org/web/20090221010346/news.yahoo.com/s/nm/20090217/wl_nm/us_cambodia_rouge|archivedate=February 21, 2009}} {{Dead link|date=តុលា២០១០|bot=H3llBot}}</ref>

==ការចោទសួរតាមផ្លូវច្បាប់ដែលទាក់ទងនឹងស្ថានភាពនៃមរណភាពនៅកម្ពុជាជាការប្រល័យពូជសាសន៍==
កាលណោះព្រឹត្តិការណ៍នានានៅកម្ពុជាបានត្រូវគេពិចារណាយ៉ាងទូលំទូលាយជាការប្រល័យពូជសាសន៍ និងយោងដូច្នេះ អ្នកខ្លះបានលើកឡើងថាការស្លាប់នៅកម្ពុជាមិនសមនិយមន័យនៃការប្រល័យពូជសាសន៍ឡើយនៅក្នុង[[អនុសញ្ញាលើការបង្ការនិងទណ្ឌកម្មនៃឧក្រិដ្ឋកម្មប្រល័យពូជសាសន៍]] ។<ref>សហប្រជាជាតិ' [[អនុសញ្ញាលើការបង្ការនិងទណ្ឌកម្មនៃឧក្រិដ្ឋកម្មប្រល័យពូជសាសន៍|ដំណោះស្រាយមហាសន្និបាត២៦០]] (អនុសញ្ញាលើការបង្ការនិងទណ្ឌកម្មនៃឧក្រិដ្ឋកម្មប្រល័យពូជសាសន៍) ស្នើសុំថា “ក្រុមជាតិ ជនជាតិ ពូជសាសន៍ រឺ សាសនា” ត្រូវបានគេកំណត់ទុកចំៗចាត់ទុកថាជាការប្រល័យពូជសាសន៍ ។ ខ្មែរក្រហមមិនសមនឹងនិយមន័យខាងច្បាប់នេះទេ ដោយហេតុថាប្រជាជនទាំងអស់ រួមមានពួកខ្មែរក្រហមខ្លួនឯង ក៏ត្រូវបានកំណត់ទុកស្មើគ្នាដែរ ។ ដូច្នេះសហប្រជាជាតិ និង [[អង្គជំនុំជម្រះវិសាមញ្ញនៃតុលាការកម្ពុជា|អង្គជំនុំជម្រះវិសាមញ្ញក្នុងតុលាកាកម្ពុជា (អ.ជ.វ.ត.ក.)]]ក៏មាន ដូចគ្នានៅខែធ្នូ២០០៩ ត្រឹមតែទទួលបន្ទុកពីរដោយឡែកៗជាមួយ ''ការប្រល័យពូជសាសន៍'' សម្រាប់ការកំណត់គោលដៅជនជាតិ[[វៀតណាម]] និងពួកឥស្លាមសាសនិកជនជាតិ[[ចាម]] ។([http://www.google.com/hostednews/ap/article/ALeqM5gXssZ7V8pKg42hqegCKtdB4TPyZgD9CKDBH80 មើល AP])   ជំនួសវិញ ភាគច្រើនត្រូវទទួលបន្ទុកជាមួយ[[ឧក្រិដ្ឋកម្មសង្គ្រាម]] [[ឧក្រិដ្ឋកម្មប្រឆាំងមនុស្សជាតិ]] [[អនុសញ្ញាសឺរណែវ#ការបំបែកផ្នូរ|ការបំបែកផ្នូរនៃអនុសញ្ញាសឺរណែវ]] [[មនុស្សឃាត]] [[ទារុណកម្ម]] និង[[ការធ្វើទុកបុកម្នេញខាងសាសនា]] ។([http://www.yale.edu/cgp/ មើល])([http://www.cambodiatribunal.org/tribunal-background/charged-persons--persons-of-interest.html មើលផងដែរ])</ref>


== ប្រព័ន្ធកុំព្យូទ័រ ==


កុំព្យូទ័រគឺជាឧបករណ៍ដែលអាចត្រូវបានណែនាំឱ្យអនុវត្តការសំណុំបំពានប្រតិបត្តិការដោយស្វ័យប្រវត្តិនព្វន្ធឬឡូជីខលមួយ។ សមត្ថភាពនៃកុំព្យូទ័រទៅតាមលំដាប់នៃការប្រតិបត្ដិការដែលហៅថាកម្មវិធីមួយដែលធ្វើឱ្យកុំព្យូទ័រយ៉ាងខ្លាំងអនុវត្តទៅជួរធំទូលាយនៃភារកិច្ច។ កុំព្យូទ័របែបនេះត្រូវបានប្រើជាប្រព័ន្ធគ្រប់គ្រងមួយសម្រាប់ពូជធំទូលាយណាស់នៃឧបករណ៍ឧស្សាហកម្មនិងអតិថិជន។ នេះរួមបញ្ចូលទាំងឧបករណ៍គោលបំណងពិសេសធម្មតាដូចជាចង្ក្រានកំដៅម្ហូបនិងការត្រួតពិនិត្យពីចម្ងាយឧបករណ៍ដូចជាមនុស្សយន្តរោងចក្រឧស្សាហកម្មនិងការរចនាកុំព្យូទ័របានជួយនោះទេប៉ុន្តែនៅក្នុងឧបករណ៍គោលបំណងទូទៅដូចកុំព្យូទ័រផ្ទាល់ខ្លួននិងឧបករណ៍ចល័តដូចជាទូរស័ព្ទទំនើប។ អ៊ិនធឺណិត្រូវបានរត់នៅលើកុំព្យូទ័រហើយវាបានភ្ជាប់រាប់លាននាក់នៃកុំព្យូទ័រផ្សេងទៀត។
ចាប់តាំងពីឆ្នាំដងបុរាណ, ឧបករណ៍ដោយដៃធម្មតាដូចជា abacus ដែលបានជួយប្រជាជនក្នុងការធ្វើការគណនា។ ដើមបដិវត្តន៍ឧស្សាហកម្ម, ឧបករណ៍មេកានិចមួយចំនួនត្រូវបានសាងសង់ឡើងដើម្បីប្រើភារកិច្ចធុញទ្រាន់យូរមកហើយ, ដូចជាការណែនាំលំនាំសម្រាប់កីតម្បាញ។ ម៉ាស៊ីនអគ្គិសនីទំនើបបានមានឯកទេសគណនាអាណាឡូកក្នុងដើមសតវត្សទី 20 ។ ម៉ាស៊ីនគណនាឌីជីថលដំបូងអេឡិចត្រូនិត្រូវបានបង្កើតឡើងក្នុងអំឡុងពេលសង្រ្គាមលោកលើកទី II ។ ល្បឿនអំណាចនិង versatile នៃកំព្យូទ័របានកើនឡើងច្រើននិងជាបន្តចាប់តាំងពីពេលនោះមក។

Conventionally, កុំព្យូទ័រសម័យទំនើបដែលមានធាតុយ៉ាងហោចណាស់មួយដំណើរការជាធម្មតាជាអង្គភាពដំណើរការកណ្តា (CPU) និងសំណុំបែបបទមួយចំនួននៃការចងចាំ។ ធាតុដំណើរការអនុវត្ដនព្វន្ធនិងប្រតិបត្តិការឡូជីខលនិងអង្គភាពលំដាប់លំដោយនិងការត្រួតពិនិត្យអាចផ្លាស់ប្តូរលំដាប់នៃការប្រតិបត្ដិការឆ្លើយតបទៅនឹងពត្រូវបានរក្សាទុក។ ឧបករណ៍គ្រឿងកុំព្យូទ័ររួមបញ្ចូលទាំងឧបករណ៍បញ្ចូល (ក្តារចុចកណ្តុរយ៉យស្ទីក, ល), ឧបករណ៍ទិន្នផល (អេក្រង់ម៉ូនីទ័រ, ម៉ាស៊ីនបោះពុម្ព, ជាដើម) និងឧបករណ៍បញ្ចេញ / បញ្ចូលដែលអនុវត្តមុខងារទាំងពីរ (ឧ, ការច់ស្គ្រីឆ្នាំ 2000 សម័យ) ។ ឧបករណ៍គ្រឿងកុំព្យូទ័រអនុញ្ញាតឱ្យពទៅនឹងត្រូវបានយកមកពីប្រភពខាងក្រៅហើយពួកគេបានអនុញ្ញាតឱ្យប្រតិបត្ដិការនេះលទ្ធផលនៃការដើម្បីត្រូវបានរក្សាទុកនិងទៅយក។
ផ្នែករឹងកុំព្យូទ័រគឺជាបណ្ដុំនៃសមាសភាគរាងកាយដែលបង្កើតប្រព័ន្ធកុំព្យូទ័រមួយ។ ផ្នែករឹងកុំព្យូទ័រគឺជាផ្នែករាងកាយឬសមាសភាគនៃកុំព្យូទ័រដូចជាម៉ូនីទ័រ, ក្តារចុច, ការផ្ទុកទិន្នន័យកុំព្យូទ័រ, កាតក្រាហ្វិកកាតសំឡេង, motherboard និងដូច្នេះនៅលើទាំងអស់ដែលជាវត្ថុរូបីយ។ [1] ដោយផ្ទុយ, កម្មវិធីនេះគឺជាការណែនាំដែលអាចត្រូវបានរក្សាទុកនិងដំណើរការដោយផ្នែករឹង។
[[File:Acer Aspire 8920 Gemstone.jpg|x81px]][[File:Columbia Supercomputer - NASA Advanced Supercomputing Facility.jpg|x81px]][[File:Intertec Superbrain.jpg|x81px]]<br />[[File:2010-01-26-technikkrempel-by-RalfR-05.jpg|x79px]][[File:Thinking Machines Connection Machine CM-5 Frostburg 2.jpg|x79px]][[File:G5 supplying Wikipedia via Gigabit at the Lange Nacht der Wissenschaften 2006 in Dresden.JPG|x79px]]<br />[[File:DM IBM S360.jpg|x77px]][[File:Acorn BBC Master Series Microcomputer.jpg|x77px]][[File:Dell PowerEdge Servers.jpg|x77px]]

កុំព្យូទ័រ Desktop គឺជាកុំព្យូទ័រផ្ទាល់ខ្លួនបានរចនាឡើងសម្រាប់ការប្រើប្រាស់ធម្មតានៅទីតាំងតែមួយនៅលើឬនៅជិតតុមួយឬតុដោយសារតែការតម្រូវឱ្យមានទំហំនិងអំណាចរបស់ខ្លួន។ ការកំណត់រចនាសម្ព័ន្ធទូទៅបំផុតមានករណីដែលជាម្ចាស់ការផ្គត់ផ្គង់ថាមពល, motherboard (ក្រុមប្រឹក្សាភិបាលសៀគ្វីមួយដែលបានបោះពុម្ពដោយមានការ microprocessor ជាអង្គភាពដំណើរការកណ្តា (CPU), ការចងចាំ, រថយន្តក្រុង, និងសមាសធាតុអេឡិចត្រូនិផ្សេងទៀត), ការផ្ទុកថាស (ជាធម្មតាមួយឬថាសរឹងបន្ថែមទៀត ដ្រាយ, ដ្រាយឌីសអុបទិក, ហើយនៅក្នុងម៉ូដែលដ្រាយថាសមួយដើមថាសទន់); ក្តារចុចនិងកណ្តុរសម្រាប់ការបញ្ចូល; និងម៉ូនីទ័រកុំព្យូទ័រនិងជាញឹកញាប់ម៉ាស៊ីនបោះពុម្ពសម្រាប់លទ្ធផលមួយ។ ករណីនេះអាចនឹងត្រូវបានតម្រង់ទិសផ្ដេកឬបញ្ឈរនិងបានដាក់ទាំងក្រោម, នៅក្បែរឬនៅលើកំពូលនៃតុមួយ។
ផ្នែករឹងកុំព្យូទ័រគឺជាបណ្ដុំនៃសមាសភាគរាងកាយដែលបង្កើតប្រព័ន្ធកុំព្យូទ័រមួយ។ ផ្នែករឹងកុំព្យូទ័រគឺជាផ្នែករាងកាយឬសមាសភាគនៃកុំព្យូទ័រដូចជាម៉ូនីទ័រ, ក្តារចុច, ការផ្ទុកទិន្នន័យកុំព្យូទ័រ, កាតក្រាហ្វិកកាតសំឡេង, motherboard និងដូច្នេះនៅលើទាំងអស់ដែលជាវត្ថុរូបីយ។ [1] ដោយផ្ទុយ, កម្មវិធីនេះគឺជាការណែនាំដែលអាចត្រូវបានរក្សាទុកនិងដំណើរការដោយផ្នែករឹង។

[[File:Typing example.ogv|thumb|upright=1.4|Typing on a computer keyboard.]]
[[File:Backlit keyboard.jpg|thumb|upright=1.4|Backlit keyboard]]
==ក្តារចុចកុំព្យូទ័រ==
នៅក្នុងកុំព្យូទ័រ, ក្តារចុចកុំព្យូទ័រមួយគឺជាឧបករណ៍ម៉ាស៊ីនអង្គុលីលេខបែបដែលប្រើការរៀបចំរបស់ប៊ូតុងឬគ្រាប់ចុចមួយដើម្បីធ្វើជាដងថ្លឹងមេកានិចឬប្តូរអេឡិចត្រូនិ។ បន្ទាប់ពីការធ្លាក់ចុះនៃកាតកណ្តាប់ដៃនិងកាសែតក្រដាស, អន្តរកម្មតាមរយៈការក្តារចុច teleprinter បែបក្លាយជាឧបករណ៍បញ្ចូលសំខាន់សម្រាប់កុំព្យូទ័រ។

ក្តារចុចជាធម្មតាមានតួអក្សរឆ្លាក់ឬបោះពុម្ពលើគ្រាប់នេះ (ប៊ូតុង) ហើយចុចគ្នានៃកូនសោមួយជាធម្មតាត្រូវគ្នាទៅនឹងនិមិត្តសញ្ញាដែលបានសរសេរតែមួយ។ ទោះជាយ៉ាងណា, ដើម្បីផលិតនិមិត្តសញ្ញាមួយចំនួនតម្រូវឱ្យមានការបន្ទាន់និងកាន់កូនសោជាច្រើនក្នុងពេលដំណាលគ្នាឬក្នុងលំដាប់។ ខណៈពេលដែលគ្រាប់ចុចក្តារចុចភាគច្រើនផលិតតួអក្សរលេខឬសញ្ញា (តួអក្សរ), គ្រាប់ចុចផ្សេងទៀតឬចុចគ្រាប់ចុចដំណាលគ្នាអាចផលិតសកម្មភាពឬប្រតិបត្តិពាក្យបញ្ជាកុំព្យូទ័រ។

ទោះបីជាមានការអភិវឌ្ឍន៍នៃឧបករណ៍បញ្ចូលជាជម្រើសដូចជាការទទួលស្គាល់កណ្តុរ, អេក្រង់, ឧបករណ៍ប៊ិច, ការទទួលស្គាល់តួអក្សរនិងសំឡេង, ក្តារចុចនេះនៅតែជាឧបករណ៍ដែលបានប្រើជាទូទៅបំផុតសម្រាប់ (មនុស្ស) បញ្ចូលលេខដោយផ្ទាល់ពីទិន្នន័យចូលទៅក្នុងកុំព្យូទ័រ។

ក្នុងការប្រើប្រាស់ធម្មតា, ក្តារចុចត្រូវបានប្រើជាចំណុចប្រទាក់ធាតុអត្ថបទដើម្បីវាយអត្ថបទនិងលេខទៅជាកម្មវិធីវាយអត្ថបទ, កម្មវិធីនិពន្ធអត្ថបទឬកម្មវិធីផ្សេងទៀត។ នៅក្នុងកុំព្យូទ័រទំនើប, ការបកស្រាយការចុចគ្រាប់ចុចនោះត្រូវបានជាទូទៅបានចាកចេញទៅកម្មវិធី។ ក្តារចុចកុំព្យូទ័រមួយខុសប្លែកគ្នាពីការចុចគ្រាប់ចុចរាងកាយនិងរាយការណ៍រាល់ផ្សេងទៀតទាំងអស់ដើម្បីចុចគ្រាប់ចុចកម្មវិធីបញ្ជានេះ។ ក្តារចុចត្រូវបានគេប្រើសម្រាប់ការលេងហ្គេមកុំព្យូទ័រទាំងជាមួយក្តារចុចទៀងទាត់ឬដោយប្រើក្តារចុចដែលមានលក្ខណៈពិសេសការលេងហ្គេមពិសេសដែលអាចពន្លឿនការបន្សំគ្រាប់ចុចខ្វាច់មួយចំនួនត្រូវបានគេប្រើជាញឹកញាប់។ ក្តារចុចត្រូវបានប្រើផងដែរដើម្បីផ្តល់នូវពាក្យបញ្ជាដើម្បីឱ្យប្រព័ន្ធប្រតិបត្តិការរបស់កុំព្យូទ័រដូចជាការរួមបញ្ចូលគ្នាជំនួស-ការត្រួតពិនិត្យលុប-ប្រព័ន្ធប្រតិបត្តិការ Windows ", ដែលបាននាំមកនូវបង្អួចភារកិច្ចឬបិទម៉ាស៊ីន។ ការចំណុចប្រទាក់បន្ទាត់ពាក្យបញ្ជាគឺជាប្រភេទមួយនៃចំណុចប្រទាក់អ្នកប្រើប្រតិបតិ្តការទាំងស្រុងតាមរយៈក្តារចុចឬឧបករណ៍ផ្សេងទៀតធ្វើការងារមួយ។

==សូមមើលផងដែរ==
*[[សាធារណរដ្ឋខ្មែរ]]
*[[កម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ]]
*[[វាលពិឃាត]]
*[[វាលពិឃាត (កុន)]] ល្ខោនភាពយន្តប៊្រីតធិឝ
*''[[ដំបូង ពួកគេសម្លាប់ឪពុកខ្ញុំ]]'' ដោយ[[លួង អ៊ុង|លួង-អ៊ុង]] (Loung Ung)
*[[សាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតកម្ពុជា]]

== ឯកសារយោង ==
{{reflist|2}}