Žórłowy tekst za HTML5 sej wobhladać

'''HTML5''' je hišće njewudate dalewuwiće woznamjenjenskeje rěče [[Hypertext Markup Language|HTML]] (aktualna: wersija 4.01).

== Nastaće ==

Prěni namjet za HTML5 bu najprjedy w srjedźišću lěta 2004 wot [[Web Hypertext Application Technology Working Group|WHATWG]] pod mjenom '''Web Applications 1.0''' wozjewjeny.

Na kóncu lěta 2006 je [[Tim Berners-Lee]] připowědźił, zo budźe nowa dźělowa skupina nastać, kotraž ma HTML dale wuwiwać.<ref>Tim Berners-Lees Blogeintrag „Reinvent HTML“ https://web.archive.org/web/20070609092703/http://dig.csail.mit.edu/breadcrumbs/node/166</ref> Z tym je so [[World Wide Web Consortium|W3C]] konkurencu w swójskim domje tworił, dokelž tu tež na HTML-podobnej rěči [[XHTML]] 2.0 dźěłaja, čisce XML-bazowany format zo by strony woznamjenił.

Mjez nowembrom 2006 a měrcom 2007 bu tohodla eksistowace dźělowe skupiny při [[World Wide Web Consortium|W3C]] přetworjene. Nowa HTML-dźělowa skupina ma rěč wuwić, kotrež so na klasiskej HTML-syntaksy orientuje, ale so tež móže jako XML-formulowanje wužiwa. Nimo toho matej rěčnej warianće jara podobne zwobraznjenje rěče w składźišću<!-- Speicherabbildung der Sprache--> zmóžnić (t.r. reprodukcija přez [[Document Object Model|DOM]]). Prawdźepodobnje sej su tu hižo z naćiskom [[Web Hypertext Application Technology Working Group|WHATWG]] z mysličku hrali, přetož tutón je tutu směrnicu k tutym časowym dypku hižo dopjelnił.

We wothłosowanju w meji 2007 su čłonojo HTML-dźěłoweje skupiny rozsudźili, zo so budźe specifikacija '''Web Applications 1.0''' [[Web Hypertext Application Technology Working Group|WHATWG]] jako startowy dypk k diskusiji a dalewuwiću wot [[Hypertext Markup Language|HTML]] wužiwać.<ref>Rezultat wothłosowanja wo prašenju hač WHATWG-naćiski (HTML 5 resp. Web Applications 1.0 a Web Forms 2.0) jako startowy dypk dźěłoweje skupiny ma słužić. http://www.w3.org/2002/09/wbs/40318/htmlbg/results</ref>

Dnja 22. januara 2008 je [[World Wide Web Consortium|W3C]] prěni working draft (dźěłowy naćisk) wot HTML5 wozjewjeny.<ref>Nowinska zdźělenka wo wozjewjenju prěnjeho HTML5-dźěłoweho naćiska. http://www.w3.org/2008/02/html5-pressrelease</ref> Dnja 10. junija 2008 sćěhowaše druhi dźěłowy naćisk, do kotryž bu prěni raz Web-Forms-2.0-specifikacija zwjazana; dnja 12. februara 2009 třeći; dnja 23. apryla štwórty.

Specifikacija sam na tym wobkedźbuje, zo wěste wotrězki su bóle dozrawjene hač druhe. Wot bóle zrałych nowowuwićow so někotre hižo w aktualnych wersijach wobhladowakow wobsahuja a so směja wuraznje wužiwać.<ref>WHATWG-wotmołwa na prašenju hdy HTML-5-features so směja wužiwać. http://wiki.whatwg.org/wiki/FAQ#When_will_we_be_able_to_start_using_these_new_features.3F</ref>

== Cile ==

HTML5 so chce eksistowace specifikacije (HTML 4.01, XHTML 1.0 a DOM 2 HTML) narunać. Naćisk definuje tohodla tři rěčne formy: HTML5, XHTML 5 a DOM 5.

Při nastaću HTML-dźěłoweje skupiny bu postajene, kotre cile so maja a što specifikacija ma wobsahować.<ref>Zaměr w załoženskim dokumenće HTML-dźěłoweje skupiny. http://www.w3.org/2007/03/HTML-WG-charter#deliverables</ref> Krótki a njedospołny přehlad:

* Rěč kotraž so je z HTML 4.01 wuwiła.
** Tuta rěč so dyrbi jako klasiski HTML, jako XML-formulěrowanje a jako DOM-zwobraznjenje wužiwać.
** Za wariantu na bazy wot klasiskeho HTML ma nastroj za přepruwowanje na zmylki k dispoziciji stać.
** DOM-zwobraznjenje rěče dyrbi [[Programowanska tykačka|programowanske tykački]] k dynamiskemu dźěłu z tutej rěču wobsedźeć.
* Tykački za dźěło ze zwjazanymi multimedijowymi wobsahami
* atd.

Jako prěni zjawny dźěłowy naćisk je HTML-dźěłowa skupina mjeztym „[http://www.w3.org/TR/html-design-principles/ HTML Design Principles]“ (přetworjenske principy rěče) wozjewiła. Tute wobsahuja dalše cile a směrnicy, na zakładźe kotrychž so ma rozsudźić, hač so něšto stare polěpšić móže abo hač so něšto nowje wuwiwać ma. W poslednim padźe su směrnicy, što nowowuwiće dyrbi móc (na př. alternatiwny wobsah za multimedijowe objekty k dispoziciji stajić).

== Natwar ==

Aktualna HTML-wersija (4.01) bu w lěću 1997 k W3C-poručenju wuzwolena a definuje jenož rěč jako SGML-nałoženje. K HTML 4.01 so přidružli w poslednich lětach dalše poručenja, na př. [[Extensible Markup Language|XML]] a [[Document Object Model|DOM]].

HTML 4.01 bu z pomocu wot XML nowo formulěrowany, z kotrehož je XHTML 1.0 nastał. Wobej rěči wobsedźitej přisamom identiski wokabular. Nimo toho bu na DOM-bazy HTML-DOM specificěrowany, kotryž je dynamisku manipulaciju wot HTML-dokumentow dowolił.

Jako wuslědk tutych mnoholičbnych wozjewjenjow su tři specifikacije, kotrež so z HTML, XHTML a DOM zaběraja.

HTML 5 to změni. Aktualny naćisk njedefinuje jenož HTML 5 jako swójsku rěč, ale powšitkowny wokabular, kotryž je jako HTML, XHTML a jako DOM-zwobraznjenje wužitne.

Cil je, rozdźěle mjez wuraženjemi rěče pomjeńšić a lěpše zhromadne dźěło komponentow docpěć.

<!-- njezrozumliwe === HTML5 ===

HTML je hač do wersije 4.01 [[Standard Generalized Markup Language|SGML]]-wužiće, ale disponuja sam moderne wobhladowaki nad žadne „woprawdźite“ SGML-parsery, ale jenož nad HTML- resp. tag-soup-parsery. Tohodla so njemóžeja wěste syntaktiske SGML-prawidła w HTML nałožić. Nimo toho maja wobhladowaki rozdźělne nahlady, kak HTML-parser funguje.

HTML5 spyta dlěje na SGML njebazować; město toho definuje so swójska HTML-syntaksa definuje, kotrež so drje na klasiskim, SGML-inspirowanym HTML orientuje, ale tež wobłuki <!--Bereiche--> kaž wothladanje zmylkow znowa definować. Runje při tym spyta specifikacija, so na hižo eksistowacych implementěrowanjach wobhladowakow orientować, při čimž syntaksa wostanje wróćo kompatibelna. Tak budu wobhladowaki drje změny wotměć, při čimž da so rěč w rozdźělnych wobhladowakach<!--browserweit--> identisce předźěłać, ale tež dźensa hižo hodźa so wjele HTML-5-features znajmjeńša teoretisce (dokelž hišće njeimplementěrowane) wot aktualnych wobhladowakow předźěłać. -->

=== XHTML 5 ===

Specifikacija wot XHTML 1.0 dowoli pod wobkedźbowanjom někotrych prawidłow, dokumenty tuteje wersije z medijowym typom text/html rozposyłać. To je nuzne, zo bychu so XHTML-dokumenty tež wot wobhladowakow kaž Microsoft Internet Explorera a Lynx předźěłać hodźeli (wone so potom pak jako HTML předźěłaja).

W praksy eksistuja někotre rozdźěle mjez „woprawdźitym“ XHTML a tajkim XHTML, kotryž so jako text/html rozposyła. HTML5 so chce tute rozdźěle pomjeńšić zo by bjezproblemowy přechad mjez rěčnymi wariantami zmóžnił.

XHTML 5 je XML-format a podleži jako tajki prawidłam wo předźěłanju wot XML-dokumentow. Na tute nima HTML5-dźěłowa skupina žanu wliw, dokelž so kompromisy za HTML-formulěrowanje a DOM činja.

To woznamjeni na př., zo w XML dowolene sam začinjace wašnje pisanja prózdnych elementow w HTML5 budźe dowolene, hačrunjež po HTML 4.01 interpretowane je zmylk.

WHATWG je stronu z rozdźělemi mjez HTML5 a XHTML 5 wudźěłał. Hlej <ref>Rozdźěle mjez HTML 5 a XHTML 5 http://wiki.whatwg.org/wiki/HTML_vs._XHTML</ref>.

=== DOM 5 ===
<!--
Cyłkowna HTML-5-specifikacija je přez DOM-terminologiju geprägt. 
-->
Wězo su nic wšě wužiwarscy agenća (zwobraznjenske programy, pytanske mašiny) DOM-kmane, HTML 5 definuje pak tež, kak so dyrbja tute programy zadźeržeć, jeli wone na HTML-5-dokumenty storka.

Dokumentowy objektowy model sam nazhoni tohorunja přiměrjenja a rozšěrjenja w specifikaciji.

Přichodnje maja wšě HTML-elementy (na rozdźěl wot XHTML-elementy nad žadyn mjenowy rum njedisponuja) XHTML-mjenowemu rumej (http://www.w3.org/1999/xhtml) słušeć.

=== Rěčny wobjim ===

HTML5 definuje mnoholičbne elementy a atributy, kotrež hodźa so jako jadro rěče wobhladować. Přirunajomne je tuto z HTML-4.01-wariantu ''strict''.

Specifikacija chce pak přichodnje tež definować, kak so maja starše elementy a atributy předźěłać. Přetož HTML-5-wobhladowak ma tež bjezproblemowy z hižo eksistowacymi websydłami trjebać móc, kotrež njebuchu z prawidłami tuteje rěče pisane.

To woznamjenja: njeschwalene elementy a atributy su to dale a njesmědźa so wužiwać. Jeli so bychu pak wužiwać, da by wobhladowak kaž wotmyslene předźěłać. Cyłe by přirunajomne z HTML-4.01-wariantu ''transitional''.

== Rozdźěle k HTML 4.01 ==
Dotal wočakujomne rozdźěle su:

=== Strukturowace elementy ===

;article
:article-element wobda njewotwisny wotrězk, kotryž pak w konteksće k prjedownikowym elementam steji. Z tym su na př. powěsćowe nastawki, blogowe abo forumowe zapiski měnjene.
;aside
:Woznamjeni wobsah, kotryž so tematisce k wobdawacemu wobsahej hodźi, ale nic direktnje k tomu słuša. Politiski powěsćowy tekst by w aside-elemenće prěčne wotkazy k podobnym powěsćam wobsahować móhł.
;dialog
:Specielnje za dialogy zawjedźeny element.
;figure
:figure-element dowoli, wěsty medium (na př. wobrazy, wideja atd.) z wobrazowym podpisom wuhotować.
;footer
:footer-element definuje spódnju linku za aktualny wotrězk (na př. w article-elemenće) a da na př. informaciju wo awtorje abo wudźěłanskim času teksta.
;header
:header-element definuje hłowny wobłuk za aktualny wotrězk (na př. w section-elemenće). Nimo nadpisa móže tež dalše informacije, na př. wersijowe daty wobsahować.
;nav
:Tutón element wobda nawigaciski wobłuk. Z tym su nic jenož wotkazy k druhim stronam websydła měnjene, ale na př. tež wotkazy kotrež na wotrězki znutřka dokumenta pokazuja (kaž we Wikipediji).
;section
:section-element grupěruje tematisce zwisowacy wobsah a wobsedźi zwjetša hłowny a spódni wobłuk. Na zakładźe typiskeho websydła bychu přikłady za section-element předstajenski, powěsćowy a kontaktowy wobłuk.

=== Elementy za zwobraznjenje datow ===

;audio, video
:Audijowe a widejowe dataje so maja přichodnje z tutymi elementami wjazać. HTML5 staji k tutym elementam někotre tykačka hotowe, na př. zo by předstajenje<!--Wiedergabe--> wodźić móhł.
;embed
:Z embed-elementom so maja nałoženja a interaktiwne wobsahi zasadźić. Element je standardowanje dotal proprietarneho elementa.
;mark
:mark-element zwobrazuje wuzběhnjeny tekst. To njeje k zaměnjenju z akcentowanymi tekstami. Město toho dźe tu na př. wo tekst, kotryž wot pytanskeje mašiny bu namakany a bu widźomnje markěrowany, tak zo da so skoku wot wužiwarjow a jich zwobrazowanskich programow namakać.
;meter
:meter-element podźěl swojemu maksimumej napřećo staji. Móžeja wužiwać tutón element na př. zo by pokazowali, kak dobry je pytanski rezultat přirunajo z pytanskim słowom, kak dobry bu hódnoćeny produkt přirunajo z najlěpšim hódnoćenjom atd.
;source
:Z tutym elementom hodźa so za medijowy element rozdźělne žórła podać, z kotrychž zwobrazowanski program přihódne wupyta.
;time
:time-element so wužiwa, zo by časowe podaća wuznamjenił a časowe podaća z metadaty wuhotował, tak zo móže wobhladowak z tym na př. interaktiwny kalender napłodźić.

=== Nałoženske elementy ===

;canvas
:canvas-element płodźi rysowanski powjerch na kotrymž hodźi so z pomocu DOM-metodow rysować. Specifikacija přewidźi jenož dwudimensionalny rysowanski powjerch, wuchadźi pak wot toho, zo so bychu přichodnje tež třidimensionalne konteksty zawjesć móhli.
;progress
:progress-element reprodukuje postup wěsteho nadawka. Element so tež z DOM wodźi. Nałoženske přikłady su na př. postup při wjacestronskim naprašowanju.

=== Formulary ===

WHATWG a W3C dźěłaja hromadźe na dalšej specifikaciji, mjenowana '''Web Forms 2.0''', kotraž ma z HTML znate formulary rozšěrić. Tuta specifikacija je hižo jara dozrawjena a so ma do HTML-5-specifikacije zasadźić, jeli tuta tež je bóle zrała. Web Forms 2.0 přinjese na př. tute nowe features:

* Nowe inputowe typy, na př. za e-mejlki, internetowe adresy, časowe podaća atd., tak zo hodźa so tute wot wobhladowaka pruwować.
* Inputowe pola hodźa so jako nuzne polo definować
* Inputowe templaty hodźa so wudźěłać a dynamisce přidać (na př. zo by so skazanski formular wo móžne zapiski rozšěrił).
* Datowe lisćiny, na př. zo by přestajomny kontrolowy objekt płodźił z kotrymž so móže na př. sylnosć zwuka audio abo video-elementa postajić.
<!--* Klärung wie [[Cascading Style Sheets|CSS]]-Eigenschaften sich auf Formularelemente auswirken.
-->
=== Znowa definowane elementy ===

WHATWGej je jasnje, zo wěste elementy, kotrež jenož prezentaciju słuža, njemóžeja so wjace wobeńć. Tohodla buchu tute elementy znowa definowane, zo by jich nałoženju wotpowědowali a jich mysl wšěm wužiwarjam spřistupnili.

;i
:Prjedy płodźeše element kursiwny tekst. Nětko so maja z tym teksty woznamjenić, kotrež so zwučenje kursiwnje pisaja, na př. tekst w druhim hłosowym abo rozpołoženskim połoženju, mysle, mjena łódźow atd.
;b
:Prjedy formatowaše element tekst jako tučny. Nětko so ma z tym tekst woznamjenić, kotryž so ma drje stilistisce wuzběhnyć, ale žane wažniši wuznam nima ahč zbytk teksta, na př. klučowe słowa, produktowe mjena atd.
;em
:Tutón element dale tekst woznamjeni, kotryž so ma akcentować. Akcentowanje so zesylni nětko tola, jeli tutón element so do sebje přetyzkuje<!--verschachtelt wird-->.
;hr
:Słužiše najprjedy płodźenju dźělaceje linije. Nětko symbolizuje tuta dźělaca linija tematiski łamanje <!--Umbruch--> mjez wotstawkami.
;small
:Prjedy bu z tym tekst mjeńšo hač normalnje formatowany. Nětko so ma małko ćišćane <!--Kleingedrucktes--> z tym woznamjenić, na př. pokazki na awtorske prawo, njelěpšiny <!--durch Sternchenreferenzierung-->, prawowe wobmjezowanja.
;strong
:Prjedy woznamjenješe tute woznamjenjenje sylne akcentowanje. Tute so nětko wot přetyzkowanych <!--verschachtelten -->em-elementow přezwa. strong-element woznamjeni nětko wulku wažnosć.

=== Zaso dowolene elementy ===

Atribut <code>start</code> ol-elementa a atribut <code>value</code> li-elementa stej nětko zaso dźěl jadra rěče <!--Kernsprache-->, dokelž njejsu wot prezentacionelneje přirody.

=== Nowe DOM-metody ===

Nimo metodow za wodźenje wot audio- a video-elementow bu tež nowa metoda z mjenom getElementsByClassName přidata. Tuta metoda namaka wšě elementy w dokumenće, kotrež jako klasa argumentowe mjeno wobsedźa (při tym su tež wjacore klasowe podaća móžne). Wona so hižo wot někotrych skriptowych bibliotekow k dispoziciji staji, ale we wobhladowaku implementowana wersija by móhła nadawk zwjetša spěšnišo a bóle eficientnje wukonjeć.

=== Wotstronjene elementy a atributy ===

Sćěhowace elementy buchu wotstronjene:

* acronym
** Město toho so ma jenož dale abbr-element za skrótšenki wužiwać, dokelž je bóle powšitkowny a acronym-element móže jeničce runje tak małko wjelestronski akronymy reprodukować<!--wiedergeben-->.
* big
* tt

Tež někotre atributy buchu wotstronjene. Sylnje bu kritizowane w tutym nastupanju falowanje atributow <code>summary</code> <code>header</code>-elementa a <code>axis</code>, kotrež maja tabele bóle přistupne činić. Dokelž specifikacija pak hišće je naćisk, je njejasnje, hač so tute atributy hišće přidawaja.

W XHTML 5 ([[Internet Media Type|Mime-Type]] ''application/xhtml+xml'' ) njeje <code>noscript</code>-element wjace dowoleny, dokelž elementowy model njeje z XML-předźěłanskimi prawidłami zjednoćomny. W HTML 5 (Mime-Type ''text/html'') je <code>noscript</code> dale dowoleny.<ref>Noscript-element w specifikaciji [http://www.w3.org/TR/html5/semantics.html#the-noscript-element No-Scriptelement w specifikaciji]</ref>

== Nóžki ==
<references/>

== Wotkazy ==
* [http://www.w3.org/html/wg/html5/ Aktualny naćisk HTML5-specifikacije w jednostronskej W3C-wersiji] {{ref-en}}
* [http://www.whatwg.org/specs/web-apps/current-work/multipage/ Aktualny naćisk wot HTML5 w wjacestronskej WHATWG-warianće] {{ref-en}}
* [http://www.whatwg.org/specs/web-forms/current-work/ Web-Forms-2.0-specifikacija při WHATWG] {{ref-en}}
* [http://www.w3.org/TR/html5/forms.html#forms Web Forms 2.0 při W3C] {{ref-en}}
* [https://web.archive.org/web/20090428070517/http://www.xhtml.com/de/future/x-html-5-versus-xhtml-2/ Přirunanje wot HTML5 a XHTML 2.0]
* [http://lists.w3.org/Archives/Public/www-html/2007Jun/0008.html Satiriska E-Mail] wo času po dospołnjenja wot HTML5 {{ref-en}}.

{{Nawigaciska lajsta W3C-standardy}}
{{DEFAULTSORT:Html5}}
<!--[[Kategorie:IT-Standard]]
[[Kategorija:World Wide Web]]
[[Kategorie:Webanwendung]]-->
<!--[[Kategorija:Datenformat]]
[[Kategorie:Web-Entwicklung]]-->

[[Kategorija:Woznamjenjenske rěče]]
[[Kategorija:HTML]]