Brontekst bekijken van Merapi

{{Infobox berg
| naam = Merapi
| afbeelding = Blethrow merapi1.jpg
| onderschrift = De Merapi in 2005
| hoogte = 2910
| ligging = [[Midden-Java]] ([[Indonesië]])
| type = [[Actieve vulkaan|Actieve]] [[stratovulkaan]]
| laatsteuitbarsting = 07 augustus 2021<ref name="nu">{{Citeer web|url= 
https://nos.nl/l/2393127|titel=Dorpen rond Indonesische vulkaan bedekt onder laag as na uitbarsting|taal=nl |datum=08 augustus 2021 |uitgever=Nos.nl |bezochtdatum=08 augustus 2021}}</ref>
| nummer = 263250
| mapname = Indonesië
| lat_deg = 7
| lat_min = 32
| lat_dir = S
| lon_deg = 110
| lon_min = 26
| lon_dir = E
| kaart = Taman Nasional Gunung Merapi peta topografi id.svg
}}
De '''Merapi''' (2910 meter) is een [[vulkaan]] in de [[Indonesië|Indonesische]] provincie [[Midden-Java]].<ref>{{Citeer web|url=http://volcano.si.edu/volcano.cfm?vn=263250 |titel=Merapi |taal=en |bezochtdatum=26 oktober 2010 |werk=Global Volcanism Plan |archiefurl=https://archive.today/20120530112054/http://www.volcano.si.edu/world/volcano.cfm?vnum=0603-25= |archiefdatum=30 mei 2012 |dodeurl=nee}}</ref> Met in 2006 83 geregistreerde uitbarstingen sinds 1768<ref>{{Citeer web|url=http://merapi.bgl.esdm.go.id/informasi_merapi.php?page=informasi-merapi&subpage=sejarah|titel=BPPTK |taal=id |bezochtdatum=31 augustus 2013|archiefurl=https://archive.today/20130831144504/http://merapi.bgl.esdm.go.id/informasi_merapi.php?page=informasi-merapi&subpage=sejarah|archiefdatum=31 augustus 2013|dodeurl=ja}}</ref> is het, volgens het Indonesische BPPTK (het voormalige Merapi Volcano Observatory), de actiefste vulkaan van het land. Al sinds 1924 wordt de activiteit van de vulkaan nauwkeurig gevolgd met behulp van diverse technieken.<ref>{{Citeer web |url=https://www.ipgp.fr/~beaudu/vsi/monitor.html |titel=Merapi Volcano Monitoring |bezochtdatum=2023-03-11 |werk=www.ipgp.fr}}</ref>  De naam ''merapi'' betekent ''berg van vuur''.<ref>{{Citeer web|url=http://discover-indo.tierranet.com/volcano04.htm |titel=Indonesian volcanoes: Merapi |taal=en |werk=Indonesian volcanoes |bezochtdatum=26 oktober 2010 |archiefurl=https://web.archive.org/web/20060520121124/http://www.discover-indo.tierranet.com/volcano04.htm |archiefdatum=20 mei 2006 |dodeurl=ja}}</ref> De vulkaan ligt dicht bij de stad [[Jogjakarta (stadsgemeente)|Jogjakarta]], en duizenden mensen leven op de hellingen ervan, in dorpen die op hoogten tot 1700 meter boven [[zeeniveau]] liggen. Vanwege de grote dreiging die de vulkaan oplevert voor bevolkte gebieden, wordt de Merapi tot de 16 gevaarlijkste vulkanen ter wereld gerekend.<ref>{{Citeer web|url=https://www.thejakartapost.com/news/2010/06/19/art-under-volcano.html |titel=Art under the volcano |taal=en |uitgever=The Jakarta Post |bezochtdatum=26 oktober 2010 |datum=19 juni 2010 |voornaam=Munarsih |achternaam=Sahana}}</ref>

De Merapi is een van de zestien [[Decade Volcanoes]] die zijn aangewezen door de [[International Association of Volcanology and Chemistry of the Earth's Interior|IAVCEI]] in verband met zijn geschiedenis van grote uitbarstingen en de nabijgelegen bewoonde gebieden.<ref>{{Citeer web|url=http://vulcan.wr.usgs.gov/Volcanoes/DecadeVolcanoes/ |titel=Decade Volcanoes |taal=en |werk=USGS |bezochtdatum=26 oktober 2010 |archiefurl=https://web.archive.org/web/20061027104329/http://vulcan.wr.usgs.gov/Volcanoes/DecadeVolcanoes/ |archiefdatum=27 oktober 2006|dodeurl=ja}}</ref>

==Etymologie==
De naam m''erapi'' is afgeleid van het [[Javaans]]e ''meru'' (berg) en ''api'' (vuur). Zoals het Indonesische woord voor vulkaan, ''gunung api'' (letterlijk ''vuurberg''), is dit een beschrijvende naam van wat een vulkaan is. De Meru is een berg uit de hindoeïstische mythologie, waar later onder meer in het Javaans een generiek woord voor 'berg' van is afgeleid. In Indonesië wordt de vulkaan doorgaans aangeduid met "Gunung Merapi". Er zijn meerdere vulkanen met een soortgelijke naam, zoals de [[Marapi]] op [[Sumatra]].

==Geologische geschiedenis==
De Merapi is de jongste van een groep vulkanen op Zuid-Java. Hij bevindt zich op een zone waar de [[Indische plaat]] en de [[Australische plaat]] onder de Sunda-plaat, een deel van de [[Euraziatische plaat]], schuiven.<ref>{{Citeer web|url=http://www.falw.vu.nl/nl/voor-het-vwo/wetenschap-in-gewone-woorden/Aardwetenschappen/vulkanen/merapi.asp |titel=Geologische achtergrond bij een van de meest gevaarlijke vulkanen |taal=nl |werk=Faculteit der Aard- en Levenswetenschappen |bezochtdatum=26 oktober 2010 |archiefurl=https://web.archive.org/web/20100912013717/http://www.falw.vu.nl/nl/voor-het-vwo/wetenschap-in-gewone-woorden/Aardwetenschappen/vulkanen/merapi.asp |archiefdatum=12 september 2010 |dodeurl=ja}}</ref> Uitbarstingen in het gebied van de Merapi begonnen ongeveer 400.000 jaar geleden.<ref>{{Citeer web|url=http://www.idepfoundation.org/mount-merapi-kinahrejo.html |titel=Establishing secure and permanent water supply in Kinahrejo, Yogyakarta |taal=en |werk=Yayasan Idep Foundation |bezochtdatum=26 oktober 2010 |archiefurl=https://web.archive.org/web/20080820092820/http://www.idepfoundation.org/mount-merapi-kinahrejo.html |archiefdatum=20 augustus 2008 |dodeurl=ja}}</ref>

Gewoonlijk vinden iedere twee tot drie jaar kleine uitbarstingen plaats, en grotere uitbarstingen ongeveer iedere 10-15 jaar. Belangrijke uitbarstingen, die doorgaans vele mensenlevens eisten, hebben plaatsgevonden in de jaren 1006, 1786, 1822, 1872<ref>{{Citeer web|url=http://www.kennislink.nl/publicaties/aardbeving-nabij-yogyakarta |titel=Aardbeving nabij Yogyakarta |taal=nl |bezochtdatum=26 oktober 2010 |werk=Kennis Link}}</ref> (de krachtigste uitbarsting van de recente geschiedenis)<ref>{{Citeer web|url=https://www.ipgp.fr/~beaudu/vsi/merview.html |titel=Merapi Volcano - Overview & recent activity |werk=Merapi Volcano, Java |taal=en |bezochtdatum=30 oktober 2010}}</ref> en 1930 (13 dorpen werden verwoest en bijna 1400 mensen gedood).<ref name="nu"/>

Een zeer grote uitbarsting in 1006 bedekte heel Midden-Java met vulkanische as. Deze vulkanische verwoesting wordt wel als oorzaak gezien van het einde van het [[Hindoeïsme|hindoe]]koninkrijk [[Mataram I|Mataram]] en zijn cultuur.<ref>{{Citeer web|url=http://books.google.nl/books?id=jyZqlFVi_hIC&pg=PA29&dq=merapi+1006+mataram+kingdom&hl=nl&ei=zx_HTMSmDYqYOvXw2bwB&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=6&ved=0CEEQ6AEwBQ#v=onepage&q&f=false |titel=Volcanic eruption as metaphor of social integration |taal=en |werk=Environment, development and change in rural Asia-Pacific |bezochtdatum=26 oktober 2010 |voornaam=John |achternaam=Connell}}</ref>

==Recente uitbarstingen==
[[Bestand:merapiFromSpace.jpg|thumb|250px|Satellietfoto van de Merapi. In aug. 2003 genomen door NASA]]

===De jaren vanaf 1992===
De recentste actieve periode van de vulkaan begon in 1992 en duurde tien jaar voort. Onder andere op 22 november 1994 was er een grote uitbarsting. Een wolk gloeiend gas verbrandde toen zestig mensen.

===Uitbarstingen in 2006===
[[Bestand:Satellietfoto_Merapi_15_juni_2006.jpg|thumb|250px|Satellietfoto van de Merapi. Op 15 juni 2006 genomen door NASA]]

onbetrouwbare bron: Op 20 maart 2006 was er dreiging van vernieuwde activiteit en op 21 april 2006 werden uit voorzorg honderden mensen geëvacueerd. Na de eerste eruptie werden vijftigduizend mensen geëvacueerd en nadat de Indonesische regering op 13 mei 2006 de 'code rood'-waarschuwing afgaf werden alle omwonenden verplicht geëvacueerd.

Op 15 mei 2006 kwam de Merapi tot uitbarsting en twee dagen later vond opnieuw een uitbarsting plaats. Een paar dagen nadat Java op 27 mei 2006 werd getroffen door een aardbeving van 6,2 op de schaal van Richter kwam de Merapi, na een relatieve rustperiode, weer tot uitbarsting. 
De uitbarstingen eisten 38 levens, terwijl Indonesië destijds nog kampte met de gevolgen van een tsunami die bijna 450 mensen het leven kostte.

[[Bestand:Merapi lavaworks.jpg|thumb|250px|Merapi-afgravingen in het gebied van de uitbarsting in 2010]]

===Uitbarstingen in 2010===
Op 26 oktober 2010 kwam de vulkaan opnieuw tot uitbarsting en werd vulkanisch materiaal meer dan anderhalve kilometer omhoog gestoten. Er werden drie explosies gehoord. Circa 40.000 mensen waren de dag ervoor geëvacueerd. Bij deze uitbarsting kwamen ten minste 240 mensen om het leven, onder wie Mbah (grootvader) Marijan, die door de Sultan van Jogyakarta aangewezen was als de hoeder van de spirituele geesten die op de berg huisden. [[Mbah Maridjan|Mbah Marijan]] werd beschouwd als een goeroe vanwege zijn contact met de geestelijke wereld. Op zijn Facebookpagina heeft Marijan meer dan 30.000 volgers. Het geloof in de hoeder van de berg is gebaseerd op "[[kejawen]]", een mengeling tussen de islam, het christendom, het boeddhisme en het hindoeïsme.

Op vrijdag 29 oktober werd de Merapi weer actiever, waarbij lava en hete aswolken werden uitgeworpen. Vroeg in de ochtend van 30 oktober barstte de vulkaan weer uit. Sri Sumarti, hoofd van de Merapi-afdeling op het Vulkaanonderzoek en Technologieontwikkelings Instituut (BPPTK), rapporteerde dat de uitbarstingen luider en sterker waren dan die van 26 oktober. As van de uitbarstingen van 30 oktober viel neer op een afstand van meer dan 30 kilometer verder weg, waaronder de stad [[Yogyakarta]]. De ochtenduitbarstingen duurden 22 minuten en hittewolken stroomden in de Krasak- en Boyong-rivieren en ook 3.5 kilometer de lucht in, in westelijke richting naar [[Magelang (stad)|Magelang]]. Yogyakarta’s Adisucipto-vliegveld was tijdelijk gesloten van 5 tot 7 uur 's avonds. Op 30 oktober suggereerde Subandrio, hoofd van BPPTK, dat er nog meer uitbarstingen zouden komen omdat lava zich nog steeds een weg omhoog baant in de vulkaan.

Bij de uitbarstingen van 2010 zijn meer dan 300 doden gevallen. As en rotsblokken werden meer dan 10 kilometer in de atmosfeer gestuwd, waarmee deze uitbarstingen als de zwaarste van de laatste 100 jaar worden beschouwd.<ref>{{en}}[https://web.archive.org/web/20131208005200/http://www.thejakartaglobe.com/archive/alert-level-lowered-as-indonesias-merapi-settles-down/ Alert Level Lowered as Indonesia’s Merapi Settles Down] in Jakarta Post, 4 december 2010</ref>

===Recente activiteit===
De Merapi is voortdurend actief. Er komen geregeld aswolken uit, zo is in juli 2013 een groot gebied onder een centimeters dikke laag as terechtgekomen. Men is volop bezig de dikke laag lava van de uitbarstingen in 2006 en 2010 af te voeren, zodat bij een volgende eruptie de stromen buiten bevolkt gebied kunnen worden geleid. De daarbij vrijkomende materialen kunnen goed gebruikt worden in de bouw. In maart 2023 volgde weer een uitbarsting met een lavastroom met rotsblokken, een zonsverduistering en asregens tot gevolg.<ref>{{Citeer web |url=https://nos.nl/artikel/2467063-indonesische-vulkaan-merapi-uitgebarsten-mijnbouw-en-toerisme-stilgelegd |titel=Indonesische vulkaan Merapi uitgebarsten, mijnbouw en toerisme stilgelegd |datum=2023-03-11 |bezochtdatum=2023-03-11 |werk=nos.nl |taal=nl}}</ref> Er is wel een waarschuwing voor de luchtvaart gegeven.<ref>{{Citeer web |url=https://magma.esdm.go.id/v1/vona/7022?signature=602f5d1efcaf5b5f87d41f6378e3ca7b6cb9393377fd87c0a3b1230af1ff1f18 |titel=VONA {{!}} Volcano Observatory Notice for Aviation |achternaam=Geologi |voornaam=Pusat Vulkanologi dan Mitigasi Bencana |bezochtdatum=2023-03-11 |werk=magma.esdm.go.id |taal=id}}</ref>

== Zie ook ==
* [[Lijst van vulkanen in Indonesië]]

==Externe links==
* {{en}} [https://web.archive.org/web/20160304090629/http://volcano.oregonstate.edu/vwdocs/volc_images/southeast_asia/merapi.html Info op volcanoworld site]
* {{en}} [https://web.archive.org/web/20060520121124/http://www.discover-indo.tierranet.com/volcano04.htm Merapi] (gearchiveerd)
* {{nl}} [https://web.archive.org/web/20100912013717/http://www.falw.vu.nl/nl/voor-het-vwo/wetenschap-in-gewone-woorden/Aardwetenschappen/vulkanen/merapi.asp Geologische uitleg over de Merapi] op vu.nl (gearchiveerd)
* [https://zoeken.beeldengeluid.nl/program/urn:vme:default:program:2101608050034956531 Amateurfilm 'Na de uitbarsting van de Merapi' (jaren 30)]

{{Appendix}}
{{Navigatie Decade Volcanoes}}
{{Commonscat|Mount Merapi}}
{{Coor title dms|7|32|31.1|S|110|26|41.66|E|type:mountain_region:ID}}

[[Categorie:Vulkaan in Indonesië]]
[[Categorie:Stratovulkaan]]
[[Categorie:Berg in Indonesië]]
[[Categorie:Geografie van Java]]
[[Categorie:Midden-Java]]
[[Categorie:Tweeduizender]]
[[Categorie:Important Bird Area in Indonesië]]