Wikipedia - Benutzerbeiträge [de]

Joost Klein

2022-10-05T20:33:40Z

Tulp8: Wijzigingen door 2001:1C02:B0E:FB00:7864:15C5:253C:D9E4 (Overleg) hersteld tot de laatste versie door 2A02:1811:CC25:7400:E5E7:98B0:E91B:5A1F

{{Infobox artiest
| naam = Joost
| afbeelding = joostklein.jpg
| onderschrift = Joost tijdens optreden in de AB
| volledige naam = Joost Klein
| bijnaam =
| geboren = [[10 november]] [[1997]]<ref name="youtube.com">{{Citeer web|url=https://www.youtube.com/watch?v=zEA6uCfuKVs|titel=Draw My Life (EenhoornJoost)|bezochtdatum=9 november 2018}}</ref>
| geboorteplaats = [[Leeuwarden (stad)|Leeuwarden]]<ref name="wikker">{{Citeer web|url=https://www.wikker.nl/joostklein-youtuber-over-leven-zonder-ouders/|titel=Joost: “Huil!” YouTuber Over Leven Zonder Ouders|bezochtdatum=23 oktober 2017|werk=www.wikker.nl|taal=}}</ref>
| overleden =
| overlijdensplaats =
| land = {{NL}}
| jaren-actief = 2010-heden ([[YouTube]]) 2016-heden ([[muziek]])
| genre = [[Rap (muziekstijl)|Rap]], [[hiphop]], [[hardstyle]], [[indie rock]]
| beroep = [[muzikant]] en [[schrijver]]
| instrument =
| zangstem =
| invloed =
| label = Albino Sports
| gerelateerd = [[Donnie]], [[Mick Spek]], [[Brunzyn]] en [[Acid (youtuber)|Acid]]
| website = https://www.youtube.com/channel/UCxmh9CHjpMmQGFHvZQt0GTQ
| allmusic = joost-mn0002319355
| imdb =
| lastfm =
}}
'''Joost''', artiestennaam van '''Joost Klein''' ([[Leeuwarden (stad)|Leeuwarden]], [[10 november]] [[1997]]), is een Nederlands [[muzikant]], schrijver en voormalig [[youtuber]]. Hij is bekend van de nummers ''Scandinavian Boy'', ''Joost Klein 2, Wachtmuziek'' en de albums ''[[M van Marketing]]'', ''[[Albino (album)|Albino]]'' en ''[[1983 (album)|1983]]''.

==Biografie==
Joost Klein groeide met zijn ouders op in [[Britsum]] (gemeente [[Leeuwarderadeel]]). Zijn broer en zus zijn ongeveer vijftien jaar ouder. In 2008 begon Klein op 10-jarige leeftijd met een YouTube-kanaal genaamd ''EenhoornJoost''.<ref>{{Citeer web|url=https://www.volkskrant.nl/cultuur-media/joost-klein-begon-op-youtube-schreef-een-dichtbundel-en-stond-als-rapper-in-carre-en-op-lowlands-het-was-opeens-een-ding~b01a3499/|titel=Joost Klein begon op YouTube, schreef een dichtbundel en stond als rapper in Carré en op Lowlands: ‘Het was opeens een ding’|auteur=Haro Kraak|uitgever=[[de Volkskrant]]|datum=19 september 2019|bezochtdatum=12 november 2019}}</ref>

==Carrière==
Met zijn single ''Bitches'' bereikte Klein een miljoen weergaven op YouTube. In 2017 en 2018 stond hij korte tijd onder contract bij [[Top Notch]], maar Klein besloot een eigen label op te richten.<ref>{{Citeer web|url=https://www.emerce.nl/wire/miljard-views-top-notch-youtube-kanaal|titel=Miljard views op Top Notch Youtube kanaal - Emerce|bezochtdatum=23 oktober 2017|werk=Emerce|taal=}}</ref> ''Albino'' was het eerste album dat hij, op 18 januari 2019, op zijn eigen label uitbracht. Op 20 oktober 2017 kwam zijn mixtape ''Scandinavian Boy'' uit.

Op 21 maart 2018 kwam zijn single ''Meeuw'' uit. De bijbehorende videoclip werd opgenomen in Los Angeles. Een maand later, op 26 april, volgde de single ''Ome Robert''.

Op 3 augustus 2018 bracht Klein samen met [[Donnie]] het album ''[[M van Marketing]]'' uit. Dit album bevat elf nummers, waaronder ''Stockholm'', ''Domme Patta'', ''Leipe Dennis'' en ''Vogel op de Hek''. Drie maanden later, op 2 november 2018, volgde het nummer ''Chubby'' (Nederlands: mollig), geproduceerd door Tantu. In dit nummer vertelt Klein over hoe hij iets te dik ter wereld kwam.

Klein is ook te horen op Donnies single ''René Froger''. Daarnaast bevat de mixtape ''Scandinavian Boy'' ook één nummer met Donnie, getiteld ''Bezem''.

Ook schreef Klein in 2018 de dichtbundel ''Albino'', die op 14 november 2018 verscheen. Naar eigen zeggen schreef hij het boek door zijn vader, die net als Klein een boek schreef en zijn zoon aanspoorde hetzelfde te doen. In een interview zei Klein het volgende hierover: “Hij zei me dat ik ook een boek moest schrijven, net als hij. Dus toen een uitgeverij vroeg of ik dat wilde doen dacht ik: wow dit kan niet beter. Ik had het in mijn hoofd al af. Het is echt vet om iets tastbaars in mijn handen te hebben. Op YouTube en met mijn muziek is alles virtueel en dit is heel anders.”<ref>https://www.metronieuws.nl/musiccity/2018/11/albino-een-roetsjbaanrit-door-een-fucked-up-brein</ref>

Ter promotie van zijn album ''Albino'' begon Klein op 25 januari 2019 met de tour ''Het gaat niet zo goed tour''. Klein bezocht negen theaters waaronder het [[Paard (poppodium)|Paard]], [[De Oosterpoort]], [[Doornroosje (Nijmegen)|Doornroosje]] en [[Paradiso (Amsterdam)|Paradiso]].<ref>{{Citeer web|url=https://www.podiuminfo.nl/news/44615/Joost_negen_clubs_langs_met_zn_Het_gaat_niet_zo_goed_tour/|titel=Het gaat niet zo goed tour|bezochtdatum=4 maart 2019}}</ref> Tijdens de shows was er merchandise zoals hoodies, T-shirts en sokken te koop. Op 3 maart 2019 sloot Klein in Paradiso de tour af. In de zomer die volgde trad Klein verschillende keren op, onder andere op de podia van zomerfestivals [[Pukkelpop]], [[Pinkpop]], [[A Campingflight to Lowlands Paradise|Lowlands]] en [[Zwarte Cross]].

Het album ''[[1983 (album)|1983]]'' bracht Klein uit op 15 november 2019. De titel ervan refereert aan het geboortejaar van zijn broer, die tevens zijn manager is. Voor ''1983'' werkte Klein onder meer samen met de producenten [[Mick Spek]], Kauwboy en Tantu Beats. Eén week voor de release bracht hij de single ''Joost Klein 2'' uit.

Klein bracht op 24 April 2020 het album Joost Klein 7 uit. Dit album bevat 7 nummers waaronder een met de Canadese rapper [[:en:Bbno$|bbno$]]. Op een van Joost zijn tracks uit het album ''Joost Klein 7 waren de mannen van [[Lekker spelen]] te horen, dit album'' kwam uit op 24 april 2020.

Op 7 augustus 2020, kwam ''Ik Wil Je'' uit, een remix van [[Ik wil je|het gelijknamige lied]] van [[De Kreuners]].<ref>{{Citeer web|url=https://www.hln.be/showbizz/muziek/joost-klein-brengt-versie-uit-van-ik-wil-je-van-de-kreuners~a94d60e3/|titel=Joost Klein brengt versie uit van 'Ik Wil Je' van De Kreuners|bezochtdatum=7 augustus 2020}}</ref>

In het lied ''Florida 2009'' vertelt Joost over het overlijden van zijn ouders. Hij verloor zijn ouders op jonge leeftijd. Op [[Pinkpop]] 2022 liet Joost dit lied voor het eerst horen, hij vertelt het publiek <nowiki>''Dit nummer is alleen voor mijn ouders dus luister vooral mee''</nowiki>. In een vlog van [[Enzo Knol]] vertelt Knol dat Joost hem het nummer liet horen in de auto richting Berlijn. Joost vertelde Enzo hier dat dit zijn meest diepe en eerlijke track is die hij tot nu toe heeft gemaakt.

Op 30 september 2022 bracht Klein zijn achtste studio album uit: ''Fryslân'' (Een verwijzing naar de geboorteplaats van Klein). Met onder andere de singles ''Wachtmuziek'', ''Florida 2009'' en ''Papa en Mama''. Dit album is in zijn geheel geproduceerd door Teun de Kruif (Tantu Beats). Het album bevat 14 nummers die samenwerkingen bevatten van: Zuid-Afrikaanse rapper Jack Parow, Pestcore Collectief lid: Gladde Paling, videomaker Appie Mussa (Apson) en Youtuber Nathan Vandergunst (Acid). Ook bevat dit album samples van ''Doe Maar'' en ''Crazy Frog''. Het album begint met het nummer ''Life Story''. Hierin beschrijft Klein zijn leven. Ook bevat het album het nummer ''Joost Klein 4''. Dit is het vierde nummer in de Joost Klein serie.

==Sociale media==
Tot 2016 maakte Klein [[YouTube]]-video's onder de naam ''EenhoornJoost''. Zijn video's varieerden van sketches tot minidocu's. Tegenwoordig uploadt Klein alleen videoclips van zijn nummers op YouTube, wat hij doet onder de naam ''joost klein''. Klein heeft 218.000 abonnees en zijn video's werden meer dan 20 miljoen keer bekeken. Desondanks ziet hij zichzelf niet als youtuber, omdat hij is gestopt met het maken van non-videoclip-video's. Klein beschrijft zichzelf liever als kunstenaar.

Joost heeft op instagram 325.000+ volgers. Hij post daar leuke foto's maar ook filmpjes van zijn optredens.

== Discografie ==
=== Albums ===
{| class="wikitable sortable"
|-
! class=unsortable|Titel !! Verschijningsdatum !! class=unsortable|Bijdrage/productie
|-
| ''Dakloos'' || 17-11-2016 ||Mick Spek, Stuntje
|-
| ''Scandinavian Boy'' || 20-10-2017 || [[Donnie]]
|-
| ''[[M van Marketing]]'' || 03-08-2018 || Donnie, [[Mr. Polska]], Stuntje
|-
| ''[[Albino (album)|Albino]]'' || 18-01-2019 ||Mick Spek, Tice, Brunzyn, [[Stefano Keizers]], Daan Koens, Arjen de Boer
|-
| ''[[1983 (album)|1983]]'' || 15-11-2019 || Rarri Jackson, 10k.Caash
|-
| ''Joost Klein 7'' || 24-04-2020 || bbno$, Donnie, Tice, Daan Koens
|-
| ''Albino Sports, vol. 1'' || 01-04-2021 || Brunzyn, Chri$tophe, Daan Koens, Appie Mussa, Alanis Brouwers, Bokoedro, Nelcon, Tantu, Styn
|-
| ''Fryslân'' || 30-09-2022 || Jack Parow, Gladde paling, Acid, Apson
|}

=== Singles ===
{| class="wikitable sortable"
|-
! class=unsortable|Titel !! Verschijningsdatum !! class=unsortable|Bijdrage/productie || Afkomstig van het album
|-
| ''Jan Peter Balkenende'' || 06-06-2017 || Diego Cartez || -
|-
| ''Feminist on da Block'' || 30-06-2017 || Donnie || -
|-
| ''Meeuw'' || 21-03-2018 || Mick Spek || ''Albino''
|-
| ''Ome Robert'' || 26-04-2018 || Mick Spek || ''Albino''
|-
| ''Parmezaan en Linkerbaan'' || 29-06-2018 || Donnie || ''M van Marketing''
|-
| ''Chubby'' || 02-11-2018 || Tantu || -
|-
| ''Glaassie Water'' || 21-12-2018 || Mick Spek || ''Albino''
|-
| ''Buurman'' || 24-05-2019 || Tantu || ''1983''
|-
| ''Absurd'' || 31-05-2019 || Milli on Go || -
|-
| ''Midlife Crisis'' || 20-09-2019 || Mick Spek || -
|-
| ''Joost Klein 2'' || 08-11-2019 || Kauwboy || ''1983''
|-
| ''Mayo, No Fries!'' || 20-03-2020 || bbno$ || ''Joost Klein 7''
|-
| ''Ham?'' || 10-04-2020 || Kauwboy || ''Joost Klein 7''
|-
| ''Ik Wil Je'' || 07-08-2020 || De Kreuners || -
|-
| ''Hallo Nederland'' || 25-09-2020 || Tantu Beats || -
|-
| ''Gewoon Goed'' || 05-02-2021 || Brunzyn, Donnie / Nash, Tantu Beats || Albino Sports, vol.1
|-
| ''Albino Sports Anthem'' || 26-03-2021 || Brunzyn, Tantu Beats || Albino Sports, vol.1
|-
| ''Fok De Blok'' || 09-06-2021 || StuBru || -
|-
| ''Papa en Mama'' || 26-11-2021 ||Stefano Keizers<ref>{{citeer web|url=https://www.dansendeberen.be/2021/11/26/nieuwe-singles-joost-papa-en-mama-kut-feat-stefano-keizers/|uitgever=DansendeBeren.be|titel=Nieuwe singles Joost – “Papa en Mama” & “Kut!” (feat. Stefano Keizers)|auteur=Lucas Palmans|datum=26 november 2021|accessdate=27 november 2021}}</ref> || -
|-
| ''Go, Acid!'' || 14-12-2021 ||[[Acid (youtuber)|Acid]], Apson || -
|-
| ''Wachtmuziek'' || 22-04-2022 || Tantu Beats, USED || -
|-
|''Wachtmuziek (Sped Up)''
|17-05-2022
|Vieze Asbak
| -
|-
|''Florida 2009''
|04-07-2022
| Tantu Beats, Dylan van Dael
| -
|-
|''Florida 2009 - Live at Pinkpop''
|04-07-2022
|Tantu Beats, Dylan van Dael, Pinkpop Publiek
| -
|}

==Trivia==
*Op zijn album ''1983'' laat Klein weten dat hij regelmatig zijn eigen Wikipedia-pagina leest.
*Joost juicht voor [[SC Cambuur]] en [[Feyenoord]] (vanwege [[Dirk Kuijt]]).
*Joost heeft een tattoo van het Knolpower logo, dit omdat hij vrienden is met [[Enzo Knol]].

{{Appendix}}
{{Authority control}}

{{DEFAULTSORT:Klein, Joost}}
[[Categorie:Nederlands youtuber]]
[[Categorie:Nederlands muziekproducent]]
[[Categorie:Nederlands rapper]]

Joost Klein

2022-10-01T06:28:26Z

Tulp8: /* Carrière */ aandacht voor spelling svp

{{Infobox artiest
| naam = Joost
| afbeelding = joostklein.jpg
| onderschrift = Joost tijdens optreden in de AB
| volledige naam = Joost Klein
| bijnaam =
| geboren = [[10 november]] [[1997]]<ref name="youtube.com">{{Citeer web|url=https://www.youtube.com/watch?v=zEA6uCfuKVs|titel=Draw My Life (EenhoornJoost)|bezochtdatum=9 november 2018}}</ref>
| geboorteplaats = [[Leeuwarden (stad)|Leeuwarden]]<ref name="wikker">{{Citeer web|url=https://www.wikker.nl/joostklein-youtuber-over-leven-zonder-ouders/|titel=Joost: “Huil!” YouTuber Over Leven Zonder Ouders|bezochtdatum=23 oktober 2017|werk=www.wikker.nl|taal=}}</ref>
| overleden =
| overlijdensplaats =
| land = {{NL}}
| jaren-actief = 2010-heden ([[YouTube]]) 2016-heden ([[muziek]])
| genre = [[Rap (muziekstijl)|Rap]], [[hiphop]], [[hardstyle]], [[indie rock]]
| beroep = [[muzikant]] en [[schrijver]]
| instrument =
| zangstem =
| invloed =
| label = Albino Sports
| gerelateerd = [[Donnie]], [[Kelvin Boerma]], [[Mick Spek]], [[Brunzyn]] en [[Acid (youtuber)|Acid]]
| website = https://www.youtube.com/channel/UCxmh9CHjpMmQGFHvZQt0GTQ
| allmusic = joost-mn0002319355
| imdb =
| lastfm =
}}
'''Joost''', artiestennaam van '''Joost Klein''' ([[Leeuwarden (stad)|Leeuwarden]], [[10 november]] [[1997]]), is een Nederlands [[muzikant]], schrijver en voormalig [[youtuber]]. Hij is bekend van de nummers ''Scandinavian Boy'', ''Joost Klein 2, Wachtmuziek'' en de albums ''[[M van Marketing]]'', ''[[Albino (album)|Albino]]'' en ''[[1983 (album)|1983]]''.

==Biografie==
Joost Klein groeide met zijn ouders op in [[Britsum]] (gemeente [[Leeuwarderadeel]]). Zijn broer en zus zijn ongeveer vijftien jaar ouder. In 2008 begon Klein op 10-jarige leeftijd met een YouTube-kanaal genaamd ''EenhoornJoost''.<ref>{{Citeer web|url=https://www.volkskrant.nl/cultuur-media/joost-klein-begon-op-youtube-schreef-een-dichtbundel-en-stond-als-rapper-in-carre-en-op-lowlands-het-was-opeens-een-ding~b01a3499/|titel=Joost Klein begon op YouTube, schreef een dichtbundel en stond als rapper in Carré en op Lowlands: ‘Het was opeens een ding’|auteur=Haro Kraak|uitgever=[[de Volkskrant]]|datum=19 september 2019|bezochtdatum=12 november 2019}}</ref>

==Carrière==
Met zijn single ''Bitches'' bereikte Klein een miljoen weergaven op YouTube. In 2017 en 2018 stond hij korte tijd onder contract bij [[Top Notch]], maar Klein besloot een eigen label op te richten.<ref>{{Citeer web|url=https://www.emerce.nl/wire/miljard-views-top-notch-youtube-kanaal|titel=Miljard views op Top Notch Youtube kanaal - Emerce|bezochtdatum=23 oktober 2017|werk=Emerce|taal=}}</ref> ''Albino'' was het eerste album dat hij, op 18 januari 2019, op zijn eigen label uitbracht. Op 20 oktober 2017 kwam zijn mixtape ''Scandinavian Boy'' uit.

Op 21 maart 2018 kwam zijn single ''Meeuw'' uit. De bijbehorende videoclip werd opgenomen in Los Angeles. Een maand later, op 26 april, volgde de single ''Ome Robert''.

Op 3 augustus 2018 bracht Klein samen met [[Donnie]] het album ''[[M van Marketing]]'' uit. Dit album bevat elf nummers, waaronder ''Stockholm'', ''Domme Patta'', ''Leipe Dennis'' en ''Vogel op de Hek''. Drie maanden later, op 2 november 2018, volgde het nummer ''Chubby'' (Nederlands: mollig), geproduceerd door Tantu. In dit nummer vertelt Klein over hoe hij iets te dik ter wereld kwam.

Klein is ook te horen op Donnies single ''René Froger''. Daarnaast bevat de mixtape ''Scandinavian Boy'' ook één nummer met Donnie, getiteld ''Bezem''.

Ook schreef Klein in 2018 de dichtbundel ''Albino'', die op 14 november 2018 verscheen. Naar eigen zeggen schreef hij het boek door zijn vader, die net als Klein een boek schreef en zijn zoon aanspoorde hetzelfde te doen. In een interview zei Klein het volgende hierover: “Hij zei me dat ik ook een boek moest schrijven, net als hij. Dus toen een uitgeverij vroeg of ik dat wilde doen dacht ik: wow dit kan niet beter. Ik had het in mijn hoofd al af. Het is echt vet om iets tastbaars in mijn handen te hebben. Op YouTube en met mijn muziek is alles virtueel en dit is heel anders.”<ref>https://www.metronieuws.nl/musiccity/2018/11/albino-een-roetsjbaanrit-door-een-fucked-up-brein</ref>

Ter promotie van zijn album ''Albino'' begon Klein op 25 januari 2019 met de tour ''Het gaat niet zo goed tour''. Klein bezocht negen theaters waaronder het [[Paard (poppodium)|Paard]], [[De Oosterpoort]], [[Doornroosje (Nijmegen)|Doornroosje]] en [[Paradiso (Amsterdam)|Paradiso]].<ref>{{Citeer web|url=https://www.podiuminfo.nl/news/44615/Joost_negen_clubs_langs_met_zn_Het_gaat_niet_zo_goed_tour/|titel=Het gaat niet zo goed tour|bezochtdatum=4 maart 2019}}</ref> Tijdens de shows was er merchandise zoals hoodies, T-shirts en sokken te koop. Op 3 maart 2019 sloot Klein in Paradiso de tour af. In de zomer die volgde trad Klein verschillende keren op, onder andere op de podia van zomerfestivals [[Pukkelpop]], [[Pinkpop]], [[A Campingflight to Lowlands Paradise|Lowlands]] en [[Zwarte Cross]].

Het album ''[[1983 (album)|1983]]'' bracht Klein uit op 15 november 2019. De titel ervan refereert aan het geboortejaar van zijn broer, die tevens zijn manager is. Voor ''1983'' werkte Klein onder meer samen met de producenten [[Mick Spek]], Kauwboy en Tantu Beats. Eén week voor de release bracht hij de single ''Joost Klein 2'' uit.

Klein bracht op 24 April 2020 het album Joost Klein 7 uit. Dit album bevat 7 nummers waaronder een met de Canadese rapper [[:en:Bbno$|bbno$]]. Op een van Joost zijn tracks uit het album ''Joost Klein 7 waren de mannen van [[Lekker spelen]] te horen, dit album'' kwam uit op 24 april 2020.

Op 7 augustus 2020, kwam ''Ik Wil Je'' uit, een remix van [[Ik wil je|het gelijknamige lied]] van [[De Kreuners]].<ref>{{Citeer web|url=https://www.hln.be/showbizz/muziek/joost-klein-brengt-versie-uit-van-ik-wil-je-van-de-kreuners~a94d60e3/|titel=Joost Klein brengt versie uit van 'Ik Wil Je' van De Kreuners|bezochtdatum=7 augustus 2020}}</ref>

In het lied ''Florida 2009'' vertelt Joost over het overlijden van zijn ouders. Hij verloor zijn ouders op jonge leeftijd. Op [[Pinkpop]] 2022 liet Joost dit lied voor het eerst horen, hij vertelt het publiek <nowiki>''Dit nummer is alleen voor mijn ouders dus luister vooral mee''</nowiki>. In een vlog van [[Enzo Knol]] vertelt Knol dat Joost hem het nummer liet horen in de auto richting Berlijn. Joost vertelde Enzo hier dat dit zijn meest diepe en eerlijke track is die hij tot nu toe heeft gemaakt.

Op 30 september 2022 bracht Klein zijn achtste studio album uit: ''Fryslân'' (Een verwijzing naar de geboorteplaats van Klein). Met onder andere de singles ''Wachtmuziek'', ''Florida 2009'' en ''Papa en Mama''. Dit album is in zijn geheel geproduceerd door Teun de Kruif (Tantu Beats). Het album bevat 14 nummers die samenwerkingen bevatten van: Zuid-Afrikaanse rapper Jack Parow, Pestcore Collectief lid: Gladde Paling, videomaker Appie Mussa (Apson) en Youtuber Nathan Vandergunst (Acid). Ook bevat dit album samples van ''Doe Maar'' en ''Crazy Frog''. Het album begint met het nummer ''Life Story''. Hierin beschrijft Klein zijn leven. Ook bevat het album het nummer ''Joost Klein 4''. Dit is het vierde nummer in de Joost Klein serie.

==Sociale media==
Tot 2016 maakte Klein [[YouTube]]-video's onder de naam ''EenhoornJoost''. Zijn video's varieerden van sketches tot minidocu's. Tegenwoordig uploadt Klein alleen videoclips van zijn nummers op YouTube, wat hij doet onder de naam ''joost klein''. Klein heeft 218.000 abonnees en zijn video's werden meer dan 20 miljoen keer bekeken. Desondanks ziet hij zichzelf niet als youtuber, omdat hij is gestopt met het maken van non-videoclip-video's. Klein beschrijft zichzelf liever als kunstenaar.

Joost heeft op instagram 325.000+ volgers. Hij post daar leuke foto's maar ook filmpjes van zijn optredens.

== Discografie ==
=== Albums ===
{| class="wikitable sortable"
|-
! class=unsortable|Titel !! Verschijningsdatum !! class=unsortable|Bijdrage/productie
|-
| ''Dakloos'' || 17-11-2016 ||Mick Spek, Stuntje
|-
| ''Scandinavian Boy'' || 20-10-2017 || [[Donnie]]
|-
| ''[[M van Marketing]]'' || 03-08-2018 || Donnie, [[Mr. Polska]], Stuntje
|-
| ''[[Albino (album)|Albino]]'' || 18-01-2019 ||Mick Spek, Tice, Brunzyn, [[Stefano Keizers]], Daan Koens, Arjen de Boer
|-
| ''[[1983 (album)|1983]]'' || 15-11-2019 || Rarri Jackson, 10k.Caash
|-
| ''Joost Klein 7'' || 24-04-2020 || bbno$, Donnie, Tice, Daan Koens
|-
| ''Albino Sports, vol. 1'' || 01-04-2021 || Brunzyn, Chri$tophe, Daan Koens, Appie Mussa, Alanis Brouwers, Bokoedro, Nelcon, Tantu, Styn
|-
| ''Fryslân'' || 30-09-2022 || Jack Parow, Gladde paling, Acid, Apson
|}

=== Singles ===
{| class="wikitable sortable"
|-
! class=unsortable|Titel !! Verschijningsdatum !! class=unsortable|Bijdrage/productie || Afkomstig van het album
|-
| ''Jan Peter Balkenende'' || 06-06-2017 || Diego Cartez || -
|-
| ''Feminist on da Block'' || 30-06-2017 || Donnie || -
|-
| ''Meeuw'' || 21-03-2018 || Mick Spek || ''Albino''
|-
| ''Ome Robert'' || 26-04-2018 || Mick Spek || ''Albino''
|-
| ''Parmezaan en Linkerbaan'' || 29-06-2018 || Donnie || ''M van Marketing''
|-
| ''Chubby'' || 02-11-2018 || Tantu || -
|-
| ''Glaassie Water'' || 21-12-2018 || Mick Spek || ''Albino''
|-
| ''Buurman'' || 24-05-2019 || Tantu || ''1983''
|-
| ''Absurd'' || 31-05-2019 || Milli on Go || -
|-
| ''Midlife Crisis'' || 20-09-2019 || Mick Spek || -
|-
| ''Joost Klein 2'' || 08-11-2019 || Kauwboy || ''1983''
|-
| ''Mayo, No Fries!'' || 20-03-2020 || bbno$ || ''Joost Klein 7''
|-
| ''Ham?'' || 10-04-2020 || Kauwboy || ''Joost Klein 7''
|-
| ''Ik Wil Je'' || 07-08-2020 || De Kreuners || -
|-
| ''Hallo Nederland'' || 25-09-2020 || Tantu Beats || -
|-
| ''Gewoon Goed'' || 05-02-2021 || Brunzyn, Donnie / Nash, Tantu Beats || Albino Sports, vol.1
|-
| ''Albino Sports Anthem'' || 26-03-2021 || Brunzyn, Tantu Beats || Albino Sports, vol.1
|-
| ''Fok De Blok'' || 09-06-2021 || StuBru || -
|-
| ''Papa en Mama'' || 26-11-2021 ||Stefano Keizers<ref>{{citeer web|url=https://www.dansendeberen.be/2021/11/26/nieuwe-singles-joost-papa-en-mama-kut-feat-stefano-keizers/|uitgever=DansendeBeren.be|titel=Nieuwe singles Joost – “Papa en Mama” & “Kut!” (feat. Stefano Keizers)|auteur=Lucas Palmans|datum=26 november 2021|accessdate=27 november 2021}}</ref> || -
|-
| ''Go, Acid!'' || 14-12-2021 ||[[Acid (youtuber)|Acid]], Apson || -
|-
| ''Wachtmuziek'' || 22-04-2022 || Tantu Beats, USED || -
|-
|''Wachtmuziek (Sped Up)''
|17-05-2022
|Vieze Asbak
| -
|-
|''Florida 2009''
|04-07-2022
| Tantu Beats, Dylan van Dael
| -
|-
|''Florida 2009 - Live at Pinkpop''
|04-07-2022
|Tantu Beats, Dylan van Dael, Pinkpop Publiek
| -
|}

==Trivia==
*Op zijn album ''1983'' laat Klein weten dat hij regelmatig zijn eigen Wikipedia-pagina leest.
*Joost juicht voor [[SC Cambuur]] en [[Feyenoord]] (vanwege [[Dirk Kuijt]]).
*Joost heeft een tattoo van het Knolpower logo, dit omdat hij vrienden is met [[Enzo Knol]].

{{Appendix}}
{{Authority control}}

{{DEFAULTSORT:Klein, Joost}}
[[Categorie:Nederlands youtuber]]
[[Categorie:Nederlands muziekproducent]]
[[Categorie:Nederlands rapper]]

Zeltlager (Rätsel)

2021-10-14T20:30:53Z

Tulp8: pic

[[Datei:Tentje-boompje voorbeeldopgave.jpg|thumb|Aufgabe]]
[[Datei:Tentje-boompje oplossing voorbeeldopgave.jpg |thumb|Lösung]]
'''Zeltlager''' ist ein logisches [[Rätsel]] oder [[Ratespiel]], das in vielen Abwandlungen und unter verschiedenen Namen populär ist.

== Regeln ==

Zeltlager wird auf einem rechteckigen Gitter gespielt. Auf einigen Feldern sind Bäume eingezeichnet, an den Anfängen der Zeilen und Spalten stehen Zahlen.

Ziel ist es, zu jedem Baum ein Zelt einzuzeichnen, so dass die folgenden Regeln erfüllt sind:

* Das Zelt steht [[Lotrichtung|waagrecht oder senkrecht]] neben seinem zugehörigen Baum
* In jeder Zeile und Spalte stehen genau so viele Zelte, wie die Zahl am Rand angibt.
* Zwei Zelte dürfen nicht nebeneinander stehen, auch nicht diagonal.

== Geschichte ==
Zeltlager wurde im Jahr 1989 von [[Leon Balmaekers]] erfunden und von Peter Ritmeester in der Zeitschrift Breinbrekers
veröffentlicht. Es hieß damals ''Alle ballen verzamelen'' ({{nlS}} für ''Alle Bälle einsammeln'').

Andere Namen für das Rätsel sind unter anderem: ''Zeltplatz'', ''Zeltlager'', ''Holzfäller'', ''Gebäude und Wächter'', ''Bienchen und Blümchen'' und ''Gut bewacht''.

== Weblinks ==
* [http://www.janko.at/Raetsel/Zeltlager/index.htm Zeltlager (janko.at); über 500 Pläne]
* [http://stammel.net/denksport/zeltplatz_windows.html Zeltplatz für Windows] ([[Freeware]])
* [http://www.tentsandtrees.at/index_de.html Zeltlager für Android]

[[Kategorie:Rätsel]]

Joost Klein

2020-04-07T14:54:44Z

Tulp8: Wijzigingen door Ventjeomdehoek (Overleg) hersteld tot de laatste versie door Velocitas

{{Infobox artiest
| naam = Joost
| afbeelding = Joost klein-1548494813.jpg
| onderschrift = Joost tijdens optreden in het [[Paard (poppodium)|Paard]]
| volledige naam = Joost Klein
| bijnaam = Money, Yung Parmezaan, Albino, Scandinavian Boy
| geboren = [[10 november]] [[1997]]<ref name="youtube.com">{{Citeer web|url=https://www.youtube.com/watch?v=zEA6uCfuKVs|titel=Draw My Life (EenhoornJoost)|bezochtdatum=9 november 2018}}</ref>
| geboorteplaats = [[Leeuwarden (stad)|Leeuwarden]]<ref name="wikker">{{Citeer web|url=https://www.wikker.nl/joostklein-youtuber-over-leven-zonder-ouders/|titel=Joost: “Huil!” YouTuber Over Leven Zonder Ouders|bezochtdatum=23 oktober 2017|werk=www.wikker.nl|taal=}}</ref>
| overleden =
| overlijdensplaats =
| land = {{NL}}
| jaren-actief = 2010-heden ([[YouTube]]) 2016-heden ([[muziek]])
| genre = [[Rap (muziekstijl)|Rap]], [[hiphop]], [[hardstyle]]
| beroep = [[muzikant]] en [[schrijver]]
| instrument =
| zangstem =
| invloed =
| label = Albino Sports
| gerelateerd = [[Donnie]], [[Kelvin Boerma]], Veras Fawaz, [[Mick Spek]]
| website =
| allmusic =
| imdb =
| lastfm =
}}
'''Joost''', artiestennaam van '''Joost Klein''' ([[Leeuwarden (stad)|Leeuwarden]], [[10 november]] [[1997]]), is een Nederlands [[muzikant]], schrijver en voormalig [[youtuber]]. Hij bracht onder andere de nummers ''Scandinavian Boy'' en ''Joost Klein 2'' en het album ''M van Marketing'' uit.

==Biografie==
Joost Klein groeide op in [[Britsum]] (gemeente [[Leeuwarderadeel]]) met zijn ouders. Zijn broer en zus zijn ongeveer vijftien jaar ouder. Klein begon met YouTube in 2008 op 10-jarige leeftijd met een YouTube kanaal genaamd EenhoornJoost.<ref>{{Citeer web|url=https://www.volkskrant.nl/cultuur-media/joost-klein-begon-op-youtube-schreef-een-dichtbundel-en-stond-als-rapper-in-carre-en-op-lowlands-het-was-opeens-een-ding~b01a3499/|titel=Joost Klein begon op YouTube, schreef een dichtbundel en stond als rapper in Carré en op Lowlands: ‘Het was opeens een ding’|auteur=Haro Kraak|uitgever=[[de Volkskrant]]|datum=19 september 2019|bezochtdatum=12 november 2019}}</ref>

==Carrière==
Met zijn single "Bitches" bereikte hij een miljoen weergaven op YouTube. In 2017 en 2018 stond hij even onder contract bij [[Top Notch]], maar Klein besloot een eigen label op te richten.<ref>{{Citeer web|url=https://www.emerce.nl/wire/miljard-views-top-notch-youtube-kanaal|titel=Miljard views op Top Notch Youtube kanaal - Emerce|bezochtdatum=23 oktober 2017|werk=Emerce|taal=}}</ref> ''Albino'' was het eerste album dat hij, op 18 januari 2019, op zijn eigen label uitbracht. Op 20 oktober 2017 kwam zijn mixtape "Scandinavian Boy" uit.

Op 21 maart 2018 kwam zijn single "Meeuw" uit. De videoclip werd opgenomen in Los Angeles. Een maand later, op 26 april, kwam zijn nieuwe single "Ome Robert" uit.

Op 3 augustus 2018 bracht hij samen met [[Donnie]] het album ''[[M van Marketing]]'' uit. Dit album bevat elf nummers, waaronder "Stockholm", "Domme Patta", "Leipe Dennis" en "Vogel op de Hek". Drie maanden later, op 2 november 2018, bracht Klein een nieuwe single uit. Daarna volgde het nummer "Chubby" (Nederlands: mollig), geproduceerd door Tantu. In dit nummer vertelt hij over hoe hij iets te dik ter wereld kwam.

Klein is ook te horen op Donnies single "René Froger". Daarnaast bevat de mixtape "Scandinavian Boy" ook één nummer met Donnie, getiteld "Bezem".

Ook maakt Klein in 2018 een boek. De officiële publicatiedatum is 14 november 2018. Het is eigenlijk een dichtbundel en heet ''Albino''. Joost schreef het boek omdat zijn vader ook een boek heeft geschreven, dit boek is dus gemaakt voor zijn vader "Hij zei me dat ik ook een boek moest schrijven, net als hij. Dus toen een uitgeverij vroeg of ik dat wilde doen dacht ik ‘wow dit kan niet beter, ik had het in mijn hoofd al af. Het is echt vet om iets tastbaars in mijn handen te hebben. Op YouTube en met mijn muziek is alles virtueel en dit is heel anders."<ref>https://www.metronieuws.nl/musiccity/2018/11/albino-een-roetsjbaanrit-door-een-fucked-up-brein</ref>

Op 25 januari 2019 begon Klein met een tour voor de viering van zijn nieuwe album ''"Albino"'' genaamd "Het gaat niet zo goed tour". Klein bezocht negen theaters waaronder [[Paard (poppodium)|het Paard]], [[De Oosterpoort|de Oosterpoort]], [[Doornroosje (Nijmegen)|Doornroosje]] en [[Paradiso (Amsterdam)|Paradiso]].<ref>{{Citeer web|url=https://www.podiuminfo.nl/news/44615/Joost_negen_clubs_langs_met_zn_Het_gaat_niet_zo_goed_tour/|titel=Het gaat niet zo goed tour|bezochtdatum=4 maart 2019}}</ref> Tijdens de shows was er merchandise te koop, waaronder hoodies, T-shirts en sokken. Op 3 maart 2019 in Paradiso deed Klein de laatste show van zijn tour.

In de zomer van 2019 trad Klein ook verschillende keren op, onder andere op de podiums van zomerfestivals Pukkelpop, Pinkpop, Lowlands en Zwarte Cross.

In 2019 maakt Klein nog een Album genaamd [[1983 (album)|1983]]. De naam van het album refereert naar het geboortejaar van zijn broer, tevens ook zijn manager. Het album is uitgebracht op [[15 november]] [[2019]]. Klein werkt in ''1983'' vooral samen met de producenten [[Mick Spek]], Kauwboy en Tantu Beats. Ook plaatste hij één week voordat hij het album publiceert een single genaamd ''Joost Klein 2.''

==Social media==
Tot 2016 maakte Klein [[YouTube]]video's onder de naam ''Eenhoornjoost''. Zijn video's varieerden van sketches tot minidocu's. Thans uploadt Klein alleen videoclips van zijn nummers op [[YouTube]] en sinds dit jaar gaat hij daar verder onder de naam ''joost klein''. Hij ziet zichzelf niet als YouTuber, omdat hij is gestopt met het maken van non-videoclip-video's op YouTube. Hij beschrijft zichzelf liever als kunstenaar. Hij heeft 200.000 abonnees en in totaal meer dan 20.000.000 weergaven. Desondanks wilt Klein geen geld verdienen middels advertenties. Op [[Instagram]] en [[Twitter]] is Klein nog wel actief met het plaatsen van foto's en video's.

== Discografie<ref>{{Citeer web|url=https://genius.com/artists/Joost-klein|titel=Joost (artist) genius.com|bezochtdatum=8 november 2019}}</ref> ==
{| class="wikitable sortable"
|-
! class=unsortable|Titel !! Album/single !! Aantal nummers !! class=unsortable|Bijdragen/productie !! Verschijnings datum !! Duur
|-
| Bitches || Single || 1 ||[[Mick Spek]]|| data-sort-value="1" |10 nov 2016 || data-sort-value="10"|2:24
|-
| Dakloos || Album || 8 ||Mick Spek, Stuntje || data-sort-value="2" |17 nov 2016 || data-sort-value="5"|17:49
|-
| Feminist on da Block || Single || 1 || [[Donnie]] || data-sort-value="3"|30 jun 2017 || data-sort-value="13"|2:12
|-
| Scandinavian Boy || Album || data-sort-value="13"|13 || Donnie || data-sort-value="4"|20 okt 2017 || data-sort-value="2"|32:36
|-
| Meeuw || Single || 1 |||Mick Spek|| data-sort-value="5" |21 maa 2018 || data-sort-value="6"|3:26
|-
| Ome Robert || Single || 1 ||Mick Spek|| data-sort-value="6" |26 apr 2018 || data-sort-value="8"|2:32
|-
| Parmezaan en Linkerbaan || Single || 1 || Donnie || data-sort-value="7"|29 jun 2018 || data-sort-value="15"|1:43
|-
| [[M van Marketing]] || Album || 11 || Donnie, [[Mr. Polska]], Stuntje || data-sort-value="8"|3 aug 2018 || data-sort-value="4"|29:28
|-
| Chubby || Single || 1 || Tantu || data-sort-value="9"|2 nov 2018 || data-sort-value="9"|2:27
|-
| Glaassie Water || Single || 1 ||Mick Spek|| data-sort-value="10" |21 dec 2018 || data-sort-value="16"|1:27
|-
| [[Albino (album)|Albino]] || Album || data-sort-value="14"|13 ||Mick Spek, Tice, Brunzyn, Stefano Keizers, Daan Koens, Arjen de Boer|| data-sort-value="11" |18 jan 2019 || data-sort-value="1"|33:50
|-
| Buurman || Single || 1 || Tantu || data-sort-value="12"|24 mei 2019 || data-sort-value="12"|2:54
|-
| Absurd || Single || 1 || Milli on Go || data-sort-value="13"|31 mei 2019 || data-sort-value="7"|2:13
|-
| Midlife Crisis || Single || 1 || Mick Spek || data-sort-value="14"| 20 sep 2019 || data-sort-value="11"|2:18
|-
| Joost Klein 2 || Single || 1 || Kauwboy || data-sort-value="15"| 8 nov 2019 || data-sort-value="14"|2:06
|-
| [[1983 (album)|1983]] || Album || 13 || Rarri Jackson, 10k.Caash || data-sort-value="16"| 15 nov 2019 || data-sort-value="3"|32:01
|-
|Mayo, No Fries!
|Single
|1
|bbno$
|20 maart 2020
|2:46
|-
|}

{{Appendix}}

{{DEFAULTSORT:Klein, Joost}}
[[Categorie:Nederlands vlogger]]
[[Categorie:Nederlands muziekproducent]]

Joost Klein

2019-09-23T15:37:25Z

Tulp8: Wijzigingen door 2A02:1811:E421:2E00:3C7C:CBB3:3B30:F1EC (Overleg) hersteld tot de laatste versie door PennenBAKJE

{{Infobox artiest
| naam = Joost
| afbeelding = Joost klein-1548494813.jpg
| onderschrift = Joost tijdens optreden in het [[Paard (poppodium)|Paard]]
| volledige naam = Joost Klein
| bijnaam = EenhoornJoost, Money
| geboren = [[10 november]] [[1997]]<ref name="youtube.com">{{Citeer web|url=https://www.youtube.com/watch?v=zEA6uCfuKVs|titel=Draw My Life (EenhoornJoost)|bezochtdatum=9 november 2018}}</ref>
| geboorteplaats = [[Leeuwarden (stad)|Leeuwarden]]<ref name="wikker">{{Citeer web|url=https://www.wikker.nl/joostklein-youtuber-over-leven-zonder-ouders/|titel=Joost: “Huil!” YouTuber Over Leven Zonder Ouders|bezochtdatum=23 oktober 2017|werk=www.wikker.nl|taal=}}</ref>
| overleden =
| overlijdensplaats =
| land = {{NL}}
| jaren-actief = 2010-heden ([[YouTube]]) 2016-heden ([[muziek]])
| genre = [[Rap (muziekstijl)|Rap]], [[hiphop]], [[hardstyle]]
| beroep = [[Youtuber]], [[muzikant]], [[schrijver]]
| Instagram = eenhoornjoost
| instrument =
| zangstem =
| invloed =
| label = Albino Sports
| gerelateerd = [[Donnie]], [[Famke Louise]], [[Kelvin Boerma]], Veras Fawaz, [[Mick Spek]]
| website =
| allmusic =
| imdb =
| lastfm =
}}
'''Joost''', artiestennaam van '''Joost Klein''' ([[Leeuwarden (stad)|Leeuwarden]], [[10 november]] [[1997]]), ook wel '''EenhoornJoost''' genoemd, is een Nederlands [[muzikant]] en [[youtuber]]. Hij is onder andere bekend van zijn nummer ''"Scandinavian Boy"'' en zijn album met goede vriend [[Donnie]], getiteld: ''M van Marketing''.

==Biografie==
Joost Klein groeide op in [[Britsum]] (gemeente [[Leeuwarderadeel]]) met zijn ouders. Zijn broer en zus zijn ongeveer 15 jaar ouder en waren grotendeels uit huis; Joost is dus als [[Kind (leeftijdsgroep)|enig kind]] opgegroeid. Bij zijn vader werd [[kanker (hoofdbetekenis)|kanker]] geconstateerd, waaraan deze in 2010 overleed. Joosts moeder was te veel bezig met het helpen van zijn vader, waardoor ze in een [[psychose]] raakte. Ze moest naar een [[Verzorgingshuis|tehuis]] toe. Toen alles weer wat beter ging, kwamen Joost en zijn broer en zus langs en zagen hun moeder dood op de bank liggen; ze had een [[hartstilstand]] gekregen.<ref name="youtube.com">{{Citeer web|url=https://www.youtube.com/watch?v=zEA6uCfuKVs|titel=Draw My Life (EenhoornJoost)|bezochtdatum=9 november 2018}}</ref>

==Muziek==
Met zijn single "Bitches" bereikte hij een miljoen weergaven op YouTube. Joost stond in 2017 en 2018 even onder contract bij [[Top Notch]] maar besloot later een eigen label op te richten, genaamd Albino Sports. ''Albino'' was het eerste album dat hij, op 18 januari 2019, op zijn eigen label uitbracht.<ref>{{Citeer web|url=https://www.emerce.nl/wire/miljard-views-top-notch-youtube-kanaal|titel=Miljard views op Top Notch Youtube kanaal - Emerce|bezochtdatum=23 oktober 2017|werk=Emerce|taal=}}</ref> Op 20 oktober 2017 kwam zijn mixtape "Scandinavian Boy" uit.

Op 21 maart 2018 kwam zijn single "Meeuw" uit. De videoclip werd geschoten in Los Angeles. Een maand later, op 26 april, kwam zijn nieuwe single "Ome Robert" uit. In dit nummer wil hij dit aan de luisteraar meegeven: ''"Ooit wil ik dié oom zijn, waarvan niemand weet hoe hij aan zijn geld komt, maar hij heb 't wel!"''

Op 3 augustus 2018 bracht hij samen met [[Donnie]] het album ''[[M van Marketing]]'' uit. Dit album bevat elf nummers, waaronder "Stockholm", "Domme Patta", "Leipe Dennis" en "Vogel op de Hek". Drie maanden later, op 2 november 2018, bracht Joost een nieuwe single uit. Met productie van Tantu maakte hij een nummer getiteld "Chubby" (Nederlands: mollig). In dit nummer vertelt hij over hoe hij is geboren als iets dikker kind.

Klein verschijnt regelmatig op sociale media met collega-artiest Donnie. Klein is ook te horen op Donnies single "René Froger". Daarnaast bevat de mixtape "Scandinavian Boy" ook één nummer met Donnie, getiteld "Bezem".

Op 25 januari 2019 begon Joost met een tour voor de viering van zijn nieuwe album ''"Albino"'' genaamd "Het gaat niet zo goed tour". Klein bezocht negen theathers waaronder [[Paard (poppodium)|het Paard]], [[De Oosterpoort|de Oosterpoort]], [[Doornroosje (Nijmegen)|Doornroosje]] en [[Paradiso (Amsterdam)|Paradiso]].<ref>{{Citeer web|url=https://www.podiuminfo.nl/news/44615/Joost_negen_clubs_langs_met_zn_Het_gaat_niet_zo_goed_tour/|titel=Het gaat niet zo goed tour|bezochtdatum=4 maart 2019}}</ref> Tijdens de shows was er merchandise te koop, waaronder hoodies, T-shirts en sokken. Op 3 maart 2019 in Paradiso deed Joost de laatste show van zijn tour.

==YouTube==
Joost maakt [[YouTube]]video's onder de naam ''EenhoornJoost''. Hij heeft 200.000 abonnees en uploadt vooral videoclips van zijn rapnummers. Joost is gestopt met het maken van non-videoclip-video's op YouTube. Op [[Instagram]] is Joost nog wel actief met het plaatsen van foto's en video's.

==Albums en singles<ref>{{Citeer web|url=https://genius.com/artists/Joost-klein|titel=Joost (artist) genius.com|bezochtdatum=20 augustus 2019}}</ref>==
{| class="wikitable sortable"
|-
! class=unsortable|Titel !! Album/single !! Aantal nummers !! class=unsortable|Bijdragen/productie !! Verschijnings datum !! Duur
|-
| Bitches || Single || 1 ||[[Mick Spek]]|| data-sort-value="1" |10 nov 2016 || data-sort-value="9"|2:24
|-
| Dakloos || Album || 8 ||Mick Spek, Stuntje || data-sort-value="2" |17 nov 2016 || data-sort-value="4"|17:49
|-
| Feminist on da Block || Single || 1 || [[Donnie]] || data-sort-value="3"|30 jun 2017 || data-sort-value="11"|2:12
|-
| Scandinavian Boy || Album || data-sort-value="13"|13 || Donnie || data-sort-value="4"|20 okt 2017 || data-sort-value="2"|32:36
|-
| Meeuw || Single || 1 |||Mick Spek|| data-sort-value="5" |21 maa 2018 || data-sort-value="5"|3:26
|-
| Ome Robert || Single || 1 ||Mick Spek|| data-sort-value="6" |26 apr 2018 || data-sort-value="7"|2:32
|-
| Parmezaan en Linkerbaan || Single || 1 || Donnie || data-sort-value="7"|29 jun 2018 || data-sort-value="12"|1:43
|-
| [[M van Marketing]] || Album || 11 || Donnie, [[Mr. Polska]], Stuntje || data-sort-value="8"|3 aug 2018 || data-sort-value="3"|29:28
|-
| Chubby || Single || 1 || Tantu || data-sort-value="9"|2 nov 2018 || data-sort-value="8"|2:27
|-
| Glaassie Water || Single || 1 ||Mick Spek|| data-sort-value="10" |21 dec 2018 || data-sort-value="13"|1:27
|-
| [[Albino (album)|Albino]] || Album || data-sort-value="14"|13 ||Mick Spek, Tice, Brunzyn, Stefano Keizers, Daan Koens, Arjen de Boer|| data-sort-value="11" |18 jan 2019 || data-sort-value="1"|33:50
|-
| Buurman || Single || 1 || Tantu || data-sort-value="12"|24 mei 2019 || data-sort-value="6"|2:54
|-
| Midlife Crisis || Single || 1 || Mick Spek || data-sort-value="13"| 20 sep 2019 || data-sort-value="10"|2:18
|}

{{Appendix}}

{{DEFAULTSORT:Klein, Joost}}
[[Categorie:Nederlands vlogger]]
[[Categorie:Nederlands muziekproducent]]

Joost Klein

2018-04-08T09:29:39Z

Tulp8: Wijzigingen door Icecoldwave101 (Overleg) hersteld tot de laatste versie door 2A02:1811:941C:3A00:EDA9:35F2:3CBE:1A10

{{Infobox artiest
| naam = Joost
| afbeelding = Joost klein-1517174807.jpg
| onderschrift = Joost (links) met een fan
| volledige naam = Joost Klein
| bijnamen =
| geboren = [[10 november]] [[1997]]
| geboorteplaats = [[Leeuwarden (stad)|Leeuwarden]]<ref name="wikker">{{Citeer web|url=https://www.wikker.nl/joostklein-youtuber-over-leven-zonder-ouders/|titel=Joost: “Huil!” YouTuber Over Leven Zonder Ouders|bezochtdatum=2017-10-23|werk=www.wikker.nl|taal=nl}}</ref>
| overleden =
| overlijdensplaats =
| land = {{NL}}
| jaren-actief = 2010– (YouTube) 2016– (muziek)
| genre = [[Rap (muziekstijl)|rap]]
| beroep = [[YouTube]]r, [[muzikant]]
| instrument =
| zangstem =
| invloed =
| label = [[Top Notch]]
| gerelateerd = [[Donnie]], [[Mick Spek]], [[Rarri Jackson]]
| website = https://www.youtube.com/user/EenhoornJoost
| allmusic =
| imdb =
| lastfm =
}}
'''Joost''', artiestennaam van '''Joost Klein''' ([[Leeuwarden (stad)|Leeuwarden]], [[10 november]] [[1997]]), is een Nederlands [[muzikant]] en [[YouTube]]r.

Met zijn single "Bitches" bereikte hij een miljoen weergaven op YouTube. Sinds oktober 2017 staat Klein onder contract bij [[Top Notch]].<ref>{{Citeer web|url=https://www.emerce.nl/wire/miljard-views-top-notch-youtube-kanaal|titel=Miljard views op Top Notch Youtube kanaal - Emerce|bezochtdatum=23 oktober 2017|werk=Emerce|taal=}}</ref> Op 20 oktober 2017 kwam zijn mixtape "Scandinavian Boy" uit. Op 21 maart 2018 kwam zijn nieuwe single "Meeuw" uit. De videoclip werd geschoten in Los Angeles.

Klein verschijnt regelmatig op sociale media met collega-artiest [[Donnie]]. Klein is ook te horen op Donnies single "René Froger". Daarnaast bevat de mixtape "Scandinavian Boy" ook één nummer met Donnie, genaamd "Bezem".

Klein maakt YouTubefilmpjes onder de naam ''EenhoornJoost''.<ref name="wikker" /> Met zijn kanaal met deze naam is hij ook bekend geworden. Zijn vader en moeder overleden toen hij respectievelijk twaalf en dertien jaar oud was.<ref>{{Citeer web|url=https://noisey.vice.com/nl/article/ezxaje/vraag-niet-naar-het-beroep-van-eenhoornjoost|titel=Vraag niet naar het beroep van EenhoornJoost|bezochtdatum=23 oktober 2017|werk=noisey.vice.com|taal=nl|auteur=Wouter van Dijk|datum=9 december 2016}}</ref>

{{Appendix}}

{{DEFAULTSORT:Klein, Joost}}
[[Categorie:YouTube]]
[[Categorie:Nederlands vlogger]]
[[Categorie:Nederlands muziekproducent]]

Hochwasserschutz in den Niederlanden

2018-04-03T11:04:51Z

Tulp8: Wijzigingen door 2A02:A440:654E:1:8DD8:4715:D217:B281 (Overleg) hersteld tot de laatste versie door 77.173.120.118

{{Zijbalk geschiedenis Nederland}}
[[Bestand:The_Netherlands_compared_to_sealevel.png|thumb|230px|Zonder dijken overstroomt dit deel van Nederland bij normale waterstand]]
[[Bestand:KinderdijkMolens klein.jpg|thumb|230px|Windmolens bij [[Kinderdijk]].]]
[[Bestand:NL-Zuiderzeeworks.svg|thumb|230px|De [[Zuiderzeewerken]].]]
[[Bestand:Satellite image of Noordoostpolder, Netherlands (5.78E 52.71N).png|thumb|230px|De [[Noordoostpolder]].]]

[[Nederland]] is een land waar van oudsher een '''strijd tegen het water''' wordt gevoerd. Dit is niet verwonderlijk, aangezien meer dan de helft van het land vatbaar is voor overstromingen.<ref>http://www.elsevier.nl/web/Nieuws/Wetenschap/258243/IPCC-erkent-fout-over-Nederland-in-klimaatrapport.htm</ref> In het verleden hebben talloze mensen in het land het leven gelaten door de vele [[overstroming]]en, waarvan de [[Watersnood van 1953]] de laatste grote overstromingsramp is. Hiertegen begon men al vroeg met het opwerpen van terpen en dijken, waarna ontginningen plaatsvonden en later polders werden gevormd. Het resultaat van al deze processen is de huidige [[Geologie van Nederland en Vlaanderen|geologie van Nederland]].

De militaire [[metafoor]] van strijd tegen het water, waarbij het water als vijand van de mensheid werd gezien, was typerend voor de 19e en een groot deel van de 20e eeuw. Met name kustingenieurs, vaak afkomstig uit de [[Genie (strijdmachtonderdeel)|genie]], en vertegenwoordigers van bouwfirma's die de voorgestelde maatregelen wilden uitvoeren, gebruikten deze terminologie om steun te krijgen voor hun visie dat grote infrastructurele projecten nodig waren om de Nederlandse bevolking meer veiligheid te bieden. Het gaat daarbij om een vorm van [[antropocentrisme]] die verbonden werd met een optimistische toekomstvisie, waarin groei van kennis, wetenschap en techniek tot oplossingen zou leiden voor ecologische problemen. Het Deltaplan en de uitvoering daarvan ademen de geest van strijd tegen het water. Door de groeiende aandacht voor natuurlijke processen, de onbedoelde effecten van menselijk ingrijpen en de teloorgang van natuurwaarden is er sinds de jaren zeventig van de 20e eeuw een kentering opgetreden. In hedendaagse termen zouden we eerder over 'omgang met het water' spreken.

==Geschiedenis==
===Terpen===
De eerste bewoners van de laaggelegen gebieden in Nederland bouwden kunstmatige heuvels, de [[wierde (landvorm)|wierden]] of [[terp]]en. Tijdens de [[IJzertijd]], rond [[500 v.Chr.]], werd in het kustgebied van [[Friesland]]-[[Groningen (provincie)|Groningen]] begonnen met de bouw hiervan. Op deze wierden werden later [[kerkgebouw|kerken]] gebouwd, op de iets lager gelegen delen van de wierde werden daar boerderijen omheen gebouwd.

===Dijken===
Rond [[1000]] werd begonnen met de [[Dijk (waterkering)|bedijking]] van het rivieren- en kustgebied tegen overstromingen. Aanvankelijk waren dit vooral [[Veen (grondsoort)|veengebieden]], vanaf de [[13e eeuw]] werden vooral [[kwelder]]s omdijkt. De eerste dijken waren verre van stevig, dikwijls zorgde [[stormvloed]] voor doorbraak. Naarmate de [[Middeleeuwen]] hun einde naderden, werden de dijken steeds steviger. Tevens werden er naar Vlaams voorbeeld [[waterschap]]pen en [[hoogheemraadschap]]pen opgericht die de eerste officiële bestuurlijke instanties van Nederland vormen.

===Veenontginning===
Tussen de 11e en 13e eeuw vond in de [[Hollands-Utrechtse laagvlakte]] de [[Grote Ontginning]] plaats, waarbij grote [[Veen (grondsoort)|veengebieden]] ontgonnen werden. Dit gebied was waarschijnlijk rond 1150 al helemaal omdijkt.

===Meren en plassen===
Met de introductie van de [[baggerbeugel]] in de 16e eeuw kon ook het veen onder de waterspiegel weggebaggerd worden, een praktijk die [[slagturven]] werd genoemd. Een negatief gevolg van het slagturven - vooral wanneer dat op grote schaal gebeurde - was dat hierdoor enorme [[Veenplas|plassen]] konden ontstaan, want de [[legakker]]s werden bij stormen soms weggeslagen, waardoor diverse kleine plassen tot één grote plas werden. Op die manier verenigde het [[Haarlemmermeer]] zich in de 16e eeuw met het vroegere [[Leidschemeer]], waardoor een waterplas van dreigende omvang bestond, totdat in de 19e eeuw uiteindelijk definitief besloten werd deze [[Droogmakerij|droog te maken]]. In [[Utrecht (provincie)|Noordwest-Utrecht]] ontstonden de [[Loosdrechtse plassen]] en [[Vinkeveense plassen]] door de [[Vervening|turfwinning]].

===Polders===
Met het steviger worden van de dijken groeide het Hollandse vertrouwen in de strijd tegen het water. Dit uitte zich met name in een nieuw ingezet middel, namelijk de [[polder]]. Met behulp van [[windmolens]] werden ondiepe gebieden drooggelegd, nadat er dijken en [[ringvaart (polder)|ringvaarten]] omheen waren gelegd.

==Flevomeer - Almere - Zuiderzee==
Aan het begin van [[Subatlanticum]] bestond het [[Flevomeer]] al. In deze periode ontstond een noordelijke verbinding met zee, waardoor het Oer-IJ bij [[Castricum]] langzaam verzandde. Na de [[Romeinen in Nederland|Romeinse tijd]] zorgde [[Kustafslag|afslag]] ervoor dat het zich uitbreidde tot het [[Almere (meer)|Almere]]. In de [[Vroege Middeleeuwen]] breidde de verbinding tussen het Almere en de [[Waddenzee]] zich uit tot het [[Vlie]]. In de 9e en 10e eeuw ontstond door inbraken de [[Middelzee]], die daarna weer bedijkt werd en zo in de 16e eeuw weer volledig was drooggelegd. [[Dijk (waterkering)|Bedijking]] van kwelder- en kustveengebieden zorgde ervoor dat tijdens stormen het zeewater niet meer over de kwelders kon uitstromen. Hierdoor steeg de [[stormvloedhoogte]], waardoor de kans steeg op [[Dijkdoorbraak|dijkdoorbraken]]. Deze vonden dan ook veelvuldig plaats.

Onder andere door de [[stormvloed]]en van de 13e eeuw en doordat met de [[Allerheiligenvloed (1170)|Allerheiligenvloed]] van [[1170]] het [[Marsdiep (zeegat)|Marsdiep]] [[Texel]] van [[Noord-Holland]] scheidde, trad een grotere erosie op waardoor de verbinding tussen het Almere en de Noordzee groter werd en de [[Zuiderzee (water)|Zuiderzee]] ontstond.

==Zuiderzeewerken==
{{Zie hoofdartikel|Zuiderzeewerken}}
Door de bouw van de [[Afsluitdijk]] ontstond in [[1932]] het IJsselmeer. Tussen 1927 en 1968 werden vier grote droogmakerijen in de vroegere Zuiderzee aangelegd.

Naarmate de techniek vorderde werd de inpoldering steeds grootschaliger. De druk om de [[Zuiderzee (water)|Zuiderzee]] in te dammen nam in de loop van de jaren toe door een aantal overstromingen in de omgeving van [[Amsterdam]]. Het eerste plan kwam al in 1667 van Hendrik Stevin, zoon van de beroemde wiskundige Simon Stevin. Hij stelde in het twaalfde boek van zijn Wisconstich Filosofisch Bedrijf voor om "het gewelt en vergif der Noortzee uytter Verenigt Nederlant te verdrijven". Stevins belangrijkste doel was om de Zuiderzee te temmen, door deze door middel van dijken van de Noordzee af te sluiten. Stevin plande een ring van dijken van de kop van (het huidige) [[Noord-Holland]] via de [[Waddeneilanden]] tot aan [[Friesland]]. Hiermee zou het gevaar van overstromingen weggenomen worden en zouden mogelijkheden ontstaan om land in te polderen. Het bleek echter onuitvoerbaar: de techniek om dijken te bouwen was nog niet ver genoeg gevorderd.

In [[1848]] lanceerden [[Jakob Kloppenburg]] en [[Pieter Faddegon]] het eerste in de reeks plannen die zouden leiden tot de uiteindelijke Zuiderzeewerken. De [[Watersnood van 1916]] vormde de druppel die de emmer deed overlopen. De Nederlandse overheid moest hier wat aan doen. Uiteindelijk was het ingenieur [[Cornelis Lely]] die het plan Zuiderzee concretiseerde en tot uitvoering wist te brengen.

==Watersnoodramp 1953 en Deltawerken==
[[Bestand:Watersnood van 1953.png|thumb|rechts|230px|Overstromingen in 1953 bij de watersnoodramp]]
[[Bestand:Ammerzoden 1861.jpg|thumb|230px|Overstroomde straat tijdens de Watersnoodramp van 1861 in de Bommelerwaard]]
{{Zie hoofdartikel|Watersnood van 1953}}
Waar de inpoldering en de strijd tegen het water voor 1953 zich kenmerkte als [[incrementalisme|incrementalistisch]] kwam daar in 1953 met de watersnoodramp een eind aan. De ramp, waarbij meer dan 1800 mensen stierven, had het [[Deltawerken|Deltaplan]] tot gevolg. Er werden een hele serie van [[Deltawerken]] aangelegd die er voor moesten zorgen dat een ramp nooit meer zou kunnen gebeuren. Het plan voor de [[Deltawerken]] werd na de [[watersnood van 1953]] versneld uitgevoerd er werd afgerond met de voltooiing van de [[Maeslantkering]] in [[1997]].

==Rivieren en uiterwaarden==
Ook langs de [[rivier|rivieren]] zijn regelmatig dijken doorgebroken, vooral door [[Kanaal (waterweg)|kanalisering]] in Nederland, maar ook in België en Duitsland. Door de aanleg van dijken zijn de rivierbedden ingeperkt waardoor de hoeveelheid neergeslagen slib in een steeds kleiner gebied terechtkomt, waardoor de [[uiterwaarden]] steeds hoger komen te liggen en de waterstanden stijgen. Ook neemt het hoogteverschil tussen de binnen- en buitendijkse gebied langzaam toe door inklinking van het binnendijkse gebied. Extreme [[regen (neerslag)|regen]]val in de bovenstroomse gebieden of veel [[smeltwater]] uit de [[Alpen]] kan dan leiden tot wateroverlast. Naar aanleiding van het hoge water in [[1993]] en [[1995]] werd het [[Deltaplan Grote Rivieren]] opgesteld waarna de rivierdijken werden verbeterd.

Het probleem is hier echter niet mee opgelost. Eén van de oplossingen is het instellen van [[noodoverloopgebied]]en, een andere is afspraken maken met [[Duitsland]] en [[België]]. Ook hier zijn de rivieren gekanaliseerd.

==Nieuw waterbeleid==
Waar het oude waterbeleid zich kenmerkt als defensief en in sommige mate zelfs offensief, zo kenmerkt het nieuwe waterbeleid zich meer als faciliterend. Er kan dus in zekere zin niet meer worden gesproken van een ware '''strijd'''. Voortaan zullen met name de rivieren de ruimte moeten krijgen. Diverse (delen van) polders zullen weer onder water worden gezet, en bouwen in en nabij [[uiterwaarden]] wordt stevig ontmoedigd. De zee dient wel buiten de deur gehouden te worden, daarom wordt er meer geïnvesteerd in de versteviging van dijken en het ophogen van zand op stranden.

Het nieuwe waterbeleid concretiseert zich op ruimtelijke- en fysieke schaal in een grotere rol van water in de omgeving. Bij de aanleg van nieuwe woonwijken wordt het water meer betrokken bij de landschappelijke kwaliteiten. Tevens wordt er meer rekening gehouden met een tijdelijke piektoevoer van regenwater. Stedelijke wadi's, en opslagplaatsen voor oppervlaktewater zijn daar een goed voorbeeld van.

==Rol Nederland internationaal==
De Nederlandse strijd tegen het water heeft internationaal aanzien. Bepaalde woorden zijn direct uit het Nederlands ontleend:
* [[Dijk (waterkering)|Dijk]] (Engelstalig ''dike'')
* [[Polder]] (vooral in Angelsaksische landen)
* [[Sluis (waterbouwkunde)|Sluis]] (Engelstalig ''sluice'')
* [[Dam (waterkering)|Dam]]

In diverse landen wordt de Nederlandse expertise met waterhuishouding gebruikt bij (nood)hulpverlening. Na de overstromingen in [[New Orleans (stad)|New Orleans]] werd de hulp ingeroepen van Nederlandse experts.

==Externe links==
* [http://www.deltaworks.org/ Website over de Deltawerken]

{{Appendix|1=bron|2=
{{References}}
}}

[[Categorie:Geschiedenis van Nederland]]

Ministerie van Defensie

2018-01-11T10:43:25Z

Tulp8: Wijzigingen door 2A02:A453:60DA:1:C17B:C06A:9649:A1DC (Overleg) hersteld tot de laatste versie door DimiTalen

{{Infobox ministerie
| naam = Ministerie van Defensie
| altnaam =
| logo = Logo ministerie van defensie.svg
| logobreedte = 250px
| afbeelding = Ministerie van Defensie in Den Haag.jpg
| onderschrift = De ingang van het Ministerie van Defensie aan [[Logement van Rotterdam|Plein 4]] in Den Haag.
| land = {{NL}}
| adres = [[Logement van Rotterdam|Plein 4]] [[Den Haag]]
| minister = [[Ank Bijleveld]]
| onderminister =
| staatssecretaris = [[Barbara Visser (politicus)|Barbara Visser]]
| secretaris-generaal = [[Wim Geerts]]
| directeur-generaal =
| functienaam1 = [[Commandant der Strijdkrachten]]
| functie1 = [[Rob Bauer]]
| opgericht = [[1928]]
| opgeheven =
| voorloper = [[Ministerie van Oorlog]] [[Ministerie van Marine]]
| opgegaan =
| website = https://www.rijksoverheid.nl/ministeries/ministerie-van-defensie
| portaal = Nederland
}}
{{Zijbalk defensie Nederland}}
Het Nederlandse '''ministerie van Defensie''' (MinDef) is verantwoordelijk voor de bescherming van [[Koninkrijk der Nederlanden|Nederland en de overzeese gebiedsdelen]] en voor hiertoe beschikbare personele, financiële en materiële middelen. Het ministerie wordt geleid door de [[minister]] van Defensie. Defensie telde in 2014 circa 47.000 medewerkers en is daarmee een van de grotere werkgevers van Nederland. Bij de Bestuursstaf, voornamelijk gevestigd aan het [[Logement van Rotterdam|Plein 4]] in Den Haag, zijn circa 2.000 burgers en militairen werkzaam.

== Organisatie ==
Het Ministerie van Defensie wordt gevormd door:
* een bestuursstaf
* 4 operationele commando's ([[CLAS]],[[CLSK]],[[CZSK]],[[KMar]])
* 2 ondersteunende defensieonderdelen ([[Defensie Materieel Organisatie]] DMO en [[Commando DienstenCentra]], sinds oktober 2017 Defensie Ondersteuningscommando (DOSCO) genoemd.

'''Structuur van de bestuursstaf'''.
* Bureau SecretarisGeneraal (BSG)
* Defensiestaf (CDS)
* Directie Bedrijfsondersteuning BS (DBO BS)
* Directie Communicatie (DCo)
* Directie Financiën & Control (DF&C BS)
* Directie Juridische Zaken (DJZ)
* Hoofddirectie Beleid (HDB)
* Hoofddirectie Bedrijfsvoering (HDBV)
* Hoofddirectie Financiën en Control (HDFC)
* Hoofddirectie Personeel (HDP)

==Politieke leiding==
Bij de minister rust alle politieke verantwoordelijkheid. Deze is lid van het [[Nederlands kabinet|kabinet]]. Het [[kabinet-Rutte III]] trad aan op 26 oktober 2017; hierbij werd [[Ank Bijleveld]] (CDA) minister. Zij was [[Lijst van Nederlandse ministers van Defensie|de tweede vrouwelijke minister van Defensie van Nederland]]. Staatssecretaris werd [[Barbara Visser (politicus)|Barbara Visser]] (VVD).

==Ambtelijke leiding==
De Bestuursstaf van het departement staat onder de ambtelijke leiding van de [[Secretaris-generaal van een Nederlands ministerie|secretaris-generaal]] (SG), de hoogste ambtenaar van het ministerie. De Bestuursstaf is verantwoordelijk voor de ondersteuning van de bewindslieden in de besturing van de defensie-organisatie door het maken van beleid en door controle op de uitvoering en evaluatie hiervan.

==Militaire leiding==
De militaire leiding berust bij de [[commandant der Strijdkrachten]] (CDS), de hoogste militair binnen Defensie en de belangrijkste militaire adviseur van de minister en de tussenpersoon tussen de ''politiek'' en de ''krijgsmacht''. Hij bepaalt het operationele beleid en is tegenover de minister verantwoordelijk voor de tactische en operationele militaire planning, aansturing, inzet en uitvoering van de krijgsmacht m.u.v. de [[Koninklijke Marechaussee]]. Hij beschikt hiertoe over een eigen staf binnen de Bestuursstaf: de [[Defensiestaf]]. van juni 2012 tot oktober 2017 werd deze functie uitgevoerd door Gen. [[Tom Middendorp]].

==Geschiedenis==
De oorsprong van het departement ligt in 1813 toen [[Ministerie van Oorlog|ministeries van Oorlog]] en [[Ministerie van Marine|van Marine]] werden ingesteld. Deze vaak concurrerende bureaucratieën werden in 1928 samengevoegd. In de [[Tweede Wereldoorlog]] werd het ministerie tijdelijk weer gesplitst. In 1959 ontstond door de samenvoeging definitief het huidige Ministerie van Defensie. [[Cornelis Staf]] was minister van Oorlog van 15 maart 1951 tot 22 december 1958 maar voerde sinds 1956 de titel minister voor Defensie.

==Zie ook==
* [[Lijst van Nederlandse ministers van Defensie]]
* [[Lijst van Nederlandse staatssecretarissen van Defensie]]
* [[Nederlandse krijgsmacht]]
* [[Militaire Inlichtingen- en Veiligheidsdienst]] (MIVD)

==Externe links==
* [http://www.defensie.nl Ministerie van Defensie]
* [http://www.rijksoverheid.nl/ministeries/def/organisatie/organogram Ministerie van Defensie] - [[organogram]]

{{Appendix|2=
*''De tekst op deze pagina, of een eerdere versie daarvan, is afkomstig van de website van het Ministerie van Defensie, http://www.defensie.nl''
}}
{{Commonscat|Ministry of Defence (The Netherlands)}}
{{Navigatie ministeries Nederland}}

[[Categorie:Nederlands ministerie|Defensie]]
[[Categorie:Krijgsmacht van Nederland]]
[[Categorie:Organisatie opgericht in 1928]]

König der Niederlande

2017-11-10T14:50:12Z

Tulp8: Wijzigingen door Martijndeklonia (Overleg) hersteld tot de laatste versie door Xxmarijnw

{{Zie artikel|Voor het gelijknamige schip, zie [[Koning der Nederlanden (schip, 1872)]].}}
{{Infobox politiek ambt
| naam in Nederlands = Koning der Nederlanden
| naam in taal =
| status = In gebruik
| jaar van ontstaan = 1815
| jaar van afloop =
| afbeelding = Royal Coat of Arms of the Netherlands.svg
| onderschrift = Wapen van Nederland
| aanspreekvorm = Majesteit
| residentie = [[Villa Eikenhorst]] [[Paleis op de Dam]] [[Paleis Noordeinde]]
| benoemer = ''Erfopvolging''
| aanwijzer =
| ambtstermijn = ''Onbeperkt''
| inaugurele houder = [[Willem I der Nederlanden]]
| formatie = [[16 maart]] [[1815]]
| huidige houder = [[Willem-Alexander der Nederlanden]]
| sinds = [[30 april]] [[2013]]
| laatste houder =
| afgeschaft =
| salaris = € 825.000 (2013)
| website = [http://www.koninklijkhuis.nl/ Koninklijkhuis]
| portaal1 = Nederlands koningshuis
}}
'''Koning der Nederlanden''' is een vorstelijke titel waarmee de [[monarch (staatshoofd)|monarch]] (en daarmee het [[staatshoofd]]) van het [[Koninkrijk der Nederlanden]] wordt aangeduid. In de [[Nederlandse Grondwet]] wordt het staatshoofd kortweg aangeduid met ''Koning''. [[Nederlandse wet|Wetten]] en [[Koninklijk Besluit|Koninklijke Besluiten]] openen met de tekst ''Wij, (naam van het staatshoofd), bij de gratie Gods, Koning der Nederlanden''.<ref>[http://www.denederlandsegrondwet.nl/9353000/1/j4nvgs5kjg27kof_j9vvihlf299q0sr/vjh0onhfvvy2/f=/blg286507.pdf Besluit houdende de benoeming van E.D. Wiebes tot Staatssecretaris van Financiën] 4 februari 2014</ref>

== Titel ==
De grondwettelijke "Koning" kan zowel een man (koning) als een vrouw (koningin) zijn. De echtgenote van een mannelijk staatshoofd kan koningin genoemd worden, omdat het maatschappelijk gebruik en de tradities van vorstenhuizen bepalen dat gehuwde vrouwen de [[Máxima Zorreguieta#Titels na de troonswisseling|titels van hun man kunnen voeren]]. Omdat traditie en maatschappelijk gebruik iets dergelijks niet bepalen voor de echtgenoot van een vrouwelijk staatshoofd, en om verwarring met het grondwettelijke begrip "Koning" te voorkomen, wordt de echtgenoot van een vrouwelijk staatshoofd geen koning genoemd. In die gevallen kreeg de [[prins-gemaal]] de persoonlijke titel "[[Prins der Nederlanden]]". De Koning der Nederlanden voert tevens een aantal [[Titels Nederlandse koninklijke familie#Titels van de Koning der Nederlanden|erfelijke adellijke en heerlijke titels]]. Op de titels "Koning der Nederlanden" en "Prins van Oranje-Nassau" na, voert men in het normale gebruik deze zogenoemde "grote titulatuur" niet, ze worden in de [[preambule]] vervangen door "''enz. enz. enz.''".

== Functie ==
In het Nederlands staatsbestel is de Koning onderdeel van de [[Nederlandse regering|regering]].<ref>[http://wetten.overheid.nl/BWBR0001840/2008-07-15#Hoofdstuk2_Paragraaf2 Grondwet voor het Koninkrijk der Nederlanden], artikel 42, lid 1</ref> De Koning is hoofd van de [[Raad van ministers van het Koninkrijk|rijksregering]] en van de regeringen van de landen [[Nederland]], [[Aruba]], [[Curaçao]] en [[Sint Maarten (land)|Sint Maarten]].<ref>[http://wetten.overheid.nl/BWBR0002154/2010-10-10#Paragraaf1_Artikel2|Statuut voor het Koninkrijk der Nederlanden], artikel 2, lid 1</ref> In de drie laatstgenoemde landen, in het Caraïbische gedeelte van het Koninkrijk, wordt de Koning vertegenwoordigd door een gouverneur. De minister-presidenten zijn de regeringsleiders in hun eigen land binnen het Koninkrijk.

Als staatshoofd legt de Koning (staats)bezoeken af, ontvangt hij staatshoofden en andere hoogwaardigheidsbekleders, beëdigt diverse functionarissen en symboliseert hij de eenheid van de staat. Ook vertegenwoordigt hij het Koninkrijk in binnen- en buitenland.

Samen met de ministers vormt hij de [[Kroon (regering)|Kroon]]. De Koning symboliseert de eenheid van de regering. In die hoedanigheid is de Koning degene die wetten en Koninklijke Besluiten ondertekent en internationale verdragen bekrachtigt. In deze rol is in het algemeen een [[contraseign]] van een [[minister]] of [[staatssecretaris (Nederland)|staatssecretaris]] vereist. De Koning ontvangt de notulen van de ministerraad, spreekt wekelijks met de minister-president en regelmatig met de andere bewindspersonen en legt met hen regelmatig werkbezoeken af binnen hun beleidsterrein. Op Prinsjesdag spreekt de Koning namens de regering de [[troonrede]] uit. De ministers zijn verantwoordelijk voor het handelen van de Koning. Het staatshoofd heeft daarom binnen de Kroon de plicht zijn handelen af te stemmen met de ministers.

De Koning is voorzitter van de [[Raad van State (Nederland)|Raad van State]]. Dit betreft een louter ceremoniële functie.

De Koning speelt een rol in de [[Nederlandse kabinetsformatie|kabinetsformatie]] bij het benoemen, ontslaan en beëdigen van ministers en staatssecretarissen. In het verleden was de Koning initiatiefnemer in de formatie met het aanwijzen van een (in)formateur nadat vaste adviseurs en fractievoorzitters advies hadden uitgebracht. In 2012 nam de [[Tweede Kamer der Staten-Generaal|Tweede Kamer]] deze rol op zich. Vanwege zijn grondwettelijke rol wordt het staatshoofd tijdens de kabinetsformaties wel regelmatig geïnformeerd over de gang van zaken.

Naast zijn formele taken als Staatshoofd heeft de Koning een maatschappelijke taak door zich in te zetten voor de bevolking van het Koninkrijk der Nederlanden. De Koning heeft daarbij een samenbindende, vertegenwoordigende en aanmoedigende rol. Hij geeft uitdrukking aan de nationale gevoelens die onder burgers leven bij vreugdevolle en treurige gebeurtenissen en schenkt aandacht aan maatschappelijke zaken.

== Overzicht ==
{{Zie hoofdartikel|lijst van koningen der Nederlanden}}
De eerste koning was [[Willem I der Nederlanden]], prins van Oranje-Nassau. Hij werd in maart 1815 koning en was al vanaf 1813 [[soevereiniteit|soeverein]] vorst der Nederlanden. Het koningschap is erfelijk en erfde tot 1887 over volgens het [[Salische Wet|semi-salische]] erfopvolgingsstelsel. In 1887 werd het [[Castiliaans erfrecht|Castiliaanse]] stelsel van kracht. In 1923 werd de opvolging beperkt tot in de derde [[verwantschapsgraad|graad van bloedverwantschap]] ten opzichte van de regerende koning. In 1983 werd de [[eerstgeboorterecht|absolute primogenituur]] als erfopvolgingsstelsel ingevoerd.

Het Koninkrijk der Nederlanden heeft tot nog toe de volgende staatshoofden gehad:
{| border=0
|[[Willem I der Nederlanden|Willem I]] || 1815–1840
|-
|[[Willem II der Nederlanden|Willem II]] || 1840–1849
|-
|[[Willem III der Nederlanden|Willem III]]|| 1849–1890, enkele dagen voor de dood van Willem III werd zijn echtgenote [[Emma van Waldeck-Pyrmont|Emma]] [[regent (bestuurder)|regentes]]
|-
|[[Wilhelmina der Nederlanden|Wilhelmina]]|| 1890–1948, tot haar achttiende verjaardag (31 augustus 1898) was haar moeder Emma regentes
|-
|[[Juliana der Nederlanden|Juliana]] || 1948–1980
|-
|[[Beatrix der Nederlanden|Beatrix]] || 1980–2013
|-
|[[Willem-Alexander der Nederlanden|Willem-Alexander]] || 2013–heden
|}

==== Tijdlijn ====
<timeline>
ImageSize = width:900 height:120
PlotArea = width:800 height:90 left:65 bottom:20
AlignBars = justify

Colors =
id:orange value:rgb(1,0.5,0) # oranje
id:yellow value:rgb(0.7,0.7,1) # light yellow
id:black value:black
id:grey value:rgb(0.7,0.7,0.7)
id:white value:rgb(1,1,1)

Period = from:1810 till:2020
TimeAxis = orientation:horizontal
ScaleMajor = unit:year increment:10 start:1810
ScaleMinor = unit:year increment:2 start:1810

PlotData=
align:center textcolor:black fontsize:8 mark:(line,white) width:50 shift:(0,5)

bar:yellow color:yellow

from: 1813.9 till: 1840.8 color:orange text:~[[Willem I der Nederlanden|Willem I]]
from: 1840.8 till: 1849.2 color:orange text:~[[Willem II der Nederlanden|Willem II]]
from: 1849.2 till: 1890.9 color:orange text:~[[Willem III der Nederlanden|Willem III]]
from: 1890.9 till: 1948.7 color:orange text:~[[Wilhelmina der Nederlanden|Wilhelmina]]
from: 1948.7 till: 1980.3 color:orange text:~[[Juliana der Nederlanden|Juliana]]
from: 1980.3 till: 2013.3 color:orange text:~[[Beatrix der Nederlanden|Beatrix]]
from: 2013.3 till: 2017.7 color:orange text:~[[Willem-Alexander der Nederlanden|Willem-Alexander]]
# NB: jaartallen worden decimaal weergegeven, dus 2012.5 is halverwege 2012, niet mei 2012.
# Rekenvoorbeeld: 1 sept 2012 is 2012 plus 8 hele maanden, dus 2012+(8/12)=2012.667=2012.7.
</timeline>

== Regerende koningin ==
De ''Wet van 22 juni 1891, betreffende de wettelijk vastgestelde formulieren, ambtstitels en officieele benamingen in verband met het overgaan van de Kroon op eene Koningin'' bepaalt (in artikel 1) dat zolang een koningin de kroon draagt, bij 'het gebruik van alle wettelijk vastgestelde formulieren, ambtstitels en officiële benamingen, waarin het woord "Koning" voorkomt', in plaats daarvan het woord "Koningin" wordt gebezigd, 'met inachtneming van de daardoor noodzakelijk wordende taalkundige veranderingen'.<ref>[http://wetten.overheid.nl/BWBR0001858/ Wet i.v.m. het overgaan van de Kroon op een Koningin], ''wetten.nl''</ref>

Dit was van toepassing vanaf het moment dat de wet in werking trad tot de [[Troonswisseling in Nederland (2013)|troonswisseling in 2013]]. Het betrof bijvoorbeeld de [[preambule]] en de termen [[Commissaris van de Koning|Commissaris]] en [[Kabinet van de Koning (Nederland)|Kabinet der Koningin]].

== Troonswisseling ==
Voor de opvolging van de Koning gelden grondwettelijke [[Monarchie in Nederland#Erfopvolging|regels van erfopvolging]]. Wanneer het vooruitzicht bestaat dat een erfopvolger zal ontbreken, kan een opvolger bij wet worden benoemd.

Bij overlijden van de Koning of afstand van het koningschap ([[abdicatie]]), wordt de opvolger (als die er is) Koning. Als er geen opvolger is, wordt een nieuwe Koning benoemd door de [[Staten-Generaal van het Koninkrijk der Nederlanden|Staten-Generaal]].

Nadat de Koning de uitoefening van het koninklijk gezag heeft aangevangen, wordt hij zo spoedig mogelijk beëdigd en [[inhuldiging|ingehuldigd]] in de [[Hoofdstad van Nederland|hoofdstad]] [[Amsterdam]] in een openbare [[Staten-Generaal van het Koninkrijk der Nederlanden#Verenigde vergadering|verenigde vergadering van de Staten-Generaal]]. Hij zweert of belooft trouw aan de Grondwet en een getrouwe vervulling van zijn ambt. De ''Rijkswet van 27 februari 1992, houdende bepalingen inzake de beëdiging en inhuldiging van de Koning'' (''Wet beëdiging en inhuldiging van de Koning'') stelt nadere regels vast.<ref>[http://www.rijksoverheid.nl/documenten-en-publicaties/kamerstukken/2013/03/12/beantwoording-kamervragen-inzake-inhuldiging-nieuwe-koning.html Beantwoording Kamervragen inzake inhuldiging nieuwe Koning], Rijksoverheid, 12 maart 2013</ref><ref>[http://weblogs.nos.nl/evenementen/2013/03/22/onrust-over-nep-eed-bij-inhuldiging Onrust over ‘nep-eed’ bij inhuldiging], NOS, 22 maart 2013</ref>

== Zie ook ==
* [[Monarchie in Nederland]] (Huis Oranje-Nassau) - in dit artikel is een historisch overzicht van de Koningen van Nederland opgenomen, alsmede een overzicht van de huidige erfopvolgers.
* [[Lijst van koningen der Nederlanden]]
* [[Lijst van Nederlandse troonopvolgers]]
* [[Koninklijk Huis (Nederland)]]

== Externe link ==
* [[s:Nederlandse grondwet/Hoofdstuk 2|Hoofdstuk van de Nederlandse grondwet over de Koning]]

{{Appendix}}

[[Categorie:Staatsbestel van het Koninkrijk der Nederlanden]]

Sauwerd

2017-02-05T08:11:54Z

Tulp8: /* Geboren in Sauwerd */ Onstaborg (Sauwerd),

{{Infobox plaats in Nederland
| soort = Dorp
| naam = Sauwerd
| provincie = {{NL-vlag|Groningen (provincie)}}
| gemeente = {{NL-vlag|Winsum}}
| inwoners = 1060
| meetjaar = 2008
| oppervlakte = 0,33
| lat_deg = 53
| lat_min = 17
| lat_sec = 36
| lon_deg = 6
| lon_min = 32
| lon_sec = 5
}}
'''Sauwerd''' ([[Gronings]]: ''Saauwerd'') is een dorp in de gemeente [[Winsum (gemeente)|Winsum]] in de provincie [[Groningen (provincie)|Groningen]] ([[Nederland]]). Het dorp is gebouwd rond een [[wierde (landvorm)|wierde]], waar het ook zijn naam aan dankt. Het heeft ruim 1000 inwoners. Tot de gemeentelijke herindeling van [[1990]] hoorde het dorp bij de voormalige gemeente [[Adorp]]. Het [[gemeentehuis]] van Adorp stond in Sauwerd. Bij Sauwerd stond vroeger de machtige [[Onstaborg (Sauwerd)|Onstaborg]], die later werd [[Onstaborg (Wetsinge)|herbouwd]] bij Wetsinge.

== Kerk ==
[[Bestand:Sauwerd - locatie vroegere kerk.jpg|thumb|left|Contouren van de vroegere kerk van Sauwerd]]

Het dorp had een [[kerk van Sauwerd|eigen kerk]], die in 1840 wegens bouwvalligheid werd gesloopt. Tegelijkertijd werd ook de kerk in [[Wetsinge|Groot-Wetsinge]] gesloopt. Voor beide dorpen werd halverwege, in [[Wetsinge|Klein-Wetsinge]] een nieuw kerkje gebouwd. De contouren van de voormalige kerk zijn aangegeven op het kerkhof.

In 1859 werd een [[Christelijke Afgescheiden Gemeenten|chistelijk gereformeerde]] kerk gebouwd aan het Hoogpad. Na de fusie met de [[Nederduitse Gereformeerde Kerk (Dolerende)|nederduits gereformeerde kerk]] in 1897 tot gereformeerde kerk, werd deze in 1898 vervangen door de huidige gereformeerde kerk aan de Kerkstraat 12. In 1945 ontstond door een scheuring hieruit een gereformeerde kerk vrijgemaakt, die tot 1950 samenkwam in een voormalige garage, waarna een nieuwe kerk aan de Kromme Elleboog 3 werd betrokken. In 1983 werd dit pand verruild voor het tot kerk ingerichte verbouwde voormalige groene kruisgebouw aan de Oude Winsumerstraatweg 7. Het oude pand werd daarop verbouwd tot woning.

== Openbaar vervoer ==
[[File:Spoorwegongeval bij Sauwerd (1980).jpg|thumb|Spoorwegongeval bij Sauwerd (1980)]]
Sauwerd ligt aan de [[spoorlijn Groningen - Delfzijl]] en aan de [[Spoorlijn Sauwerd - Roodeschool|spoorlijn Groningen - Roodeschool]]. Deze lijnen splitsen zich bij het dorp. In [[2003]] is tussen [[station Groningen Noord]] en [[Station Sauwerd|Sauwerd]] [[spoorverdubbeling]] gereedgekomen. Tot die tijd was het traject één van de drukst bereden stukken enkelspoor van Nederland en moest de trein van/naar Roodeschool Sauwerd overslaan.
Op 25 juli 1980 [[Treinramp bij Winsum|botsten in Winsum]] twee passagierstreinen op elkaar, waarbij 9 doden en 21 gewonden vielen.
Door Sauwerd rijden 2 buslijnen, [[Buslijn 65 (Groningen - Zoutkamp)|lijn 65]] van Groningen naar [[Zoutkamp]] en [[Buslijn 163 (Groningen - Lauwersoog)|lijn 163]] van Groningen naar Lauwersoog

== Jachthaven ==
Aan het Sauwerdermaar ligt een kleine jachthaven met ligplaatsen voor kleine jachten en motorboten. Vanuit de haven kan men het [[Reitdiep (diep)|Reitdiep]] bereiken.

== Sport ==
=== Sportcomplex ===
Het sportcomplex van Sauwerd draagt de naam ''De Lange Twee''. Op het sportcomplex worden verschillende sporten beoefend.

=== Voetbal ===
De voetbalvereniging uit Sauwerd is [[VV SIOS]], een afkorting van ''Succes Is Ons Streven''. Het eerste elftal komt vanaf het seizoen 2011/2012 uit in de 5e klasse.

=== Tennis ===
Tennisvereniging Onstaborg heeft twee verlichte gravelbanen, een betonbaan en een eigen clubhuis op het sportcomplex.

=== Volleybal ===
Volleybalvereniging DOS speelt in de sportzaal ‘De Lange Twee’

=== Schaatsen ===
IJsvereniging Nooitgedacht is de ijsbaanvereniging van Sauwerd. De natuurijsbaan bevindt zich onderaan de afgegraven wierde.

=== Koersbal en Jeu de Boules ===
De Koersbal- en Jeu de bouleclub is actief bij de tennisvereniging.

=== Loopgroep ===
De RaitdaipRunners. Tevens organiseert De RaitdaipRunners elke eerste zaterdag van april de RaitdaipRun over drie afstanden: 5 km, 10 km en 10 mijl. De loop voert door het [[Reitdiepdal]] en start en eindigt in het dorp Sauwerd.

=== Gym en turnen ===
Gym- en turnvereniging Wardeus oefent in de sportzaal ‘De Lange Twee’

=== Karate ===
Karatevereniging Za-Kura traint in de sportzaal ‘De Lange Twee’

==Geboren in Sauwerd==
* [[Simon Klaas Kuipers]] (27 september 1943), Rector Magnificus Rijksuniversiteit Groningen 1991-1994<ref>[http://hoogleraren.ub.rug.nl/hoogleraren/1528]</ref>
* [[Ranomi Kromowidjojo]] (20 augustus 1990), zwemster
* [[Minne Veldman]] (8 februari 1980), organist, pianist, dirigent en arrangeur

<gallery widths="240" heights="240">
Sauwerd - oude kerk.jpg|De in 1840 afgebroken kerk van Sauwerd op een oude [[lithografie|steendruk]] uit ca. 1840
Sauwerd - gereformeerde kerk.jpg|Gereformeerde kerk uit 1898
Sauwerd - christelijke lagere school.jpg|Voormalige christelijke lagere school met hoofdenwoning ('Rehoboth') uit 1888
Coenders - Onsta.png|Borg [[Onstaborg (Sauwerd)|Onsta]] het stamslot van de familie [[Onsta]] op de kaart van [[Willem Coenders van Helpen|Willem]] en [[Frederik Coenders van Helpen]] (1678). De borg werd gesloopt rond 1725
</gallery>

== Zie ook ==
* [[Lijst van rijksmonumenten in Sauwerd]]

{{Appendix|2=
{{References}}
}}
{{Navigatie gemeente Winsum}}
{{Coor title dms|53|17|36|N|6|32|5|E|type:city_scale:25000_region:NL}}

[[Categorie:Plaats in Groningen]]
[[Categorie:Winsum]]
[[Categorie:Wierde]]
[[Categorie:Verdwenen kerkgebouw in Groningen (provincie)]]

Club of Pioneers

2017-01-02T08:12:51Z

Tulp8: na bwc: geen externe koppelingen naar wikipedia svp

De '''Club of Pioneers''' is een wereldwijd netwerk van voetbalclubs die steeds de oudste (nog bestaande) voetbalclub van hun land zijn.

Dit netwerk werd opgericht door [[Sheffield FC]], de oudste voetbalclub ter wereld, in 2013. De voetbalclubs kunnen lid worden, ongeacht hun status (prof of amateurclub of het niveau waarop ze spelen). Ze dienen de oudste voetbalclub van hun land te zijn. Het doel van de oprichting van de Club of Pioneers is het in kaart brengen van het pionierschap binnen het voetbal en de erfenis van 'the beautiful game' bewaren voor de toekomst. 
Het motto van de Club of Pioneers is : Integrity - Respect - Community

== Huidige leden van de Club of Pioneers==
{| class="wikitable"
|-
! Club !! opgericht in !! Land !! Continent
|-
| [[Sheffield FC]] || 1857, ''24 oktober'' || Engeland || Europa
|-
| [[Wrexham AFC]] || 1864 || Wales || Europa
|-
| [[Queens Park Rangers FC]] || 1867, ''9 juli'' || Schotland || Europa
|-
| [[Cliftonville FC]] || 1879 || Noord-Ierland || Europa
|-
| [[Koninklijke HFC]] || 1879, ''15 september'' || Nederland || Europa
|-
| [[FC St. Gallen]] || 1879, ''19 april'' || Zwitserland || Europa
|-
| [[Antwerp FC]] || 1880 || België || Europa
|-
| [[Hong Kong FC]] || 1886, ''12 februari'' || Hong Kong || Azië
|-
| [[Berliner FC Germania 1888]] || 1888, ''15 april'' || Duitsland || Europa
|-
| [[Recreativo Huelva]] || 1889, ''23 december'' || Spanje || Europa
|-
| [[St. George's FC]] || 1890 || Malta || Europa
|-
| [[Genoa CFC]] || 1893, ''7 september'' || Italië || Europa
|-
| [[Fola Esch]] || 1906, ''9 december'' || G.H. Luxemburg || Europa
|}
== Pioneers Cup ==
Leden van de Club of Pioneers kunnen ook een Pioneers Cup organiseren. Dit is een voetbaltornooi waarbij 'oudste' clubs kunnen deelnemen. Het betreft hier niet het fanionelftal van de clubs, maar eerder veteranenploegen (fans, oud-spelers, medewerkers, veteranen enz.).

{| class="wikitable"
|-
! Pioneers Cup 2013 - Sheffield !!
|-
| datum || 16 november 2013
|-
| locatie || Sheffield fc Stadium - Engeland
|-
| deelnemende ploegen || Sheffield fc (Engeland) ''met o.a. Chris Waddle, Carlton Palmer, John Beresford, ...'' rc Recreativo de Huelva (Spanje) Genoa fc (Italië)''met o.a. Tomáš Skuhravý, Gennaro Ruotolo, ...''
|-
| winnaar || Sheffield fc
|}

{| class="wikitable"
|-
! Pioneers Cup 2014 - Haarlem !!
|-
| datum || 30 augustus 2014
|-
| locatie || Haarlem - Nederland
|-
| deelnemende ploegen || Sheffield fc (Engeland) ''met o.a. Chris Dolby, ...'' Koninklijke HFC (Nederland) ''met o.a. Tom Van Schaick, ...'' Royal Antwerp fc (België)
|-
| winnaar || Sheffield fc
|}

{| class="wikitable"
|-
! Pioneers Cup 2014 - Huelva !!
|-
| datum || 6 september 2014
|-
| locatie || Nuevo Colombino - Huelva - Spanje
|-
| deelnemende ploegen || rc Recreativo de Huelva (Spanje) Koninklijke HFC (Nederland) Genoa fc (Italië)
|-
| winnaar || rc Recreativo de Huelva
|}

{| class="wikitable"
|-
! Pioneers Cup 2016 - Antwerpen !!
|-
| datum || 21 mei 2016
|-
| locatie || Bosuilstadion - Antwerpen - België
|-
| deelnemende ploegen || Royal Antwerp fc (België) ''met o.a. Jonas De Roeck, ...'' Koninklijke HFC (Nederland) ''met o.a. Tom Van Schaik, Paulo Meijnderhagen, ...'' Fola Esch (Luxemburg) ''met o.a. Pascal Welter, ...''
|-
| winnaar || Koninklijke HFC
|-
| extra info || Pioneers Cup Ambassador : Laszlo Fazekas
|}
{{nocat||2=2017|3=01|4=02}}

Benutzer:CWKC/Engelandvaarder

2016-11-29T12:01:40Z

Tulp8: Wijzigingen door 80.101.238.229 (Overleg) hersteld tot de laatste versie door Tulp8

[[Bestand:Engelandvaarders, February 24, 1944, Off Lowe.jpg|thumb|24 februari 1944 met v.l.n.r. [[Hein Fuchter]] (op de boeg), [[John Osten]], [[Edzard Moddemeijer]], [[Flip Winckel]] en [[Henk Baxmeier]] (aan het roer)]]
'''Engelandvaarder''' is in Nederland de erenaam voor alle mannen en vrouwen die tijdens de [[Tweede Wereldoorlog]] (1939-1945), na de capitulatie van de [[Nederlandse krijgsmacht|Nederlandse strijdkrachten]] op 15 mei 1940 en vóór de [[Operatie Overlord|geallieerde invasie in Normandië]] op 6 juni 1944 (D-Day), uit bezet gebied wisten te ontsnappen met de bedoeling zich in Engeland of ander geallieerd gebied bij de geallieerde strijdkrachten aan te sluiten om actief aan de strijd tegen de vijand (Duitsland, Italië, Japan) deel te nemen.

In juli 1940 ontsnapten drie Nederlanders vanuit bezet Nederland en staken met een twaalfvoetsjol de [[Noordzee]] over naar [[Engeland]]. Zij werden ''Engelandvaarders'' genoemd. Na hen zagen nog meer Nederlanders kans Engeland te bereiken, niet alleen rechtstreeks varend of door de lucht, maar ook over land, via neutrale landen als Zwitserland, Portugal, Spanje en Zweden.

Ruim 1700 Nederlandse mannen en vrouwen zijn, na veel moeilijkheden te hebben overwonnen, in Engeland of ander geallieerd gebied aangekomen. Van hen kwamen 332 bij de landmacht, 118 bij de luchtmacht, 397 bij de marine, 176 bij het [[Koninklijk Nederlandsch-Indisch Leger|KNIL]], 164 bij de koopvaardij, 111 werden [[Spion|geheim agent]] en 129 kwamen bij de overheid in Londen.

Een groot aantal mannen en vrouwen is echter op weg naar Engeland omgekomen of werd gearresteerd. Enkelen werden gefusilleerd, de meesten werden naar een concentratiekamp afgevoerd. Sommigen slaagden erin daaruit te ontsnappen. [[Bram van der Stok]], de succesvolste Nederlandse gevechtspiloot uit de Tweede Wereldoorlog, ontsnapte samen met [[Bodo Sandberg]] en vier andere Engelandvaarders uit het krijgsgevangenenkamp [[Stalag Luft III]]. Ze wisten de auto van de kampcommandant te stelen. Veel anderen vonden in een kamp de dood, slechts enkelen keerden na de bevrijding terug naar Nederland.

[[Bestand:Flickr - Erfgoed in Beeld - Visit of Queen Wilhelmina and Princess Juliana to the city of Breda.jpg|thumb|Bezoek van [[Wilhelmina der Nederlanden|koningin Wilhelmina]] en [[Juliana der Nederlanden|prinses Juliana]] aan Breda in 1945. Adjudanten van koningin Wilhelmina, (vlnr. [[Peter Tazelaar]], [[Rie Stokvis]], [[Erik Hazelhoff Roelfzema]]).]]

==Aantallen==
Het exacte aantal Engelandvaarders zal nooit kunnen worden bepaald. De officiële registratie was vaak fragmentarisch en had geen grip op de vele Engelandvaarders die indirect in Engeland aankwamen. Agnes Dessing<ref>{{Citeer boek|last=Dessing|first=Agnes Margaretha Francisca|title=Tulpen voor Wilhelmina: De geschiedenis van de Engelandvaarders|url=http://dare.uva.nl/document/77562|year=2004|publisher=Bert Bakker|location=Amsterdam|page=176|chapter=Mislukte pogingen tot Engelandvaart}}</ref> ging er in 2004 in haar proefschrift van uit dat er 1700 Engelandvaarders waren, een getal dat overeenkomt met de schatting van [[Loe de Jong]]. Onder hen waren minimaal 48 vrouwen. Bijna 1000 mensen hebben hun eigen ontsnapping geregeld, de anderen hadden contacten om met behulp van bestaande ontsnappingsroutes weg te komen.

Verder denkt Dessing dat minimaal 783 personen nooit zijn aangekomen, maar het is niet bekend hoeveel mensen een poging hebben gewaagd. Velen gingen via de [[Zweedse Weg|Zweedse]] of [[Zwitserse Weg]], anderen via Frankrijk en over de [[Pyreneeën]] naar Spanje. De minderheid probeerde over de [[Noordzee]] naar Engeland te varen. In een (vouw)kano waagden 32 mannen de overtocht, slechts acht bereikten Engeland, waaronder de gebroeders Peteri.

Geschat aantal Engelandvaarders uit andere landen:
* 30.000 uit Frankrijk
* 18.000 uit Denemarken
* 6.000 uit België
* 3 uit Italië

==Definities==
De in de aanhef gebruikte definitie van ''Engelandvaarder'' werd bepaald door de Stichting Genootschap Engelandvaarders (Beschermheer van het Genootschap was Z.K.H. [[Bernhard van Lippe-Biesterfeld|Prins Bernhard]]).

De definitie die gehanteerd wordt door het Nationaal Archief, waar de dossiers van de Engelandvaarders liggen opgeslagen, luidt:

{{cquote|Onder Engelandvaarder wordt verstaan de toenmalige Nederlander of Nederlandse onderdaan die na de capitulatie van Nederland op 14 mei 1940 (Zeeland een aantal dagen later) en uiterlijk op 6 juni 1944 (D-day) tegen de wil van de vijand uit enig bezet gebied behorende tot het Koninkrijk der Nederlanden zoals zich dat bij het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog heeft uitgestrekt, dan wel enig ander door de vijand bezet of vijandelijk gebied heeft verlaten met de bedoeling een persoonlijke bijdrage te leveren aan de geallieerde oorlogsvoering.}}

Frank Visser, zelf een Engelandvaarder, definieerde een Engelandvaarder als "iemand die tijdens de Tweede Wereldoorlog tegen de wil van de vijand uitweek van zijn/haar door de vijand bezette land naar geallieerd gebied met het oogmerk zich in dienst te willen stellen van de [[Geallieerden (Tweede Wereldoorlog)|Geallieerde strijdkrachten]] voor de verdere duur van de wereldoorlog en die dit oogmerk aan de geallieerden kenbaar heeft gemaakt met aanvaarding van alle daaruit voortvloeiende persoonlijke gevolgen".

==Redenen==
De redenen om naar Engeland uit te wijken waren legio:
*sommigen wilden actief deelnemen aan het verzet tegen de Duitse bezetter;
*anderen namen de vlucht voor de Duitse autoriteiten - dat gold ook voor Joden, Zigeuners;
*militairen voelden zich, ondanks de capitulatie, verplicht de strijd voort te zetten;
*studenten zochten het avontuur;
*de regering in ballingschap vond mensen onmisbaar en haalde ze naar Engeland.

==Routes==
===Over de Noordzee===
{{luister2|Radio Oranje 1-okt.-1941 L. DE JONG- ONTSNAPPING UIT NEDERLAND, GESPREK MET.wav|Lou de Jong interviewt drie uit een groep van tien aangekomen Engelandvaarders. Radio Oranje 1 oktober 1941.}}
In de meest uiteenlopende vaartuigen is geprobeerd de overtocht naar Engeland te maken. Voor zover bekend zijn ongeveer 95 pogingen ondernomen om de oversteek te maken vanuit ongeveer 40 vertrekpunten. Er zijn 31 overtochten geslaagd waarbij minimaal 204 personen betrokken waren, inclusief zeven buitenlanders, dat wil zeggen drie neergeschoten piloten en vier [[Georgië]]rs, die de [[Opstand van de Georgiërs]] op [[Texel]] ontvlucht waren. De eerste pogingen werden in te grote schepen ondernomen, waardoor ze op zandplaten vastliepen of door de Duitsers gezien werden. De latere schepen waren kleiner en werden voorzien van een motor. Dat betekende dat er brandstof gestolen moest worden. Er moest ook sterke mankracht aan boord zijn om door de branding te roeien. Ook zeeziekte, zonnebrand, voldoende eten en drinken waren een groot probleem. Naar Engeland werd gevaren vanuit [[Cocksdorp]], de [[Hondsbossche Zeewering]], [[IJmuiden]], [[Noordwijk (Zuid-Holland)|Noordwijk]], [[Katwijk aan Zee|Katwijk]], de [[Wassenaarse Slag]], [[Scheveningen]],<ref>[[Piet Spaans]]: ''Scheveningen Sperrgebiet''. ''De zeven veren van de adelaar.'' Blz. 147 e.v. ISBN 90800037-1-9 (1983)</ref> [[Hoek van Holland]] en de Hollandse en Zeeuwse rivieren. Hiervoor werden vooral vissersschepen, reddingsboten en -sloepen, vletjes en zelfs kano's gebruikt. Naast de kortste route over de [[Noordzee]] waren er ook routes via Zuid-Europa en via [[Zweden]].

Op 15 [[februari]] [[1942]] ging [[Jo Buizer]] in [[IJmuiden]] als verstekeling aan boord van de stoomtrawler [[IJM 118 in de TweedeWereldoorlog|''IJM 118'']] ''Beatrice'',<ref>Dat de ''IJM 118'' tot de categorie 'Spionageloggers' zou behoren is niet aantoonbaar gebleken</ref> samen met [[Jan de Haas]] en [[Ab Homburg]], voor wie het de tweede ontsnapping was. Op volle zee wisten ze onder dreiging van hun vuurwapens de schipper Machiel Grootveld<ref name=grootveld>Machiel en Pieter Grootveld zijn geen familie van elkaar</ref> te overreden de steven naar [[Engeland]] te richten. Zij kwamen veilig in Engeland aan.<ref>[http://www.scheveningen-haven.nl/info/schepen/index_ijm.php?nummer=118&lijst=100&af=IJM] Beatrice</ref><ref>''Tulpen voor Wilhelmina''. Proefschrift A.M.F. Dessing (2004). ISBN 9035126408. Deel 3. ''Naar Engeland''. Blz. 102 - 105</ref>

Op 21 maart 1942 ging [[Johannes Frans Goedhart]], broer van [[Gerrit Jan van Heuven Goedhart]], samen met Max en Bernard Meijers, Frederick Spitz, Wilhelmus Blomme, Cornelis Grashoff, de Tsjechische professor Prof. J.L. Fischer, Mikta Baum en Carl Zellemeyer vanuit Biersum de oversteek wagen.

Vanaf het begin was de gehele operatie verraden door Henk Luyendijk, een NSB'er met contacten bij de Wehrmacht. Vlak voor vertrek werd de boerderij waar men was verzameld omsingeld door de Duitsers. Alleen Fischer wist zich te verstoppen in een lege aardappelkist in een donker gangetje en was daardoor in staat na de oorlog tegen Luyendijk te getuigen. Frederick Spitz was achtergebleven in Rotterdam.

Na een schertsproces werd over Jan Goedhart een dubbel doodvonnis uitgesproken in verband met zijn wapenbezit én het bezit van geheime informatie die hij naar Engeland wilde smokkelen. Ook Max en Bernard Meijers, Mikta Baum en Carl Zellermeyer, die van joodse huize waren, werden ter dood veroordeeld. De vijf Engelandvaarders werden 15 augustus 1942 gefusilleerd. Waar is tot op heden niet duidelijk. Er wordt gesproken over de Waalsdorpervlakte bij [[Den Haag]], en het oefenterrein Crailo in de buurt van [[Laren (Noord-Holland)|Laren]]/[[Blaricum]] (NH) Isaac Bravenboer die de boot had geleverd kwam 13 april 1943 om in het concentratiekamp [[Buchenwald]].

Op 7 april 1942 vertrok de [[stoomlogger]] ''KW 134'', ''Katwijk II'', vanuit [[IJmuiden]] ter visserij. Voordien hadden, geheel onbekend aan de bemanning, een echtpaar - F. Nauta en E. Nauta-Moret - en zes mannen zich in een der ruimen verborgen.<ref>Zie noot 6</ref> Ook zij bereikten Engeland.

Op 29 augustus 1942 week de bemanning van de spionagelogger ''[[KW 110 in de TweedeWereldoorlog|KW 110]]'', vertrokken vanuit IJmuiden, met haar schip uit naar Engeland.<ref>Zie [[Lijst van Engelandvaarders]]</ref><ref>Zowel datum als plaats van aankomst zijn in enkele publicaties onjuist vermeld</ref> De bemanning bedreigde en overmeesterde de Duitsgezinde [[schipper]] [[Pieter Grootveld sr.]]<ref name=grootveld/> en de aan boord zijnde, door de Duitse ''Abwehr'' opgeleide vertrouwensman, Johannes A. Dijkstra. Het gekaapte schip bereikte het [[Engels]]e [[West Hartlepool (plaats in het Verenigd Koninkrijk)|West Hartlepool]].<ref>De schipper, die lange tijd werd verdacht van collaboratie met de bezetter, werd na 1945 na onderzoek gerehabiliteerd. [http://dare.uva.nl/document/106811 Zie de errata bij de uitgave ''Tulpen voor Wilhelmina'', eerste zin.]</ref><ref>De in de errata - zie noot 10 - veronderstelde onbekendheid van Piet Grootveld Sr. met het gegeven 'spionageloggers' is volgens de Scheveningse amateurhistoricus [[Piet Spaans]] nadrukkelijk onjuist. Pieter Grootveld Sr. had volgens Spaans voorafgaand aan zijn vertrek met de KW 110 drie ontmoetingen met Strauch waarvan één in bijzijn van - en kennismaking met de vertrouwensman Dijkstra. N.A. Dossier inv.nr. 62742. Betreft bijlage brief B.N.V. 19.10.1946, nrs. OD/D 5295/46 en D 6601.</ref> Schipper Grootveld en de [[V-Mann]] Dijkstra werden voor de verdere duur van de oorlog geïnterneerd op het Britse eiland [[Man (eiland)|Man]].<ref>[http://www.allesoverscheveningen.nl/verhalen/view-verhaal.php?id=152] Piet Spaans, ''De verdwijning van de spionagelogger KW 110'', verhaal op de website Alles over Scheveningen</ref>

In 2012 zijn Ben Stoel en Chiel van Bakel in een kano naar Engeland overgestoken, als eerbetoon aan de overtocht van de broers Peteri.

===Zuidelijke route===
De zuidelijke route ging via België en Frankrijk naar Spanje (sommigen trokken via Frankrijk of Duitsland naar Zwitserland en vandaar naar Spanje). Er wordt gezegd dat deze route veiliger was dan de route over [[het Kanaal]]. Het was veiliger om via de zogenaamde “zuidroute” te gaan en er waren geen speciale spullen nodig zoals boten of iets anders. Het grootste probleem was de grenscontrole. In het begin moesten er speciale papieren worden vervalst maar later kwamen er groepen die mensen over de grens smokkelden. Hier waren ook nadelen bij, zo kon de groep verraden worden door een van de medereizigers. Soms ging het mis wanneer de groep onderling Nederlands sprak in het bijzijn van onbekenden. Een ander probleem was dat sommige mensen geen woord Frans spraken of bijvoorbeeld niet over Frans geld beschikten. Een oplossing voor het gebrek aan de kennis van de Franse taal was die van een jongen die in zijn [[paspoort]] had laten drukken dat hij doof was zodat er geen enkele Fransman tegen hem praatte. Een ander nadeel van de zuidroute was dat het zo lang duurde. Ook als je in Spanje aangekomen was duurde het soms nog maanden om over te vliegen naar Engeland. De kortste tijd was in 5 dagen naar Spanje en in drie maanden naar Engeland. Zo snel ging het echter zelden. Het gemiddelde was een jaar en drie maanden maar het kon ook oplopen tot 2 jaar. Meestal werd er gebruikgemaakt van de trein. Hierbij kwam als probleem dat er veel werd gecontroleerd aan de grens. Er werd hiertegen veel creativiteit uitgeoefend. Er waren mensen die onder zakken aardappels gingen liggen. Anderen gingen in de wielbakken van treinen liggen. Ook waren er mensen die uitstapten bij de grens, langs corrupte douane de grens overstaken en dan weer in de trein stapten. Het moeilijkste punt om Europa door te komen was de grens tussen het bezette deel van Frankrijk en het niet bezette deel. De grens was een rivier en op elke brug stond een Duitse patrouille. Veel mensen zwommen naar [[Vichy-Frankrijk]].

Als dat alles was gebeurd moest je nog Spanje binnen zien te komen. Voor Spanje had je een Spaans [[visum]] nodig en dit kon je alleen krijgen als je het visum van Frankrijk liet zien. Maar omdat het eerste allang verlopen was of omdat ze die nooit gehad hebben konden ze Spanje niet in komen. Een oplossing voor dit probleem was het maken van valse papieren. Als je deze papieren had moest je nog de Pyreneeën over. Dit werd meestal gedaan met 30 man en onder begeleiding van een gids die daar ook weer geld voor vroeg. De mensen moesten soms zelfs tot drie kilometer hoogte gaan, omdat het laaggelegen gedeelte van de Pyreneeën werd gecontroleerd door Duitse soldaten. In Spanje werden ze toch nog vaak opgepakt en in een kamp in [[Miranda de Ebro]] ondergebracht. Als ze in Spanje vrij waren konden ze ervoor kiezen om naar [[Gibraltar]] te gaan of naar het neutrale [[Portugal]]. Vanaf hier vertrok er een [[KLM]]-vlucht. Een overtocht per boot was ook mogelijk.

De volgende Engelandvaarders maakten gebruik van deze route: [[Bodo Sandberg]], [[Pierre Louis d’Aulnis de Bourouill]], [[Gerrit Jan van Heuven Goedhart]], [[Daniël de Moulin]], [[Rudi Hemmes]], [[Bram Grisnigt|Reijer Abraham Grisnigt]], [[Louis van den Bossche]], [[Garrelt van Borssum Buisman]], [[Peter Tazelaar]], [[Maarten Cieremans]], [[Jan de Hartog]], [[Han Langeler]], [[Vic Lemmens]], [[Sam Timmers Verhoeven]], [[Chris van Oosterzee]].

===Via Zweden===
Een andere manier om in Engeland te komen was om via Zweden te reizen. Dit was de veiligste route. De mensen die dit deden gingen met een schip naar Zweden. Maar als ze in Zweden kwamen duurde het nog lang om in Engeland te komen. Het vliegtuig vloog niet direct naar Engeland maar er moesten lange omwegen gemaakt worden. Een paar van deze routes waren via [[Moskou]], [[Teheran]], [[Bombay]], [[Kaapstad]] en [[Canada]] naar Engeland. Of via Moskou, [[Wladiwostok]], [[Japan]] en Canada. Dit kon alleen als de [[Sovjet-Unie]] neutraal bleef. In het begin van de oorlog viel het wel mee om een plekje te krijgen op zo’n schip, maar hoe langer de oorlog duurde, hoe beter de controle werd. Een tactiek van de Duitsers was om de schippers met hun gezin te bedreigen en hen wat aan te doen als ze Engelandvaarders aan boord hadden. Soms hadden mensen geluk als ze in Zweden aankwamen. Dit hadden ze als een Amerikaanse bommenwerper gestrande piloten kwam ophalen. Normale mensen kwamen hier echter nooit in aanraking mee, omdat de mensen die belangrijke informatie hadden voorrang kregen.

* De Scheveningse vissersjongens Adrie Pronk en Gerrit Bal zijn in 1942 via de Nederlandse consul in [[Norrköping (stad)|Norrköping]] met een vliegtuigje naar Engeland gevlucht. Beiden werden ingescheept op het Nederlandse [[fregat]] Hr. Ms. ''Johan Maurits van Nassau''.
Het verhaal van Adrie Pronk is opgetekend in het boekje: ''Engelandvaarder Adrie Pronk, van vissersjongen tot marineman''. ISBN 978-90-815442-1-4 (2010)

===Door de lucht===
[[Bestand:Fokker g1.gif|thumb|Fokker G.1]]
De snelste route was door de lucht. Het record staat op naam van 1e luitenant-vlieger [[Hidde Leegstra|T.H. Leegstra]] en Ir [[Piet Vos|P.J.C. Vos]] (1903-1947). Beiden hadden in [[Zeist]] gevangen gezeten en moesten toen kiezen tussen de Duitse Arbeidsdienst of hun vroegere baan. Ze kozen om naar [[Fokker (bedrijf)|Fokker]] terug te keren. De fabriek van Fokker aan de Papaverweg was al door de Duitsers overgenomen. Leegstra was verantwoordelijk voor de landvliegtuigen bij Fokker. Piet Vos werkte op [[Schiphol]] en had als directielid veel contacten met de Duitsers.

In het weekend speelden ze golf op de toen tien jaar oude [[Amsterdamse Golf Club]], daar vertelde Leegstra aan zijn vriend dat hij maandag 6 mei wilde vertrekken, als Vos meewilde, moest hij regelen dat hij op Schiphol was. Samen kregen zij op 5 mei 1941 toestemming van de Duitsers om voor een testvlucht in een [[Fokker G.I|G.1]], een jachtkruiser van [[Fokker (bedrijf)|Fokker]], op te stijgen. De reguliere Duitse testpiloot [[Emil Meinecke]] zou in de andere G.1 meegaan. Ze deden wat stunts boven het [[IJsselmeer]] en toen Leegstra de kans kreeg vloog hij een wolk in en verdween naar Engeland. Meinecke raakte hem kwijt en dacht dat hij verongelukt was. De Duitsers zochten naar het verloren vliegtuig en verhoorde de familie van Leegstra, zonder resultaat.

De G.1 was met Duitse [[hakenkruis]]en beschilderd, wat bij de Engelse kust verwarring opleverde. Leegstra ontweek drie [[Hawker Hurricane|Hurricane]]s maar werd later vanaf de grond door hagel beschoten. Na hun landing werden Leegstra en Vos gearresteerd en naar de gevangenis in [[Lowestoft]] gebracht. Hun overtocht had slechts 40 minuten geduurd.

Op 6 mei 1941 werd door 2e luitenant-vlieger [[Govert Steen]], [[Wijbert Lindeman|Wijbert J. Lindeman]] (vliegtuigmonteur bij Fokker), [[Jonkheer|Jhr]] [[Jan Beelaerts van Blokland]] en Boomsma een [[Fokker T.VIIIw]] [[watervliegtuig]] uit de [[Minervahaven]] gekaapt. Over de [[Hembrug (brug)|Hembrug]] verlieten zij de haven. Aan de Hollandse kust werden ze beschoten maar niet geraakt. Bij het naderen van de witte rotsen bij [[Dover (Engeland)|Dover]] werd de T.8 weer beschoten en wel geraakt. Ze landden zo snel mogelijk. Hun reis van 240 kilometer had 45 minuten geduurd. Bij het verlaten van hun vliegtuig zwaaiden zij met de Nederlandse vlag om vergissingen te voorkomen. Lindeman kreeg het [[Bronzen Kruis]]. Govert Steen werd vlieger bij het [[129 Squadron Fighter Command]] en sneuvelde op 5 juni 1942 bij [[Octeville-sur-Mer|Octeville]] in [[Frankrijk]]. Beelaerts werd commandant van de [[Prinses Irene Brigade]].

===Andere mogelijkheden===
* [[Erik Hazelhoff Roelfzema]] en [[Peter Tazelaar]] hebben het geluk gehad te kunnen ontsnappen aan boord van de ''St Cerque'', die in [[Rotterdam]] lag. Aan boord ontdekten ze [[Bram van der Stok]], die zich ook had verstopt.
*Maarten Cieremans en Ewoud Doerrleben bereikten, net als Wim Hoogewerff, in 1944 Engeland door Italie waar zij na een voetreis door de oprukkende Amerikanen in [[Rome (stad)|Rome]] werden bevrijd en per Brits troepenschip van [[Napels (stad)|Napels]] naar [[Glasgow]] vervoerd.

==Aankomst in Engeland==
De Britten wilden er heel erg zeker van zijn dat er geen spionnen het land in kwamen. Dus werd iedereen langdurig verhoord door de Britse geheime dienst, de [[Security Service|MI5]]. Veel mensen verwachtten met gejuich te worden ontvangen, maar ze mochten geen contact hebben met de buitenwereld. Dit was voor velen een grote teleurstelling. Daarboven kwam ook nog dat alle bezittingen afgenomen werden en nauwkeurig werden gecontroleerd. Als dit alles erop zat begon het ondervragen pas echt. Dit gebeurde in hun eigen taal: het Nederlands dus. Ze werden ondervraagd over hun reis naar Engeland en dit werd gecheckt. Als dit niet naar tevredenheid werd beantwoord werden er vragen gesteld over details. Als iemand heel gemakkelijk in Engeland was gekomen, ontstond er al snel wantrouwen bij de ondervrager.

Als iemand gemakkelijk Engeland in is gekomen, kon hij nog wel door de controle komen, maar meestal werd hij daarna gemeden door zijn landgenoten omdat er toch nog gedacht werd dat hij misschien een spion was. Sommige mensen hoefden deze procedure, die zeven dagen duurde, niet te ondergaan. Zij konden gelijk door. Dit waren mensen van wie de Britten al zeker wisten dat ze geen spionnen waren, onder meer neergestorte piloten en mensen met geheime informatie voor de Britse regering.

Nadat de Britse regering klaar was met de controle, kwam de Nederlandse regering hetzelfde doen. Zij was vooral geïnteresseerd in de foute Nederlanders en in het verzet in Nederland. Er waren drie mensen die als onbetrouwbaar werden gezien. Twee waren lid van de [[Nationaal-Socialistische Beweging|NSB]]. Zij mochten niet meer in militaire dienst of op een schip werken. De derde werd ervan verdacht dat hij een [[spion]] was en werd meteen geëxecuteerd.

De Engelandvaarders genoten groot respect bij [[Wilhelmina der Nederlanden|koningin Wilhelmina]] en werden bij haar op bezoek uitgenodigd, aanvankelijk ieder apart, later in groepen. Koningin Wilhelmina schonk zelf de thee in en boog voor de Engelandvaarders. Dit laat nogmaals zien hoe zeer Wilhelmina hen respecteerde.

Veel Engelandvaarders waren militairen die na aankomst in Engeland zo spoedig mogelijk bij hun wapen werden ingedeeld. Voor de anderen waren er meer mogelijkheden. Degenen met de dienstplichtige leeftijd moesten dienst nemen in de [[Prinses Irene Brigade]], die tevens werd ingezet bij de bevrijding van Nederland. Anderen werden opgenomen in het [[Koninklijk Nederlandsch-Indisch Leger|KNIL]] of werden anderszins ingezet voor de Nederlandse oorlogsvoering. Anderen werden ingelijfd bij het [[Bureau Inlichtingen]] (B.I.) of het [[Bureau Bijzondere Opdrachten]] (B.B.O.), de beide diensten die vrijwilligers als geheime agenten naar Nederland zonden.

Niet alle Engelandvaarders kwamen hier overigens voor in aanmerking. Er waren er velen die niet in aanmerking kwamen voor militaire dienst of actief inlichtingenwerk: zij werden afgekeurd vanwege hun leeftijd of om andere reden. Voor hen was er werk in de Engelse oorlogsindustrie of bij de Nederlandse regering in ballingschap, wat ook hen onmisbaar maakte voor de oorlogvoering.

De ondervraging werd gedaan door Oresto Pinto.

==Bereikte resultaten==
De Engelandvaarders zijn niet voor niets naar Engeland gekomen. Ze wilden actief deelnemen aan de oorlog. De meeste gingen in militaire dienst. Sommige werden geplaatst in een departement door hun opleiding of hun achtergrond. Zij leverden een bijzondere dienst aan de geheime dienst. 108 van de Engelandvaarders werden gedropt in Nederland als geheim agent voor de Engels geheime dienst. De Engelandvaarders waren hier prima voor geschikt omdat ze Nederlanders waren en ze Nederland dus heel goed kenden. Veel van de Engelandvaarders werden ingezet bij de [[Operatie Overlord|invasie van Normandië]] tijdens [[D-Day]]. Dit deden ze terwijl ze bij de Prinses Irene brigade in dienst waren. Ze hebben veel goed werk gedaan voor de bevrijding van Nederland en ze worden daarom nu nog geëerd.

==Mislukking door verraad==
[[File:Col de Portet d'Aspet - Stèle.jpg|thumb|150px|Col de Portet d'Aspet - Stèle]]
Het verraad van 12 Engelandvaarders op zondag 4 januari 1942 is door Agnes Dessing niet opgenomen in haar publicatie ''Mislukte pogingen'', wellicht vanwege een algehele onbekendheid daarvan of door het ontbreken van details. Het ging om Albert Beek, Philip Beek, Jan de Brabander, Eddie Diamant, de broers Leo Fonteijn en Simon Fonteijn, Jan Willem de Korver, Albert Levy, Alexander Mazei, Siegfried Seemann, Simon van Wieringen en zijn vader Willem van Wieringen. Slechts twee hunner overleefden de concentratiekampen. Opmerkelijk is het gegeven dat deze twee jonge mannen, Jan de Brabander en Jan Willem de Korver, niet joods waren, wat echter niet wil zeggen dat zij daardoor overleefden. Ook zij hebben zwaar geleden.

De val werd opgezet door een verrader en dit met de hulp van twee Haagse politiemensen. Vader Van Wieringen had contact gezocht met Aalbert de Jong, een Scheveninger die getrouwd was met Käthe Weiss, een vroegere Duitse dienstbode van de later in Scheveningen woonachtige joodse familie Van Wieringen. De Jong werd de verrader door enerzijds op verzoek van Van Wieringen een schip, ''[[HD 220 in de Tweede Wereldoorlog|HD 220]]'' te regelen waarop de twaalf mannen in die nacht in de haven van Scheveningen konden worden ingescheept voor vertrek, terwijl De Jong anderzijds de Duitse handlangers [[Marten Slagter]] en [[Leo Poos]] van dit vertrek op de hoogte stelde. De schepelingen werden dan ook gearresteerd en via het 'Oranjehotel' te Scheveningen gedeporteerd naar verschillende Duitse concentratiekampen.<ref>Piet Spaans: ''Jaarboek 2011.'' Geschiedkundige Vereniging Die Haghe. ''Verraad in Scheveningen.'' Blz.112 e.v. ISSN 0923-2931 (2011).</ref>

Het verraad bij [[Col de Portet-d'Aspet#Tweede Wereldoorlog|Col de Portet-d'Aspet]], waarbij een konvooi van 24 vluchtelingen - waaronder Engelandvaarders - werd verraden en overvallen, is wel In de publicatie van Agnes Dessing opgenomen.<ref>{{Citeer boek|last=Dessing|first=Agnes Margaretha Francisca|title=Tulpen voor Wilhelmina: De geschiedenis van de Engelandvaarders|url=http://dare.uva.nl/document/77562|year=2004|publisher=Bert Bakker|location=Amsterdam|page=192|chapter=Mislukte pogingen tot Engelandvaart}}</ref> De meeste Engelandvaarders werden afgevoerd, waarvan er minsten zeven in een concentratiekamp omkwamen. Een klein aantal, waaronder [[Vic Lemmens]], [[Han Langeler]], [[Sam Timmers Verhoeven]] en [[Chris van Oosterzee#Engelandvaart|Chris van Oosterzee]], zag kans te ontsnappen. Op de Col is ter nagedachtenis van de moedige Franse [[berggidsen]] en de slachtoffers van het verraad een monument opgericht.

==Herdenking==
=== Plaquette Engelandvaarders ===
[[Bestand:Monument Engelandvaarders, geheel.JPG|thumb|left|Monument Englandspiel in het [[Van Stolkpark]] in Den Haag]]
In [[Scheveningen]] is een [[plaquette (afbeelding)|plaquette]] die herinnert aan de landingen die Engelandvaarders maakten. De plaquette was zeer vervuild en werd in 2008 door de gemeente Den Haag schoongemaakt. De tekst is in het Engels en herinnert aan de activiteiten van [[Erik Hazelhoff Roelfzema]], [[Chris Krediet]] en [[Peter Tazelaar]] in 1941 en 1942. De plaquette is bevestigd op de reling van de boulevard, ter hoogte van het [[Kurhaus (Scheveningen)|Kurhaus]], waar zij verschillende landingen uitvoerden om radio-apparatuur aan land te brengen. Zo kon contact verbeterd worden tussen de Nederlandse regering in Londen en het verzet in Nederland. De plaquette is op 24 april 2003 onthuld door de voorzitter van de Stichting Genootschap Engelandvaarders, de generaal-majoor R.W. Hemmes en Erik Hazelhoff Roelfzema, en is ook een eerbetoon aan alle andere Engelandvaarders.

Voor wat betreft het [[Englandspiel]] (zie afbeelding hiernaast) het volgende. Dit werd niet uitsluitend verpersoonlijkt door lieden uit de rijen der Engelandvaarders zoals door sommigen wel wordt verondersteld. Vast staat wél dat aantallen hunner bij dit spionage-netwerk betrokken zijn geweest en daarbij door verraad het leven hebben gelaten.

===Museum===
Op 4 september 2015 wordt het [[Museum Engelandvaarders]] <ref>[http://www.museumengelandvaarders.nl Website Museum Engelandvaarders]</ref><ref>[http://www.telegraaf.nl/vaarkrant/24275004/__Engelandvaardersmuseum_geopend__.html 'Engelandvaardersmuseum geopend']. In: ''Website De Telegraaf'', 16 juli 2015</ref> in Noordwijk geopend op initiatief van Jos Teunissen van Erfgoed Leidschendam en Engelandvaarder [[Eddie Jonker]], die in 1943 per bootje naar Engeland ging en vervolgens bij de [[Royal Air Force|RAF]] kwam. Het museum is in een voormalige [[munitie]][[Bunker (verdedigingswerk)|bunker]] van het [[Atlantikwall]] complex aan de Bosweg. Het [[Atlantikwall Museum Noordwijk]] gebruikte deze bunker eerder, maar is verhuisd naar bunkers die iets verderop liggen.

==Verder lezen==
* [[Agnes Dessing|A.M.F. Dessing]]: ''Tulpen voor Wilhelmina''. Proefschrift Universiteit Amsterdam. ISBN 9035126408 (2004).
* [[Jan Bruin (publicist)|Jan Bruin]] en Jan van der Werff: ''Vrijheid achter de horizon. Engelandvaart over de Noordzee 1940/1945''. ISBN 90 410 05943 (1998)
* Frank Visser: ''De Schakel, de geschiedenis van de Engelandvaarders'', ISBN 90 235 8094 X. (1976)
* Geschiedkundige Vereniging Die Haghe ''Jaarboek 2011.'' ''Verraad in Scheveningen'' [[Piet Spaans]]. Blz.112 e.v. ISSN 0923-2931 (2011)
* Maarten Cieremans "De ene voet voor de andere, Verhaal van een Engelandvaarder die geheim agent werd." ISBN 90 261 0697 1. (1994)
* [http://www.ddm.works/wij-zijn-niet-bang/ ''Wij zijn niet bang, tenminste, niet erg. Het Engelandvaardersdagboek van Daniël de Moulin''] H. Faber & P. Stolk (Eds.) (2006, Stichting DdM. 2015, DdM Works) ISBN 978 90 90 204697
* Spion van Oranje. Het oorlogsverhaal van Engelandvaarder Bram Grisnigt. Bram de Graaf. 2016. ISBN 978 90 263 35396
* Megan Koreman: "Gewone Helden - De [[Dutch-Paris|Dutch-Paris ontsnappingslijn 1942-1945]]", Boom uitgevers Amsterdam ISBN 9 789058 755568 (2016)

==Zie ook==
* [[Lijst van Engelandvaarders]]

{{Appendix|1=alles|2=
* [http://dare.uva.nl/document/77562 UVA: Mislukte pogingen]
* [http://www.engelandvaarders1940-1945.nl/cms/ engelandvaarders1940-1945.nl]
* http://www.allesoverscheveningen.nl/verhalen. ''De Duitsche dienstbode''. [[Piet Spaans]]
* http://www.allesoverscheveningen.nl/verhalen. Audio-verhaal Engelandvaarder Hugo van Roon.ISBN 9789081544221, 2004. (Karel Kulk)
* http://www.allesoverscheveningen.nl/verhalen. Audio-verhaal Engelandvaarder Krijn Kleijn. ISBN 9789081544221, 2004. (Karel Kulk)
* ''Engelandvaarder Adrie Pronk, Van vissersjongen tot Marineman''. ISBN 9789081544214. 2010. (Karel Kulk)
* ''Engelandvaarders'', dvd van de presentatie audio-cd-verhalen Hugo van Roon en Krijn Kleijn. ISBN 9789081544245, 2005. (Karel Kulk)
* Video van de presentatie cd Engelandvaarders door burgemeester W. Deetman. http://www.allesoverscheveningen.nl/verhalen/view-verhaal.php?id=8706
----
{{References}}
}}
{{Commonscat|Engelandvaarder}}

[[Categorie:Engelandvaarder| 1]]

Benutzer:CWKC/Engelandvaarder

2016-11-29T11:59:07Z

Tulp8: Wijzigingen door 80.101.238.229 (Overleg) hersteld tot de laatste versie door Hannolans

Ronnie Flex

2016-10-27T08:56:35Z

Tulp8: Wijzigingen door 213.124.102.66 (Overleg) hersteld tot de laatste versie door RonnieV

{{Infobox artiest
| naam = Ronnie Flex
| afbeelding =Ronnie flex-1444852390.jpg
| onderschrift =
| volledige naam = Ronell Langston Plasschaert
| geboren = [[16 april]] [[1992]]
| overleden =
| land = {{NL}}
| jaren-actief = 2008-heden
| genre = [[Nederhop]]
| beroep = Rapper, producer
| label = [[Top Notch]]
| gerelateerd = [[Gers Pardoel]], [[Mr. Polska]], [[Yellow Claw]], [[Boaz van de Beatz]], [[Lil' Kleine]] [[Monica Geuze]] [[SFB (rapformatie)|SFB]]
| website = http://www.ronnieflex.nl/
| formatie1 = [[Lefensmannen]]
| functie1 = [[Rapper]] en [[muziekproducent|producer]]
| actief in formatie1 = 2008-heden
| formatie2 = Jupiterbwois
| functie2 = [[Rapper]]
| geboorteplaats = [[Capelle aan den IJssel]]
}}
'''Ronell Langston Plasschaert''', beter bekend als '''Ronnie Flex''' ([[Capelle aan den IJssel]], [[16 april]] [[1992]]), is een Nederlands [[zanger]] en [[muziekproducent|producer]]. Hij staat onder contract bij platenlabel [[Top Notch]] en verwierf bekendheid met zijn hit ''Zusje''. Andere bekende hits zijn [[Zeg Dat Niet]] en [[Drank & Drugs]], waarop [[Lil' Kleine]] ook te horen is. Hij maakte deel uit van het collectief New Wave dat in 2016 de [[popprijs]] 2015 kreeg uitgereikt.

== Jeugd ==
Plasschaert groeide op met zijn Surinaamse moeder in Capelle aan den IJssel. Hij zat op de basisschool De Contrabas, het voortgezet onderwijs aan het Roncalli College en volgde de popacademie van Zadkine.

== Carrière ==
Op zijn dertiende begon Plasschaert met het produceren van beats en niet veel later begon hij raps te schrijven. Na zijn middelbareschoolperiode ging Plasschaert naar de Popacademie. Diggy Dex bracht Plasschaert in contact met [[Gers Pardoel]]. Op het debuutalbum van Pardoel verzorgde Plasschaert de beat van de intro en het nummer 'Zweef'. Hij maakte de opleiding niet af.

In 2012 won Plasschaert een prijs in de [[State Awards]] voor Rookie of the Year en stond hij in de finale van de [[Grote Prijs van Nederland (muziek)|Grote Prijs van Nederland]]. Tevens tekende hij een contract bij platenlabel Top Notch. Plasschaert werkte samen met [[Yellow Claw]], [[Boaz van de Beatz]], [[MocroManiac]] en [[Jebroer]] mee aan het nummer 'Nooit Meer Slapen'. Dit nummer bereikte de 38e plaats in de Top 40. Later kwam zijn single als featuring van Mr. Polska voor het nummer 'Soldaatje'.

Op 20 maart 2013 bracht Plasschaert zijn eerste officiële soloplaat uit: ''Tankstation''. Later bracht hij nog twee andere ep's uit, ''Pocahontas'' en ''Zusje''. Het nummer ''Zusje'' bereikte de 25e plaats in de Top 40. In december 2014 werd bekend dat zijn nummer "Zusje" het 4e meest bekeken filmpje onder Nederlanders van het jaar 2014 was geworden.<ref>{{Citeer web |url=http://www.nu.nl/muziek/3948987/best-bekeken-muziekvideos-in-nederland-van-2014.html |titel=Dit zijn de best bekeken muziekvideo's in Nederland van 2014 |datum=9 december 2014 |bezochtdatum=8 januari 2015}}</ref>

Op 14 november 2014 bracht Plasschaert zijn [[debuutalbum]] ''[[De Nacht Is Nog Jong, Net Als Wij Voor Altijd]]'' uit. Hiervan kwamen van de nummers ''Zusje'', ''Ik Wil Het Hebben'' en ''Pocahontas'' videoclips uit.

Op 20 maart 2015 kwam het nummer ''Liegen voor de rechter'' uit (afkomstig van het album ''New Wave''), dat hij maakte met onder anderen [[Lil' Kleine]] en [[Jonna Fraser]]. Ronnie Flex stond met Lil' Kleine met het nummer ''Zeg Dat Niet'' drie weken in de top 40. Op 22 mei 2015 bracht Top Notch de videoclip ''Drank & Drugs'' uit. Dit nummer werd een megahit en stond liefs veertien weken in de top 40 waarvan drie op de eerste plaats.<ref>http://www.rtlnieuws.nl/boulevard/laatste-videos-boulevard/giel-beelen-ophef-hit-drank-drugs-onzin</ref> In de zomer trad hij samen met Lil' Kleine op op [[A Campingflight to Lowlands Paradise|Lowlands]] en [[Pukkelpop]]. In 2015 deed hij mee aan [[Expeditie Robinson 2015|Expeditie Robinson]].<ref>http://www.expeditierobinson.nl/kandidaten/ronnieflex</ref>

Het collectief [[New Wave (muziekgroep)|New Wave]] dat het gelijknamige album had uitgebracht won in januari 2016 de [[Popprijs]] 2015, die werd uitgereikt gedurende [[Noorderslag]] in [[Groningen (stad)|Groningen]].

== Discografie ==
; Albums
{| class="wikitable"
! Jaar !! album !! [[Album Top 100|Top 100]] !! weken !! opmerking
|-
| 2014 || ''[[De Nacht Is Nog Jong, Net Als Wij Voor Altijd|De nacht is nog jong, net als wij voor altijd]]'' || align="center" | 53 || align="center" | 1 ||
|-
| 2015 || ''[[New wave (New Wave)|New Wave]]'' || align="center" | 11 || align="center" | 67 || verzamelalbum met rappers van [[Top Notch]]
|}

; Singles
{| class="wikitable sortable"
! Jaar !! act !! nummer !! [[Single Top 100|Top 100]] !! weken !! opmerking
|-
| 2012 || [[Mr. Polska]] met Ronnie Flex || ''Soldaatje'' || align=center | 84 || align=center | 4 ||
|-
| 2012 || [[Yellow Claw]] met Ronnie Flex, [[MocroManiac]] & [[Jebroer]] || ''Nooit meer slapen'' || align=center | 31 || align=center | 11 || nr. 38 in de [[Nederlandse Top 40|Top 40]]
|-
| 2013 || Ronnie Flex || ''Tankstation'' || align=center | 100 || align=center | 1 ||
|-
| 2014 || Ronnie Flex || ''Zusje'' || align=center | 43 || align=center | 13 || nr. 25 in de Top 40
|-
| 2014 || Ronnie Flex || ''Pocahontas'' || align=center | tip || align=center | - ||
|-
| 2015 || [[Mr. Polska]] met Ronnie Flex || ''Ravotten'' || align=center | 58 || align=center | 14 ||
|-
| 2015 || Ronnie Flex, Jandro, Idaly, [[Lil' Kleine]], [[Bokoesam]] en Def Major || ''No go zone'' || align=center | 38 || align=center | 28 ||
|-
| 2015 || Ronnie Flex, [[Jonna Fraser]], [[Lijpe]] en KM || ''Kan er niet omheen'' || align=center | 99 || align=center | 1 ||
|-
| 2015 || [[Lil' Kleine]] & Ronnie Flex || ''[[Drank & drugs]]'' || align=center | 1 || align=center | 35 || nr. 1 in de Top 40, nr. 3 in [[Ultratop 50 Singles (Vlaanderen)|Ultratop Vlaanderen]]
|-
| 2015 || Ronnie Flex en [[Lil' Kleine]] || ''Zeg dat niet'' || align=center | 34 || align=center | 38 || nr. 37 in de Top 40
|-
| 2015 || Ronnie Flex en [[SFB (rapformatie)|SFB]] || ''Nigga als ik'' || align=center | 58 || align=center | 13 ||
|-
| 2015 || Ronnie Flex, Idaly, [[Lil' Kleine]], [[Bokoesam]] en [[Jonna Fraser]] || ''Hoog/Laag'' || align=center | 67 || align=center | 9 ||
|-
| 2015 || Ronnie Flex, Jandro, Cartiez en [[Lijpe]] || ''Vallen in de club'' || align=center | 93 || align=center | 3 ||
|-
| 2015 || Ronnie Flex, [[SFB (rapformatie)|SFB]], [[Lil' Kleine]] en Bokoesam || ''Investeren in de liefde'' || align=center | 22 || align=center | 48 ||
|-
| 2015 || Ronnie Flex, [[ Lil' Kleine]] en [[Jonna Fraser]] || ''Liegen voor de rechter'' || align=center | tip || align=center | - ||
|-
| 2015 || Ronnie Flex en [[Jonna Fraser]] || ''Het is zover'' || align=center | tip || align=center | - ||
|-
| 2015 || Ronnie Flex, [[Monica Geuze]], [[Mafe (rapper)|Mafe]], Abira, [[Frenna]] en [[Emms]] || ''Laten gaan'' || align=center | 52 || align=center | 22 ||
|-
| 2015 || [[Two Crooks (rapduo)|Twocrooks]] en [[Frenna]] met Ronnie Flex & [[Emms]] || ''Meisjes blijven meisjes'' || align=center | 62 || align=center | 14 ||
|-
| 2015 || Ronnie Flex en [[Mr. Polska]] || ''Niemand'' || align=center | 2 || align=center | 31 || nr. 3 in de Top 40
|-
| 2015 || [[Dio (rapper)|Dio]] met Ronnie Flex, [[Jayh]], [[Bokoesam]] || ''We zijn hier'' || align=center | 92 || align=center | 2 ||
|-
| 2015 || Ronnie Flex, [[Jonna Fraser]] en Idaly || ''Ik zag je staan'' || align=center | 82 || align=center | 5 ||
|-
| 2015 || [[SFB (rapformatie)|SFB]] met Ronnie Flex en [[Broederliefde]] || ''Nu sta je hier'' || align=center | 12 || align=center | 27 || nr. 16 in de Top 40
|-
| 2015 || Ronnie Flex || ''Wij zijn altijd'' || align=center | 18 || align=center | 12 || nr. 30 in de Top 40
|-
| 2016 || Giocatori met Ronnie Flex, [[Lil' Kleine]] en [[Sjaak (rapper)|Sjaak]] || ''Alleen'' || align=center | 53 || align=center | 8 ||
|-
| 2016 || [[Lil' Kleine]] || ''[Skit] Drank & drugs in de tweede kamer'' || align=center | 35 || align=center | 2 ||
|-
| 2016 || [[Lil' Kleine]] met Ronnie Flex || ''1, 2, 3'' || align=center | 3 || align=center | 15 || nr. 5 in de Top 40
|-
| 2016 || [[Lil' Kleine]] met Ronnie Flex || ''Bel me op'' || align=center | 9 || align=center | 11 ||
|-
| 2016 || [[Lil' Kleine]] met Ronnie Flex || ''Mist & regen'' || align=center | 16 || align=center | 8 ||
|-
| 2016 || [[Lil' Kleine]] met Ronnie Flex || ''Niet omdat het moet'' || align=center | 1 || align=center | 17 || nr. 3 in de Top 40, nr. 3 in Ultratop Vlaanderen
|-
| 2016 || [[Lil' Kleine]] met Ronnie Flex || ''Stripclub'' || align=center | 15 || align=center | 11 ||
|-
| 2016 || [[Lil' Kleine]] met Ronnie Flex || ''Zeg dat niet'' (remix van [[Jack $hirak]]) || align=center | 18 || align=center | 12 ||
|-
| 2016 || [[Lil' Kleine]] met Ronnie Flex || ''Zonder reden'' || align=center | 21 || align=center | 5 ||
|-
| 2016 || [[Broederliefde]] met Ronnie Flex en [[Frenna]] || ''Miljonairs'' || align=center | 51 || align=center | 4 ||
|-
| 2016 || [[Broederliefde]] met Ronnie Flex, [[SBMG]], [[Jonna Fraser]], Hef en RMB || ''Narcos'' || align=center | 89 || align=center | 1 ||
|-
| 2016 || [[Murda]] met Ronnie Flex || ''Niet zo'' || align=center | 55 || align=center | 12 ||
|-
| 2016 || Glowinthedark en [[SFB (rapformatie)|SFB]] met Ronnie Flex en Philly Moré|| ''Met je zijn'' || align=center | 55 || align=center | 3 ||
|-
| 2016 || Glowinthedark en [[SFB (rapformatie)|SFB]] met Ronnie Flex || ''Credo santana'' || align=center | 79 || align=center | 1 ||
|}

== Zie ook ==
* [[Lijst van Nederlandse hiphopartiesten]]

== Externe link ==
* [http://www.ronnieflex.nl/ Officiële website]

{{Appendix}}

[[Categorie:Nederlands rapper]]
[[Categorie:Pseudoniem]]

Benutzer:CWKC/Engelandvaarder

2016-10-17T10:45:43Z

Tulp8: Wel een gezaghebbende verifieerbare bron vermelden svp.

[[Bestand:Engelandvaarders, February 24, 1944, Off Lowe.jpg|thumb|24 februari 1944 met v.l.n.r. [[Hein Fuchter]] (op de boeg), [[John Osten]], [[Edzard Moddemeijer]], [[Flip Winckel]] en [[Henk Baxmeier]] (aan het roer)]]
'''Engelandvaarder''' is in Nederland de erenaam voor alle mannen en vrouwen die tijdens de [[Tweede Wereldoorlog]] (1939-1945), na de capitulatie van de [[Nederlandse krijgsmacht|Nederlandse strijdkrachten]] op 15 mei 1940 en vóór de [[Operatie Overlord|geallieerde invasie in Normandië]] op 6 juni 1944 (D-Day), uit bezet gebied wisten te ontsnappen met de bedoeling zich in Engeland of ander geallieerd gebied bij de geallieerde strijdkrachten aan te sluiten om actief aan de strijd tegen de vijand (Duitsland, Italië, Japan) deel te nemen.

In juli 1940 ontsnapten drie Nederlanders vanuit bezet Nederland en staken met een twaalfvoetsjol de [[Noordzee]] over naar [[Engeland]]. Zij werden ''Engelandvaarders'' genoemd. Na hen zagen nog meer Nederlanders kans Engeland te bereiken, niet alleen rechtstreeks varend of door de lucht, maar ook over land, via neutrale landen als Zwitserland, Portugal, Spanje en Zweden.

Ruim 1700 Nederlandse mannen en vrouwen zijn, na veel moeilijkheden te hebben overwonnen, in Engeland of ander geallieerd gebied aangekomen. Van hen kwamen 332 bij de landmacht, 118 bij de luchtmacht, 397 bij de marine, 176 bij het [[Koninklijk Nederlandsch-Indisch Leger|KNIL]], 164 bij de koopvaardij, 111 werden [[Spion|geheim agent]] en 129 kwamen bij de overheid in Londen.

Een groot aantal mannen en vrouwen is echter op weg naar Engeland omgekomen of werd gearresteerd. Enkelen werden gefusilleerd, de meesten werden naar een concentratiekamp afgevoerd. Sommigen slaagden erin daaruit te ontsnappen. [[Bram van der Stok]], de succesvolste Nederlandse gevechtspiloot uit de Tweede Wereldoorlog, ontsnapte samen met [[Bodo Sandberg]] en vier andere Engelandvaarders uit het krijgsgevangenenkamp [[Stalag Luft III]]. Ze wisten de auto van de kampcommandant te stelen. Veel anderen vonden in een kamp de dood, slechts enkelen keerden na de bevrijding terug naar Nederland.

[[Bestand:Flickr - Erfgoed in Beeld - Visit of Queen Wilhelmina and Princess Juliana to the city of Breda.jpg|thumb|Bezoek van [[Wilhelmina der Nederlanden|koningin Wilhelmina]] en [[Juliana der Nederlanden|prinses Juliana]] aan Breda in 1945. Adjudanten van koningin Wilhelmina, (vlnr. [[Peter Tazelaar]], [[Rie Stokvis]], [[Erik Hazelhoff Roelfzema]]).]]

==Aantallen==
Het exacte aantal Engelandvaarders zal nooit kunnen worden bepaald. De officiële registratie was vaak fragmentarisch en had geen grip op de vele Engelandvaarders die indirect in Engeland aankwamen. Agnes Dessing<ref>{{Citeer boek|last=Dessing|first=Agnes Margaretha Francisca|title=Tulpen voor Wilhelmina: De geschiedenis van de Engelandvaarders|url=http://dare.uva.nl/document/77562|year=2004|publisher=Bert Bakker|location=Amsterdam|page=176|chapter=Mislukte pogingen tot Engelandvaart}}</ref> ging er in 2004 in haar proefschrift van uit dat er 1700 Engelandvaarders waren, een getal dat overeenkomt met de schatting van [[Loe de Jong]]. Onder hen waren minimaal 48 vrouwen. Bijna 1000 mensen hebben hun eigen ontsnapping geregeld, de anderen hadden contacten om met behulp van bestaande ontsnappingsroutes weg te komen.

Verder denkt Dessing dat minimaal 783 personen nooit zijn aangekomen, maar het is niet bekend hoeveel mensen een poging hebben gewaagd. Velen gingen via de [[Zweedse Weg|Zweedse]] of [[Zwitserse Weg]], anderen via Frankrijk en over de [[Pyreneeën]] naar Spanje. De minderheid probeerde over de [[Noordzee]] naar Engeland te varen. In een (vouw)kano waagden 32 mannen de overtocht, slechts acht bereikten Engeland, waaronder de gebroeders Peteri.

Geschat aantal Engelandvaarders uit andere landen:
* 30.000 uit Frankrijk
* 18.000 uit Denemarken
* 6.000 uit België
* 3 uit Italië

==Definities==
De in de aanhef gebruikte definitie van ''Engelandvaarder'' werd bepaald door de Stichting Genootschap Engelandvaarders (Beschermheer van het Genootschap was Z.K.H. [[Bernhard van Lippe-Biesterfeld|Prins Bernhard]]).

De definitie die gehanteerd wordt door het Nationaal Archief, waar de dossiers van de Engelandvaarders liggen opgeslagen, luidt:

{{cquote|Onder Engelandvaarder wordt verstaan de toenmalige Nederlander of Nederlandse onderdaan die na de capitulatie van Nederland op 14 mei 1940 (Zeeland een aantal dagen later) en uiterlijk op 6 juni 1944 (D-day) tegen de wil van de vijand uit enig bezet gebied behorende tot het Koninkrijk der Nederlanden zoals zich dat bij het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog heeft uitgestrekt, dan wel enig ander door de vijand bezet of vijandelijk gebied heeft verlaten met de bedoeling een persoonlijke bijdrage te leveren aan de geallieerde oorlogsvoering.}}

Frank Visser, zelf een Engelandvaarder, definieerde een Engelandvaarder als "iemand die tijdens de Tweede Wereldoorlog tegen de wil van de vijand uitweek van zijn/haar door de vijand bezette land naar geallieerd gebied met het oogmerk zich in dienst te willen stellen van de [[Geallieerden (Tweede Wereldoorlog)|Geallieerde strijdkrachten]] voor de verdere duur van de wereldoorlog en die dit oogmerk aan de geallieerden kenbaar heeft gemaakt met aanvaarding van alle daaruit voortvloeiende persoonlijke gevolgen".

==Redenen==
De redenen om naar Engeland uit te wijken waren legio:
*sommigen wilden actief deelnemen aan het verzet tegen de Duitse bezetter;
*anderen namen de vlucht voor de Duitse autoriteiten - dat gold ook voor Joden, Zigeuners;
*militairen voelden zich, ondanks de capitulatie, verplicht de strijd voort te zetten;
*studenten zochten het avontuur;
*de regering in ballingschap vond mensen onmisbaar en haalde ze naar Engeland.

==Routes==
===Over de Noordzee===
{{luister2|Radio Oranje 1-okt.-1941 L. DE JONG- ONTSNAPPING UIT NEDERLAND, GESPREK MET.wav|Lou de Jong interviewt drie uit een groep van tien aangekomen Engelandvaarders. Radio Oranje 1 oktober 1941.}}
In de meest uiteenlopende vaartuigen is geprobeerd de overtocht naar Engeland te maken. Voor zover bekend zijn ongeveer 95 pogingen ondernomen om de oversteek te maken vanuit ongeveer 40 vertrekpunten. Er zijn 31 overtochten geslaagd waarbij minimaal 204 personen betrokken waren, inclusief zeven buitenlanders, dat wil zeggen drie neergeschoten piloten en vier [[Georgië]]rs, die de [[Opstand van de Georgiërs]] op [[Texel]] ontvlucht waren. De eerste pogingen werden in te grote schepen ondernomen, waardoor ze op zandplaten vastliepen of door de Duitsers gezien werden. De latere schepen waren kleiner en werden voorzien van een motor. Dat betekende dat er brandstof gestolen moest worden. Er moest ook sterke mankracht aan boord zijn om door de branding te roeien. Ook zeeziekte, zonnebrand, voldoende eten en drinken waren een groot probleem. Naar Engeland werd gevaren vanuit [[Cocksdorp]], de [[Hondsbossche Zeewering]], [[IJmuiden]], [[Noordwijk (Zuid-Holland)|Noordwijk]], [[Katwijk aan Zee|Katwijk]], de [[Wassenaarse Slag]], [[Scheveningen]],<ref>[[Piet Spaans]]: ''Scheveningen Sperrgebiet''. ''De zeven veren van de adelaar.'' Blz. 147 e.v. ISBN 90800037-1-9 (1983)</ref> [[Hoek van Holland]] en de Hollandse en Zeeuwse rivieren. Hiervoor werden vooral vissersschepen, reddingsboten en -sloepen, vletjes en zelfs kano's gebruikt. Naast de kortste route over de [[Noordzee]] waren er ook routes via Zuid-Europa en via [[Zweden]].

Op 15 [[februari]] [[1942]] ging [[Jo Buizer]] in [[IJmuiden]] als verstekeling aan boord van de stoomtrawler [[IJM 118 in de TweedeWereldoorlog|''IJM 118'']] ''Beatrice'',<ref>Dat de ''IJM 118'' tot de categorie 'Spionageloggers' zou behoren is niet aantoonbaar gebleken</ref> samen met [[Jan de Haas]] en [[Ab Homburg]], voor wie het de tweede ontsnapping was. Op volle zee wisten ze onder dreiging van hun vuurwapens de schipper Machiel Grootveld<ref name=grootveld>Machiel en Pieter Grootveld zijn geen familie van elkaar</ref> te overreden de steven naar [[Engeland]] te richten. Zij kwamen veilig in Engeland aan.<ref>[http://www.scheveningen-haven.nl/info/schepen/index_ijm.php?nummer=118&lijst=100&af=IJM] Beatrice</ref><ref>''Tulpen voor Wilhelmina''. Proefschrift A.M.F. Dessing (2004). ISBN 9035126408. Deel 3. ''Naar Engeland''. Blz. 102 - 105</ref>

Op 21 maart 1942 ging [[Johannes Frans Goedhart]], broer van [[Gerrit Jan van Heuven Goedhart]], samen met Max en Bernard Meijers, Frederick Spitz, Wilhelmus Blomme, Cornelis Grashoff, de Tsjechische professor Prof. J.L. Fischer, Mikta Baum en Carl Zellemeyer vanuit Biersum de oversteek wagen.

Vanaf het begin was de gehele operatie verraden door Henk Luyendijk, een NSB'er met contacten bij de Wehrmacht. Vlak voor vertrek werd de boerderij waar men was verzameld omsingeld door de Duitsers. Alleen Fischer wist zich te verstoppen in een lege aardappelkist in een donker gangetje en was daardoor in staat na de oorlog tegen Luyendijk te getuigen. Frederick Spitz was achtergebleven in Rotterdam.

Na een schertsproces werd over Jan Goedhart een dubbel doodvonnis uitgesproken in verband met zijn wapenbezit én het bezit van geheime informatie die hij naar Engeland wilde smokkelen. Ook Max en Bernard Meijers, Mikta Baum en Carl Zellermeyer, die van joodse huize waren, werden ter dood veroordeeld. De vijf Engelandvaarders werden 15 augustus 1942 gefusilleerd. Waar is tot op heden niet duidelijk. Er wordt gesproken over de Waalsdorpervlakte bij [[Den Haag]], en het oefenterrein Crailo in de buurt van [[Laren (Noord-Holland)|Laren]]/[[Blaricum]] (NH) Isaac Bravenboer die de boot had geleverd kwam 13 april 1943 om in het concentratiekamp [[Buchenwald]].

Op 7 april 1942 vertrok de [[stoomlogger]] ''KW 134'', ''Katwijk II'', vanuit [[IJmuiden]] ter visserij. Voordien hadden, geheel onbekend aan de bemanning, een echtpaar - F. Nauta en E. Nauta-Moret - en zes mannen zich in een der ruimen verborgen.<ref>Zie noot 6</ref> Ook zij bereikten Engeland.

Op 29 augustus 1942 week de bemanning van de spionagelogger ''[[KW 110 in de TweedeWereldoorlog|KW 110]]'', vertrokken vanuit IJmuiden, met haar schip uit naar Engeland.<ref>Zie [[Lijst van Engelandvaarders]]</ref><ref>Zowel datum als plaats van aankomst zijn in enkele publicaties onjuist vermeld</ref> De bemanning bedreigde en overmeesterde de Duitsgezinde [[schipper]] [[Pieter Grootveld sr.]]<ref name=grootveld/> en de aan boord zijnde, door de Duitse ''Abwehr'' opgeleide vertrouwensman, Johannes A. Dijkstra. Het gekaapte schip bereikte het [[Engels]]e [[West Hartlepool (plaats in het Verenigd Koninkrijk)|West Hartlepool]].<ref>De schipper, die lange tijd werd verdacht van collaboratie met de bezetter, werd na 1945 na onderzoek gerehabiliteerd. [http://dare.uva.nl/document/106811 Zie de errata bij de uitgave ''Tulpen voor Wilhelmina'', eerste zin.]</ref><ref>De in de errata - zie noot 10 - veronderstelde onbekendheid van Piet Grootveld Sr. met het gegeven 'spionageloggers' is volgens de Scheveningse amateurhistoricus [[Piet Spaans]] nadrukkelijk onjuist. Pieter Grootveld Sr. had volgens Spaans voorafgaand aan zijn vertrek met de KW 110 drie ontmoetingen met Strauch waarvan één in bijzijn van - en kennismaking met de vertrouwensman Dijkstra. N.A. Dossier inv.nr. 62742. Betreft bijlage brief B.N.V. 19.10.1946, nrs. OD/D 5295/46 en D 6601.</ref> Schipper Grootveld en de [[V-Mann]] Dijkstra werden voor de verdere duur van de oorlog geïnterneerd op het Britse eiland [[Man (eiland)|Man]].<ref>[http://www.allesoverscheveningen.nl/verhalen/view-verhaal.php?id=152] Piet Spaans, ''De verdwijning van de spionagelogger KW 110'', verhaal op de website Alles over Scheveningen</ref>

In 2012 zijn Ben Stoel en Chiel van Bakel in een kano naar Engeland overgestoken, als eerbetoon aan de overtocht van de broers Peteri.

===Zuidelijke route===
De zuidelijke route ging via België en Frankrijk naar Spanje (sommigen trokken via Frankrijk of Duitsland naar Zwitserland en vandaar naar Spanje). Er wordt gezegd dat deze route veiliger was dan de route over [[het Kanaal]]. Het was veiliger om via de zogenaamde “zuidroute” te gaan en er waren geen speciale spullen nodig zoals boten of iets anders. Het grootste probleem was de grenscontrole. In het begin moesten er speciale papieren worden vervalst maar later kwamen er groepen die mensen over de grens smokkelden. Hier waren ook nadelen bij, zo kon de groep verraden worden door een van de medereizigers. Soms ging het mis wanneer de groep onderling Nederlands sprak in het bijzijn van onbekenden. Een ander probleem was dat sommige mensen geen woord Frans spraken of bijvoorbeeld niet over Frans geld beschikten. Een oplossing voor het gebrek aan de kennis van de Franse taal was die van een jongen die in zijn [[paspoort]] had laten drukken dat hij doof was zodat er geen enkele Fransman tegen hem praatte. Een ander nadeel van de zuidroute was dat het zo lang duurde. Ook als je in Spanje aangekomen was duurde het soms nog maanden om over te vliegen naar Engeland. De kortste tijd was in 5 dagen naar Spanje en in drie maanden naar Engeland. Zo snel ging het echter zelden. Het gemiddelde was een jaar en drie maanden maar het kon ook oplopen tot 2 jaar. Meestal werd er gebruikgemaakt van de trein. Hierbij kwam als probleem dat er veel werd gecontroleerd aan de grens. Er werd hiertegen veel creativiteit uitgeoefend. Er waren mensen die onder zakken aardappels gingen liggen. Anderen gingen in de wielbakken van treinen liggen. Ook waren er mensen die uitstapten bij de grens, langs corrupte douane de grens overstaken en dan weer in de trein stapten. Het moeilijkste punt om Europa door te komen was de grens tussen het bezette deel van Frankrijk en het niet bezette deel. De grens was een rivier en op elke brug stond een Duitse patrouille. Veel mensen zwommen naar [[Vichy-Frankrijk]].

Als dat alles was gebeurd moest je nog Spanje binnen zien te komen. Voor Spanje had je een Spaans [[visum]] nodig en dit kon je alleen krijgen als je het visum van Frankrijk liet zien. Maar omdat het eerste allang verlopen was of omdat ze die nooit gehad hebben konden ze Spanje niet in komen. Een oplossing voor dit probleem was het maken van valse papieren. Als je deze papieren had moest je nog de Pyreneeën over. Dit werd meestal gedaan met 30 man en onder begeleiding van een gids die daar ook weer geld voor vroeg. De mensen moesten soms zelfs tot drie kilometer hoogte gaan, omdat het laaggelegen gedeelte van de Pyreneeën werd gecontroleerd door Duitse soldaten. In Spanje werden ze toch nog vaak opgepakt en in een kamp in [[Miranda de Ebro]] ondergebracht. Als ze in Spanje vrij waren konden ze ervoor kiezen om naar [[Gibraltar]] te gaan of naar het neutrale [[Portugal]]. Vanaf hier vertrok er een [[KLM]]-vlucht. Een overtocht per boot was ook mogelijk.

De volgende Engelandvaarders maakten gebruik van deze route: [[Bodo Sandberg]], [[Pierre Louis d’Aulnis de Bourouill]], [[Gerrit Jan van Heuven Goedhart]], [[Daniël de Moulin]], [[Rudi Hemmes]], [[Bram Grisnigt|Reijer Abraham Grisnigt]], [[Louis van den Bossche]], [[Garrelt van Borssum Buisman]], [[Peter Tazelaar]], [[Maarten Cieremans]], [[Jan de Hartog]], [[Han Langeler]], [[Vic Lemmens]], [[Sam Timmers Verhoeven]], [[Chris van Oosterzee]].

===Via Zweden===
Een andere manier om in Engeland te komen was om via Zweden te reizen. Dit was de veiligste route. De mensen die dit deden gingen met een schip naar Zweden. Maar als ze in Zweden kwamen duurde het nog lang om in Engeland te komen. Het vliegtuig vloog niet direct naar Engeland maar er moesten lange omwegen gemaakt worden. Een paar van deze routes waren via [[Moskou]], [[Teheran]], [[Bombay]], [[Kaapstad]] en [[Canada]] naar Engeland. Of via Moskou, [[Wladiwostok]], [[Japan]] en Canada. Dit kon alleen als de [[Sovjet-Unie]] neutraal bleef. In het begin van de oorlog viel het wel mee om een plekje te krijgen op zo’n schip, maar hoe langer de oorlog duurde, hoe beter de controle werd. Een tactiek van de Duitsers was om de schippers met hun gezin te bedreigen en hen wat aan te doen als ze Engelandvaarders aan boord hadden. Soms hadden mensen geluk als ze in Zweden aankwamen. Dit hadden ze als een Amerikaanse bommenwerper gestrande piloten kwam ophalen. Normale mensen kwamen hier echter nooit in aanraking mee, omdat de mensen die belangrijke informatie hadden voorrang kregen.

* De Scheveningse vissersjongens Adrie Pronk en Gerrit Bal zijn in 1942 via de Nederlandse consul in [[Norrköping (stad)|Norrköping]] met een vliegtuigje naar Engeland gevlucht. Beiden werden ingescheept op het Nederlandse [[fregat]] Hr. Ms. ''Johan Maurits van Nassau''.
Het verhaal van Adrie Pronk is opgetekend in het boekje: ''Engelandvaarder Adrie Pronk, van vissersjongen tot marineman''. ISBN 978-90-815442-1-4 (2010)

===Door de lucht===
[[Bestand:Fokker g1.gif|thumb|Fokker G.1]]
De snelste route was door de lucht. Het record staat op naam van 1e luitenant-vlieger [[Hidde Leegstra|T.H. Leegstra]] en Ir [[Piet Vos|P.J.C. Vos]] (1903-1947). Beiden hadden in [[Zeist]] gevangen gezeten en moesten toen kiezen tussen de Duitse Arbeidsdienst of hun vroegere baan. Ze kozen om naar [[Fokker (bedrijf)|Fokker]] terug te keren. De fabriek van Fokker aan de Papaverweg was al door de Duitsers overgenomen. Leegstra was verantwoordelijk voor de landvliegtuigen bij Fokker. Piet Vos werkte op [[Schiphol]] en had als directielid veel contacten met de Duitsers.

In het weekend speelden ze golf op de toen tien jaar oude [[Amsterdamse Golf Club]], daar vertelde Leegstra aan zijn vriend dat hij maandag 6 mei wilde vertrekken, als Vos meewilde, moest hij regelen dat hij op Schiphol was. Samen kregen zij op 5 mei 1941 toestemming van de Duitsers om voor een testvlucht in een [[Fokker G.I|G.1]], een jachtkruiser van [[Fokker (bedrijf)|Fokker]], op te stijgen. De reguliere Duitse testpiloot [[Emil Meinecke]] zou in de andere G.1 meegaan. Ze deden wat stunts boven het [[IJsselmeer]] en toen Leegstra de kans kreeg vloog hij een wolk in en verdween naar Engeland. Meinecke raakte hem kwijt en dacht dat hij verongelukt was. De Duitsers zochten naar het verloren vliegtuig en verhoorde de familie van Leegstra, zonder resultaat.

De G.1 was met Duitse [[hakenkruis]]en beschilderd, wat bij de Engelse kust verwarring opleverde. Leegstra ontweek drie [[Hawker Hurricane|Hurricane]]s maar werd later vanaf de grond door hagel beschoten. Na hun landing werden Leegstra en Vos gearresteerd en naar de gevangenis in [[Lowestoft]] gebracht. Hun overtocht had slechts 40 minuten geduurd.

Op 6 mei 1941 werd door 2e luitenant-vlieger [[Govert Steen]], [[Wijbert Lindeman|Wijbert J. Lindeman]] (vliegtuigmonteur bij Fokker), [[Jonkheer|Jhr]] [[Jan Beelaerts van Blokland]] en Boomsma een [[Fokker T.VIIIw]] [[watervliegtuig]] uit de [[Minervahaven]] gekaapt. Over de [[Hembrug (brug)|Hembrug]] verlieten zij de haven. Aan de Hollandse kust werden ze beschoten maar niet geraakt. Bij het naderen van de witte rotsen bij [[Dover (Engeland)|Dover]] werd de T.8 weer beschoten en wel geraakt. Ze landden zo snel mogelijk. Hun reis van 240 kilometer had 45 minuten geduurd. Bij het verlaten van hun vliegtuig zwaaiden zij met de Nederlandse vlag om vergissingen te voorkomen. Lindeman kreeg het [[Bronzen Kruis]]. Govert Steen werd vlieger bij het [[129 Squadron Fighter Command]] en sneuvelde op 5 juni 1942 bij [[Octeville-sur-Mer|Octeville]] in [[Frankrijk]]. Beelaerts werd commandant van de [[Prinses Irene Brigade]].

===Andere mogelijkheden===
* [[Erik Hazelhoff Roelfzema]] en [[Peter Tazelaar]] hebben het geluk gehad te kunnen ontsnappen aan boord van de ''St Cerque'', die in [[Rotterdam]] lag. Aan boord ontdekten ze [[Bram van der Stok]], die zich ook had verstopt.
*Maarten Cieremans en Ewoud Doerrleben bereikten, net als Wim Hoogewerff, in 1944 Engeland door Italie waar zij na een voetreis door de oprukkende Amerikanen in [[Rome (stad)|Rome]] werden bevrijd en per Brits troepenschip van [[Napels (stad)|Napels]] naar [[Glasgow]] vervoerd.

==Aankomst in Engeland==
De Britten wilden er heel erg zeker van zijn dat er geen spionnen het land in kwamen. Dus werd iedereen langdurig verhoord door de Britse geheime dienst, de [[Security Service|MI5]]. Veel mensen verwachtten met gejuich te worden ontvangen, maar ze mochten geen contact hebben met de buitenwereld. Dit was voor velen een grote teleurstelling. Daarboven kwam ook nog dat alle bezittingen afgenomen werden en nauwkeurig werden gecontroleerd. Als dit alles erop zat begon het ondervragen pas echt. Dit gebeurde in hun eigen taal: het Nederlands dus. Ze werden ondervraagd over hun reis naar Engeland en dit werd gecheckt. Als dit niet naar tevredenheid werd beantwoord werden er vragen gesteld over details. Als iemand heel gemakkelijk in Engeland was gekomen, ontstond er al snel wantrouwen bij de ondervrager.

Als iemand gemakkelijk Engeland in is gekomen, kon hij nog wel door de controle komen, maar meestal werd hij daarna gemeden door zijn landgenoten omdat er toch nog gedacht werd dat hij misschien een spion was. Sommige mensen hoefden deze procedure, die zeven dagen duurde, niet te ondergaan. Zij konden gelijk door. Dit waren mensen van wie de Britten al zeker wisten dat ze geen spionnen waren, onder meer neergestorte piloten en mensen met geheime informatie voor de Britse regering.

Nadat de Britse regering klaar was met de controle, kwam de Nederlandse regering hetzelfde doen. Zij was vooral geïnteresseerd in de foute Nederlanders en in het verzet in Nederland. Er waren drie mensen die als onbetrouwbaar werden gezien. Twee waren lid van de [[Nationaal-Socialistische Beweging|NSB]]. Zij mochten niet meer in militaire dienst of op een schip werken. De derde werd ervan verdacht dat hij een [[spion]] was en werd meteen geëxecuteerd.

De Engelandvaarders genoten groot respect bij [[Wilhelmina der Nederlanden|koningin Wilhelmina]] en werden bij haar op bezoek uitgenodigd, aanvankelijk ieder apart, later in groepen. Koningin Wilhelmina schonk zelf de thee in en boog voor de Engelandvaarders. Dit laat nogmaals zien hoe zeer Wilhelmina hen respecteerde.

Veel Engelandvaarders waren militairen die na aankomst in Engeland zo spoedig mogelijk bij hun wapen werden ingedeeld. Voor de anderen waren er meer mogelijkheden. Degenen met de dienstplichtige leeftijd moesten dienst nemen in de [[Prinses Irene Brigade]], die tevens werd ingezet bij de bevrijding van Nederland. Anderen werden opgenomen in het [[Koninklijk Nederlandsch-Indisch Leger|KNIL]] of werden anderszins ingezet voor de Nederlandse oorlogsvoering. Anderen werden ingelijfd bij het [[Bureau Inlichtingen]] (B.I.) of het [[Bureau Bijzondere Opdrachten]] (B.B.O.), de beide diensten die vrijwilligers als geheime agenten naar Nederland zonden.

Niet alle Engelandvaarders kwamen hier overigens voor in aanmerking. Er waren er velen die niet in aanmerking kwamen voor militaire dienst of actief inlichtingenwerk: zij werden afgekeurd vanwege hun leeftijd of om andere reden. Voor hen was er werk in de Engelse oorlogsindustrie of bij de Nederlandse regering in ballingschap, wat ook hen onmisbaar maakte voor de oorlogvoering.

De ondervraging werd gedaan door Oresto Pinto.

==Bereikte resultaten==
De Engelandvaarders zijn niet voor niets naar Engeland gekomen. Ze wilden actief deelnemen aan de oorlog. De meeste gingen in militaire dienst. Sommige werden geplaatst in een departement door hun opleiding of hun achtergrond. Zij leverden een bijzondere dienst aan de geheime dienst. 108 van de Engelandvaarders werden gedropt in Nederland als geheim agent voor de Engels geheime dienst. De Engelandvaarders waren hier prima voor geschikt omdat ze Nederlanders waren en ze Nederland dus heel goed kenden. Veel van de Engelandvaarders werden ingezet bij de [[Operatie Overlord|invasie van Normandië]] tijdens [[D-Day]]. Dit deden ze terwijl ze bij de Prinses Irene brigade in dienst waren. Ze hebben veel goed werk gedaan voor de bevrijding van Nederland en ze worden daarom nu nog geëerd.

==Mislukking door verraad==
[[File:Col de Portet d'Aspet - Stèle.jpg|thumb|150px|Col de Portet d'Aspet - Stèle]]
Het verraad van 12 Engelandvaarders op zondag 4 januari 1942 is door Agnes Dessing niet opgenomen in haar publicatie ''Mislukte pogingen'', wellicht vanwege een algehele onbekendheid daarvan of door het ontbreken van details. Het ging om Albert Beek, Philip Beek, Jan de Brabander, Eddie Diamant, de broers Leo Fonteijn en Simon Fonteijn, Jan Willem de Korver, Albert Levy, Alexander Mazei, Siegfried Seemann, Simon van Wieringen en zijn vader Willem van Wieringen. Slechts twee hunner overleefden de concentratiekampen. Opmerkelijk is het gegeven dat deze twee jonge mannen, Jan de Brabander en Jan Willem de Korver, niet joods waren, wat echter niet wil zeggen dat zij daardoor overleefden. Ook zij hebben zwaar geleden.

De val werd opgezet door een verrader en dit met de hulp van twee Haagse politiemensen. Vader Van Wieringen had contact gezocht met Aalbert de Jong, een Scheveninger die getrouwd was met Käthe Weiss, een vroegere Duitse dienstbode van de later in Scheveningen woonachtige joodse familie Van Wieringen. De Jong werd de verrader door enerzijds op verzoek van Van Wieringen een schip, ''[[HD 220 in de Tweede Wereldoorlog|HD 220]]'' te regelen waarop de twaalf mannen in die nacht in de haven van Scheveningen konden worden ingescheept voor vertrek, terwijl De Jong anderzijds de Duitse handlangers [[Marten Slagter]] en [[Leo Poos]] van dit vertrek op de hoogte stelde. De schepelingen werden dan ook gearresteerd en via het 'Oranjehotel' te Scheveningen gedeporteerd naar verschillende Duitse concentratiekampen.<ref>Piet Spaans: ''Jaarboek 2011.'' Geschiedkundige Vereniging Die Haghe. ''Verraad in Scheveningen.'' Blz.112 e.v. ISSN 0923-2931 (2011).</ref>

Het verraad bij [[Col de Portet-d'Aspet#Tweede Wereldoorlog|Col de Portet-d'Aspet]], waarbij een konvooi van 24 vluchtelingen - waaronder Engelandvaarders - werd verraden en overvallen, is wel In de publicatie van Agnes Dessing opgenomen.<ref>{{Citeer boek|last=Dessing|first=Agnes Margaretha Francisca|title=Tulpen voor Wilhelmina: De geschiedenis van de Engelandvaarders|url=http://dare.uva.nl/document/77562|year=2004|publisher=Bert Bakker|location=Amsterdam|page=192|chapter=Mislukte pogingen tot Engelandvaart}}</ref> De meeste Engelandvaarders werden afgevoerd, waarvan er minsten zeven in een concentratiekamp omkwamen. Een klein aantal, waaronder [[Vic Lemmens]], [[Han Langeler]], [[Sam Timmers Verhoeven]] en [[Chris van Oosterzee#Engelandvaart|Chris van Oosterzee]], zag kans te ontsnappen. Op de Col is ter nagedachtenis van de moedige Franse [[berggidsen]] en de slachtoffers van het verraad een monument opgericht.

==Herdenking==
=== Plaquette Engelandvaarders ===
[[Bestand:Monument Engelandvaarders, geheel.JPG|thumb|left|Monument Englandspiel in het [[Van Stolkpark]] in Den Haag]]
In [[Scheveningen]] is een [[plaquette (afbeelding)|plaquette]] die herinnert aan de landingen die Engelandvaarders maakten. De plaquette was zeer vervuild en werd in 2008 door de gemeente Den Haag schoongemaakt. De tekst is in het Engels en herinnert aan de activiteiten van [[Erik Hazelhoff Roelfzema]], [[Chris Krediet]] en [[Peter Tazelaar]] in 1941 en 1942. De plaquette is bevestigd op de reling van de boulevard, ter hoogte van het [[Kurhaus (Scheveningen)|Kurhaus]], waar zij verschillende landingen uitvoerden om radio-apparatuur aan land te brengen. Zo kon contact verbeterd worden tussen de Nederlandse regering in Londen en het verzet in Nederland. De plaquette is op 24 april 2003 onthuld door de voorzitter van de Stichting Genootschap Engelandvaarders, de generaal-majoor R.W. Hemmes en Erik Hazelhoff Roelfzema, en is ook een eerbetoon aan alle andere Engelandvaarders.

Voor wat betreft het [[Englandspiel]] (zie afbeelding hiernaast) het volgende. Dit werd niet uitsluitend verpersoonlijkt door lieden uit de rijen der Engelandvaarders zoals door sommigen wel wordt verondersteld. Vast staat wél dat aantallen hunner bij dit spionage-netwerk betrokken zijn geweest en daarbij door verraad het leven hebben gelaten.

===Museum===
Op 4 september 2015 wordt het [[Museum Engelandvaarders]] <ref>[http://www.museumengelandvaarders.nl Website Museum Engelandvaarders]</ref><ref>[http://www.telegraaf.nl/vaarkrant/24275004/__Engelandvaardersmuseum_geopend__.html 'Engelandvaardersmuseum geopend']. In: ''Website De Telegraaf'', 16 juli 2015</ref> in Noordwijk geopend op initiatief van Jos Teunissen van Erfgoed Leidschendam en Engelandvaarder [[Eddie Jonker]], die in 1943 per bootje naar Engeland ging en vervolgens bij de [[Royal Air Force|RAF]] kwam. Het museum is in een voormalige [[munitie]][[Bunker (verdedigingswerk)|bunker]] van het [[Atlantikwall]] complex aan de Bosweg. Het [[Atlantikwall Museum Noordwijk]] gebruikte deze bunker eerder, maar is verhuisd naar bunkers die iets verderop liggen.

==Verder lezen==
* [[Agnes Dessing|A.M.F. Dessing]]: ''Tulpen voor Wilhelmina''. Proefschrift Universiteit Amsterdam. ISBN 9035126408 (2004).
* [[Jan Bruin (publicist)|Jan Bruin]] en Jan van der Werff: ''Vrijheid achter de horizon. Engelandvaart over de Noordzee 1940/1945''. ISBN 90 410 05943 (1998)
* Frank Visser: ''De Schakel, de geschiedenis van de Engelandvaarders'', ISBN 90 235 8094 X. (1976)
* Geschiedkundige Vereniging Die Haghe ''Jaarboek 2011.'' ''Verraad in Scheveningen'' [[Piet Spaans]]. Blz.112 e.v. ISSN 0923-2931 (2011)
* Maarten Cieremans "De ene voet voor de andere, Verhaal van een Engelandvaarder die geheim agent werd." ISBN 90 261 0697 1. (1994)
* [http://www.ddm.works/wij-zijn-niet-bang/ ''Wij zijn niet bang, tenminste, niet erg. Het Engelandvaardersdagboek van Daniël de Moulin''] H. Faber & P. Stolk (Eds.) (2006, Stichting DdM. 2015, DdM Works) ISBN 978 90 90 204697
* Spion van Oranje. Het oorlogsverhaal van Engelandvaarder Bram Grisnigt. Bram de Graaf. 2016. ISBN 978 90 263 35396

==Zie ook==
* [[Lijst van Engelandvaarders]]

{{Appendix|2=
{{References}}
* [http://dare.uva.nl/document/77562 UVA: Mislukte pogingen]
* [http://www.engelandvaarders1940-1945.nl/cms/ engelandvaarders1940-1945.nl]
* http://www.allesoverscheveningen.nl/verhalen. ''De Duitsche dienstbode''. [[Piet Spaans]]
* http://www.allesoverscheveningen.nl/verhalen. Audio-verhaal Engelandvaarder Hugo van Roon.ISBN 9789081544221, 2004. (Karel Kulk)
* http://www.allesoverscheveningen.nl/verhalen. Audio-verhaal Engelandvaarder Krijn Kleijn. ISBN 9789081544221, 2004. (Karel Kulk)
* ''Engelandvaarder Adrie Pronk, Van vissersjongen tot Marineman''. ISBN 9789081544214. 2010. (Karel Kulk)
* ''Engelandvaarders'', dvd van de presentatie audio-cd-verhalen Hugo van Roon en Krijn Kleijn. ISBN 9789081544245, 2005. (Karel Kulk)
}}
{{Commonscat|Engelandvaarder}}

[[Categorie:Engelandvaarder| 1]]

Ronnie Flex

2016-10-13T12:44:48Z

Tulp8: Wijzigingen door 83.83.244.77 (Overleg) hersteld tot de laatste versie door ErikvanB

{{Infobox artiest
| naam = Ronnie Flex
| afbeelding =Ronnie flex-1444852390.jpg
| onderschrift =
| volledige naam = Ronell Langston Plasschaert
| geboren = [[16 april]] [[1992]]
| overleden =
| land = {{NL}}
| jaren-actief = 2008-heden
| genre = [[Nederhop]]
| beroep = Rapper, producer
| label = [[Top Notch]]
| gerelateerd = [[Gers Pardoel]], [[Mr. Polska]], [[Yellow Claw]], [[Boaz van de Beatz]], [[Lil' Kleine]] [[Monica Geuze]] [[SFB (rapformatie)|SFB]]
| website = http://www.ronnieflex.nl/
| formatie1 = [[Lefensmannen]]
| functie1 = [[Rapper]] en [[muziekproducent|producer]]
| actief in formatie1 = 2008-heden
| formatie2 = Jupiterbwois
| functie2 = [[Rapper]]
| geboorteplaats = [[Capelle aan den IJssel]]
}}
'''Ronell Langston Plasschaert''', beter bekend als '''Ronnie Flex''' ([[Capelle aan den IJssel]], [[16 april]] [[1992]]), is een Nederlands [[zanger]] en [[muziekproducent|producer]]. Hij staat onder contract bij platenlabel [[Top Notch]] en verwierf bekendheid met zijn hit ''Zusje''. Andere bekende hits zijn [[Zeg Dat Niet]] en [[Drank & Drugs]], waarop [[Lil' Kleine]] ook te horen is. Hij maakte deel uit van het collectief New Wave dat in 2016 de [[popprijs]] 2015 kreeg uitgereikt.

== Jeugd ==
Plasschaert groeide op met zijn Surinaamse moeder in Capelle aan den IJssel. Hij zat op de basisschool De Contrabas, het voortgezet onderwijs aan het Roncalli College en volgde de popacademie van Zadkine.

== Carrière ==
Op zijn dertiende begon Plasschaert met het produceren van beats en niet veel later begon hij raps te schrijven. Na zijn middelbareschoolperiode ging Plasschaert naar de Popacademie. Diggy Dex bracht Plasschaert in contact met [[Gers Pardoel]]. Op het debuutalbum van Pardoel verzorgde Plasschaert de beat van de intro en het nummer 'Zweef'. Hij maakte de opleiding niet af.

In 2012 won Plasschaert een prijs in de [[State Awards]] voor Rookie of the Year en stond hij in de finale van de [[Grote Prijs van Nederland (muziek)|Grote Prijs van Nederland]]. Tevens tekende hij een contract bij platenlabel Top Notch. Plasschaert werkte samen met [[Yellow Claw]], [[Boaz van de Beatz]], [[MocroManiac]] en [[Jebroer]] mee aan het nummer 'Nooit Meer Slapen'. Dit nummer bereikte de 38e plaats in de Top 40. Later kwam zijn single als featuring van Mr. Polska voor het nummer 'Soldaatje'.

Op 20 maart 2013 bracht Plasschaert zijn eerste officiële soloplaat uit: ''Tankstation''. Later bracht hij nog twee andere ep's uit, ''Pocahontas'' en ''Zusje''. Het nummer ''Zusje'' bereikte de 25e plaats in de Top 40. In december 2014 werd bekend dat zijn nummer "Zusje" het 4e meest bekeken filmpje onder Nederlanders van het jaar 2014 was geworden.<ref>{{Citeer web |url=http://www.nu.nl/muziek/3948987/best-bekeken-muziekvideos-in-nederland-van-2014.html |titel=Dit zijn de best bekeken muziekvideo's in Nederland van 2014 |datum=9 december 2014 |bezochtdatum=8 januari 2015}}</ref>

Op 14 november 2014 bracht Plasschaert zijn [[debuutalbum]] ''[[De Nacht Is Nog Jong, Net Als Wij Voor Altijd]]'' uit. Hiervan kwamen van de nummers ''Zusje'', ''Ik Wil Het Hebben'' en ''Pocahontas'' videoclips uit.

Op 20 maart 2015 kwam het nummer ''Liegen voor de rechter'' uit (afkomstig van het album ''New Wave''), dat hij maakte met onder anderen [[Lil' Kleine]] en [[Jonna Fraser]]. Ronnie Flex stond met Lil' Kleine met het nummer ''Zeg Dat Niet'' drie weken in de top 40. Op 22 mei 2015 bracht Top Notch de videoclip ''Drank & Drugs'' uit. Dit nummer werd een megahit en stond liefs veertien weken in de top 40 waarvan drie op de eerste plaats.<ref>http://www.rtlnieuws.nl/boulevard/laatste-videos-boulevard/giel-beelen-ophef-hit-drank-drugs-onzin</ref> In de zomer trad hij samen met Lil' Kleine op op [[A Campingflight to Lowlands Paradise|Lowlands]] en [[Pukkelpop]]. In 2015 deed hij mee aan [[Expeditie Robinson 2015|Expeditie Robinson]].<ref>http://www.expeditierobinson.nl/kandidaten/ronnieflex</ref>

Het collectief [[New Wave (muziekgroep)|New Wave]] dat het gelijknamige album had uitgebracht won in januari 2016 de [[Popprijs]] 2015, die werd uitgereikt gedurende [[Noorderslag]] in [[Groningen (stad)|Groningen]].

== Discografie ==
; Albums
{| class="wikitable"
! Jaar !! album !! [[Album Top 100|Top 100]] !! weken !! opmerking
|-
| 2014 || ''[[De Nacht Is Nog Jong, Net Als Wij Voor Altijd|De nacht is nog jong, net als wij voor altijd]]'' || align="center" | 53 || align="center" | 1 ||
|-
| 2015 || ''[[New wave (New Wave)|New Wave]]'' || align="center" | 11 || align="center" | 67 || verzamelalbum met rappers van [[Top Notch]]
|}

; Singles
{| class="wikitable sortable"
! Jaar !! act !! nummer !! [[Single Top 100|Top 100]] !! weken !! opmerking
|-
| 2012 || [[Mr. Polska]] met Ronnie Flex || ''Soldaatje'' || align=center | 84 || align=center | 4 ||
|-
| 2012 || [[Yellow Claw]] met Ronnie Flex, [[MocroManiac]] & [[Jebroer]] || ''Nooit meer slapen'' || align=center | 31 || align=center | 11 || nr. 38 in de [[Nederlandse Top 40|Top 40]]
|-
| 2013 || Ronnie Flex || ''Tankstation'' || align=center | 100 || align=center | 1 ||
|-
| 2014 || Ronnie Flex || ''Zusje'' || align=center | 43 || align=center | 13 || nr. 25 in de Top 40
|-
| 2014 || Ronnie Flex || ''Pocahontas'' || align=center | tip || align=center | - ||
|-
| 2015 || [[Mr. Polska]] met Ronnie Flex || ''Ravotten'' || align=center | 58 || align=center | 14 ||
|-
| 2015 || Ronnie Flex, Jandro, Idaly, [[Lil' Kleine]], [[Bokoesam]] en Def Major || ''No go zone'' || align=center | 38 || align=center | 28 ||
|-
| 2015 || Ronnie Flex, [[Jonna Fraser]], [[Lijpe]] en KM || ''Kan er niet omheen'' || align=center | 99 || align=center | 1 ||
|-
| 2015 || [[Lil' Kleine]] & Ronnie Flex || ''[[Drank & drugs]]'' || align=center | 1 || align=center | 35 || nr. 1 in de Top 40, nr. 3 in [[Ultratop 50 Singles (Vlaanderen)|Ultratop Vlaanderen]]
|-
| 2015 || Ronnie Flex en [[Lil' Kleine]] || ''Zeg dat niet'' || align=center | 34 || align=center | 38 || nr. 37 in de Top 40
|-
| 2015 || Ronnie Flex en [[SFB (rapformatie)|SFB]] || ''Nigga als ik'' || align=center | 58 || align=center | 13 ||
|-
| 2015 || Ronnie Flex, Idaly, [[Lil' Kleine]], [[Bokoesam]] en [[Jonna Fraser]] || ''Hoog/Laag'' || align=center | 67 || align=center | 9 ||
|-
| 2015 || Ronnie Flex, Jandro, Cartiez en [[Lijpe]] || ''Vallen in de club'' || align=center | 93 || align=center | 3 ||
|-
| 2015 || Ronnie Flex, [[SFB (rapformatie)|SFB]], [[Lil' Kleine]] en Bokoesam || ''Investeren in de liefde'' || align=center | 22 || align=center | 48 ||
|-
| 2015 || Ronnie Flex, [[ Lil' Kleine]] en [[Jonna Fraser]] || ''Liegen voor de rechter'' || align=center | tip || align=center | - ||
|-
| 2015 || Ronnie Flex en [[Jonna Fraser]] || ''Het is zover'' || align=center | tip || align=center | - ||
|-
| 2015 || Ronnie Flex, [[Monica Geuze]], [[Mafe (rapper)|Mafe]], Abira, [[Frenna]] en Emms || ''Laten gaan'' || align=center | 52 || align=center | 22 ||
|-
| 2015 || [[Crooks (rapper)|Twocrooks]] en [[Frenna]] met Ronnie Flex & Emms || ''Meisjes blijven meisjes'' || align=center | 62 || align=center | 14 ||
|-
| 2015 || Ronnie Flex en [[Mr. Polska]] || ''Niemand'' || align=center | 2 || align=center | 31 || nr. 3 in de Top 40
|-
| 2015 || [[Dio (rapper)|Dio]] met Ronnie Flex, [[Jayh]], [[Bokoesam]] || ''We zijn hier'' || align=center | 92 || align=center | 2 ||
|-
| 2015 || Ronnie Flex, [[Jonna Fraser]] en Idaly || ''Ik zag je staan'' || align=center | 82 || align=center | 5 ||
|-
| 2015 || [[SFB (rapformatie)|SFB]] met Ronnie Flex en [[Broederliefde]] || ''Nu sta je hier'' || align=center | 12 || align=center | 27 || nr. 16 in de Top 40
|-
| 2015 || Ronnie Flex || ''Wij zijn altijd'' || align=center | 18 || align=center | 12 || nr. 30 in de Top 40
|-
| 2016 || Giocatori met Ronnie Flex, [[Lil' Kleine]] en [[Sjaak (rapper)|Sjaak]] || ''Alleen'' || align=center | 53 || align=center | 8 ||
|-
| 2016 || [[Lil' Kleine]] || ''[Skit] Drank & drugs in de tweede kamer'' || align=center | 35 || align=center | 2 ||
|-
| 2016 || [[Lil' Kleine]] met Ronnie Flex || ''1, 2, 3'' || align=center | 3 || align=center | 15 || nr. 5 in de Top 40
|-
| 2016 || [[Lil' Kleine]] met Ronnie Flex || ''Bel me op'' || align=center | 9 || align=center | 11 ||
|-
| 2016 || [[Lil' Kleine]] met Ronnie Flex || ''Mist & regen'' || align=center | 16 || align=center | 8 ||
|-
| 2016 || [[Lil' Kleine]] met Ronnie Flex || ''Niet omdat het moet'' || align=center | 1 || align=center | 17 || nr. 3 in de Top 40, nr. 3 in Ultratop Vlaanderen
|-
| 2016 || [[Lil' Kleine]] met Ronnie Flex || ''Stripclub'' || align=center | 15 || align=center | 11 ||
|-
| 2016 || [[Lil' Kleine]] met Ronnie Flex || ''Zeg dat niet'' (remix van [[Jack $hirak]]) || align=center | 18 || align=center | 12 ||
|-
| 2016 || [[Lil' Kleine]] met Ronnie Flex || ''Zonder reden'' || align=center | 21 || align=center | 5 ||
|-
| 2016 || [[Broederliefde]] met Ronnie Flex en [[Frenna]] || ''Miljonairs'' || align=center | 51 || align=center | 4 ||
|-
| 2016 || [[Broederliefde]] met Ronnie Flex, [[SBMG]], [[Jonna Fraser]], Hef en RMB || ''Narcos'' || align=center | 89 || align=center | 1 ||
|-
| 2016 || [[Murda]] met Ronnie Flex || ''Niet zo'' || align=center | 55 || align=center | 12 ||
|-
| 2016 || Glowinthedark en [[SFB (rapformatie)|SFB]] met Ronnie Flex en Philly Moré|| ''Met je zijn'' || align=center | 55 || align=center | 3 ||
|-
| 2016 || Glowinthedark en [[SFB (rapformatie)|SFB]] met Ronnie Flex || ''Credo santana'' || align=center | 79 || align=center | 1 ||
|}

== Zie ook ==
* [[Lijst van Nederlandse hiphopartiesten]]

== Externe link ==
* [http://www.ronnieflex.nl/ Officiële website]

{{Appendix}}

[[Categorie:Nederlands rapper]]
[[Categorie:Pseudoniem]]

Warmenhuizen

2016-06-08T07:21:19Z

Tulp8: Wijzigingen door 83.232.76.193 (Overleg) hersteld tot de laatste versie door Arch

{{Infobox plaats in Nederland
| naam=Warmenhuizen
| provincie={{NL-vlag|Noord-Holland}}
| gemeente={{NL-vlag|Schagen}}
| lat_deg = 52
| lat_min = 43
| lat_sec = 21
| lon_deg = 4
| lon_min = 44
| lon_sec = 23
| opp=
| inwoners= 5600
| datum inwoners= 2005
| dichtheid=
| web=
| bestandsnaam wapen=Warmenhuizen wapen.svg
| wapenartikel = Wapen van Warmenhuizen
| detailkaart=Map NL - Harenkarspel - Warmenhuizen.svg
| detailkaartbijschrift=Locatie in de gemeente Harenkarspel
| image=Warmenhuizen 2007.jpg
| caption=Katholieke kerk in Warmenhuizen
}}
'''Warmenhuizen''' is een [[dorp]] in de [[gemeente (bestuur)|gemeente]] [[Schagen (gemeente)|Schagen]], in de [[Nederlandse provincies|provincie]] [[Noord-Holland]].

Het is van oorsprong een echt agrarisch dorp, na 1970 kwam er veel nieuwbouw waar vooral forensen wonen. Warmenhuizen was tot 1990 een zelfstandige gemeente. Tussen 1990 en 2013 lag het dorp in de gemeente [[Harenkarspel]], deze is samen met [[Zijpe (gemeente)|Zijpe]] en Schagen samen gegaan tot de nieuwe gemeente Schagen. Het dorp kende in 2005 ongeveer 5608 inwoners. De regionale bijnaam van Warmenhuizen en [[Tuitjenhorn]] is '''Warmetuut'''. In het [[West-Fries (dialectgroep)|West-Friese dialect]] spreekt men van '''Warmehui'ze''' en '''Wermehúze'''.

== Geschiedenis ==
Warmenhuizen zou in [[745]] gesticht zijn door [[Radboud II (koning)|Radboud II]] met de aanleg van de eerste terpen in het gebied. Het is wel bekend dat het grondgebied op een bepaald moment onder de [[Graven van Holland]] vielen. Dit tot zeker [[1254]]. Samen met de plaats [[Harenkarspel#Harenkarspel als plaats|Harenkarspel]], het tegenwoordige [[Kerkbuurt (Tuitjenhorn)|Kerkbuurt]], komt het dorp in 1256 in het bezit van het [[Huis van Egmont|de Heren van Egmont]].

De laatste graaf van dit huis die het dorp in bezit had, was [[Lamoraal van Egmont]]. Zijn weduwe [[Sabine van Palts-Simmern|Sabina van Beieren]] kreeg het gebied waarin het dorp ligt uiteindelijk in 1576 in haar bezit doordat de Graaf in 1568 werd onthoofd. Haar zoon [[Filips van Egmont|Filips]] erfde het gebied maar nadat deze de zijde van de Spanjaarden tijdens de [[Tachtigjarige Oorlog]] koos, verloor hij al zijn goederen, waaronder het gebied waarin Warmenhuizen was gelegen. In 1590, na het overlijden van Filips, kreeg een familielid, [[Lamoraal van Egmont II]] de goederen in 1593 terug maar wel met de voorwaarde dat hij zich in [[Frankrijk]] moest vestigen. Deze kon echter het gebied niet lang behouden omdat hij in ernstige geldproblemen zat. Zijn goederen werden verkocht aan de [[Staten van Holland en West-Friesland]] en die verkochten in [[1607]] de dan '[[hoge heerlijkheid]] Warmenhuizen, Schoorldam en Krabbendam' voor 10.050.- gulden aan de heren Gybels en Van der Elburch.

==Bouwwerken==
De basis voor de (Hervormde) [[Oude Ursulakerk]] in Warmenhuizen werd gelegd in de 13de eeuw. Dit is goed te zien aan de westgevel, omdat die opgetrokken is uit zogeheten [[kloostermop]]pen. Tegen deze westmuur is de huidige toren gebouwd, waarschijnlijk daterend uit de 14de eeuw. In de loop der eeuwen zijn zowel het schip in 1500 als de toren diverse malen uitgebreid. De klok in de toren is afkomstig uit de in 1779 ingestorte toren van [[Schoorl]]. In de kerk worden naast kerkdiensten ook exposities en concerten gehouden.

Ook heeft Warmenhuizen een rooms-katholieke kerk, de [[Sint-Ursula en Gezellinnenkerk (Warmenhuizen)|Ursulakerk]] die in 1872 gebouwd werd in [[neoromaans]]e stijl door architect [[Theo Asseler]].

Verder kent het dorp nog een oude herberg, de Moriaan, met een eerste vermelding in 1572. Het is thans een restaurant.

In het buitengebied van Warmenhuizen, nabij de buurtschap [[Huiskebuurt]], staat er aan de Molenweg, een poldermolen. Deze molen met een eikenhouten achtkant heet [[De Grebmolen]] en dateert van 1875.

== Sport ==
Het dorp is regionaal en landelijk bekend vanwege de vele sporters. Onder anderen [[Steven Rooks]], winnaar van de [[Bergklassement Ronde van Frankrijk|bolletjestrui]] in de [[Tour de France]] van [[1988]], woonde destijds in Warmenhuizen.

==Carnaval==
Door de geografische ligging wordt carnaval hier in mindere mate gevierd dan in zuidelijker gelegen provincies. Desondanks heeft Warmenhuizen toch een andere naam in de carnavalstijd, namelijk ''de Bessenburcht''. Alle carnavalsactiviteiten staan onder de leiding van de groep ''De Bessenpappers''.

==Bekende mensen uit Warmenhuizen==
* [[Pieter Jacob Albrecht Adriani]], (1879-1974), belastingrechtdeskundige en hoogleraar fiscaal recht
* [[Sjouke Westra]] (1907–1993), schaatser en winnaar van de 6e Elfstedentocht in 1940.
* [[Joop Klant]] (1915-1994), prozaschrijver en econoom
* [[Guus Sötemann]] (1920-2002), neerlandicus en hoogleraar
* [[Klaas Boot jr.|Klaas Boot]] (1927–2003), turner en sportverslaggever
* [[Wilfred Klaver]] (1963) acteur, zanger
* [[Matthé Pronk]] (1974), wielrenner
* [[Maarten van der Weijden]] (1981), zwemmer
* [[Jos Pronk (wielrenner)|Jos Pronk]] (1983), wielrenner
* [[Marco van Duin]], (1987), keeper

==Zie ook==
* [[Lijst van burgemeesters van Warmenhuizen]]
* [[Lijst van rijksmonumenten in Warmenhuizen]]
* [[Lijst van gemeentelijke monumenten in Warmenhuizen]]

== Externe links ==
* [http://www.oudeursulakerk.nl Website over de Oude Ursulakerk in Warmenhuizen en de Hervormde Gemeente Warmenhuizen Harenkarspel]
* [http://www.schagen.nl Website van de gemeente Schagen waartoe Warmenhuizen tegenwoordig behoort]

{{Navigatie gemeente Schagen}}
{{Commonscat|Warmenhuizen}}
{{Coor title dms|52|43|21|N|4|44|23|E|type:city_region:NL_scale:30000}}

[[Categorie:Geografie van Schagen]]
[[Categorie:Plaats in Noord-Holland]]
[[Categorie:Voormalige gemeente in Noord-Holland]]

Ronnie Flex

2016-05-30T12:31:36Z

Tulp8: Wijzigingen door 84.194.65.76 (Overleg) hersteld tot de laatste versie door Frankssel

{{Infobox artiest
| naam = Ronnie Flex
| afbeelding =Ronnie flex-1444852390.jpg
| onderschrift =
| volledige naam = Ronell Langston Plasschaert
| geboren = [[16 april]] [[1992]]
| overleden =
| land = {{NL}}
| jaren-actief = 2008-heden
| genre = [[Nederhop]]
| beroep = Rapper, producer
| label = [[Top Notch]]
| gerelateerd = [[Gers Pardoel]], [[Mr. Polska]], [[Yellow Claw]], [[Boaz van de Beatz]], [[Lil' Kleine]] [[Monica Geuze]] [[SFB (rapformatie)|SFB]]
| website = http://www.ronnieflex.nl/
| formatie1 = [[Lefensmannen]]
| functie1 = [[Rapper]] en [[muziekproducent|producer]]
| actief in formatie1 = 2008-heden
| formatie2 = Jupiterbwois
| functie2 = [[Rapper]]
| geboorteplaats = [[Capelle aan den IJssel]]
}}
'''Ronell Langston Plasschaert''', beter bekend als '''Ronnie Flex''' ([[Capelle aan den IJssel]], [[16 april]] [[1992]]), is een Nederlands [[zanger]] en [[muziekproducent|producer]]. Hij staat onder contract bij platenlabel [[Top Notch]] en verwierf bekendheid met zijn hit ''Zusje''. Andere bekende hits zijn [[Zeg Dat Niet]] en [[Drank & Drugs]], waarop [[Lil' Kleine]] ook te horen is. Hij maakte deel uit van het collectief New Wave dat in 2016 de [[popprijs]] 2015 kreeg uitgereikt.

== Jeugd ==
Plasschaert groeide op met zijn Surinaamse moeder in Capelle aan den IJssel. Hij zat op het voortgezet onderwijs aan het Roncalli College en volgde de popacademie van Zadkine.

== Carrière ==
Op zijn dertiende begon Plasschaert met het produceren van beats en niet veel later begon hij raps te schrijven. Na zijn middelbare schoolperiode ging Plasschaert naar de Popacademie. Diggy Dex bracht Plasschaert in contact met [[Gers Pardoel]]. Op het debuutalbum van Pardoel verzorgde Plasschaert de beat van de intro en het nummer 'Zweef'. Hij maakte de opleiding niet af.

In 2012 won Plasschaert een prijs in de [[State Awards]] voor Rookie of the Year en stond hij in de finale van de [[Grote Prijs van Nederland (muziek)|Grote Prijs van Nederland]]. Tevens tekende hij een contract bij platenlabel Top Notch. Plasschaert werkte samen met [[Yellow Claw]], [[Boaz van de Beatz]] MocroManiac en Jebroer mee aan het nummer 'Nooit Meer Slapen'. Dit nummer bereikte de 38e plaats in de Top 40. Later kwam zijn single als featuring van Mr. Polska voor het nummer 'Soldaatje'.

Op 20 maart 2013 bracht Plasschaert zijn eerste officiële soloplaat uit: ''Tankstation''. Later bracht hij nog twee andere ep's uit, ''Pocahontas'' en ''Zusje''. Het nummer ''Zusje'' bereikte de 25e plaats in de Top 40. In december 2014 werd bekend dat zijn nummer "Zusje" het 4e meest bekeken filmpje onder Nederlanders van het jaar 2014 was geworden.<ref>{{Citeer web |url=http://www.nu.nl/muziek/3948987/best-bekeken-muziekvideos-in-nederland-van-2014.html |titel=Dit zijn de best bekeken muziekvideo's in Nederland van 2014 |datum=9 december 2014 |bezochtdatum=8 januari 2015}}</ref>

Op 14 november 2014 bracht Plasschaert zijn [[debuutalbum]] ''[[De Nacht Is Nog Jong, Net Als Wij Voor Altijd]]'' uit. Hiervan kwamen van de nummers ''Zusje'', ''Ik Wil Het Hebben'' en ''Pocahontas'' videoclips uit.

Op 20 maart 2015 kwam het nummer ''Liegen voor de rechter'' uit (afkomstig van het album ''New Wave''), dat hij maakte met onder anderen [[Lil' Kleine]] en [[Jonna Fraser]]. Ronnie Flex stond met Lil' Kleine met het nummer ''Zeg Dat Niet'' drie weken in de top 40. Op 22 mei 2015 bracht Top Notch de videoclip ''Drank & Drugs'' uit. Dit nummer werd een megahit en stond liefs veertien weken in de top 40 waarvan drie op de eerste plaats.<ref>http://www.rtlnieuws.nl/boulevard/laatste-videos-boulevard/giel-beelen-ophef-hit-drank-drugs-onzin</ref> In de zomer trad hij samen met Lil' Kleine op op [[A Campingflight to Lowlands Paradise|Lowlands]] en [[Pukkelpop]]. In 2015 deed hij mee aan [[Expeditie Robinson 2015|Expeditie Robinson]].<ref>http://www.expeditierobinson.nl/kandidaten/ronnieflex</ref>

Het collectief [[New Wave (muziekgroep)|New Wave]] dat het gelijknamige album had uitgebracht won in januari 2016 de [[Popprijs]] 2015, die werd uitgereikt gedurende [[Noorderslag]] in [[Groningen (stad)|Groningen]].

== Discografie ==
=== Albums ===
{{Tabel Nederlandse Album Top 100}}
|-
|align="left"|''[[De Nacht Is Nog Jong, Net Als Wij Voor Altijd]]''||14-11-2014||22-11-2014||53||1||
|-
|align="left"|''[[New Wave (album)|New Wave]]''||10-04-2015 18-04-2015 11 53||Compilatiealbum met rappers van Top Notch|| || ||
|}

=== Singles ===
{{Tabel Nederlandse Single Top 40}}
|-
|align="left"|''Soldaatje''||2012||-|||||| met [[Mr. Polska]] / Nr. 84 in de [[Single Top 100]]
|-
|align="left"|''[[Nooit meer slapen (Yellow Claw)|Nooit meer slapen]]''||2012||27-10-2012||38||4|| met [[Yellow Claw]], [[MocroManiac]] & [[Jebroer]] / Nr. 31 in de Single Top 100
|-
|align="left"|''Tankstation''||2013||-|||||| Nr. 100 in de Single Top 100
|-
|align="left"|''Zusje''||2014||22-02-2014||25||8|| met Mr. Polska / Nr. 43 in de Single Top 100
|-
|align="left"|''Ravotten''||2015||31-01-2015||tip3||-|| met Mr. Polska / Nr. 58 in de Single Top 100
|-
|align="left"|''Nigga als ik''||2015||-|||||| met [[SFB (rapformatie)|SFB]] / Nr. 58 in de Single Top 100
|-
|align="left"|''No go zone''||2015||-|||||| met Bokoesam, [[Def Major]], [[Lil' Kleine]] & [[Jandro]] & [[Idaly]] / Nr. 44 in de Single Top 100
|-
|align="left"|''Hoog/laag''||2015||-|||||| met Idaly, Lil' Kleine, Bokoesam & [[Joanna Fraser]] / Nr. 67 in de Single Top 100
|-
|align="left"|''Vallen in de club''||2015||-|||||| met Jandro, SFB, [[Cartiez]] & [[Lijpe]] / Nr. 93 in de Single Top 100
|-
|align="left"|''Kan er niet om heen''||2015||-|||||| met Jonna Fraser, Lijpe & [[KM (rapper)|KM]] / Nr. 99 in de Single Top 100
|-
|align="left"|''[[Zeg Dat Niet]]''||2015||02-05-2015||37||3|| met Lil' Kleine / Nr. 37 in de Single Top 100
|-
|align="left"|''[[Drank & drugs]]''||2015||13-06-2015||1(3wk)||14|| met Lil' Kleine / Nr. 1 in de Single Top 100
|-
|align="left"|''Laten gaan''||2015||20-06-2015||tip2||-|| met [[Monica Geuze]], [[Mafe]], [[Abira]], [[Frenna]] & [[Emms]] / Nr. 52 in de Single Top 100
|-
|align="left"|''Meisjes blijven meisjes''||2015||-|||||| met [[Twocrooks]], Frenna & Emms / Nr. 62 in de Single Top 100
|-
|align="left"|''Niemand''||2015||10-10-2015||3||18|| met [[Mr. Polska]] / Nr. 2 in de Single Top 100
|-
|align="left"|''Investeren in de liefde''||2015||24-10-2015||tip1||-|| met SFB, Lil' Kleine & [[Bokoesam]] / Nr. 22 in de Single Top 100
|-
|align="left"|''We zijn hier''||2015||-|||||| met [[Dio (rapper)|Dio]], [[Jayh]] & Bokoe Sam / Nr. 92 in de Single Top 100
|-
|align="left"|''Ik zag je staan''||2015||-|||||| met Jonna Fraser & Idaly / Nr. 82 in de Single Top 100
|-
|align="left"|''Nu sta je hier''||2015||09-01-2016||16||8|| met SFB & [[Broederliefde]] / Nr. 41 in de Single Top 100
|-
|align="left"|''Alleen''||2016||-|||||| met [[Giocatori]], Lil' Kleine & [[Sjaak (rapper)|Sjaak]]
|-
|align="left"|''Wij zijn altijd''||2015||30-01-2016||30||3|| Nr. 18 in de Single Top 100
|-
|align="left"|''Niet omdat het moet''||12-02-2016||20-02-2016||3||10|| met Lil' Kleine
|-
|align="left"|''1,2,3''||12-02-2016||27-02-2016||5||8|| met Lil' Kleine / Nr. 3 in de Single Top 100
|-
|align="left"|''Bel me op''||12-02-2016||-|||||| met Lil' Kleine / Nr. 9 in de Single Top 100
|-
|align="left"|''Stripclub''||12-02-2016||-|||||| met Lil 'Kleine / Nr. 15 in de Single Top 100
|-
|align="left"|''Zeg dat niet (Jack $hirak remix)''||12-02-2016||-|||||| met Lil' Kleine / Nr. 18 in de Single Top 100
|-
|align="left"|''Zonder reden''||12-02-2016||-|||||| met Lil' Kleine / Nr. 21 in de Single Top 100
|-
|align="left"|''[SKIT] Drank & drugs in de tweede kamer''||12-02-2016||-|||||| met Lil' Kleine / Nr. 35 in de Single Top 100
|-
|align="left"|''Mist & regen''||12-02-2016||23-04-2016||tip8||-|| met Lil'Kleine / Nr. 16 in de Single Top 100
|-
|align="left"|''Miljonairs''||2016||-|||||| met Broederliefde & Frenna / Nr. 51 in de Single Top 100
|-
|align="left"|''Narcos''||2016||-|||||| met Broederliefde, [[SBMG]], Jonna Fraser, [[Hef]] & [[RMB]] / Nr. 89 in de Single Top 100
|-
|align="left"|''Niet zo''||2016||-|||||| met [[Murda]] / Nr. 80 in de Single Top 100
|}

{{Tabel Vlaamse Ultratop 50 Singles}}
|-
|align="left"|''Drank & drugs''||2015||27-06-2015||3||18|| met Lil' Kleine
|}

== Externe link ==
* [http://www.ronnieflex.nl/ Officiële website]

{{Appendix}}

[[Categorie:Nederlands rapper]]
[[Categorie:Pseudoniem]]

Nationalpark De Alde Feanen

2016-05-05T19:16:36Z

Tulp8: sjab

{{Infobox natuurgebied
| naam = Nationaal Park De Alde Feanen
| mapname=Nederland
| lat_deg = 53
| lat_min = 7
| lat_dir =N
| lon_deg = 5
| lon_min = 55
| lon_dir =E
| km2 = 23
| IUCN-categorie = II
| land = [[Nederland]]
| locatie = [[Friesland]]
| dichtbij = [[Eernewoude]]
| opgericht =2006
| bezoekers =
| jaar =
| beheer = It Fryske Gea
| afbeelding = NP-DeAldeFeanenKaart.jpg
| onderschrift = Kaart van het Nationaal Park
| afbeelding2 = De Alde Feanen - 1.jpg
| onderschrift2 = Nationaal Park De Alde Feanen
| afbeelding3 = De Alde Feanen - 2.jpg
| onderschrift3 = Broedende ooievaar in De Alde Feanen
}}
'''Nationaal Park De Alde Feanen''' (''De Oude Venen'') is een [[nationaal park]] in de [[Nederland]]se provincie [[Friesland]], gelegen rondom het dorp [[Eernewoude]].
Het nationaal park heeft een oppervlakte van bijna 4.000 ha.<ref name=oppervlak>An 2010, p. 4. In 2001 bedroeg het oppervlak van het laagveenmoerasgebied De Alde Feanen ruim 2.500 ha: vaarten petgaten, veenplassen, moerassen, rietlanden, schraalgraslanden, struweel en broekbossen. Rintjema c.s. 2001, p. 11</ref> Het is een “natuurgebied met een rijke historie, een gebied ook van internationale betekenis. Vergelijkbare gebieden als de Alde Feanen zijn er buiten Nederland niet veel te vinden.”<ref name=intro>Rintjema c.s. 2001, p. 10</ref> Het is het grootste aaneengesloten natuurgebied op het vasteland van de provincie Fryslân.

In het nationaal park bevinden zich nog veel veenmosrietlanden, [[blauwgraslanden]] en dotterbloemgraslanden. Er komen meer dan 500 soorten hogere planten voor, waaronder verschillende soorten [[zegge|zeggen]] en [[orchidee|orchideeën]].
Er broeden meer dan honderd verschillende soorten vogels. In de winter pleisteren in het gebied grote aantallen ganzen, eenden en steltlopers. In het vroege voorjaar kunnen enkele tienduizenden steltlopers zoals [[kemphaan]], [[grutto]] en [[wulp]] doortrekken.<ref name=florafauna>Rintjema c.s. 2001, p. 11</ref>

Eind 2006 is een groot deel van De Alde Feanen aangewezen als [[Natura 2000]] gebied.

Het gebied is van groot belang voor de (water)recreatie.

== Ligging ==
Het nationaal park De Alde Feanen ligt op het grondgebied van de gemeenten [[Boornsterhem]] ({{fy}}:Boarnsterhim), [[Smallingerland]] en [[Tietjerksteradeel]] ({{fy}}:Tytsjerksteradiel). Midden in het gebied ligt het plaatsje [[Eernewoude]] ({{fy}}:Earnewâld). Hemelsbreed ligt Eernewoude ongeveer 12 km ten zuidoosten van [[Leeuwarden (stad)|Leeuwarden]]. De [[Achmeatoren]] (115 m) in Leeuwarden is in het gebied goed te zien.

Centraal in het nationaal park ligt het [[Princenhof]] (of Princehof). Aan de west- en zuidwestzijde liggen onder andere [[De Burd]] en It Eilân. Ten zuiden van Eernewoude bevindt zich het gebied van de Jan Durkspolder.

De Alde Feanen vormen een gevarieerd [[moeras|laagveenmoeras]] met [[meer (water)|meren]], [[veenplas]]sen, [[petgat]]en, [[trilveen|trilvenen]], [[rietland]]en, [[hooiland|dotterbloemhooiland]]en en [[moerasbos]]sen.

Op 26 april 2006 werd De Alde Feanen door de toenmalige [[minister]] [[Cees Veerman (politicus)|Veerman]] van [[Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit|Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit]] officieel aangewezen als twintigste en laatste [[Nationale parken in Nederland|nationaal park van Nederland]].

Het bezoekerscentrum ''De Wiidpleats'' bevindt zich (samen met het Fries Landbouwmuseum) aan de Kooidyk 8 te Eernewoude.

In de Alde Feanen staan verschillende monumentale windmolens, waaronder [[De Ikkers]], een uit de achttiende eeuw daterende [[spinnenkopmolen]]. Ten westen van Eernewoude staat de [[Princehofmolen]].

Binnen het gebied is ook ooievaarsbuitenstation ''It Eibertshiem'' gevestigd.

De belangrijke recreatieve betekenis van De Alde Feanen blijkt uit het feit dat in 2001 het aantal jaarlijkse bezoekers van het natuurgebied geschat werd op meer dan 250.000. In 1995 werd de jaarlijkse omzet van de recreatieve sector geschat op ongeveer 25 miljoen gulden (ruim 11 miljoen euro) en dat deze sector werkgelegenheid bood aan ongeveer tweehonderd gezinnen rond de Alde Feanen.<ref name=econ>Rintjema c.s. 2001, p. 13</ref>

== Frieslands Lage Midden ==
Dwars door de provincie Fryslân ligt een [[Landschap van Friesland#Landschapstypen|brede band van veengronden]], van [[Dokkum]] naar [[Stavoren]]. Deze gordel wordt “Frieslands Lage Midden” (“de Lege Midden van Fryslân”) genoemd. Volgens sommigen mag – strikt genomen – alleen het laagste deel ervan, tussen Eernewoude en [[Grouw]], die naam dragen.<ref name=laag>van de Kam 1984, p. 39</ref> Ongeveer 6000 jaar geleden begon het [[Veen (grondsoort)|veen]] in de strook die grenst aan het hoger gelegen [[Drents Plateau (gebied)|Drents Plateau]] te groeien. De veengroei kwam tot stilstand toen de zee het gebied overstroomde, Dat gebeurde enkele eeuwen voor het begin van onze jaartelling als gevolg van de langzame stijging van de zeespiegel. Het veenpakket was toen al twee meter dik. In het westen werd veel slib afgezet. Daardoor ontstonden vruchtbare kleigronden, die een aantrekkelijke vestigingsplaats gingen vormen voor [[terp]]bewoners. In de daaropvolgende eeuwen hing het af van het zeeniveau of de veengebieden bewoonbaar waren. Toen omstreeks 1200 de zee opnieuw sterk opdrong ontstond de [[Zuiderzee (water)|Zuiderzee]]. Die vormde vanuit het zuidwesten een bedreiging voor het veengebied. De kleigebieden werden bedijkt, en daardoor werd het afvoeren van water uit de veengebieden niet eenvoudiger. Vooral in het onbedijkte gebied tussen Grouw en Eernewoude veroorzaakte het water veel overlast. De bewoners moesten zich terugtrekken op de hoger gelegen zandgronden in het oosten. De veengronden, die op veel plaatsen met een laagje klei bedekt waren, bleven wel in gebruik als hooiland. Het vervoer van het hooi gebeurde deels over het water.<ref name=gesch>van de Kam 1984, p. 40</ref>

In de loop der eeuwen werden steeds meer delen van Friesland bedijkt en ontwaterd. Het Lage Midden kreeg zo steeds meer het karakter van een [[boezemwater]]. Het teveel aan water werd er opgevangen en [[Spuien|gespuid]] bij lage waterstanden. Door de hoge waterstanden die er soms optraden woonden er in het gebied vrijwel geen mensen. De wateroverlast is pas in de loop van de twintigste eeuw voorgoed verdwenen, daardoor zijn grote delen van het gebied nog steeds nauwelijks bewoond.<ref name=gesch />

“Eernewoude, met de kerk op een kleine verhoging, ligt als een ver vooruitgeschoven post in dit stille land”<ref name=gesch />
Op deze zandhoogte in het veen vestigden zich in de dertiende eeuw de eerste permanente bewoners.<ref name=permanent>Rintjema c.s. 2001, p. 11</ref>
Rond 1900 kon men alleen in droge zomers te voet in het dorp komen. In 1919 werd het gebied rondom Eernewoude bedijkt en werd een gemaal gebouwd.

== Veenwinning ==
Al in de 12e eeuw werd in de Friese venen [[Turf (brandstof)|turf]] gewonnen, maar pas in de 16e eeuw werd de turfwinning grootschalig aangepakt. Toen werden vaarten gegraven voor de afvoer van de turf naar de steden van Holland. Die activiteiten begonnen in de omgeving van [[Heerenveen (plaats)|Heerenveen]] en breidden zich in oostelijke en noordelijke richting uit. Aanvankelijk werd alleen [[Vervening#Droge vervening|droge vervening]] toegepast. De hoger gelegen veengronden werden goed ontwaterd en vervolgens tot op de zandgrond afgegraven. Later kwamen ook de nattere veengebieden aan de beurt. Dat gebeurde in droge zomers of na bemaling door een watermolen. Het opbaggeren van het natte veen, en het uitspreiden en drogen op de kant kwam pas in de 18e eeuw op gang. In het gebied rond Eernewoude heeft de vervening vooral in de 18e en 19e eeuw plaatsgevonden volgens de [[Vervening#Natte vervening|baggermethode]]. Er ontstonden ongeveer 1,5 meter diepe langgerekte [[trekgat]]en, ook wel [[petgat]]en (of “petten”) genoemd. Daartussen lagen smalle stroken niet afgegraven veenland, waarop het veen te drogen werd gelegd: de [[legakker]]s, ribben of striepen. Door de golfslag werden nogal wat legakkers weggeslagen, waardoor grotere meren werden gevormd. Het vergraven veengebied rondom Earnewâld leende zich niet voor inpoldering.<ref name=turf>van de Kam 1984, p. 41</ref> Toen het rond 1900 was afgelopen met de turfwinning kwam waarschijnlijk de huidige naam in gebruik: de verlaten of oude vervening, Oude Venen of Alde Feanen.<ref name=naam>Rintjema c.s. 2001, p. 11</ref> Het moerassige “onland” werd het terrein van vissers, jagers en rietwerkers.

Er zijn twee keer plannen geweest om het gehele gebied in te polderen. Rond 1870 werd er een plan gemaakt, maar het plan bleek technisch niet uitvoerbaar. Rond 1920, toen opnieuw een plan werd gemaakt, waren de natuur- en recreatiebelangen al zo groot dat inpoldering werd afgewezen.<ref name=inpolderen>Rintjema c.s. 2001, p. 11</ref>

[[Bestand:AldeFeanen-natuur-OpenTopo.jpg|{{largethumb}}|Topografische kaart van De Alde Feanen, december 2015]]

== Natuurbescherming ==
Al in 1923 kocht de [[Vereniging Natuurmonumenten]] de eerste 3 ha in het gebied van de Alde Feanen aan. Dat was de Rengersmiede. Een van de eerste aankopen van [[It Fryske Gea]] – opgericht in 1930 – was in 1934 Het [[Princenhof|Prinsehôf]], een deel van de Alde Feanen. Dat was een aankoop van 134 ha. In 2001 was het bezit van It Fryske Gea uitgebreid tot 2.500 ha.

Het gebied werd [[Vogelrichtlijn]]gebied en vanaf 1992 beschermd “wetland” in het kader van de [[Conventie van Ramsar]].

Vooral in de tweede helft van de twintigste eeuw werd duidelijk dat water en bodem van De Alde Feanen ernstig verontreinigd waren. Het gebied ligt op het diepste punt van de provincie, en had te lijden onder toestroom van verontreinigd water uit omringende gebieden, tot aan het IJsselmeer toe. In de [[1990-1999|jaren negentig]] werd het gebiedsvreemde water buitengesloten en werd vervuild slib weggebaggerd. Er werden daarnaast nieuwe petgaten gegraven en enkele polders werden ontpolderd.<ref name=water>Buissink 2004, p. 29</ref>

Eind 2006 werd een groot deel van de Alde Feanen aangewezen als [[Natura 2000]] gebied. De provincie Fryslân is daarmee verantwoordelijk voor het opstellen van een beheerplan. De provincie is hiermee gestart in januari 2010.<ref name=nat2000>[http://www.fryslan.nl/n2000aldefeanen Natura 2000 Alde Feanen] op de website van de provincie Fryslân</ref>

Op 16 februari 2000 werd De Alde Feanen uitgeroepen tot [[Nationale parken in Nederland|Nationaal Park]] in oprichting. Toen bedroeg de omvang van het natuurgebied 2187 ha. De aanleiding was een maatschappelijke discussie over de realisatie van een recreatiewoningenpark bij Earnewâld. In 1993 sprak de [[Raad van State (Nederland)|Raad van State]] uit dat de realisatie van dit park aanvaardbaar zou zijn, mits de natuurwaarden van De Alde Feanen door een beheerprogramma zouden worden veilig gesteld. In 1994 werd zo'n beheerplan opgesteld door de provincie Fryslân en de gemeente Tytsjerksteradiel, Boarnsterhim en Smallingerland, in samenwerking met het toenmalige Ministerie van Landbouw, Natuurbeheer en Visserij. Uit dit beheerplan vloeide de oprichting van een breed samengesteld Overlegplatform voort. Dat nam vervolgens het initiatief om na te gaan of het gebied de status van nationaal park zou kunnen krijgen. In 1998 adviseerde de Voorlopige Commissie Nationale Parken (VCNP) aan de minister om het “Nationaal Park De Alde Feanen in oprichting” in te stellen.

In 2005 stelde het “Overlegorgaan” het eerste ''Beheer- en Inrichtingsplan'' voor het nationaal park vast.<ref name=beheerplan>Het Beheer- en Inrichtingsplan 2005 is te downloaden via [http://www.np-aldefeanen.nl/documents/beheer.xml?lang=nl deze pagina] op de website van het nationaal park</ref> Met de vaststelling van dit plan door de minister op 26 april 2006 was het Nationaal park De Alde Feanen een feit.<ref name=opricht>Hettema 2009, p. 4; zie ook [http://wetten.overheid.nl/BWBR0019744/geldigheidsdatum_wijkt_af_van_zoekvraag/geldigheidsdatum_26-04-2006 Besluit aanwijzing nationaal park De Alde Feanen] op overheid.nl</ref>

Het beheer van het nationaal park wordt grotendeels uitgevoerd door It Fryske Gea. Eens in de tien jaar dient een nieuw beheerplan geschreven te worden.

== De flora van De Alde Feanen ==
In De Alde Feanen vindt natuurlijke [[verlanding]] plaats. Door plantengroei verandert open water via verschillende processen in een aantal stadia weer in land. Vooral de tussenstadia zijn ecologisch interessant, bijv. het [[trilveen]], “een plantendek dat zich aan het oppervlak van het water uitbreidt, terwijl daaronder niets dan prut te vinden is. Lopen over trilveen is een heel aparte sensatie. De grond onder je voeten golft bij elke stap. Wel voorzichtig lopen, anders zak je erdoorheen.”<ref name=tril>Buissink 2004, p. 30</ref>

Een ander bijzonder vegetatietype van De Alde Feanen zijn de [[blauwgrasland]]en met [[blauwe zegge|blauwe]] en [[blonde zegge]], [[moerasviooltje]] en [[knoopkruid]]. Andere plantensoorten van de blauwgraslanden in De Alde Feanen zijn de [[Spaanse ruiter]], het [[moeraskartelblad]], de [[Gewone addertong|addertong]], de [[zonnedauw]] en de [[wateraardbei]].

Ook de veenhei is een zeldzaam vegetatietype – heide die groeit op het schrale veen, met naast [[dophei]] en [[struikhei]] soorten als [[eenarig wollegras]], [[ronde zonnedauw]], [[rode bosbes]], [[moerasvaren]] en [[rietorchis]]. In de struiken langs de rand komt [[Wilde gagel|gagel]] voor.

Een belangrijk vegetatietype in De Alde Feanen zijn de rietlanden, waaronder het [[veenmosrietland]] – de biotoop van de [[noordse woelmuis]].<ref name=flora>Buissink 2004, p. 30/1</ref>

== De fauna van De Alde Feanen ==
[[Bestand:Amerikaanse windmolen.JPG|American [[windmill]]|thumb|Een Ameriaanse [[windmolen]] in het park]]
In De Alde Feanen komen minimaal 35 soorten zoogdieren voor, waaronder 7 soorten [[vleermuizen]]. Van die 35 soorten zijn er vier [[rode lijst]]soorten: [[boommarter]], [[noordse woelmuis]], [[waterspitsmuis]] en [[grootoorvleermuis]]. De noordse woelmuis komt maar op weinig andere plaatsen voor.<ref name=zoogdieren>Gegevens per 2005; An. 2006, p. 20</ref>

=== Otter ===
De [[Otter (dier)|otter]] was tot halverwege de [[1980-1989|jaren tachtig]] aanwezig in het gebied, maar stierf uit. [[Koos van Zomeren]] schreef naar aanleiding daarvan in 'De laatste otter van Eernewoude': “Uitsterven is een wel erg hevige manier van sterven.”<ref name=laatsteotter>'De laatste otter van Eernewoude' in ''Een jaar in scherven''. Online bijvoorbeeld [http://books.google.nl/books?id=UgZ3AAAAQBAJ&pg=RA3-PT6&lpg=RA3-PT6#v=onepage&q&f=false alhier]</ref>

Na de herintroductie van de otter in 2002 in de [[Weerribben]] werden deze al enkele jaren later weer in de directe omgeving van De Alde Feanen waargenomen. In oktober 2011 werden er zes otters in uitgezet. Drie daarvan waren verweesde jongen die in de zomer van 2010 in de [[Rottige Meenthe]] waren gevonden. Drie andere waren afkomstig uit [[Tsjechië]] en [[Oostenrijk]]. Bovendien bleek zich een wilde otter in het gebied te hebben gevestigd.<ref name=otters>Hettema 2011, p. 57-9</ref>

=== Avifauna ===
In het nationaal park komen 180 soorten vogels voor, waarvan meer dan 100 soorten [[broedvogel]]s. Hoewel enkele soorten in de laatste decennia van de twintigste eeuw zijn afgenomen of verdwenen, zoals de [[dodaars]] en de [[grote karekiet]], staan er nog steeds circa 20 broedvogels op de rode lijst. Daaronder bevinden zich [[baardmannetje]], dat het “beeldmerk” van De Alde Feanen is.
[[Vogelrichtlijn]]-soorten zijn bijvoorbeeld [[roerdomp]], [[purperreiger]], [[bruine kiekendief]], [[porseleinhoen]], [[kleinst waterhoen]], [[kemphaan]], [[zwarte stern]] en [[visdief]]. In de Princenhof bevindt zich een [[broedkolonie]] van de [[aalscholver]]. Het aantal nesten heeft er ooit negenhonderd bedragen.

Voor acht vogelsoorten zijn De Alde Feanen een belangrijk [[Vogeltrek|doortrekgebied]]: [[lepelaar]], [[kolgans]], [[brandgans]], [[smient]], [[krakeend]], [[bonte strandloper]] en [[grutto]]. Er verblijven soms 25.000-35.000 smienten! Andere soorten die regelmatig doortrekken zijn: [[wilde zwaan]], [[kleine zwaan]], kemphaan, [[zeearend]], [[visarend]], [[blauwe kiekendief]], [[zwarte wouw]], [[rode wouw]], [[wespendief]], [[Slechtvalk (vogel)|slechtvalk]], [[smelleken]] en [[bosruiter]].

=== Overige ===
In het park zijn zes soorten [[amfibieën]] aangetroffen. Er komen er ook veel verschillende zoetwatervissen in het gebied voor. Hoewel er naar het voorkomen van [[libellen]], [[dagvlinders]] en andere groepen [[ongewervelde dieren]] nog geen systematisch onderzoek is gedaan zijn er wel wat gegevens over. Er zijn 22 soorten libellen waargenomen, waaronder twee rode lijstsoorten: [[Glassnijder (insect)|glassnijder]] en [[vroege glazenmaker]]. Bij de vlinders staat de teller op 20 soorten, waarvan vier op de rode lijst staan, waaronder de [[zilveren maan]], die in een kleine populatie voorkomt.<ref name=vogelsetc>Gegevens per 2005; An. 2006, p. 20/1</ref>

{{Appendix||2=
== Voetnoten ==
{{References|2=2}}

== Literatuur ==
* {{nl}}{{Aut|An. (Buro Hemmen)}} (2006) – ''Nationaal park De Alde Feanen – Beheer en Inrichtingsplan: In Nije Faze''. 115 pgs. [http://www.np-aldefeanen.nl/documents/documents/bipdaftot300.pdf online als pdf]
* {{nl}}{{Aut|An.}} (2010) – ''Nationaal Park De Alde Feanen : Algemene informatie''. Brochure, uitgegeven door Nationaal Park De Alde Feanen. 20 pgs.
* {{nl}}{{Aut|Buissink, Frans}} (2004) – ''ANWB Nationale Parken Nederland''. Den Haag : ANWB. ISBN 90 18 01875 9. 160 pgs. met bijlage wandel-, fiets en kanoroutes.
* {{nl}}/{{en}}{{Aut|Hettema, Halbe}} (2009) – ''Gids Nationaal Park De Alde Feanen Guide''. Leeuwarden: Friese Pers Boekerij. ISBN 978 90 330 0834 4. 144 pgs.
* {{nl}}{{Aut|Hettema, Halbe (samenst.)}} (2011) – ''It Fryske Gea – meer dan natuurbehoud : Natuurbescherming door de ogen van Ultsje Hosper''. Olterterp: It Fryske Gea. 120 pgs.
* {{nl}}{{Aut|van de Kam, Jan}} (1984) – ''Spectrum Atlas van Beschermde Natuurgebieden : Nederland & België''. Utrecht/Antwerpen: Uitgeverij Het Spectrum. ISBN 90 274 7408 7. 240 pgs. 
* {{nl}}{{Aut|Rintjema, Sietske, Theo H.L. Claassen, Halbe Hettema, Ultsje G. Hosper & Eddy Wymenga (red.)}} (2001) – ''De Alde Feanen : schets van een laagveenmoeras''. Olterterp / Ljouwert: It Fryske Gea / Friese Pers Boekerij. ISBN 90 330 1137 9. 192 pgs.

== Externe links ==
* [http://www.dealdefeanen.nl Officiële website van Nationaal Park De Alde Feanen]
* [http://www.itfryskegea.nl/Natuurgebied/Nationaal-Park-De-Alde-Feanen/ Informatie over De Alde Feanen] op de website van [[It Fryske Gea]].

}}
{{Commonscat|De Alde Feanen}}
[https://commons.wikimedia.org/wiki/User:Famberhorst/Wikelsl%C3%A2n Foto's van It Wikelslân]
{{Navigatie nationale parken Nederland}}
{{Navigatie gebieden van It Fryske Gea}}
{{Navigatie Natura 2000-gebieden Nederland}}
{{Navigatie landschap Friesland}}
{{Coor title dms|53|7|28|N|5|55|24|E|type:forest_scale:50000_region:NL}}

{{DEFAULTSORT:Alde Feanen}}
[[Categorie:Nationaal park van Nederland]]
[[Categorie:Natura 2000 in Nederland]]
[[Categorie:Natuurgebied in Friesland]]
[[Categorie:Laagveengebied]]

Ronnie Flex

2016-05-04T13:22:35Z

Tulp8: Wijzigingen door 77.248.187.117 (Overleg) hersteld tot de laatste versie door 82.75.236.212

{{Infobox artiest
| naam = Ronnie Flex
| afbeelding =Ronnie flex-1444852390.jpg
| onderschrift =
| volledige naam = Ronell Langston Plasschaert
| geboren = [[16 april]] [[1992]]
| overleden =
| land = {{NL}}
| jaren-actief = 2008-heden
| genre = [[Nederhop]]
| beroep = Rapper, producer
| label = [[Top Notch]]
| gerelateerd = [[Gers Pardoel]], [[Mr. Polska]], [[Yellow Claw]], [[Boaz van de Beatz]], [[Lil' Kleine]] [[Monica Geuze]] [[SFB (rapformatie)|SFB]]
| website = http://www.ronnieflex.nl/
| formatie1 = [[Lefensmannen]]
| functie1 = [[Rapper]] en [[muziekproducent|producer]]
| actief in formatie1 = 2008-heden
| formatie2 = Jupiterbwois
| functie2 = [[Rapper]]
| geboorteplaats = [[Capelle aan den IJssel]]
}}
'''Ronell Langston Plasschaert''', beter bekend als '''Ronnie Flex''' ([[Capelle aan den IJssel]], [[16 april]] [[1992]]), is een Nederlands [[zanger]] en [[muziekproducent|producer]]. Hij staat onder contract bij platenlabel [[Top Notch]]. Hij maakte bekendheid met zijn hit [[Zusje (song)|Zusje]]. Andere bekende hits zijn [[Zeg Dat Niet]] en [[Drank & Drugs]] waarop [[Lil Kleine]] ook te horen is. Hij maakte deel uit van het collectief New Wave dat in 2016 de [[popprijs]] 2015 kreeg uitgereikt.

== Jeugd ==
Ronell groeide op met zijn Surinaamse moeder in Capelle aan den IJssel. Ronell zat op het voortgezet onderwijs aan het Roncalli College en volgde de popacademie van Zadkine.

== Carrière ==
Op zijn dertiende begon Plasschaert met het produceren van beats en niet veel later begon hij raps te schrijven. Na zijn middelbare schoolperiode ging Plasschaert naar de Popacademie. Diggy Dex bracht Plasschaert in contact met [[Gers Pardoel]]. Op het debuutalbum van Pardoel verzorgde Plasschaert de beat van de intro en het nummer 'Zweef'. Ronnie Flex maakte de opleiding niet af.

In 2012 won Plasschaert een prijs in de [[State Awards]] voor Rookie of the Year en stond hij in de finale van de [[Grote Prijs van Nederland (muziek)|Grote Prijs van Nederland]]. Tevens tekende hij een contract bij platenlabel Top Notch. Plasschaert werkte samen met [[Yellow Claw]], [[Boaz van de Beatz]] MocroManiac en Jebroer mee aan het nummer 'Nooit Meer Slapen'. Dit nummer bereikte de 38e plaats in de Top 40. Later kwam zijn single als featuring van Mr. Polska voor het nummer 'Soldaatje'.

Op 20 maart 2013 bracht Plasschaert zijn eerste officiële soloplaat uit: Tankstation EP. Later bracht hij nog twee andere EP'S uit Pocahontas EP & Zusje EP. Het nummer 'Zusje' bereikte de 25e plaats in de Top 40. In december 2014 werd bekend dat zijn nummer "Zusje" het 4e meest bekeken filmpje onder Nederlanders van het jaar 2014 was geworden.<ref>{{Citeer web |url=http://www.nu.nl/muziek/3948987/best-bekeken-muziekvideos-in-nederland-van-2014.html |titel=Dit zijn de best bekeken muziekvideo's in Nederland van 2014 |datum=9 december 2014 |bezochtdatum=8 januari 2015}}</ref>

Op 14 november 2014 bracht Plasschaert zijn [[debuutalbum]] ''[[De Nacht Is Nog Jong, Net Als Wij Voor Altijd]]'' uit. Hiervan kwamen van de nummers Zusje, Ik Wil Het Hebben en Pocahontas videoclips uit.

Op 20 maart 2015 is zijn nieuwe nummer "Liegen voor de rechter" uitgekomen samen met onder anderen [[Lil Kleine]] en [[Jonna Fraser]] voor het nieuwe album ''New wave''. Ronnie Flex stond met Lil´Kleine met het nummer Zeg Dat Niet drie weken in de top 40. Op 22 mei 2015 bracht Top Notch de videoclip Drank & Drugs uit. Dit nummer werd een megahit en stond liefs veertien weken in de top 40 waarvan drie op de eerste plaats.<ref>http://www.rtlnieuws.nl/boulevard/laatste-videos-boulevard/giel-beelen-ophef-hit-drank-drugs-onzin</ref> In de zomer trad hij samen met Lil´Kleine op op [[A Campingflight to Lowlands Paradise|Lowlands]] en [[Pukkelpop]]. In 2015 deed hij mee aan [[Expeditie Robinson 2015|Expeditie Robinson]].<ref>http://www.expeditierobinson.nl/kandidaten/ronnieflex</ref>

Het collectief [[New Wave (muziekgroep)|New Wave]] dat het gelijknamige album had uitgebracht won in januari 2016 de [[Popprijs]] 2015, die werd uitgereikt gedurende [[Noorderslag]] in [[Groningen (stad)|Groningen]].

== Discografie ==
=== Albums ===
{{Tabel Nederlandse Album Top 100}}
|-
|align="left"|''[[De Nacht Is Nog Jong, Net Als Wij Voor Altijd]]''||14-11-2014||22-11-2014||53||1||
|}

=== Singles ===
{{Tabel Nederlandse Single Top 40}}
|-
|align="left"|''Soldaatje''||2012||-|||||| met [[Mr. Polska]] / Nr. 84 in de [[Single Top 100]]
|-
|align="left"|''[[Nooit meer slapen (Yellow Claw)|Nooit meer slapen]]''||2012||27-10-2012||38||4|| met [[Yellow Claw]], [[MocroManiac]] & [[Jebroer]] / Nr. 31 in de Single Top 100
|-
|align="left"|''Tankstation''||2013||-|||||| Nr. 100 in de Single Top 100
|-
|align="left"|''Zusje''||2014||22-02-2014||25||8|| met Mr. Polska / Nr. 43 in de Single Top 100
|-
|align="left"|''Ravotten''||2015||31-01-2015||tip3||-|| met Mr. Polska / Nr. 58 in de Single Top 100
|-
|align="left"|''Nigga als ik''||2015||-|||||| met [[SFB (rapformatie)|SFB]] / Nr. 58 in de Single Top 100
|-
|align="left"|''No go zone''||2015||-|||||| met Bokoesam, [[Def Major]], [[Lil' Kleine]] & [[Jandro]] & [[Idaly]] / Nr. 44 in de Single Top 100
|-
|align="left"|''Hoog/laag''||2015||-|||||| met Idaly, Lil' Kleine, Bokoesam & [[Joanna Fraser]] / Nr. 67 in de Single Top 100
|-
|align="left"|''Vallen in de club''||2015||-|||||| met Jandro, SFB, [[Cartiez]] & [[Lijpe]] / Nr. 93 in de Single Top 100
|-
|align="left"|''Kan er niet om heen''||2015||-|||||| met Jonna Fraser, Lijpe & [[KM (rapper)|KM]] / Nr. 99 in de Single Top 100
|-
|align="left"|''[[Zeg Dat Niet]]''||2015||02-05-2015||37||3|| met Lil' Kleine / Nr. 37 in de Single Top 100
|-
|align="left"|''[[Drank & drugs]]''||2015||13-06-2015||1(3wk)||14|| met Lil' Kleine / Nr. 1 in de Single Top 100
|-
|align="left"|''Laten gaan''||2015||20-06-2015||tip2||-|| met [[Monica Geuze]], [[Mafe]], [[Abira]], [[Frenna]] & [[Emms]] / Nr. 52 in de Single Top 100
|-
|align="left"|''Meisjes blijven meisjes''||2015||-|||||| met [[Twocrooks]], Frenna & Emms / Nr. 62 in de Single Top 100
|-
|align="left"|''Niemand''||2015||10-10-2015||3||18|| met [[Mr. Polska]] / Nr. 2 in de Single Top 100
|-
|align="left"|''Investeren in de liefde''||2015||24-10-2015||tip1||-|| met SFB, Lil' Kleine & [[Bokoesam]] / Nr. 22 in de Single Top 100
|-
|align="left"|''We zijn hier''||2015||-|||||| met [[Dio (rapper)|Dio]], [[Jayh]] & Bokoe Sam / Nr. 92 in de Single Top 100
|-
|align="left"|''Ik zag je staan''||2015||-|||||| met Jonna Fraser & Idaly / Nr. 82 in de Single Top 100
|-
|align="left"|''Nu sta je hier''||2015||09-01-2016||16||8|| met SFB & [[Broederliefde]] / Nr. 41 in de Single Top 100
|-
|align="left"|''Alleen''||2016||-|||||| met [[Giocatori]], Lil' Kleine & [[Sjaak (rapper)|Sjaak]]
|-
|align="left"|''Wij zijn altijd''||2015||30-01-2016||30||3|| Nr. 18 in de Single Top 100
|-
|align="left"|''Niet omdat het moet''||12-02-2016||20-02-2016||3||3*|| met Lil' Kleine
|-
|align="left"|''1,2,3''||12-02-2016||27-02-2016||5||2*|| met Lil' Kleine / Nr. 3 in de Single Top 100
|-
|align="left"|''Bel me op''||12-02-2016||-|||||| met Lil' Kleine / Nr. 9 in de Single Top 100
|-
|align="left"|''Stripclub''||12-02-2016||-|||||| met Lil 'Kleine / Nr. 15 in de Single Top 100
|-
|align="left"|''Zeg dat niet (Jack $hirak remix)''||12-02-2016||-|||||| met Lil' Kleine / Nr. 18 in de Single Top 100
|-
|align="left"|''Zonder reden''||12-02-2016||-|||||| met Lil' Kleine / Nr. 21 in de Single Top 100
|-
|align="left"|''[SKIT] Drank & drugs in de tweede kamer''||12-02-2016||-|||||| met Lil' Kleine / Nr. 35 in de Single Top 100
|-
|align="left"|''Mist & regen''||12-02-2016||23-04-2016||tip21*|||| met Lil'Kleine / Nr. 16 in de Single Top 100
|}

{{Tabel Vlaamse Ultratop 50 Singles}}
|-
|align="left"|''Drank & drugs''||2015||27-06-2015||3||18|| met Lil' Kleine
|}

== Externe link ==
* [http://www.ronnieflex.nl/ Officiële website]

{{Appendix}}

[[Categorie:Nederlands rapper]]
[[Categorie:Pseudoniem]]

Vereniging De Hollandsche Molen

2016-04-15T12:22:56Z

Tulp8: dit was vast de bedoeling

{{Infobox stichting
| naam = De Hollandsche Molen
| statutaire naam = Vereniging De Hollandsche Molen
| afbeelding = Nieuwe Molen Venendaal.jpg
| onderschrift = De Hollandsche Molen wil zoveel mogelijk mensen laten genieten van molens
| motto =
| doel = behoud van [[Nederland]]se [[windmolen]]s en [[Watermolen (door water aangedreven molen)|watermolens]]
| opgericht = [[15 mei]] [[1923]]
| zetel = [[Amsterdam]]
| oprichter =
| voorzitter =
| directeur = Leo Endedijk
| sleutelfiguren =
| lid van =
| gironummer =
| website = http://www.molens.nl
}}

'''De Hollandsche Molen''' is een [[Nederland]]se vereniging die zich inzet voor het behoud van [[windmolen]]s en [[Watermolen (door water aangedreven molen)|watermolens]] in Nederland.

== Geschiedenis ==
De vereniging werd op 15 mei 1923 opgericht en richtte zich in eerste instantie op het behoud van de molens omwille van hun economische functie. Na de [[Tweede Wereldoorlog]] verschoof het accent naar de historische en landschappelijke waarde van de windmolens.

De vereniging, die zich tot doel stelt de wind- en watermolens in Nederland draaiende te houden, richtte in 1972 het Gilde van Vrijwillige Molenaars op. Het Gilde verzorgt de opleiding tot vrijwillig molenaar en De Hollandsche Molen neemt de landelijke examens af. Met het diploma van de vereniging De Hollandse Molen mag op alle molens in Nederland worden gedraaid.

De vereniging heeft praktische richtlijnen ter bevordering van de [[molenbiotoop]] ontwikkeld.

Sinds mei 1954 geeft de vereniging een blad uit voor haar leden, aanvankelijk Molennieuws genoemd, doch nu Molens.

Leden van het [[Koninklijk Huis (Nederland)|Koninklijk Huis]] zijn beschermheer of -vrouwe. Tot zijn overlijden op 12 augustus 2013 droeg [[Friso van Oranje-Nassau van Amsberg|prins Friso]] die functie, daarvoor was zijn vader [[Claus van Amsberg|prins Claus]] van 1980 tot zijn overlijden in 2002 beschermheer van de vereniging. Op 17 augustus 2014 werd bekend dat [[Beatrix der Nederlanden|prinses Beatrix]] de functie van haar overleden zoon heeft overgenomen.

== Molens van De Hollandsche Molen ==

In de loop der tijd heeft de vereniging een aantal molens in eigendom verworven, te weten:

* Korenmolen de [[Braakmolen (Goor)|Braakmolen]] te Goor
* Korenmolen [[De Jager (Oud-Vossemeer)|De Jager]] te Oud-Vossemeer
* Korenmolen [[Nooit Gedacht (Warnsveld)|Nooit Gedacht]] te Warnsveld
* Poldermolen [[Het Noorden (molen)|Het Noorden]] te Oosterend op Texel
* Korenmolen [[Rijn en Lek]] te Wijk bij Duurstede
* Korenmolen [[De Roos (Delft)|De Roos]] te Delft
* Poldermolen [[De Slokop]] te Spaarndam
* Korenmolen [[De Speelman]] te Overschie
* De [[Standerdmolen Batenburg|standerdmolen te Batenburg]]
* Poldermolen de [[Zuidpoldermolen]] te Edam
* Poldermolen [[De Zwaan (Ouderkerk aan de Amstel)|De Zwaan]] te Ouderkerk aan de Amstel

== Lijsten van molens in Nederland ==
* [[Windmolens in Nederland]]
* [[Lijst van watergedreven molens in Nederland]]

==Externe link==
*[http://www.molens.nl/ Website van de vereniging]

{{commonscat}}
{{Navigatie lijsten van windmolens in Nederland}}

[[Categorie:Windmolen]]
[[Categorie:Nederlandse vereniging]]

König der Niederlande

2016-04-07T10:56:41Z

Tulp8: Wijzigingen door 212.78.202.218 (Overleg) hersteld tot de laatste versie door Wikiwerner

{{Zie artikel|Voor het gelijknamige schip, zie [[Koning der Nederlanden (schip, 1872)]].}}
{{Infobox politiek ambt
| naam in Nederlands = Koning der Nederlanden
| naam in taal =
| status = '''In gebruik sinds'''
| jaar van ontstaan = '''1815'''
| jaar van afloop =
| afbeelding = Royal Coat of Arms of the Netherlands.svg
| onderschrift = Wapen van Nederland
| aanspreekvorm = Majesteit
| residentie = [[Villa Eikenhorst]] [[Paleis op de Dam]] [[Paleis Noordeinde]]
| benoemer = ''Erfopvolging''
| aanwijzer =
| ambtstermijn = ''Onbeperkt''
| inaugurele houder = [[Willem I der Nederlanden]]
| formatie = [[16 maart]] [[1815]]
| huidige houder = [[Willem-Alexander der Nederlanden]]
| sinds = [[30 april]] [[2013]]
| laatste houder =
| afgeschaft =
| salaris = € 825.000 (2013)
| website = [http://www.koninklijkhuis.nl/ Koninklijkhuis]
| portaal1 = Nederlands koningshuis
}}
'''Koning der Nederlanden''' is een vorstelijke titel waarmee de [[monarch (staatshoofd)|monarch]] (en daarmee het [[staatshoofd]]) van het [[Koninkrijk der Nederlanden]] wordt aangeduid. In de [[Nederlandse Grondwet]] wordt het staatshoofd kortweg aangeduid met ''Koning''. [[Nederlandse wet|Wetten]] en [[Koninklijk Besluit|Koninklijke Besluiten]] openen met de tekst ''Wij, (naam van het staatshoofd), bij de gratie Gods, Koning der Nederlanden''.<ref>[http://www.denederlandsegrondwet.nl/9353000/1/j4nvgs5kjg27kof_j9vvihlf299q0sr/vjh0onhfvvy2/f=/blg286507.pdf Besluit houdende de benoeming van E.D. Wiebes tot Staatssecretaris van Financiën] 4 februari 2014</ref>

== Titel ==
De grondwettelijke "Koning" kan zowel een man (koning) als een vrouw (koningin) zijn. De echtgenote van een mannelijk staatshoofd kan koningin genoemd worden omdat het maatschappelijk gebruik en de tradities van vorstenhuizen bepalen dat gehuwde vrouwen de [[Máxima Zorreguieta#Titels na de troonswisseling|titels van hun man kunnen voeren]]. Omdat traditie en maatschappelijk gebruik iets dergelijks niet bepalen voor de echtgenoot van een vrouwelijk staatshoofd, en om verwarring met het grondwettelijke begrip "Koning" te voorkomen, wordt de echtgenoot van een vrouwelijk staatshoofd geen koning genoemd. In de gevallen die zijn voorgekomen kreeg de [[prins-gemaal]] de persoonlijke titel "[[Prins der Nederlanden]]".

== Functie ==
In het Nederlands staatsbestel is de Koning onderdeel van de [[Nederlandse regering|regering]]. Als staatshoofd legt de Koning staatsbezoeken af, ontvangt hij ambassadeurs en symboliseert hij de eenheid van de staat. Ook vertegenwoordigt hij het Koninkrijk naar buiten toe. Verdragen met het buitenland worden in zijn naam ondertekend.

Samen met de ministers vormt hij de [[Kroon (regering)|Kroon]]. De Koning symboliseert de eenheid van de regering. In die hoedanigheid is de Koning degene die wetten bekrachtigt en ministers en burgemeesters benoemt. In deze rol is in het algemeen een [[contraseign]] van een [[minister]] of [[staatssecretaris (Nederland)|staatssecretaris]] vereist.

Tot 19 maart 2012 nam de Koning na [[Tweede Kamerverkiezingen]] bovendien het initiatief voor de [[Nederlandse kabinetsformatie|kabinetsformatie]]. Daarvoor ontving hij na de verkiezingen zijn vaste adviseurs en de fractievoorzitters om hem te adviseren over de vorming en samenstelling van een nieuwe coalitie en de benoeming van een of meerdere [[informateur]]s. Mede omdat tijdens die formatie verschillende gesprekken achter gesloten deuren plaatsvonden en de Koning niet [[democratie|democratisch]] is gekozen, bestond hierover kritiek. Op genoemde datum werd deze rol van de Koning met een meerderheid van stemmen uit het Reglement van orde van de [[Tweede Kamer der Staten-Generaal|Tweede Kamer]] gehaald.

== Overzicht ==
{{Zie hoofdartikel|lijst van koningen der Nederlanden}}
De eerste koning was [[Willem I der Nederlanden]], prins van Oranje-Nassau. Hij werd in maart 1815 koning en was al vanaf 1813 [[soevereiniteit|soeverein]] vorst der Nederlanden. Het koningschap is erfelijk en erfde tot 1887 over volgens het [[Salische Wet|semi-salische]] erfopvolgingsstelsel. In 1887 werd het [[Castiliaans erfrecht|Castiliaanse]] stelsel van kracht. In 1923 werd de opvolging beperkt tot in de derde [[verwantschapsgraad|graad van bloedverwantschap]] ten opzichte van de regerende koning. In 1983 werd de [[eerstgeboorterecht|absolute primogenituur]] als erfopvolgingsstelsel ingevoerd.

Het Koninkrijk der Nederlanden heeft tot nog toe de volgende staatshoofden gehad:
{| border=0
|[[Willem I der Nederlanden|Willem I]] || 1815–1840
|-
|[[Willem II der Nederlanden|Willem II]] || 1840–1849
|-
|[[Willem III der Nederlanden|Willem III]]|| 1849–1890, enkele dagen voor de dood van Willem III werd zijn echtgenote [[Emma van Waldeck-Pyrmont|Emma]] [[regent (bestuurder)|regentes]]
|-
|[[Wilhelmina der Nederlanden|Wilhelmina]]|| 1890–1948, tot haar achttiende verjaardag (31 augustus 1898) was haar moeder Emma regentes
|-
|[[Juliana der Nederlanden|Juliana]] || 1948–1980
|-
|[[Beatrix der Nederlanden|Beatrix]] || 1980–2013
|-
|[[Willem-Alexander der Nederlanden|Willem-Alexander]] || 2013-heden
|}

==== Tijdlijn ====
<timeline>
ImageSize = width:900 height:120
PlotArea = width:800 height:90 left:65 bottom:20
AlignBars = justify

Colors =
id:orange value:rgb(1,0.5,0) # oranje
id:yellow value:rgb(0.7,0.7,1) # light yellow
id:black value:black
id:grey value:rgb(0.7,0.7,0.7)
id:white value:rgb(1,1,1)

Period = from:1810 till:2020
TimeAxis = orientation:horizontal
ScaleMajor = unit:year increment:10 start:1810
ScaleMinor = unit:year increment:2 start:1810

PlotData=
align:center textcolor:black fontsize:8 mark:(line,white) width:50 shift:(0,5)

bar:yellow color:yellow

from: 1813.9 till: 1840.8 color:orange text:~[[Willem I der Nederlanden|Willem I]]
from: 1840.8 till: 1849.2 color:orange text:~[[Willem II der Nederlanden|Willem II]]
from: 1849.2 till: 1890.9 color:orange text:~[[Willem III der Nederlanden|Willem III]]
from: 1890.9 till: 1948.7 color:orange text:~[[Wilhelmina der Nederlanden|Wilhelmina]]
from: 1948.7 till: 1980.3 color:orange text:~[[Juliana der Nederlanden|Juliana]]
from: 1980.3 till: 2013.3 color:orange text:~[[Beatrix der Nederlanden|Beatrix]]
from: 2013.3 till: 2015.8 color:orange text:~[[Willem-Alexander der Nederlanden|Willem-Alexander]]
# NB: jaartallen worden decimaal weergegeven, dus 2012.5 is halverwege 2012, niet mei 2012.
# Rekenvoorbeeld: 1 sept 2012 is 2012 plus 8 hele maanden, dus 2012+(8/12)=2012.667=2012.7.
</timeline>

== Regerende koningin ==
De ''Wet van 22 juni 1891, betreffende de wettelijk vastgestelde formulieren, ambtstitels en officieele benamingen in verband met het overgaan van de Kroon op eene Koningin'' bepaalt (in artikel 1) dat zolang een koningin de kroon draagt, bij 'het gebruik van alle wettelijk vastgestelde formulieren, ambtstitels en officieele benamingen, waarin het woord "Koning" voorkomt', in plaats daarvan het woord "Koningin" wordt gebezigd, 'met inachtneming van de daardoor noodzakelijk wordende taalkundige veranderingen'.<ref>[http://wetten.overheid.nl/BWBR0001858/ Wet i.v.m. het overgaan van de Kroon op een Koningin], ''wetten.nl''</ref>

Dit is tot nu toe van toepassing geweest van het moment dat de wet in werking trad tot de [[Troonswisseling in Nederland (2013)|troonswisseling in 2013]]. Het betrof bijvoorbeeld de [[preambule]] en de termen [[Commissaris van de Koning|Commissaris]] en [[Kabinet van de Koning (Nederland)|Kabinet der Koningin]].

== Troonswisseling ==
Voor de opvolging van de Koning gelden [[Monarchie in Nederland#Erfopvolging|regels van erfopvolging]]. Wanneer het vooruitzicht bestaat dat een erfopvolger zal ontbreken, kan een opvolger bij wet worden benoemd.

Bij overlijden van de Koning of afstand van het koningschap ([[abdicatie]]), wordt de opvolger (als die er is) Koning. Als er geen opvolger is, wordt een nieuwe Koning benoemd door de [[Staten-Generaal van het Koninkrijk der Nederlanden|Staten-Generaal]].

Nadat de Koning de uitoefening van het koninklijk gezag heeft aangevangen, wordt hij zo spoedig mogelijk beëdigd en [[inhuldiging|ingehuldigd]] in de [[Hoofdstad van Nederland|hoofdstad]] [[Amsterdam]] in een openbare [[Staten-Generaal van het Koninkrijk der Nederlanden#Verenigde vergadering|verenigde vergadering van de Staten-Generaal]]. Hij zweert of belooft trouw aan de Grondwet en een getrouwe vervulling van zijn ambt. De ''Rijkswet van 27 februari 1992, houdende bepalingen inzake de beëdiging en inhuldiging van de Koning'' (''Wet beëdiging en inhuldiging van de Koning'') stelt nadere regels vast.<ref>[http://www.rijksoverheid.nl/documenten-en-publicaties/kamerstukken/2013/03/12/beantwoording-kamervragen-inzake-inhuldiging-nieuwe-koning.html Beantwoording Kamervragen inzake inhuldiging nieuwe Koning], Rijksoverheid, 12 maart 2013</ref><ref>[http://weblogs.nos.nl/evenementen/2013/03/22/onrust-over-nep-eed-bij-inhuldiging Onrust over ‘nep-eed’ bij inhuldiging], NOS, 22 maart 2013</ref>

== Zie ook ==
* [[Monarchie in Nederland]] (Huis Oranje-Nassau) - in dit artikel is een historisch overzicht van de Koningen van Nederland opgenomen, alsmede een overzicht van de huidige erfopvolgers.
* [[Lijst van koningen der Nederlanden]]
* [[Lijst van Nederlandse troonopvolgers]]
* [[Koninklijk Huis (Nederland)]]

== Externe link ==
* [[s:Nederlandse grondwet/Hoofdstuk 2|Hoofdstuk van de Nederlandse grondwet over de Koning]]

{{Appendix}}

[[Categorie:Staatsbestel van het Koninkrijk der Nederlanden]]

Hochwasserschutz in den Niederlanden

2016-02-01T14:09:28Z

Tulp8: Wijzigingen door 213.124.53.5 (Overleg) hersteld tot de laatste versie door Woodcutterty

{{Zijbalk geschiedenis Nederland}}
[[Bestand:The_Netherlands_compared_to_sealevel.png|thumb|230px|Zonder dijken overstroomt dit deel van Nederland bij normale waterstand]]
[[Bestand:KinderdijkMolens klein.jpg|thumb|230px|Windmolens bij [[Kinderdijk]].]]
[[Bestand:Zuiderzeeworks.png|thumb|230px|De [[Zuiderzeewerken]].]]
[[Bestand:Satellite image of Noordoostpolder, Netherlands (5.78E 52.71N).png|thumb|230px|De [[Noordoostpolder]].]]

[[Nederland]] is een land waar van oudsher een '''strijd tegen het water''' wordt gevoerd. Dit is niet verwonderlijk, aangezien meer dan de helft van het land vatbaar is voor overstromingen.<ref>http://www.elsevier.nl/web/Nieuws/Wetenschap/258243/IPCC-erkent-fout-over-Nederland-in-klimaatrapport.htm</ref> In het verleden hebben talloze mensen in het land het leven gelaten door de vele [[overstroming]]en, waarvan de [[Watersnood van 1953]] de laatste grote overstromingsramp is. Hiertegen begon men al vroeg met het opwerpen van terpen en dijken, waarna ontginningen plaatsvonden en later polders werden gevormd. Het resultaat van al deze processen is de huidige [[Geologie van Nederland en Vlaanderen|geologie van Nederland]].

==Geschiedenis==
===Terpen===
De eerste bewoners van de laaggelegen gebieden in Nederland bouwden kunstmatige heuvels, de [[wierde (landvorm)|wierden]] of [[terp]]en. Tijdens de [[IJzertijd]], rond [[500 v.Chr.]], werd in het kustgebied van [[Friesland]]-[[Groningen (provincie)|Groningen]] begonnen met de bouw hiervan. Op deze wierden werden later [[kerkgebouw|kerken]] gebouwd, op de iets lager gelegen delen van de wierde werden daar boerderijen omheen gebouwd.

===Dijken===
Rond [[1000]] werd begonnen met de [[Dijk (waterkering)|bedijking]] van het rivieren- en kustgebied tegen overstromingen. Aanvankelijk waren dit vooral [[Veen (grondsoort)|veengebieden]], vanaf de [[13e eeuw]] werden vooral [[kwelder]]s omdijkt. De eerste dijken waren verre van stevig, dikwijls zorgde [[stormvloed]] voor doorbraak. Naarmate de [[Middeleeuwen]] hun einde naderden, werden de dijken steeds steviger. Tevens werden er naar Vlaams voorbeeld [[waterschap]]pen en [[hoogheemraadschap]]en opgericht die de eerste officiële bestuurlijke instanties van Nederland vormen.

===Veenontginning===
Tussen de 11e en 13e eeuw vond in de [[Hollands-Utrechtse laagvlakte]] de [[Grote Ontginning]] plaats, waarbij grote [[Veen (grondsoort)|veengebieden]] ontgonnen werden. Dit gebied was waarschijnlijk rond 1150 al helemaal omdijkt.

===Meren en plassen===
Met de introductie van de [[baggerbeugel]] in de 16e eeuw kon ook het veen onder de waterspiegel weggebaggerd worden, een praktijk die [[slagturven]] werd genoemd. Een negatief gevolg van het slagturven - vooral wanneer dat op grote schaal gebeurde - was dat hierdoor enorme [[Veenplas|plassen]] konden ontstaan, want de [[legakker]]s werden bij stormen soms weggeslagen, waardoor diverse kleine plassen tot één grote plas werden. Op die manier verenigde het [[Haarlemmermeer]] zich in de 16e eeuw met het vroegere [[Leidschemeer]], waardoor een waterplas van dreigende omvang bestond, totdat in de 19e eeuw uiteindelijk definitief besloten werd deze [[Droogmakerij|droog te maken]]. In [[Utrecht (provincie)|Noordwest-Utrecht]] ontstonden de [[Loosdrechtse plassen]] en [[Vinkeveense plassen]] door de [[Vervening|turfwinning]].

===Polders===
Met het steviger worden van de dijken groeide het Hollandse vertrouwen in de strijd tegen het water. Dit uitte zich met name in een nieuw ingezet middel, namelijk de [[polder]]. Met behulp van [[windmolens]] werden ondiepe gebieden drooggelegd, nadat er dijken en [[ringvaart (polder)|ringvaarten]] omheen waren gelegd.

==Flevomeer - Almere - Zuiderzee==
Aan het begin van [[Subatlanticum]] bestond het [[Flevomeer]] al. In deze periode ontstond een noordelijke verbinding met zee, waardoor het Oer-IJ bij [[Castricum]] langzaam verzandde. Na de [[Romeinen in Nederland|Romeinse tijd]] zorgde [[Kustafslag|afslag]] ervoor dat het zich uitbreidde tot het [[Almere (meer)|Almere]]. In de [[Vroege Middeleeuwen]] breidde de verbinding tussen het Almere en de [[Waddenzee]] zich uit tot het [[Vlie]]. In de 9e en 10e eeuw ontstond door inbraken de [[Middelzee]], die daarna weer bedijkt werd en zo in de 16e eeuw weer volledig was drooggelegd. [[Dijk (waterkering)|Bedijking]] van kwelder- en kustveengebieden zorgde ervoor dat tijdens stormen het zeewater niet meer over de kwelders kon uitstromen. Hierdoor steeg de [[stormvloedhoogte]], waardoor de kans steeg op [[Dijkdoorbraak|dijkdoorbraken]]. Deze vonden dan ook veelvuldig plaats.

Onder andere door de [[stormvloed]]en van de 13e eeuw en doordat met de [[Allerheiligenvloed (1170)|Allerheiligenvloed]] van [[1170]] het [[Marsdiep (zeegat)|Marsdiep]] [[Texel]] van [[Noord-Holland]] scheidde, trad een grotere erosie op waardoor de verbinding tussen het Almere en de Noordzee groter werd en de [[Zuiderzee (water)|Zuiderzee]] ontstond.

==Zuiderzeewerken==
{{Zie hoofdartikel|Zuiderzeewerken}}
Door de bouw van de [[Afsluitdijk]] ontstond in [[1932]] het IJsselmeer. Tussen 1927 en 1968 werden vier grote droogmakerijen in de vroegere Zuiderzee aangelegd.

Naarmate de techniek vorderde werd de inpoldering steeds grootschaliger. De druk om de [[Zuiderzee (water)|Zuiderzee]] in te dammen nam in de loop van de jaren toe door een aantal overstromingen in de omgeving van [[Amsterdam]]. Het eerste plan kwam al in 1667 van Hendrik Stevin, zoon van de beroemde wiskundige Simon Stevin. Hij stelde in het twaalfde boek van zijn Wisconstich Filosofisch Bedrijf voor om "het gewelt en vergif der Noortzee uytter Verenigt Nederlant te verdrijven". Stevins belangrijkste doel was om de Zuiderzee te temmen, door deze door middel van dijken van de Noordzee af te sluiten. Stevin plande een ring van dijken van de kop van (het huidige) [[Noord-Holland]] via de [[Waddeneilanden]] tot aan [[Friesland]]. Hiermee zou het gevaar van overstromingen weggenomen worden en zouden mogelijkheden ontstaan om land in te polderen. Het bleek echter onuitvoerbaar: de techniek om dijken te bouwen was nog niet ver genoeg gevorderd.

In [[1848]] lanceerden [[Jakob Kloppenburg]] en [[Pieter Faddegon]] het eerste in de reeks plannen die zouden leiden tot de uiteindelijke Zuiderzeewerken. De [[Watersnood van 1916]] vormde de druppel die de emmer deed overlopen. De Nederlandse overheid moest hier wat aan doen. Uiteindelijk was het ingenieur [[Cornelis Lely]] die het plan Zuiderzee concretiseerde en tot uitvoering wist te brengen.

==Watersnoodramp 1953 en Deltawerken==
[[Bestand:Watersnood van 1953.png|thumb|rechts|230px|Overstromingen in 1953 bij de watersnoodramp]]
[[Bestand:Ammerzoden 1861.jpg|thumb|230px|Overstroomde straat tijdens de Watersnoodramp van 1861 in de Bommelerwaard]]
{{Zie hoofdartikel|Watersnood van 1953}}
Waar de inpoldering en de strijd tegen het water voor 1953 zich kenmerkte als [[incrementalisme|incrementalistisch]] kwam daar in 1953 met de watersnoodramp een eind aan. De ramp, waarbij meer dan 1800 mensen stierven, had het [[Deltawerken|Deltaplan]] tot gevolg. Er werden een hele serie van [[Deltawerken]] aangelegd die er voor moesten zorgen dat een ramp nooit meer zou kunnen gebeuren. Het plan voor de [[Deltawerken]] werd na de [[watersnood van 1953]] versneld uitgevoerd er werd afgerond met de voltooiing van de [[Maeslantkering]] in [[1997]].

==Rivieren en uiterwaarden==
Ook langs de [[rivier|rivieren]] zijn regelmatig dijken doorgebroken, vooral door [[Kanaal (waterweg)|kanalisering]] in Nederland, maar ook in België en Duitsland. Door de aanleg van dijken zijn de rivierbedden ingeperkt waardoor de hoeveelheid neergeslagen slib in een steeds kleiner gebied terechtkomt, waardoor de [[uiterwaarden]] steeds hoger komen te liggen en de waterstanden stijgen. Ook neemt het hoogteverschil tussen de binnen- en buitendijkse gebied langzaam toe door inklinking van het binnendijkse gebied. Extreme [[regen (neerslag)|regen]]val in de bovenstroomse gebieden of veel [[smeltwater]] uit de [[Alpen]] kan dan leiden tot wateroverlast. Naar aanleiding van het hoge water in [[1993]] en [[1995]] werd het [[Deltaplan Grote Rivieren]] opgesteld waarna de rivierdijken werden verbeterd.

Het probleem is hier echter niet mee opgelost. Eén van de oplossingen is het instellen van [[noodoverloopgebied]]en, een andere is afspraken maken met [[Duitsland]] en [[België]]. Ook hier zijn de rivieren gekanaliseerd.

==Nieuw waterbeleid==
Waar het oude waterbeleid zich kenmerkt als defensief en in sommige mate zelfs offensief, zo kenmerkt het nieuwe waterbeleid zich meer als faciliterend. Er kan dus in zekere zin niet meer worden gesproken van een ware '''strijd'''. Voortaan zullen met name de rivieren de ruimte moeten krijgen. Diverse (delen van) polders zullen weer onder water worden gezet, en bouwen in en nabij [[uiterwaarden]] wordt stevig ontmoedigd. De zee dient wel buiten de deur gehouden te worden, daarom wordt er meer geïnvesteerd in de versteviging van dijken en het ophogen van zand op stranden.

Het nieuwe waterbeleid concretiseert zich op ruimtelijke- en fysieke schaal in een grotere rol van water in de omgeving. Bij de aanleg van nieuwe woonwijken wordt het water meer betrokken bij de landschappelijke kwaliteiten. Tevens wordt er meer rekening gehouden met een tijdelijke piektoevoer van regenwater. Stedelijke wadi's, en opslagplaatsen voor oppervlaktewater zijn daar een goed voorbeeld van.

==Rol Nederland internationaal==
De Nederlandse strijd tegen het water heeft internationaal aanzien. Bepaalde woorden zijn direct uit het Nederlands ontleend:
* [[Dijk (waterkering)|Dijk]] (Engelstalig ''dike'')
* [[Polder]] (vooral in Angelsaksische landen)
* [[Sluis (waterbouwkunde)|Sluis]] (Engelstalig ''sluice'')
* [[Dam (waterkering)|Dam]]

In diverse landen wordt de Nederlandse expertise met waterhuishouding gebruikt bij (nood)hulpverlening. Na de overstromingen in [[New Orleans (stad)|New Orleans]] werd de hulp ingeroepen van Nederlandse experts.

==Externe links==
* [http://www.deltaworks.org/ Website over de Deltawerken]

{{Appendix|1=bron|2=
{{References}}
}}

[[Categorie:Geschiedenis van Nederland]]

Maartje Wortel

2015-12-16T09:02:25Z

Tulp8:

{{Infobox auteur
| naam = Maartje Wortel
| afbeelding =
| onderschrift =
| citaat =
| volledige naam = Maartje Wortel
| pseudoniem =
| beter-bekend-als =
| bijnaam =
| genoemd =
| geboren = [[26 oktober]] [[1982]]
| geboorteplaats = [[Eemnes]]
| overleden =
| overlijdensplaats =
| land = {{NL}}
| beroep =
| jaren-actief =
| genre =
| stroming =
| invloeden =
| bekende-werken =
| uitgeverij =
| onderscheiding = [[Write Now!]] [[2007]], [[Anton Wachterprijs]] [[2010]], Nieuw Proza Prijs Venlo 2010, Gouden Nationale Twittergala Cup 2012
| dbnl = wort007
| handtekening =
| website = http://maartjewortel.nl/
| lijst =
| ander portaal =
| portaal2 =
| portaal3 =
}}
'''Maartje Wortel''' ([[Eemnes]], [[26 oktober]] [[1982]]) is een [[Nederland]]se [[schrijver|schrijfster]].

Na de middelbare school 'Laar en Berg' in [[Laren (Noord-Holland)|Laren]] bezochte ze korte tijd de Academie voor Journalistiek in Tilburg.<ref>[[Gooi- en Eemlander]], zaterdag 4 april 2015, pag. 19</ref> In het eropvolgende schooljaar volgde ze de opleiding Beeld & Taal aan de [[Gerrit Rietveld Academie]] te [[Amsterdam]].

Ze publiceerde korte verhalen in de literaire tijdschriften ''[[Passionate Magazine]]'', ''[[De Brakke Hond]]'' en ''[[De Gids (literatuur)|De Gids]]''. Haar collumns verschenen in [[NRC Next]] en [[Trouw (krant)|Trouw]].
Maartje Wortel debuteerde in 2009 met de verhalenbundel ''Dit is jouw huis'' bij [[De Bezige Bij]]. In 2011 verscheen haar eerste roman ''Half Mens'', waarvoor zij genomineerd werd voor de BNG Nieuwe Literatuurprijs. Onderwerp van ''Half mens'' is een Amerikaanse taxichauffeur die een Nederlands meisje aanrijdt. Inspiratiebron voor het boek was een artikel over de psychische stoornis [[BIID]] (''Body Integrity Identity Disorder''). In 2014 verscheen eveneens bij de Bezige Bij het goed onthaalde ''IJstijd''.

Maartje Wortel is de dochter van kleinkunstenaar [[Gerard Wortel]].

== Bibliografie ==
* ''Er moet iets gebeuren'' (2015)
* ''IJstijd'' (2014)
* ''Half mens'' - roman (2011)
* ''Dit is jouw huis'' - verhalenbundel (2009)

== Prijzen ==
* Juryprijs in de landelijke finale van de schrijfwedstrijd [[Write Now!]] in 2007
* [[Anton Wachterprijs]] 2010 (''Dit is jouw huis'')
* Nieuw Proza Prijs Venlo 2010 (winnende verhaal: 'Kranten')<ref>[http://www.shortstory.nu/weblog/winnaar-nieuw-proza-prijs-venlo-2010-Maartje-Wortel.html Nieuwe Proza Prijs Venlo 2010]</ref>
* Gouden Nationale Twittergala Cup 2012 [[Spui25]] <ref>[http://maartjewortel.nl/het-nieuws Website Maartje Wortel]</ref>

{{Appendix|2=
<div style="font-size:90%">
* [http://www.shortstory.nu/interviews/maartje_wortel_-_dit_is_jou.html Interview Maartje Wortel met ShortStory.nu n.a.v. haar debuutbundel]
* [http://www.maartjewortel.nl/ Officiële site van Maartje Wortel]
;Noten
{{References}}
}}

{{DEFAULTSORT:Wortel, Maartje}}
[[Categorie:Nederlands schrijver]]

Ronnie Flex

2015-12-10T16:21:49Z

Tulp8: Wijzigingen door Luca1250 (Overleg) hersteld tot de laatste versie door Atsje

Ronnie Flex

2015-12-10T16:19:09Z

Tulp8: Wijzigingen door Luca1250 (Overleg) hersteld tot de laatste versie door RonaldB

König der Niederlande

2015-10-08T19:43:06Z

Tulp8: Wijzigingen door 212.187.112.63 (Overleg) hersteld tot de laatste versie door Sir Iain

{{Zie artikel|Voor het gelijknamige schip, zie [[Koning der Nederlanden (schip, 1872)]].}}
{{Infobox politiek ambt
| naam in Nederlands = Koning der Nederlanden
| naam in taal =
| status = '''In gebruik sinds'''
| jaar van ontstaan = '''1815'''
| jaar van afloop =
| afbeelding = Royal Coat of Arms of the Netherlands.svg
| onderschrift = Wapen van Nederland
| aanspreekvorm = Majesteit
| residentie = [[Villa Eikenhorst]] [[Paleis op de Dam]] [[Paleis Noordeinde]]
| benoemer = ''Erfopvolging''
| aanwijzer =
| ambtstermijn = ''Onbeperkt''
| inaugurele houder = [[Willem I der Nederlanden]]
| formatie = [[16 maart]] [[1815]]
| huidige houder = [[Willem-Alexander der Nederlanden]]
| sinds = [[30 april]] [[2013]]
| laatste houder =
| afgeschaft =
| salaris = € 825.000 (2013)
| website = [http://www.koninklijkhuis.nl/ Koninklijkhuis]
| portaal1 = Nederlands koningshuis
}}
'''Koning der Nederlanden''' is een vorstelijke titel waarmee de [[monarch (staatshoofd)|monarch]] (en daarmee het [[staatshoofd]]) van het [[Koninkrijk der Nederlanden]] wordt aangeduid. In de [[Nederlandse Grondwet]] wordt het staatshoofd kortweg aangeduid met ''Koning''. [[Nederlandse wet|Wetten]] en [[Koninklijk Besluit|Koninklijke Besluiten]] openen met de tekst ''Wij, (naam van het staatshoofd), bij de gratie Gods, Koning der Nederlanden''.<ref>[http://www.denederlandsegrondwet.nl/9353000/1/j4nvgs5kjg27kof_j9vvihlf299q0sr/vjh0onhfvvy2/f=/blg286507.pdf Besluit houdende de benoeming van E.D. Wiebes tot Staatssecretaris van Financiën] 4 februari 2014</ref>

== Titel ==
De grondwettelijke "Koning" kan zowel een man (koning) als een vrouw (koningin) zijn. De echtgenote van een mannelijk staatshoofd kan koningin genoemd worden omdat het maatschappelijk gebruik en de tradities van vorstenhuizen bepalen dat gehuwde vrouwen de [[Máxima Zorreguieta#Titels na de troonswisseling|titels van hun man kunnen voeren]]. Omdat traditie en maatschappelijk gebruik iets dergelijks niet bepalen voor de echtgenoot van een vrouwelijk staatshoofd, en om verwarring met het grondwettelijke begrip "Koning" te voorkomen, wordt de echtgenoot van een vrouwelijk staatshoofd geen koning genoemd. In de gevallen die zijn voorgekomen kreeg de [[prins-gemaal]] de persoonlijke titel "[[Prins der Nederlanden]]".

== Functie ==
In het Nederlands staatsbestel is de Koning onderdeel van de [[Nederlandse regering|regering]]. Als staatshoofd legt de Koning staatsbezoeken af, ontvangt hij ambassadeurs en symboliseert hij de eenheid van de staat. Ook vertegenwoordigt hij het Koninkrijk naar buiten toe. Verdragen met het buitenland worden in zijn naam ondertekend.

Samen met de ministers vormt hij de [[Kroon (regering)|Kroon]]. De Koning symboliseert de eenheid van de regering. In die hoedanigheid is de Koning degene die wetten bekrachtigt en ministers en burgemeesters benoemt. In deze rol is in het algemeen een [[contraseign]] van een [[minister]] of [[staatssecretaris (Nederland)|staatssecretaris]] vereist.

Tot 19 maart 2012 nam de Koning na [[Tweede Kamerverkiezingen]] bovendien het initiatief voor de [[Nederlandse kabinetsformatie|kabinetsformatie]]. Daarvoor ontving hij na de verkiezingen zijn vaste adviseurs en de fractievoorzitters om hem te adviseren over de vorming en samenstelling van een nieuwe coalitie en de benoeming van een of meerdere [[informateur]]s. Mede omdat tijdens die formatie verschillende gesprekken achter gesloten deuren plaatsvonden en de Koning niet [[democratie|democratisch]] is gekozen, bestond hierover kritiek. Op genoemde datum werd deze rol van de Koning met een meerderheid van stemmen uit het Reglement van orde van de [[Tweede Kamer der Staten-Generaal|Tweede Kamer]] gehaald.

== Overzicht ==
{{Zie hoofdartikel|lijst van koningen der Nederlanden}}
De eerste koning was [[Willem I der Nederlanden]], prins van Oranje-Nassau. Hij werd in maart 1815 koning en was al vanaf 1813 [[soevereiniteit|soeverein]] vorst der Nederlanden. Het koningschap is erfelijk en erfde tot 1887 over volgens het [[Salische Wet|semi-salische]] erfopvolgingsstelsel. In 1887 werd het [[Castiliaans erfrecht|Castiliaanse]] stelsel van kracht. In 1923 werd de opvolging beperkt tot in de derde [[verwantschapsgraad|graad van bloedverwantschap]] ten opzichte van de regerende koning. In 1983 werd de [[eerstgeboorterecht|absolute primogenituur]] als erfopvolgingsstelsel ingevoerd.

Het Koninkrijk der Nederlanden heeft tot nog toe de volgende staatshoofden gehad:
{| border=0
|[[Willem I der Nederlanden|Willem I]] || 1815–1840
|-
|[[Willem II der Nederlanden|Willem II]] || 1840–1849
|-
|[[Willem III der Nederlanden|Willem III]]|| 1849–1890, enkele dagen voor de dood van Willem III werd zijn echtgenote [[Emma van Waldeck-Pyrmont|Emma]] [[regent (bestuurder)|regentes]]
|-
|[[Wilhelmina der Nederlanden|Wilhelmina]]|| 1890–1948, tot haar achttiende verjaardag (31 augustus 1898) was haar moeder Emma regentes
|-
|[[Juliana der Nederlanden|Juliana]] || 1948–1980
|-
|[[Beatrix der Nederlanden|Beatrix]] || 1980–2013
|-
|[[Willem-Alexander der Nederlanden|Willem-Alexander]] || 2013-heden
|}

==== Tijdlijn ====
<timeline>
ImageSize = width:900 height:120
PlotArea = width:800 height:90 left:65 bottom:20
AlignBars = justify

Colors =
id:orange value:rgb(1,0.5,0) # oranje
id:yellow value:rgb(0.7,0.7,1) # light yellow
id:black value:black
id:grey value:rgb(0.7,0.7,0.7)
id:white value:rgb(1,1,1)

Period = from:1810 till:2020
TimeAxis = orientation:horizontal
ScaleMajor = unit:year increment:10 start:1810
ScaleMinor = unit:year increment:2 start:1810

PlotData=
align:center textcolor:black fontsize:8 mark:(line,white) width:50 shift:(0,5)

bar:yellow color:yellow

from: 1813.9 till: 1840.8 color:orange text:~[[Willem I der Nederlanden|Willem I]]
from: 1840.8 till: 1849.2 color:orange text:~[[Willem II der Nederlanden|Willem II]]
from: 1849.2 till: 1890.9 color:orange text:~[[Willem III der Nederlanden|Willem III]]
from: 1890.9 till: 1948.7 color:orange text:~[[Wilhelmina der Nederlanden|Wilhelmina]]
from: 1948.7 till: 1980.3 color:orange text:~[[Juliana der Nederlanden|Juliana]]
from: 1980.3 till: 2013.3 color:orange text:~[[Beatrix der Nederlanden|Beatrix]]
from: 2013.3 till: 2015.8 color:orange text:~[[Willem-Alexander der Nederlanden|Willem-Alexander]]
# NB: jaartallen worden decimaal weergegeven, dus 2012.5 is halverwege 2012, niet mei 2012.
# Rekenvoorbeeld: 1 sept 2012 is 2012 plus 8 hele maanden, dus 2012+(8/12)=2012.667=2012.7.
</timeline>

== Regerende koningin ==
De ''Wet van 22 juni 1891, betreffende de wettelijk vastgestelde formulieren, ambtstitels en officieele benamingen in verband met het overgaan van de Kroon op eene Koningin'' bepaalt dat zolang een Koningin de Kroon draagt, bij het gebruik van alle wettelijk vastgestelde formulieren, ambtstitels en officiële benamingen, waarin het woord "Koning" voorkomt, in plaats daarvan het woord "Koningin" wordt gebezigd, met inachtneming van de daardoor noodzakelijk wordende taalkundige veranderingen.

Dit is tot nu toe van toepassing geweest van het moment dat de wet in werking trad tot de [[Troonswisseling in Nederland (2013)|troonswisseling in 2013]]. Het betrof bijvoorbeeld de [[preambule]] en de termen [[Commissaris van de Koning|Commissaris]] en [[Kabinet van de Koning (Nederland)|Kabinet der Koningin]].

== Troonswisseling ==
Voor de opvolging van de Koning gelden [[Monarchie in Nederland#Erfopvolging|regels van erfopvolging]]. Wanneer het vooruitzicht bestaat dat een erfopvolger zal ontbreken, kan een opvolger bij wet worden benoemd.

Bij overlijden van de Koning of afstand van het koningschap ([[abdicatie]]), wordt de opvolger (als die er is) Koning. Als er geen opvolger is, wordt een nieuwe Koning benoemd door de [[Staten-Generaal van het Koninkrijk der Nederlanden|Staten-Generaal]].

Nadat de Koning de uitoefening van het koninklijk gezag heeft aangevangen, wordt hij zo spoedig mogelijk beëdigd en [[inhuldiging|ingehuldigd]] in de [[Hoofdstad van Nederland|hoofdstad]] [[Amsterdam]] in een openbare [[Staten-Generaal van het Koninkrijk der Nederlanden#Verenigde vergadering|verenigde vergadering van de Staten-Generaal]]. Hij zweert of belooft trouw aan de Grondwet en een getrouwe vervulling van zijn ambt. De ''Rijkswet van 27 februari 1992, houdende bepalingen inzake de beëdiging en inhuldiging van de Koning'' (''Wet beëdiging en inhuldiging van de Koning'') stelt nadere regels vast.<ref>[http://www.rijksoverheid.nl/documenten-en-publicaties/kamerstukken/2013/03/12/beantwoording-kamervragen-inzake-inhuldiging-nieuwe-koning.html Beantwoording Kamervragen inzake inhuldiging nieuwe Koning], Rijksoverheid, 12 maart 2013</ref><ref>[http://weblogs.nos.nl/evenementen/2013/03/22/onrust-over-nep-eed-bij-inhuldiging Onrust over ‘nep-eed’ bij inhuldiging], NOS, 22 maart 2013</ref>

== Zie ook ==
* [[Monarchie in Nederland]] (Huis Oranje-Nassau) - in dit artikel is een historisch overzicht van de Koningen van Nederland opgenomen, alsmede een overzicht van de huidige erfopvolgers.
* [[Lijst van koningen der Nederlanden]]
* [[Lijst van Nederlandse troonopvolgers]]
* [[Koninklijk Huis (Nederland)]]

== Externe link ==
* [[s:Nederlandse grondwet/Hoofdstuk 2|Hoofdstuk van de Nederlandse grondwet over de Koning]]

{{Appendix}}

[[Categorie:Staatsbestel van het Koninkrijk der Nederlanden]]

Ronnie Flex

2015-07-17T11:02:59Z

Tulp8: Versie 44549655 van 92.109.43.109 (overleg) ongedaan gemaakt. Wel graag een bron hiervoor svp

{{Infobox artiest
| naam = Ronnie Flex
| afbeelding =
| onderschrift =
| volledige naam = Ronell Langston Plasschaert
| geboren = [[16 april]] [[1992]], [[Rotterdam]]
| overleden =
| land = {{NL}}
| jaren-actief = 2008-heden
| genre = [[Nederhop]]
| beroep = Rapper, producer
| label = [[Top Notch]]
| gerelateerd = [[Gers Pardoel]], [[Mr. Polska]], [[Yellow Claw]], [[Boaz van de Beatz]]
| website = http://www.ronnieflex.nl/
| formatie1 = [[Lefensmannen]]
| functie1 = [[Rapper]] en [[muziekproducent|producer]]
| actief in formatie1 = 2008-heden
| formatie2 = Jupiterbwois
| functie2 = [[Rapper]]
}}
'''Ronell Langston Plasschaert''', beter bekend als '''Ronnie Flex''' ([[Rotterdam]], [[16 april]] [[1992]]), is een Nederlands [[zanger]] en [[muziekproducent|producer]]. Zijn nummer 'Zusje' met Mr. Polska bereikte de 25e plaats in de Top 40. Hij staat onder contract bij platenlabel [[Top Notch]]. Plasschaert is samen met onder meer [[Kid de Blits]] lid van het [[hiphop]]collectief [[Lefensmannen]].

== Biografie ==
Plasschaert groeide op met zijn Surinaamse moeder. Zijn ouders scheidden toen hij drie jaar oud was. Zijn vader Edo woont in Los Angeles en is producer voor onder meer [[Sabrina Starke]] en [[Edsilia Rombley]]. Plasschaert zat op de [[Middelbaar algemeen voortgezet onderwijs|mavo]] en studeerde een groot deel van zijn middelbareschooltijd aan het Roncalli College in [[Rotterdam]].

Op zijn dertiende begon Plasschaert met het produceren van beats. Later deed hij de rap erbij. Na de middelbareschoolperiode ging Plasschaert aan de Popacademie studeren, die hij niet afmaakte. Op de Popacademie kreeg Plasschaert les van [[Diggy Dex]], die onder de indruk raakte van zijn beats. Diggy Dex bracht Plasschaert in contact met [[Gers Pardoel]]. Op het debuutalbum van Pardoel verzorgde Plasschaert de beat van de intro en het nummer 'Zweef.'

In 2012 wint Plasschaert een prijs in de [[State Awards]] voor Rookie of the Year en stond hij in de finale van de [[Grote Prijs van Nederland (muziek)|Grote Prijs]]. Tevens tekent hij een contract bij platenlabel Top Notch. Plasschaert werkt samen met [[Yellow Claw]], MocroManiac en Jebroer mee aan het nummer 'Nooit Meer Slapen.' Dit nummer bereikte de 38e plaats in de Top 40. Later maakte hij het nummer 'Soldaatje' met Mr. Polska.

Op 20 maart 2013 bracht Plasschaert zijn eerste officiële soloplaat uit: Tankstation EP. Later brengt hij nog twee andere EP'S uit: Pocahontas EP & Zusje EP. Zusje bereikt de 25e plaats in de Top 40.

Op 14 november 2014 brengt Plasschaert zijn [[debuutalbum]] ''[[De Nacht Is Nog Jong, Net Als Wij Voor Altijd]]'' uit

Op 20 maart 2015 is zijn nieuwe nummer "Liegen voor de rechter" uitgekomen samen met Lil Kleine en Jonna Fraser voor het nieuwe album ''New wave''.

In december 2014 werd bekend dat zijn nummer "Zusje" (met Mr. Polska) het 4e meest bekeken filmpje onder Nederlanders van het jaar 2014 is geworden.<ref>{{Citeer web |url=http://www.nu.nl/muziek/3948987/best-bekeken-muziekvideos-in-nederland-van-2014.html |titel=Dit zijn de best bekeken muziekvideo's in Nederland van 2014 |datum=9 december 2014 |bezochtdatum=8 januari 2015}}</ref>

== Discografie ==
=== Albums ===
{{Tabel Nederlandse Album Top 100}}
|-
|align="left"|''[[De Nacht Is Nog Jong, Net Als Wij Voor Altijd]]''||14-11-2014||||-||-||
|}

=== Singles ===
{{Tabel Nederlandse Single Top 40}}
|-
|align="left"|''Soldaatje''||2012||-|||||| met [[Mr. Polska]] / Nr. 84 in de [[Single Top 100]]
|-
|align="left"|''[[Nooit meer slapen (Yellow Claw)|Nooit meer slapen]]''||2012||27-10-2012||38||4|| met [[Yellow Claw]], [[MocroManiac]] & [[Jebroer]] / Nr. 31 in de Single Top 100
|-
|align="left"|''Tankstation''||2013||-|||||| Nr. 100 in de Single Top 100
|-
|align="left"|''Zusje''||2014||22-02-2014||25||8|| met Mr. Polska / Nr. 43 in de Single Top 100
|-
|align="left"|''Ravotten''||2015||31-01-2015||tip3||-|| met Mr. Polska / Nr. 58 in de Single Top 100
|-
|align="left"|''Nigga als ik''||2015||-|||||| met [[Strictly Family Business|SFB]] / Nr. 58 in de Single Top 100
|-
|align="left"|''Investeren in de liefde''||2015||-|||||| met SFB, [[Lil' Kleine]] & [[Bokoesam]] / Nr. 60 in de Single Top 100
|-
|align="left"|''No go zone''||2015||-|||||| met Bokoesam, [[Def Major]], Lil' Kleine & [[Jandro]] & [[Idaly]] / Nr. 44 in de Single Top 100
|-
|align="left"|''Hoog/laag''||2015||-|||||| met Idaly, Lil' Kleine, Bokoesam & [[Joanna Fraser]] / Nr. 67 in de Single Top 100
|-
|align="left"|''Vallen in de club''||2015||-|||||| met Jandro, SFB, [[Cartiez]] & [[Lijpe]] / Nr. 93 in de Single Top 100
|-
|align="left"|''Kan er niet om heen''||2015||-|||||| met Jonna Fraser, Lijpe & [[KM (rapper)|KM]] / Nr. 99 in de Single Top 100
|-
|align="left"|''Zeg dat niet''||2015||02-05-2015||37||3|| met Lil' Kleine / Nr. 37 in de Single Top 100
|-
|align="left"|''[[Drank & drugs]]''||2015||13-06-2015||1(2wk)||4*|| met Lil' Kleine / Nr. 1 in de Single Top 100
|-
|align="left"|''Laten gaan''||2015||20-06-2015||tip2||-|| met [[Monica Geuze]], [[Mafe]], [[Abira]], [[Frenna]] & [[Emms]] / Nr. 52 in de Single Top 100
|}

{{Tabel Vlaamse Ultratop 50 Singles}}
|-
|align="left"|''Drank & drugs''||2015||27-06-2015||42||1*|| met Lil' Kleine
|-
|}

== Externe link ==
* [http://www.ronnieflex.nl/ Officiële website]

{{Appendix}}

[[Categorie:Nederlands rapper]]

Piraña

2015-07-08T08:26:33Z

Tulp8: Wijzigingen door 87.210.67.214 (Overleg) hersteld tot de laatste versie door Smile4ever

{{Zie artikel|Dit artikel gaat over een Efteling-attractie. Voor andere betekenissen, zie [[Piranha]] (doorverwijspagina).}}
{{Infobox attractie
| naam = Piraña
| afbeelding = Efteling Pirana.jpg
| onderschrift =
| locatie = Anderrijk, [[Efteling]], {{NL-VLAG}}
| soort = [[Rapid river]]
| bouwer = [[Intamin AG]]
| opdrachtgever = [[Efteling]]
| status = geopend
| opening = [[18 mei]] [[1983]]<ref>[http://web.archive.org/web/20101103014721/http://www.vijfzintuigen.nl/efteling/GEO/Attracties/Pira%C3%B1a Vijzintuigen] Piraña</ref>
| sluiting =
| vorigenaam =
| vorigelocatie =
| snelheid = max. ca. 20 km/uur
| lengte = 350 m
| hoogte = verval 3 meter
| g-kracht =
| inversies = 0
| duur = ongeveer 5 min
| aantalvoertuigen = 45
| capaciteit = ca. 2000 gasten per uur
| kosten = bouwkosten 16 miljoen gulden (7,25 miljoen euro)
| min lengte =
| max lengte =
| website = http://www.efteling.com/pirana
}}
{{Zijbalk Efteling Anderrijk}}
[[Bestand:Piraña1.JPG|thumb|De stenen wachter aan de uitgang van de Piraña.]]
[[Bestand:Efteling Pirana ingang.jpg|thumb|Het station.]]
[[Bestand:Efteling Pirana 2.jpg|thumb|De baan.]]
De '''Piraña''' is een [[rapid river]] in het [[Nederland]]se [[attractiepark]] de [[Efteling]] in [[Kaatsheuvel]]. De attractie, met de werknaam 'Rapid River', werd op 18 mei [[1983]] officieel geopend door mr. [[Pieter van Vollenhoven]] en kreeg toen zijn huidige benaming. Andere namen die bedacht waren voor de attractie en waarvoor [[Ton van de Ven (ontwerper)|Ton van de Ven]] een logo had gemaakt, waren Kon Tiki en Uru Bamba. Voor het openingsritueel, waarvoor de heer Van Vollenhoven speciaal een heilwens had ingestudeerd in het dialect van de [[Ayacucho Indianen]] uit Zuid-Amerika, doopte hij de [[vlot]]ten van de Piraña met bronwater dat speciaal uit Peru was ingevlogen.

De wildwaterbaan is tekenend voor de vaart die de Efteling in de jaren tachtig ontwikkelde door met zogenaamde ''thrillrides'' het arsenaal aan attracties uit te breiden.

== Ontwerp ==
Het principe van de waterbaan en de draaischijf komt van het Zwitserse bedrijf Intamin, dat ook de [[Gondoletta]] heeft gefabriceerd. Hoewel de Efteling al in 1980 met het idee voor een dergelijke baan speelde, is het [[Astroworld]] in [[Houston]] (Texas, Verenigde Staten) die de primeur heeft, maar daarmee tevens kampt met de kinderziektes. De baan in Amerika is voor de Efteling vooral een goed voorbeeld van hoe het ''niet'' moet. Die conclusie wordt getrokken door een Eftelingdelegatie die in 1981 Astroworld bezoekt. Alleen al door het Nederlandse (natte) klimaat wordt de Efteling gedwongen tot andere presentaties van de attractie. Bovendien knopen de ontwerpers de visie van directeur Ten Bruggencate goed in de oren: hij wil veel geld investeren, maar dan wel in unieke attracties, voorzien van de sterke handtekening van de Efteling.

== Sfeer ==
De Meso-Amerikaanse sfeer van de attractie is gebaseerd op de architectuur en artistieke uitingen van diverse pre-Colombiaanse culturen. De ronde vlotten deden ontwerper [[Ton van de Ven (ontwerper)|Ton van de Ven]] denken aan het boek 'Waren de Goden Kosmonauten?' van de schrijver [[Erich von Däniken]] en de onverklaarbare perfect ronde cirkels in Zuid-Amerikaanse landschappen. Dit bracht hem bij de culturen van de [[Inca's]], [[Maya (volk)|Maya's]] en [[Azteken]].

In de loop der jaren is de sfeer echter wel wat veranderd. Zo waren er in de beginjaren van de attractie vooral lage planten en bosjes te zien langs de rit, terwijl het tegenwoordig vol staat met grotere struiken en bomen.

== Techniek ==
De techniek van de attractie is relatief eenvoudig. De attractie bevat namelijk een 7 meter diepe pompkelder met hierin 4 pompen met een totaalvermogen van 300 kilowatt. (De attractie kan bij een eventuele storing ook op 3 pompen draaien.) Hiermee is de attractie de grootste stroomverbruiker van het park.<ref>{{Citeer web |url=http://www.youtube.com/watch?v=i1JUUqqDP-c |title=Filmpje Efteling Piranha Techniek |author=[[YouTube]] |date=14 juni 2011}}</ref> 's Nachts is het water in rust en stroomt het allemaal naar het eind van de attractie en in het bassin in het midden van de attractie. Dit komt doordat het verval in de attractie drie meter bedraagt. De attractie maakt gebruik van 35.000 m³ water.<ref>[http://www.sprookjes.org/index.php?option=com_content&view=article&id=160&Itemid=185 Piraña], sprookjes.org</ref> Als het park 's morgens open gaat worden de pompen opgestart en wordt het water de geul ingepompt. Door middel van balken van verschillende dikten en door de bochten worden stroomversnellingen en golven gecreëerd. In minder dan vijf minuten is de attractie klaar voor gebruik.<ref>{{Cite news |url=http://www.youtube.com/watch?v=Jwjy4dvBkkM |title=Opstarten Piranja Efteling |author=YouTube |date=10 januari 2009}}</ref>
Volgens vele pretpark-kenners zitter er motoren aan de tonnen, welke als "flessenhals" in de baan zitten.
Het gerucht gaat dat een medewerker van de attractie (operator) deze op afstand kan bedienen om 2 tegen elkaar klem zittende bootjes van elkaar af "te draaien".

Om de techniek in een noodsituatie stil te kunnen zetten, hebben de medewerkers meerdere mogelijkheden: gecontroleerd stilzetten van delen van de attractie, een "snelstop" waarmee de bewegende delen in het station (draaischijf, lift en buitenste transportbanden) direct stoppen, en een noodstop. Deze noodstop haalt de stroom van de gehele attractie af, waardoor ook de hoofdpompen van de attractie vanzelf uitvallen. Ook wordt de stroomtoevoer van de golfmachines en watervallen uitgeschakeld. De attractie wordt hiermee feitelijk zo snel mogelijk stilgelegd.<ref>[https://archive.is/Lo3ek De Piraña], vijfzintuigen.nl</ref>

Tot slot worden de boten na terugkomst in het station "gepositioneerd". Hiermee wordt bedoeld dat de uitgang van de vlotten in de richting van de draaischrijf wordt geplaatst. Dit draaien van de boten gebeurt door een deel van de buitenste transportband stil te zetten. Doordat de draaischrijf wel blijft draaien, beweegt de boot om zijn as.
Het draaien van de boten gebeurt sinds de opknapbeurt een aantal jaren terug automatisch door middel van reflectoren op de vlotten en een computersysteem dat deze punten in de gaten houdt. Tot aan deze modernisering werd dit gedaan door een medewerker die met een schakelaar de transportband kon uitzetten.<ref>[https://archive.is/lVbMw De Piraña], vijfzintuigen.nl</ref>

== Vlotten ==
De ronde vlotten van de attractie drijven op grote banden en hebben de kleuren geel of oranje. In een vlot kunnen 6 passagiers plaatsnemen. In 2007 was er echter een vlot omgebouwd om 9 passagiers mee te nemen. Ook waren er veiligheidsbeugels aan de zijkanten van de zittingen gemonteerd. Het scheen om een test te gaan, want de andere vlotten zijn niet aangepast. Voor het nieuwe seizoen in 2010 zijn er nieuwe 6-persoonsvlotten gekomen. Deze hebben nu de kleuren oranje, felgeel en lichtbruin. Andere veranderingen ten opzichte van de oude vlotten zijn extra beugels bij het instappen (aan de zijkanten van de zittingen), antisliptreden en een grotere binnenring om je aan vast te houden.

== Grote renovatie ==
Op 4 november 2013 (begin wintersluiting) verschenen enkele hijskranen bij de attractie. Er zijn enkele baandelen gesloopt en er werden tientallen bomen gekapt. Bij deze renovatie is een groot deel van de attractie aangepast. Zo zijn er bijvoorbeeld bijna aan het einde van de baan 2 interactieve beelden geplaatst. Deze beelden laten uit hun mond voortdurend een klein kwijl watervalletje lopen. Naast de baan staan 2 kleinere beelden, voorbijgangers kunnen hun hand in de mond van het beeld steken. Meteen daarna verandert het kwijlende watervalletje in een grote tijdelijke watervlaag die over de hele baan strekt. Op 1 april 2014 is de attractie weer opengegaan.

== Incidenten ==
=== 15 september 2003 ===
Op 15 september 2003 kantelde een bootje van de [[wildwaterbaan]] Piraña, waarin zes personen aanwezig waren. Hierop moesten drie volwassenen en twee kinderen zich laten behandelen in het ziekenhuis in verband met snij- en schaafwonden, kneuzingen en een lichte hersenschudding. De plaats van het ongeval kwam precies overeen met de plaats van het ongeval met deze attractie in 1995.<ref name="Omroep Brabant">[http://web.archive.org/web/20090923130338/http://www.brabantsdagblad.nl/regios/brabant/efteling/article24323.ece Omroep Brabant] Efteling twijfelt niet na ongeluk in waterbaan Piraña - 20 januari 2006</ref><ref name="Brabants Dagblad">[http://web.archive.org/web/20080409114754/http://www.brabantsdagblad.nl/regios/brabant/efteling/24322/Lichtgewonden-na-ongeluk-met-bootje-in-Pirana-Efteling.ece Brabants Dagblad] Lichtgewonden na ongeluk met bootje in Piraña Efteling - 20 januari 2006</ref>

=== Mei 2000 ===
In de zomer van 2000 kwamen drie personen te water tijdens een rit in de Piraña, nadat het bootje waar de bezoekers in zaten tijdens de rit klem kwam te zitten.<ref name="Brabants Dagblad"/>

=== 1995 ===
In 1995 sloegen twee jongens overboord tijdens een rit in de wildwaterbaan Piraña, nadat twee boten elkaar in de versmalling aan het einde omhoog duwden. De twee jongens bleven vastzitten onder hun boot.<ref name="Omroep Brabant"/>

== Trivia ==
* De foto-installatie, die tijdens de rit een foto maakt van het bootje met passagiers en welke foto's na de rit gekocht kunnen worden, is er niet altijd geweest, maar pas later toegevoegd. Eerst stond deze vlak voor het eind van de rit, langs het grote rechte stuk. Later is deze vlak voor de geknoopte brug geplaatst, met langs de oever een groot aankondigingsbord, om in 2002 weer terug te keren naar de oude locatie. In 2010 is de installatie een paar meter naar voren geplaatst.
* [[Bestand:Niet in de Winter Efteling.gif]] ''Deze attractie is niet geopend tijdens de Winter Efteling
* Tot aan de opening van [[Dutch Water Dreams]] in [[Zoetermeer]] werden op de baan van de Piraña ook wedstrijden [[Kanoslalom]] gehouden, waaronder het NK Kanoslalom.
* De Piraña is populair tijdens warme dagen, omdat je erg nat wordt van de rit, wat dan voor een heerlijke verfrissing zorgt. Daarom staan er op warme dagen vaak lange rijen voor deze attractie.

== Externe links ==
* [http://www.efteling.com/pirana Attractiepagina op de officiële website van de Efteling]
* [http://www.wonderlijkewcweb.org/attracties/pirana/piranamain.htm De Piraña op het Wonderlijke WC Web, een uitvoerig artikel over de architectuur van de attractie]

{{Appendix|1=bron|2=
* Documentariaat De Efteling
{{References}}
}}
{{Navigatie Efteling}}
{{Coor title dms|51|38|50.02|N|5|2|55.05|E|type:landmark_scale:3125_region:NL}}

{{DEFAULTSORT:Pirana}}
[[Categorie:Rapid river]]
[[Categorie:Attractie in de Efteling]]
[[Categorie:Attractie van Intamin AG]]
[[Categorie:Wildwaterbaan in Nederland]]

Austerlitz (Zeist)

2015-07-04T09:30:04Z

Tulp8: dode link

{{Infobox plaats in Nederland
| kaart=[[Bestand:Map NL - Zeist - Austerlitz.png|250px]]
| naam=Austerlitz
| gemeente=[[Zeist]]
| opp=
| provincie=[[Utrecht (provincie)|Utrecht]]
| inwoners=1.525
| datum inwoners=
| dichtheid=
| web=
| postcode =
| netnummer =
| bestandsnaam wapen=
| lat_deg = 52
| lat_min = 4
| lat_sec = 43
| lon_deg = 5
| lon_min = 19
| lon_sec = 0
| verkeersader =
}}
{{Gesproken Wikipedia klein|Nl-Austerlitz (Nederland)-article.ogg|21636331}}
'''Austerlitz''' is een dorp in de [[Nederland]]se provincie [[Utrecht (provincie)|Utrecht]], gemeente [[Zeist]].

De geschiedenis van Austerlitz gaat terug tot [[1804]], toen [[Auguste de Marmont]], generaal van [[Napoleon Bonaparte]], de helft van zijn troepen hier liet samenkomen, zo'n 18.000 manschappen, in wat toen het [[Camp d'Utrecht|Kamp van Utrecht]] genoemd werd. Een aantal handelaren streek bij het legerkamp neer om met de soldaten handel te drijven. De Marmont werd later weggeroepen naar oorlogen elders, maar de handelaren bleven, en hun nederzetting was het begin van het dorp Austerlitz.

Austerlitz is vooral bekend door de [[Pyramide van Austerlitz|pyramide]], een bouwwerk dat in opdracht van De Marmont werd gebouwd door zijn soldaten. Deze staat echter op [[Woudenberg]]s grondgebied.

Nadat Napoleon op 2 december 1805 de zogenaamde [[Driekeizersslag]] bij [[Slavkov u Brna|Austerlitz]] in [[Markgraafschap Moravië|Moravië]], (het huidige [[Slavkov u Brna]]) had gewonnen, besloot zijn broer [[Lodewijk Napoleon Bonaparte]], (die een jaar later [[Koninkrijk Holland|Koning van Holland]] zou worden), de nederzetting en de pyramide de naam Austerlitz te geven.

Hoewel Lodewijk Bonaparte er in 1806 een [[Lijst van Nederlandse plaatsen met voormalige stadsrechten|stad]] van wilde maken onder meer door het [[stadsrechten]] te verlenen, is daar niet veel van gekomen en werd het per 1 januari 1812 door Napoleon ingelijfd bij Zeist.

Er wonen 1.525 mensen in Austerlitz.

[[SV Austerlitz]] is de voetbalvereniging van Austerlitz.

== Bekende Austerlitzers ==
*[[Mick Mulder]] (Tim van de [[De Daltons (televisieserie)|Daltons]])

== Zie ook ==
* [[Lijst van straten in Zeist|Lijst van straten in de gemeente Zeist]]
)]

{{Navigatie gemeente Zeist}}
{{Coor title dms|52|4|43|N|5|19|0|E|type:city(1500)_scale:20000_region:NL}}

[[Categorie:Plaats in Utrecht]]
[[Categorie:Zeist]]

Zoutkamp

2015-06-19T17:10:06Z

Tulp8: Wijzigingen door 77.169.236.213 (Overleg) hersteld tot de laatste versie door Richardkiwi

{{Infobox plaats in Nederland
| locatie=
| kaart=
| naam=Zoutkamp
| provincie = [[Groningen (provincie)|Groningen]]
| gemeente=[[De Marne]]
| opp=
| inwoners = 1.229<ref name=dorpendemarne>[http://dorpen.demarne.nl/bestand/factsheets_alle_dorpen.zip_518145 Dorpen in De Marne]</ref>
| datum inwoners = 2013
| dichtheid=
| web=
| bestandsnaam wapen=
| bestandsnaam vlag=
| lat_deg = 53
| lat_min = 20
| lat_sec = 15
| lon_deg = 6
| lon_min = 18
| lon_sec = 11
| image=Zoutkamp RA.JPG
| caption=Zoutkamp, bij de haven aan het [[Reitdiep (diep)|Reitdiep]] (2005)
}}
[[Bestand:Blik op zoutkamp.jpg|{{Largethumb}}|Blik op Zoutkamp vanaf de brug]]
[[Bestand:Herfoarme tsjerke Sâltkamp.JPG|Hervormde Kerk|{{Largethumb}}|De hervormde kerk van Zoutkamp (2009)]]

'''Zoutkamp''' ([[Gronings]]: ''Zoltkamp'' of ''Soltkamp'') is een [[dorp]] in de gemeente [[De Marne]] in de [[Nederland]]se provincie [[Groningen (provincie)|Groningen]]. Het dorp telt 1.229 inwoners (2013).<ref name=dorpendemarne/> De naam verwijst naar zijn ligging aan de voormalige [[Lauwerszee]] (kamp = veld). De inwoners hadden vroeger als bijnamen ''Schelleviskoppen'' of ''Vlintboksems''.<ref>Dideldom [http://www.dideldom.com/bienoamen.shtml ''Bienoamen'']</ref>

== Geschiedenis ==
De eerste vermelding van de plaats stamt uit 1418, toen een inwoner van '''Soltcampum''' werd genoemd. De betekenis van de naam duidt mogelijk op de winning van zout uit het buitendijkse [[zoutveen]]. 'Sol' komt daarbij van 'sel' en betekent 'zout'. Een 'kamp' is een omheind stuk land. Deze zoutwinning zou, net als bijvoorbeeld bij [[Kommerzijl]], te gronde zijn gegaan door de [[Tachtigjarige Oorlog]].

=== Vesting ===
Zoutkamp lag op een strategische plek aan de monding van het [[Reitdiep (diep)|Reitdiep]] in de [[Lauwerszee]]; tot de gereedkoming van het [[Eemskanaal]] in 1876 was dit de enige toegang tot de stad [[Groningen (stad)|Groningen]] vanaf zee. Tijdens de Tachtigjarige Oorlog was er een Spaans garnizoen gelegerd. In 1576 werd de [[schans (verdedigingswerk)|schans]] ''Soltecampe'' gebouwd als bolwerk van de troepen van de [[Spaanse Nederlanden|Spaanse koning]]. In de jaren daarop werden vanuit [[Friesland]], dat onder het bestuur stond van de latere [[Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden]], door [[Geuzen (Tachtigjarige Oorlog)|watergeuzen]] plundertochten uitgevoerd naar de dorpen in de buurt van Zoutkamp en werden [[Warfhuizen]] en [[Zuurdijk]] in brand gestoken. Ook werden door de [[Nederlandse Opstand|opstandelingen]] plannen gemaakt om de forten en verdedigingswerken in [[de Ommelanden]] te veroveren om zo de stad [[Groningen (stad)|Groningen]] aan te kunnen vallen. Op [[15 oktober]] [[1589]] zeilde [[Willem Lodewijk van Nassau-Dillenburg|Willem Lodewijk]] met 800 man vanuit [[Oostmahorn]] naar ''Soltkamp'' en wist deze plaats te veroveren tijdens de [[Slag om Zoutkamp]]. Zoutkamp was een militaire versterking waar vooral soldaten leefden. Het dorp had rond 1600 een eigen predikant en vermoedelijk een garnizoenskerkje.

De plaats bleef nog eeuwenlang een militair fort. Qua sterkte stelde dit echter na de 17e eeuw weinig meer voor. Aan het eind van de 18e eeuw, bij het ingaan van de [[Franse tijd in Nederland]] was de schans sterk vervallen. In 1799 werd er daarom uit vrees voor een Engelse inval een Frans garnizoen geplaatst dat de schans en het [[bastion]] aan oostzijde herstelde en versterkte met een kust[[batterij (militair)|batterij]]. Ook werd er in die tijd een kazerne gebouwd die later in 1832 nog als tijdelijk ziekenhuis voor [[lepra]]patiënten is gebruikt. Nadat de [[vestingwet]] dit mogelijk maakte werd in 1879 het [[kruitmagazijn]] gesloopt, en in 1882 de gehele militaire vesting opgeheven.

=== Verbindingen en economie ===
De bevolking van Zoutkamp viel bestuurlijk gezien gedeeltelijk onder [[Vierhuizen (De Marne)|Vierhuizen]] en gedeeltelijk onder [[Houwerzijl]]. Aan het eind van de 17e en in 18e eeuw kwamen er vissers wonen in de oude schans. Het doopboek van de hervormde kerk van Vierhuizen, dat begint in 1673, vermeldde jaarlijks twee of drie kinderen uit Zoutkamp. Rond 1750 waren dat er al vijf of zes, rond 1800 een stuk of twintig. In 1756 stonden in Zoutkamp 25 huizen. De nederzetting bestond uit organisch gegroeide nauwe straatjes met dicht op elkaar gebouwde huisjes. Nadat in 1825 een vissershaven was opgeknapt, nam de bevolking verder toe zodat in 1836 [[kerk van Zoutkamp|een eigen kerk]] kon worden gebouwd op de plek van de ''Oude Batterij''. Rond 1850, toen ook de ''Kleine Batterij'' (aan noordzijde van Hunsingoweg en Spuistraat) was geslecht, telde de plaats ongeveer 25 visserschepen waarmee werd gevist op [[bot (dier)|bot]], [[schar]], [[Melanogrammus aeglefinus|schelvis]] en [[schol (dier)|schol]]. In die tijd bedroeg de bevolking reeds 660 inwoners. In 1858 werd het [[Hunsingokanaal]] gegraven en werd de [[Hunsingosluis]] geplaatst. Hierdoor verbeterde de economische positie van de plaats dankzij de betere toegang voor het scheepvaartverkeer.

Tot 1877 had het dorp een [[veerboot|veerverbinding]] over het Reitdiep. In dat jaar werd het Reitdiep tussen Zoutkamp en [[Nittershoek]] afgesloten met de [[Provinciale dijk]] met daarin de [[Groote Provinciale sluis]], die de bijnaam 'Poort tot Groningen' kreeg. Friesland kreeg in verband met de eigen waterhuishouding in dezelfde dijk de [[Friesche sluis]] ernaast als afsluiting van de [[Lauwers (rivier)|Lauwers]]. Dankzij de Reitdiepsluis had het dorp een verbinding met de andere zijde in de vorm van een brug. Hierdoor verminderde het isolement van het dorp. Achter de sluis werd rond 1880 een binnenhaven gegraven ten noorden van de vroegere ''Kleine Schans''. Ten zuiden daarvan stond een gebouw dat ''De Barak'' werd genoemd waarin armen en grote gezinnen werden ondergebracht. Dit gebouw werd in 1930 afgebroken. De buitenhaven bestond uit de havenkades het Korte heufd en het Lange heufd. Hier lagen de vissersboten en vertrok later ook de veerboot die via [[Oostmahorn]] naar [[Schiermonnikoog]] voer. Tussen 1887 en 1906 was hiervoor de 25 meter lange [[raderstoomboot]] ''Sophia'' van kapitein Brands in gebruik. De boot, die geschikt was voor 160 personen, voer ook op Groningen.

De industrie ter plaatse was vooral gericht op de visserij, waarbij de vrouwen in de fabrieken werkten. Ook was er in de 19e eeuw een levendige schelpenvisserij ten behoeve van de [[Kalkoven|kalkbranderij]] die in de jaren 1860 door de Zoutkampse ondernemer Woldring(h) langs het kort daarvoor gegraven Hunsingokanaal was gebouwd. De twee kalkovens domineerden samen met de torens van beide kerken en de molen rond 1900 het dorpsbeeld. Woldring was ook verantwoordelijk voor de bouw van een scheepswerf die rond 1900 alweer werd gesloten, een in 1872 gebouwde fabriek voor [[portlandcement]] en een stoom[[zaagmolen]].

In de tweede helft van de 19e eeuw, voordat de garnalenvisserij opkwam, ging het slecht met de visserij. Veel jonge Zoutkampers schakelden over op een bestaan in de schelpen, vertrokken naar andere vissersplaatsen of monsterden aan op buitenlandse zeeschepen. In 1883 vergingen drie vissersschepen, bij wat de [[Vissersramp Paesens-Moddergat|ramp van Paesens en Moddergat]] werd genoemd, tijdens een zware storm waarbij negen mensen om het leven kwamen. Ter nagedachtenis werd later een monument opgericht op de dijk. Rond het begin van de 20e eeuw bereikte de Zoutkampse economie een hoogtepunt met de opkomst van de garnalenvisserij.

Tot begin 20e eeuw was er een [[postkoets]]verbinding met [[Winsum (Winsum)|Winsum]]. In 1922 kwam echter de [[Spoorlijn Winsum - Zoutkamp|spoorlijn naar Groningen]] gereed, waardoor naast reizigers ook vis sneller naar de stad kon worden vervoerd vanaf [[Station Zoutkamp]]. Tegelijkertijd werden snelle nieuwe motorboten, [[trawler]]s in gebruik genomen, zodat verder op zee kon worden gevist en vis en garnalen sneller naar het dorp konden worden gebracht. In het dorp ontstonden verschillende [[garnalendrogerij]]en en voor huisvrouwen en kinderen was er in de [[interbellum|jaren tussen beide wereldoorlogen]] een goede bijverdienste in de [[thuispellerij]]. Tussen 1930 en 1933 werd een groot haventerrein aangelegd en werd een vishal gebouwd.

Door de eeuwen heen had Zoutkamp verschillende [[korenmolen]]s, de voorlaatste werd in 1822 gebouwd en de laatste in 1852. Deze brandde echter af in 1933 waarbij ook een aantal omringende gebouwen in de as werd gelegd.<ref>{{Citeer web|url=http://www.molendatabase.org/molendb.php|titel=Molen van Kolk/Balkema/Nienhuis, Zoutkamp (nr: 5280)|uitgever=Database van verdwenen molens}}</ref> Op de smalle strekdam tussen de Lauwers en het Reitdiep stond begin 20e eeuw verder de kleine poldermolen van molenaar Jan Mulder die ergens in de 20e eeuw moet zijn verdwenen.<ref>{{Citeer web|url=http://www.molendatabase.org/molendb.php|titel=Polder Mulder, Oldehove (nr: 9840)|uitgever=Database van verdwenen molens}}</ref>

=== Tweede Wereldoorlog ===
Gedurende de [[Nederland in de Tweede Wereldoorlog|Tweede Wereldoorlog]] werd de plaats bezet door gemiddeld 80 tot 100 Duitse soldaten, waarvoor onder andere tussen de twee sluizen grote barakken werden gebouwd. In 1942 werd de spoorweg opgebroken, over een deel ligt nu de provinciale weg richting Winsum. Het reizigersvervoer, dat wegens grote verliezen al in 1938 was gestaakt (afgezien van een kortstondige terugkeer in 1940), werd sindsdien verzorgd door de bussen van de in Zoutkamp gevestigde [[Marnedienst]]. Het stationsgebouw (Stationsstraat 6) raakte door brand beschadigd in de jaren 1970 en werd sindsdien sterk verbouwd, zodat het niet meer te herkennen is als zodanig. Een bijgebouw en personeelswoning zijn nog wel in oude staat aanwezig.

De kade bij het Reitdiep werd tijdens de oorlog getroffen door 2 bommen en tegen het einde van de oorlog werd de brug over het Reitdiep opgeblazen. Op 15 april 1945 werd het dorp [[Bevrijding van de Duitse bezetting in Nederland|bevrijd]] door [[Canada|Canadese]] troepen.

=== Visserij ===
Tot in de jaren 1960 was Zoutkamp een [[haven|vissershaven]]. Nadat, zeer tegen de zin van de bevolking, de [[Lauwerszee]] was afgesloten, werd de haven in 1969 verplaatst naar [[Lauwersoog]]. Daar vonden enkele tientallen [[trawler]]s en [[garnalenkotter]]s met de [[Lettercode van de thuishaven|lettercode]] ZK een nieuwe ligplaats en er werd een nieuwe [[visafslag]] gebouwd. De [[betonning]]sdienst kreeg er een plek en de [[veerboot]] van [[Wagenborg (rederij)|Wagenborg]] naar [[Schiermonnikoog (gemeente)|Schiermonnikoog]] vertrok sindsdien ook vanaf Lauwersoog.

Daarmee verdween een groot deel van de bedrijvigheid en levendigheid uit het dorp, dat tot in de jaren 1980 in een proces van versukkeling doormaakte. Voor de oude haven strekt zich tegenwoordig achter de [[Zoutkamperril]] het [[Lauwersmeer]] uit. De woede over de afsluiting was in 2009 bij het 50-jarig bestaan van het Lauwersmeer nog zo aanwezig onder de bevolking dat een bestuurslid van het [[Visserijmuseum Zoutkamp]] liever sprak van een 'herdenking' dan van een 'viering'.<ref name=Schuttevaer>{{Citeer web|url=http://www.schuttevaer.nl/nieuws/actueel/nid12868-woede-over-het-meer-is-niet-verdwenen.html|titel=Woede over het meer is niet verdwenen|datum=25 december 2009|uitgever=Schuttevaer}}</ref>

In het verleden was de haven van Zoutkamp heel belangrijk voor de [[garnaal|garnalen]]visserij. Hierdoor ontstonden in 1900 twee bedrijven waaruit in 1950 de garnalenverwerkende fabriek [[Heiploeg]] ontstond, waarbij de garnalen door [[Garnalenpeller|thuiswerker]]s werden gepeld. Vanwege de strengere eisen op het gebied van hygiëne die de loonkosten opdreven wordt het pellen sinds 1990 vooral in [[Marokko]] gedaan. Heiploeg is vanuit het centrum verhuisd naar een nieuwe fabriek buiten het dorp, bij ingebruikname de grootste van Europa. Een visverwerkende afdeling van het bedrijf bevindt zich in de haven van Lauwersoog.

=== Sanering ===
[[Bestand:Zoutkamp - Vissersstraat.jpg|thumb|Oude vissershuisjes in de Vissersstraat]]

Na de oorlog waren veel van de huizen in het oude dorp ver[[krot]]. In 1956 besloot de gemeente Ulrum tot [[sanering (bebouwing)|sanering]] van het hele centrum, wat inhield dat vanaf 1960 veel 18e- en 19e-eeuwse vissershuisjes werden gesloopt. Of zoals een wethouder het destijds zei: "Zoltkamp, doar mout de bulldozer deur". Dertien huisjes werden in 1973 overgebracht naar het [[Zuiderzeemuseum]] in Enkhuizen, waar ze in het buitenmuseum werden opgebouwd in een apart buurtje. De Ulrumse burgemeester die in 1973 hiervoor toestemming verleende, [[Hans Krajenbrink]], werd twee jaar later zelf burgemeester van Enkhuizen.
Van de oude bebouwing is in Zoutkamp alleen nog wat terug te vinden in de Vissersstraat achterin het vroegere centrum.

De meeste Zoutkampers waren blij met de sloop van de kleine verkrotte huisjes, daar deze vervangen zouden worden door ruimere woningen, een doorgaande weg en de bouw van een winkelcentrum. Bij het dorp kwam een jachthaven in het kader van de ontwikkeling van het toerisme. Het dorp werd aan de noordoostkant uitgebreid met nieuwbouw.

=== Toerisme ===
[[Bestand:Zoutkamp - betonningsloods - Visserijmuseum.jpg|thumb|Het Visserijmuseum in de oude betonningsloods.]]
[[Bestand:Zoutkamp - Hunzegat.jpg|thumb|Jachthaven Hunzegat]]

Door de verplaatsing van de fabriek van Heiploeg naar buiten de bebouwde kom kwam een grote ruimte vrij bij het dorpscentrum. De nieuwe gemeente De Marne, die in 1990 ontstond, besloot daarop het dorp een nieuwe impuls te geven en ontwikkelde een plan gericht op het versterken van het toerisme. Daartoe werden eerst de havenkade en de binnenhaven en vervolgens de dorpskern zelf aangepakt. De Reitsdiepskade kreeg een kleine promenade met horeca, het in 1994 in de vroegere betonningsloods geopende [[Visserijmuseum Zoutkamp]] en het bedrijvencomplex van garnalenleverancier Matthijs van der Ploeg. In 2000 werd werd een deel van de vroegere vesting Soltkamp opnieuw zichtbaar gemaakt en het winkelcentrum kreeg een opknapbeurt. Een paar jaar later werd de [[slaperdijk]] doorgestoken om het haventerrein van jachthaven Hunzegat dat ook een opknapbeurt kreeg, ook vanuit het dorp bereikbaar te maken. Het havenkantoor werd daarbij ingebouwd in de dijk.
In 2008 werd achter het visserijmuseum een tweede oud Zoutkamps huisje herbouwd. Ook kwam er nog een huisje uit 1914 terug naar Zoutkamp dat sinds 1982 bij het Zuiderzeemuseum te Enkhuizen opgeslagen was geweest.<ref>{{Citeer web|url=http://www.visserijmuseum.com/nieuws.html|titel=Zoutkamp krijgt vissershuisje terug|uitgever=Visserijmuseum Zoutkamp}}</ref><ref>{{Citeer web|url=http://www.zouttocht.nl/pers/friesdb.pdf|titel=Vervoer uit Enkhuizen per tjalk; Oud vissershuisje keert terug in Zoutkamp|datum=1 juli 2008|uitgever=Friesch Dagblad|auteur=Vincent Erdin}}</ref>

Sinds de voltooiing van het dorpsrevitaliseringsplan en de voltooiing van het project [[Esonstad]] aan oostzijde van het Lauwersmeer is het aantal toeristen sterk gestegen. De haven vormt sinds 1987 een belangrijke ligplaats voor schepen van de [[bruine vloot]]. Met name watersporttoeristen en dagjesmensen doen Zoutkamp, met name in het weekend, steeds vaker aan.<ref name=Schuttevaer/> Er zijn twee campings en een recreatiecomplex in of bij het dorp

=== Defensie ===
In Zoutkamp lagen tot in de jaren 1960 munitieschepen in het Reitdiep. Vanaf de jaren 1970 tot 2008 bevonden zich er ook twee schotelantennes van de [[Nationale Signals Intelligence Organisatie|NSO]], onder de naam [[Satellietgrondstation_NSO#Grondstation_Zoutkamp|Grondstation Zoutkamp]], voor de afluistering van telefoonverkeer over de [[Intelsat]]satellieten. Het Ministerie van Defensie kreeg in 2004 na protesten van omwonenden geen toestemming voor het uitbreiden van het aantal schotels van de [[Raad van State (Nederland)|Raad van State]] en verplaatste deze daarop in 2008 naar [[It Greate Ear]] bij [[Burum]].

In 1987 kreeg Zoutkamp een vestiging van de [[Koninklijke Marechaussee|Marechaussee]], die echter al weer werd opgeheven in 1999. In 2008 werd het gebouw na enige verbouwingen in dienst gesteld als hoofdkantoor van de marechausseebrigade ''Waddengebied'', die verder werklocaties heeft in Harlingen, Leeuwarden en Delfzijl.<ref>{{Citeer web|url=http://www.marechausseesporen.nl/pagina_brig_Zoutkamp.htm|titel=Brigade Koninklijke Marechaussee Zoutkamp|uitgever=MarechausseeSporen}}</ref>

[[Bestand:080510_Reitdiepbrug_Zoutkamp_Groningen_NL.jpg|left|thumb|450px|Zoutkamp, met op de voorgrond de Reitdiepbrug (2008)]]
{{Clearleft}}

== Demografie ==
{{Tabel demografie
| 1849 = 646 | 1859 = 629 | 1869 = 667 | 1879 = 851 | 1889 = 899 | 1899 = 879 | 1909 = 891 | 1920 = 976
| 1930 = 1062 | 1947 = 1068 |1971 = 1175 | 1995 = 1070 | 1999 = 1150 | 2005 = 1220 | 2011 = 1225 | 2012 = 1230 | 2013 = 1229
| noot = Data afkomstig van [http://www.volkstellingen.nl volkstellingen.nl] & CBS. ¹inc. buiten kom
}}

<timeline>
ImageSize = width:390 height:200
PlotArea = left:60 right:10 top:10 bottom:20
TimeAxis = orientation:horizontal
AlignBars = justify
Colors =
id:gray1 value:gray(0.9)
DateFormat = yyyy
Period = from:1849 till:2013
ScaleMajor = unit:year increment:20 start:1850
PlotData =
bar:1500 color:gray1 width:1
from:start till:end
bar:1000 color:gray1
from:start till:end
bar:500 color:gray1
from:start till:end
bar:0 color:gray1
LineData =
layer:front
points:(60,93)(80,91) color:blue width:1
points:(80,91)(100,96) color:blue width:1
points:(100,96)(120,116) color:blue width:1
points:(120,116)(140,122) color:blue width:1
points:(140,122)(159,120) color:blue width:1
points:(159,120)(179,121) color:blue width:1
points:(179,121)(201,131) color:blue width:1
points:(201,131)(221,140) color:blue width:1
points:(221,140)(255,141) color:blue width:1
points:(255,141)(302,153) color:blue width:1
points:(302,153)(350,141) color:blue width:1
points:(350,141)(358,150) color:blue width:1
points:(358,150)(370,158) color:blue width:1
points:(370,158)(382,159) color:blue width:1
points:(383,159)(384,159) color:blue width:1
points:(384,159)(385,159) color:blue width:1
</timeline>

== Gebouwen ==
=== Kerken ===
In Zoutkamp staat een hervormde kerk uit 1836 in neoclassicistische stijl op de vroegere plek van de batterij. Op eromheen werd vanaf 1876 een begraafplaats ingericht, maar in 1882 werd reeds de huidige begraafplaats buiten het dorp in gebruik genomen. In het hervormde kerkje werd tot 1928 gebruikgemaakt van een [[Harmonium (instrument)|harmonium]], pas daarna kwam er een een kerkorgel. In 1978 werd het 150-jaar oude orgel van de kerk van Veendam in de kerk geplaatst.

In 1882 werd een gereformeerde kerk gebouwd, die in 1969 werd gesloopt nadat in 1965 de nieuwe kerk ''Het Anker'' was gereedgekomen. Dit gebouw wordt sinds 2006 gebruikt als [[Protestantse Kerk in Nederland|PKN]]-kerk. De hervormde kerk kwam hierdoor vrij waarna de stichting ''Oude Kerk Zoutkamp'' het gebouw inrichtte als multicultureel centrum.

=== Scholen ===
Een eerste school werd gebouwd in 1827, een door bewoners zelf omgebouwd schoollokaal. In 1843 volgde een nieuw gebouw, dat al in 1874 weer werd opgeheven. In de loop der tijd verrezen er zowel een openbare, christelijke (in ieder geval al in jaren 1970) als gereformeerde basisschool. De laatste is inmiddels gesloten en huisvest nu het [[Rijwiel- en Bromfietsmuseum]]. De huidige openbare basisschool ''Solte Campe'' dateert van 1982. Daarnaast is er ook de christelijke ''Ichthusschool''.

=== Bezienswaardigheden ===
[[Bestand:Zoutkamp - huisjes en palingrokerij Reitdiepskade.jpg|thumb|Pittoreske houten huisjes uit de jaren 1990 aan de Reitdiepskade, gebouwd in opdracht van Matthijs van der Ploeg.]]
[[Bestand:110805 De Batterij Zoutkamp Gn NL (2).jpg|thumb|Sluismeesterswoning ''De Batterij'' (2011)]]
Naast de hervormde kerk staan er in Zoutkamp door de saneringsgolf weinig historische gebouwen. Op de twee herbouwde huisjes achter het Visserijmuseum na zijn alleen in de Vissersstraat nog een aantal oude vissershuisjes te zien. Op de dijk staat de vroegere sluiswachterswoning 'De Batterij' uit omstreeks 1880. Aan de Reitdiepskade is in de voormalige houten loods met [[schilddak]] van de betonningsdienst uit 1875 sinds 1994 het Visserijmuseum Zoutkamp gevestigd, alsook het VVV-kantoor Lauwersland. Op Dorpsplein 1 staat het in strakke zakelijke stijl opgetrokken hotel-café 'De Zeearend' uit 1929. Bij de [[Hunsingosluis]] staat een eenvoudig houten sluismeestershuisje uit 1859 en bij de [[Reitdiepsluizen]] staan een sluismeesterswoning en sluismeestersverblijf (later in gebruik als havenkantoor) uit 1877.

Tot in de jaren 1970 stond het zogenoemde 'oude veerhuis' aan het Reitdiep, een markant wit gebouwtje dat vele malen werd gefotografeerd. In 1840 stond hier een [[vishang|bokkingheng]] (bokkingrokerij; voor het roken van haring). Het veerhuis werd later herbouwd (maar niet weer bepleisterd) en is nu in gebruik als vakantiewoning.

== Activiteiten ==
Sinds jaar en dag vinden elk jaar festiviteiten plaats rond de visserij. Sinds 1958 heeft Zoutkamp ook een [[Vlaggetjesdag]] die elk jaar met Pinksteren wordt gehouden en later over meerdere dagen werd uitgespreid. De festiviteiten trekken elk jaar enkele tienduizenden bezoekers.

Sinds 2007 wordt elke vier jaar in september een [[reënscenering|re-enactment]] gehouden van de Slag bij Zoutkamp.

== Omgeving ==
Ten oosten van het dorp ligt om de huidige (derde) begraafplaats 'het Spookbos', die haar naam ontleent aan een sage over een plaatselijke bakker die er in 1840 een geestesverschijning zou hebben gezien. Nadat was gebleken dat dit de buurman was en deze werd gestraft bleven de verschijningen volgens de bevolking doorgaan en kreeg het bos zo zijn naam. In de omgeving van Zoutkamp liggen in de [[Kollumerwaard]] een proefboerderij en de voormalige [[Lauwersmeer#Kruitfabriek_Kollumerwaard.2FLauwershage|kruitfabriek Kollumerwaard]]. Iets ten noorden van Zoutkamp ligt ten oosten van de [[Panserpolder]] het gehucht [[Panser (De Marne)|Panser]], waar vroeger de gelijknamige borg [[Panser (borg)|Panser]] stond.

== Zie ook ==
* [[Lijst van rijksmonumenten in De Marne#Zoutkamp|Lijst van rijksmonumenten in Zoutkamp]]

== Externe links ==
* [http://www.zoutkamp.net/ Informatiewebsite over Zoutkamp]
* [http://www.zoutkamp.net/downloads/DorpsvisieZoutkamp.pdf Dorpsvisie Zoutkamp] (2009) - over toekomstvisie op het dorp

{{Appendix|2=
{{References}}
----
* Visserijmuseum Zoutkamp [http://www.visserijmuseum.com/zoutkamp-historie.html ''De rijke historie van Zoutkamp'']
* {{Citeer web|url=http://www.historischzoutkamp.nl/index.php?page=inhoud-waddenfonds|titel=Reconstructie van drie historisch-maritieme elementen met een eigentijdse functie in het dorp Zoutkamp|auteur=Albert Buursma|datum=6 oktober 2008|uitgever=Stichting Historische Visserij Zoutkamp}}
* Albert Buursma & Marina van der Ploeg (2008), "Zoutkamp". In: ''Groningen, Stad en Ommeland''. Bedum: Uitgeverij Profiel. p. 622-623.
* Nina van den Broek (2007), "Zoltkamp, doar mout de bulldozer deur; Het saneringsbeleid van de gemeente Ulrum". In: ''Bedreigd Verleden; Kleine monumenten en de strijd voor hun behoud''. Groningen: Uitgeverij Passage. pp. 99-101.
* {{Citeer web|url=http://www.dbnl.org/tekst/sten009monu04_01/sten009monu04_01_0153.php|titel=Zoutkamp (gemeente De Marne)|werk=Monumenten in Nederland. Groningen|auteur=Ronald Stenvert et al.|uitgever=Zeist: Rijksdienst voor de Monumentenzorg / Zwolle: Waanders Uitgevers|jaar=1998}}
}}
{{Commonscat|Zoutkamp}}
{{Navigatie gemeente De Marne}}
{{Coor title dms|53|20|15|N|6|18|11|E|type:city_scale:25000_region:NL}}

[[Categorie:Geografie van De Marne]]
[[Categorie:Plaats in Groningen]]

José Manuel Rodrigues

2015-05-04T06:25:33Z

Tulp8: /* Architectuur */ dp

{{Infobox kunstenaar
| naam = José Manuel Rodrigues
| afbeelding = JoseManuelRodrigues Portugal-2013.jpg
| onderschrift = José Manuel Rodrigues in Portugal in 2013
| volledige naam = José Manuel dos Santos Rodrigues
| bijnaam =
| pseudoniem =
| geboren = [[Lissabon]], [[4 mei]] [[1951]]
| overleden =
| land =
| nationaliteit =
| beroep = [[fotograaf]], [[beeldend kunstenaar]], [[docent]]
| signatuur =
| jaren-actief =
| periode =
| stijl =
| bekende-werken =
| RKD =
| website = http://www.josemrodrigues.com/
| heraldiek =
| heraldiek-uitleg =
}}
'''José Manuel Rodrigues''', geboren als José Manuel dos Santos Rodrigues ([[Lissabon]], 4 mei 1951), is een hedendaagse Portugees-Nederlandse [[fotograaf]] en [[beeldend kunstenaar]]. Hij woont en werkt sinds 1993 in [[Évora (stad)|Évora]], [[Portugal]], na meer dan twintig jaar te hebben gewoond en gewerkt in [[Nederland]].

== Biografie ==
Geboren in [[Portugal]] en opgegroeid in rumoerige tijden onder het bewind van [[António de Oliveira Salazar]], vlucht José Manuel Rodrigues naar het buitenland wanneer in 1968 alle mannen het leger in moeten om te vechten om [[Angola]] en [[Moçambique]] als kolonieën van Portugal te behouden.<ref> Calado, J. en José Manuel Rodrigues (1999) ''Ofertório. José Manuel Rodrigues. Retrospective 1972-1997'' Lissabon: Exhibition Catalogue, Culturgeste, pp. 13-7; Rodrigues, J.M. (2009) ''Experimental Anthology. European Tracks on Photography'' Ankara: Exhibition Catalogue, Instituto Italiano de Cultura de Ankara, pp. 117.</ref> Hij woont in [[Parijs]], [[Frankrijk]], in 1968/1969 en in Nederland tussen 1969 en 1993. De fotograaf doet zijn fotografiestudie in Nederland in [[Den Haag]] (1975-1980) en [[Apeldoorn (stad)|Apeldoorn]] (1975-1979) aan de School voor Fotografie, en doet een videorealisatie cursus aan het prestigieuze Santbergen Instituut in 1989. José Manuel Rodrigues heeft twee kinderen (’75 en ’79).

De fotograaf was mede-oprichter van ''Perspektief – Kunststichting'', en verantwoordelijk voor het programmeren van de tentoonstellingen van de [[galerie]]. Hij was lid van het GKF, het tegenwoordige DuPho, en de Amsterdamse Kunstraad tussen 1987 en 1992.

José Manuel Rodrigues ontving de Vrije Creatieve Opdracht prijs in 1982 uitgereikt door de Amsterdamse Kunstraad in 1982. In 1999 werd hij bekroond met de [[w:en:Pessoa Prize|Prémio Pessoa (Artikel in Engelstalige Wikipedia)]] (Pessoa-prijs) voor zijn gehele artistieke werk en voor zijn bijdrage aan de kunsten in Portugal.

De kunstenaar zijn werk is vertegenwoordigd in vele particuliere en openbare collecties, waaronder (in Portugal) in Culturgest, Serralves Museum, BES-foto, Portugees Centrum voor Fotografie, Visual Arts Center, en in het buitenland op de [[Dutch Art Foundation]], Van Reekum Galerie (Apeldoorn) [[Prentenkabinet]] (Leiden), La Bibliothèque Nationale (Parijs), onder andere.

José Manuel Rodrigues doceerde fotografie aan diverse instellingen en nationale en buitenlandse scholen ([[Rotterdam]], [[Porto (stad)|Porto]], Évora, Caldas de Rainha). In 2007 en 2008 was hij [[gasthoogleraar]] aan de [[Master (graad)|Master]] in de Beeldende Kunsten van de IADE in Lissabon. Sinds 2009 is hij uitgenodigd assistent-professor aan de afdeling Beeldende Kunsten aan de Universiteit van Évora.

==Exposities==
=== Individuele exposities (selectie)===
(* = expositie met catalogus; ** = expositie opgenomen in collectieve catalogus)

1981
*''José Rodrigues - Fotografia'', Museu de Évora, Portugal.*
*Museu de Torres Vedras, Portugal.

1982
*''Fotografias de José Rodrigues'', 3ₒs Encontros de Fotografia de Coimbra, Portugal.**

1983
*''Ik tussen de tijd (O Eu e o Tempo)'', Galerie Perspektief, Rotterdam; [[De Ysbreeker]], Amsterdam, Nederland.
*''José Rodrigues'', Casa de Bocage, Setúbal, Portugal.*
*Árvore, Porto, Portugal.

1984
*Canon Photo Gallery, Amsterdam, Nederland.**
*''José Rodrigues'', Galleria II Borga, Caserta, Itália.*

1985
*Galeria Municipal, Évora, Portugal.
*Galerie Makkom, Amsterdam, Nederland (c/ Joaquim Tavares).
*Blibliotheek Apeldoorn, Nederland.

1985/86
*''Holos'' • performances «A Primavera», «A Terra», «Suicídio» e «Espirito do Fogo», Galerie Makkom, Amsterdam, Nederland.**

1987
*''Vloeibare Doorzichtigheid (Transparência Líquida)'', Galerie Klove, Amsterdam, Nederland.*

1989
*Galerie Klove, Amsterdam, Nederland.

1993
*Suzanne Biederberg Gallery, Amsterdam, Nederland.
*''As Minas de São Domingos'', 13ₒs Encontros de Fotografia de Coimbra, Portugal.*

1994
*''Metamorforça'', Galeria Municipal, Montemor-o-Novo, Portugal.*
*''Malagueira -93'' (c/ desenhos de Siza Vieira), Paços do Concelho, Évora; Ministério do Planeamento, Lisboa, Portugal.*

1995
*''José M. Rodrigues - Fotografias'', Galeria Municipal, Caldas da Rainha, Portugal.*
*Galerie Municipale, Limoges, France.
*''Memórias do Tempo'', Centre Culturel Calouste Gulbenkian, Paris, France.*

1996
*''Memórias do Tempo'', Museu de Évora, Portugal.*
*''Alentejo Sagrado'', Museu de Conimbriga, 16ₒs Encontros de Fotografia de Coimbra, Portugal.*

1997
*''Recente Foto's uit Alentejo'', Suzanne Biederberg Gallery, Amsterdam, Nederland.
*''José M. Rodrigues'', Galeria Municipal, Montemor-o-Novo, Portugal.*
*''Cântico à Ordem das Oliveiras'' (com Valter Vinagre), Centro Cultural de Aldeia da Venda, Portugal.
*''O Sul'', antiga fábrica Prazeres & Irmão, Castro Verde, Portugal.
*''O Mosteiro de N. S. da Saudação - um património a defender'', Galeria Municipal Montemor-o-Novo, Portugal.
*''José M. Rodrigues'', Centro de Arte, S. João da Madeira, Madeira.*
*''Um Diário no Alentejo'', Galeria Municipal Montemor-o-Novo, Portugal.
*''José Manuel Rodrigues'' - Fotografia, Galeria Évora-Arte, Évora, Portugal.*

1998
*''O Prazer das Coisas'', Palácio Anjos, Algés (produção EtheriCâmara Municipal de fieiras).*
*''Um olhar sobre o Alentejo'', Casa da Cultura, Mora, Portugal.*
*''Tabernas de Grândola'', Grãndola*; Museu Etnográfico de Setúbal, Portugal.

1999
*''Ofertório'', Culturgest - CGD, Lisboa, Portugal (retrospectiva).*
*Arquivo Fotográfico de Lisboa, Portugal (Setembro).
*''Chorar por Água'', Arquivo Fotográfico de Lisboa *; Centro Português de Fotografia, Porto; Biblioteca Municipal Grândola (2000).
*''A Luz e as Coisas'', Câmara Municipal de Évora Palácio D. Manuel, Évora, Portugal.*

2000
*''Marcas de Água. José M. Rodrigues'', Galeria Minimal Arte Contemporânea, Porto
*''Fontes Luminosas'', Museu Aberto, Monsaraz, Portugal.**
*Galeria Évora-Arte, Évora, Portugal.
*Centro Português de Fotografia, Porto, Portugal.
*''A Fronteira Líquida'', Galeria da Livraria Portuguesa / Fundação Oriente, Macau*
*''Doze nomes para conhecer melhor a cultura portuguesa'', Salão do Livre, (Instituto Camões), Paris, France

2001 .
*ARCO, Galeria Minimal, Madrid, Espanha.
*''À Priori'', Sala de Exposições do Palácio de Vimioso, Évora, Portugal.*
*''Jardins de Cristal'', Biblioteca do Palácio dos Jardins de Cristal, (Porto Capital da Cultura), Porto (Portugal)*; Nederlands Foto Instituut, Rotterdam (Nederland).*
*''Fresh Matter – new photowork'', Suzanne Biederberg Gallery, Amsterdam, Nederland.
*''Quem vê caras nâo vê corações'', Centro de Arte, S. João da Madeira, Madeira.*
*''Tomar-lhe o Gosto'', antiga fábrica de moagem “A Portuguesa”, Tomar, Portugal.**
*''Discursos Fotográficos'', Palácio Dom Manuel, Évora, Portugal.**
*''Casa da Luz'', Galeria Municipal, Abrantes, Portugal.*

2002
*''Água de Prata'', Museu de Arqueologia e Etnografia, Setúbal; Capela de S. Vicente, Sines, Portugal.*
*Monsaraz Museu Aberto, Monsaraz, Portugal.
*''Um olhar de Fotógrafo'', Forum Eugénio de Almeida, Évora, Portugal.**
*Melbourne Art Fair, Suzanne Biederberg Gallery, Melbourne, Austrália,

2003 .
*''Entre a Terra e o Mar'', Pálacio das Artes, Tavira, Portugal.*
*''Entre Mer e Terre'', Biblioteque Elsa Triolet et Aragon, Argenteuil, France.
*''Panorâmicas'', Câmara Municipal de Matosinhos, Matosinhos, Portugal.*
*''Dia de Rainha'', Centro Português de Fotografia, Portugal.*
*''Ida e Volta'', Jornadas de Cultura Holandesa, Convento dos Capuchos, Almada, Portugal.
*''Panorâmicas'', Galeria Municipal, Matosinhos, Portugal. *

2004 .
*Parlamento Europeu, Brussel, België.
*''José Manuel Rodrigues'', Galeria Imago Lucis, Porto, Portugal.*

2005
*''Inclui/Exclui'', Secretariado de Estado da Cultura, Évora, Portugal.*
*Arte Lisboa, Galeria Sala Maior FIL, Lisboa, Portugal.

2006
*''Solo a Solo'', Galeria Sala Maior, Porto, Portugal.*
*Museu Aberto, Monsaraz, Portugal.
*''Solo'', Centro de Arte, Sines, Portugal.
*''A Margem'', Ordem dos Arquitectos, Lisboa, Portugal.
*Art Cologna 06, Galeria Sala Maior, Köln, Deutschland.

2007
*''Estranheza de um coisa natural'', CPF, Porto; Casa da Cerca, Almada, Portugal.*
*''Águas Belas'', Museu Marítimo, Ílhavo, Portugal. *
*''Jogos Proibidos / Afloramentos'', Silo-Espaço Cultural – NorteShopping, Sra. Da Hora, Portugal.*

2008
*''Elementos'', Galeria Pente10 – Fotografia Contemporânea, Lisboa, Portugal.
*''Antologia Experimental'', Palácio de Inquisição/Fundação Eugénio de Almeida, Évora, Portugal.
2009
*''Estranheza de uma coisa natural'', Leiria, Portugal.
*''Elementos'', Museu de Évora, Évora, Portugal.
*''Experimental Anthology'', European Tracks on Photography, Museu de Pintura e Escultura, Ancara, Turkije.

2010
*''A Produção da Presença'', Casa de Cultura Marquéz de González de Quirós, Gandia, Spanje.

2012
*''O Jardim Regressa à Cidade'', Jardim Botânico - Universidade de Lisboa, Lisboa, Portugal.

2013
*''Fluir'', Óbidos, Portugal.
*''Improvisos'', Centro de Arte, Sines, Portugal.

2014
*''Flow Pequena Galeria'', Lisboa, Portugal.
*''A Faca na Água, Cinemateca Portuguesa'', Lisboa, Portugal.


=== Collectieve exposities (selectie) ===
(* = expositie met catalogus)

1978
*School voor Fotografie, Den Haag, Nederland.

1979
*Galerie Fritlot Svistelsen, Wagenstraat, Den Haag, Nederland.
*Gaterie ZP'79, Delft, Nederland.*
*Centro Cultural Português, Den Haag, Nederland.

1980 en 1982
*Galerie Perspektief, Rotterdam, Nederland.

1981
*Galeria Aberta, Palácio de D.Manuel, Évora, Portugal.

1982
*''Fotografia Portoghese'', Biennale Internazionale di Fotografia, Caserta, Itália.*
*Bienal de Lagos , Portugal.*
*PH’31, Amsterdam, Nederland.

1983
*''European Photography'' (org. Lorenzo Merlo, Canon Photo Gallery, Amsterdam), *Northeastern University Art Gallery, Boston, USA.*
*''Fotografie in Nederland'', SBK (Stichting Beeldende Kunst), Kunstuitleen, Amsterdam, Nederland.
*Image Nouvelle, Bordeaux. France.
*Galerie van der Have, Amsterdam, Nederland.
*''Contribuições. Fotógrafos Portugueses'', 4ₒs Encontros de Fotografia de Coimbra, Portugal.*

1984
*Verlichette Fotografie, BBK, Rotterdam, Nederland.*
*''De Verbeelding als Realiteit (A imaginação como realidade) '', Foto'84, Amsterdam.*
*Academie van Bouwkunst, Amsterdam, Nederland.
*''Vitalità della Província (Caserta) '', Photoshow di Fotocine, Nápoli, Itália.*
*''Veins (Twenty portuguesa artists living in the Netherlands) '', Galerie Tribe 1. Amsterdam, Nederland.*
*''Contemporary European Photography'', Center for Photographic Studies, Los Angeles, USA.*
*Houston Center of Photography, Texas, USA.

1985
*''New Photography Trends from Europe'', Malmö Konsthall, Fotofestival Internacional de Malmö, Sverige.*
*- Galerie Diagonale - Espace Critique, Paris, France.
*''The European Edge - New Photography Trends from Europe'', Museum of PhotographyArts, San Diego, USA.*

1986
*''100 meter foto in het Stedelijk'', GKF (Associação de Fotógrafos de Arte), Stedelijk Museum, Amsterdam, Nederland.
*''A Priori Photographie'', Stichting Makkom, Foto'86, Amsterdam, Nederland.*
*Canon Gallery, Amsterdam, Nederland.

1987
*''Makkom Variaties'', Stichting Makkom, Amsterdam, Nederland.*
*''Achter Het Beeld (Por trás da imagem) '', Stichting Makkom, Amsterdam, Nederland.*

1988
*''Exemplos da Fotografia Portuguesa'', Fotoporto, Fundação Serralves, Porto, Portugal.*

1988 en 1989
*GKF, Stedelijk Museum, Amsterdam, Nederland.

1989
*Primunmovens, W.G. Terrein, Amsterdam, Nederland: «100 meters rondom mijn atelier» (projecto «100 metros à volta do atelier»).

1991
*''Portugal 1890-1990'', Europália 91, Provinciaal Museum voor Fotografie, Antwerpen, België.*

1992 / 93 / 94
*Palácio D. Manuel, Évora, Portugal.

1992
*''Olho por Olho. Lima História de Fotografia em Portugal 1839-1992'', Ether, Lisboa, Portugal.*

1993
*''Destinos Incertos'' (artistas portugueses), Galerie Langenberg, Amsterdam, Nederland.

1994
*''Itinerários de Fronteira'', 14ₒs Encontros de Fotografia de Coimbra, Portugal.*
*Álvaro Siza, O Chiado. Lisboa. A estratégia da memória, Sala do Risco, Lisboa (Portugal); Granada, Sevilha (Espanha).

1995
*''Alfândega Nova'', Museu dos Transportes e Comunicações, Porto, Portugal.*
*''Hospital, 500 Anos do Hospital Espírito Santo'', Ex-Celeiro da EPAC, Évora, Portugal.
*Bienal de Arte, S. Tomé e Príncipe.
*''... En Alentejo'', Centre Jacques Prévert, Aixe sur Vienne («Journées de Rencontre *Culturelles Franco-Portugais» Limoges), France.
*''Dez Artistas do Alentejo'', Pontedera, Itália.

1996
*''Novos Viajantes'', Bienal do Livro, São Paulo, Brazil.*
*''Sul e Língua Franca'', -16ₒs Encontros de Fotografia de Coimbra, Portugal.*
*'' Évora, 10 anos Património da Humanidade'', Palácio D. Manuel, Évora, Portugal.

1997
*'' Livro de Viagens, Fotografia Portuguesa 1854-1997'', Frankfurter Kunstverein, Frankfurt (Deutschland); Centro Cultural de Belém, Lisboa (Portugal) (1998).*

1998
*'' À Prova de Água'', Centro Cultural de Belém, Lisboa, Portugal.*
*'' Arqueologia Industrial'', Fábrica Sanjo /Centro de Arte de S. João da Madeira, Madeira.*
*''3a Bienal AIP, Exponor, Santa Maria da Feira, Portugal.*
*''Dialogues, photographie portugaise contemparaine'', Galerie Municipale du Château d'Eau, Toulouse, France.
*''Identity and Environment'', Ludwig Museum, Budapest*

1999
*''III Bienal da Arte da AIP’98 – As Escolhas dos Críticos de Arte Portuguesa Contemporânea'', Europarque, Porto, Portugal.*
*''Dialogues. Photograpie Portugaise Contemporaine'', Galerie Municipale du Chateau d’Eau, Toulouse, France.*
*13ºs Encontros da Imagem, Fábrica Confiança, Braga, Portugal. *
*''Identity and Environment'', Museum of Contemporary Art / Ludwig Museum Budapest.*
*''Memórias da Cidade, Museu dos Biscainhos'', 13ºs Encontros de Imagem, Braga, Portugal.*

2000
*Museu de Évora / Arquivo Fotográfico Lisboa, Portugal.
*Bienal de Cascais, Portugal.
*''15x15 Um olhar sobre a Europa'', Casa de Lusofonia, Lisboa, Portugal.*
*Centro de Arte La Estancia, Caracas, Venezuela.
*''Fontes Luminosas'', Monsaraz Museu Aberto, Monsaraz, Portugal.*

2001
*ARCO, Madrid, Espanha.
*''Trilogia/O Sagrado e o Profano'', Fundação Eugénio de Almeida, Évora, Portugal.*
*''Moura-Crónica da Festa'', Galeria Municipal, Moura, Portugal.*
*''As cidades de Álvaro Siza'', Espaço Porto 2001, Porto, Portugal.*
*''Espaços no Tempo. Fotografia Portuguesa. Instantâneos para o Século XX'', Instituto Camões, Lisboa / Centro Português de Fotografia, Porto, Portugal.*
*Centro de Arte, S. João da Madeira, Madeira.
*''Lisboa Capital do Nada. Marvila 2001'', (intervenção na rua), Marvila, Portugal.*
*''Casa da Luz'' (catálogo), Galeria Municipal, Abrantes, Portugal.
*''(In)formar a Modernidade. Arquitecturas portuenses, 1923-1942: morfologias, movimentos, metamorfoses'', Faculdade de Arquitectura, Universidade do Porto, Portugal.*

2002
*ARCO, Madrid, Espanha.
*''Arte Contemporânea, Novas Aquisições - Colecção Caixa Geral de Depósitos'', Culturgest, Lisboa, Portugal.*
*''Topografias da Vinha e do Vinho'', Cordoaria Nacional, Lisboa, Portugal.*
*''Pedras e Rochas / Rocks and Stones'', Fórum Eugénio de Almeida, Évora, Portugal.
*''50 fotógrafos portugueses - Dos anos 50 à actualidade'', Fundação Serralves, Porto, Portugal.*
*''Mértola'', Palácio Dom Manuel, Évora, Portugal.
*''Critério Visível'', Cadeia da Relação / Centro Português da Fotografia, Porto, Portugal.*
*''Colección Centro Português de Fotografia. Una Selección'', Fundación Foto Colectania, Barcelona, Espanha.
*''Portugal, Paisagens do Olhar. Doze fotógrafos portugueses'', Salão do Livro, (Instituto Camões), Genébra, Schweiz.*

2003
*''Projecções da Memória'', Faculdade de Engenharia, Universidade do Porto, Portugal.*
*''Bairrada. Topgrafias da Vinha e do Vinho'', Künstlerhaus Bethanien, Berlin, Deutschland.
*Fórum Eugénio d’Almeida, Évora, Portugal.
*'' Dia di Bai'', Centro de Artes Visuais – Encontro de Fotografia, Coimbra, Portugal.
*'' Arte dos Artistas'', Culturgest, Lisboa, Portugal.*
* Álvaro Siza y la Arquitectura Universitária, Sala de Exposiciones La Nau, Universitat de Valência, Espanha.*

2004
*''Movimentos Perpétuos. Arte para Carlos Paredes'', Movimentos Perpétuos e artemágica*
*''Extensão do Olhar, Uma antologia visual da fotografia portuguesa contemporânea'', Obras da colecção PLMJ, Centro de Artes Visuais, Coimbra, Portugal.*
*'' Topografias do Vinho e da Vinha'', Museu do Vinho, Bairrada, Portugal.*

2005
*''Dedans-Dehors- Le Portugal en Photographies''. Collection Caixa Geral de Depósitos, Centre Culturel Calouste Gulbenkian, Paris, France.*
*Faro Capital de Cultura, Faro, Portugal.
*''Olhares Estrangeiros'', Chiado 8, Caixa Geral de Depósitos / Fidelidade Mundial,Lisboa, Portugal.*

2006
*''20 Artistas no 20º Aniversário'', Centro de Arte, S. João da Madeira, Madeira.*
*''Alentejo Elementar'', Salão de Exposições, Fundação Alentejo Terra-Mãe, Évora, Portugal.*
* Casa da Cultura, Beja; Galeria Municipal S. Sebastião, Portalegre, Portugal.
*''Fotografia no Douro: Arqueologia e Modernidade'', Museu do Douro, Peso da Régua, Portugal.*
*Museu Aberto, Monsaraz, Portugal.
*'' A Fotografia Revolucionária'', Fundação Eugénio de Almeida, Évora, Portugal.*

2007
*''Ingenuidades'', Fundação Calouste Gulbenkian, Lisboa*; Beaux Arts, Brussel, België.
*''50 Anos de Arte Portuguesa'', Fundação Calouste Gulbenkian, Lisboa, Portugal.
*''Évora ao Espelho'', 20 anos Património Mundial, Palácio Dom Manuel, Évora, Portugal.*

2008
*''Meu Nome Mar'', Centro de Arte, S. João da Madeira, Madeira.
*''A Razão das Coisas'', Museu de Serralves, Porto, Portugal.
* Colecção BES Photo, Espaço BES Arte & Finança, Lisboa, Portugal.

2009
*''Luz do Sul'', Palácio Dom Manuel, Évora, Portugal.
*''Fotografia Portuguesa'', Galeria Pente 10, Lisboa, Portugal.

2012
*''Ressonâncias'', Convento dos Capuchos, Almada, Portugal.

2013
*''O Grupo de Évora'', A Pequena Galeria, Lisboa, Portugal.
*''4 Em Évora'', Palácio Dom Manuel, Évora, Portugal.

2014
*''Porto Poetic'', Galeria Municipal Almeida Garrett, Porto, Portugal.
*''Flow'', A Pequena Galeria, Lisboa, Portugal.
*''A Shadow of a Doubt'', Galeria Chiado8 ,Lisboa, Portugal.
*''Esta terra é a tua'', Centro de Artes Visuais, Coimbra, Portugal.
*''Coleção Bernardo &+Cia'', Igreja S. Vicente, Évora, Portugal.


== Publicaties ==
===Catalogie, monografieën en andere individuele edities===

1983
*''17 fotografias de José Rodrigues e 17 poemas de Luís Carmelo'' (portfolio), Amsterdam.
*''A Viagem'', com texto de Luís Carmelo, ed. Atelier 18, Amsterdam Évora (sem data).

1987
*''Cadernos da Triangularidade / T&L, Tendências e Locais / Indícios da Performance'', de Carlos Gordilho, ed. Autor, Amsterdam.
*''Transparência Líquida'' (portfolio), Galerie Klove, Amsterdam.

1993
*''Cantadores de Alegrias, Mágoas e Mangações'', org. de J. M. Monarca Pinheiro, ed. Câmara Municipal do Alandroal.
*''Carta Arqueológica do Alandroal'', de Manuel Calado, ed. Câmara Municipal do Alandroal.

1994
*Ourique'' (colecção de 8 postais, cor) e Entre serras e planícies / descubra... Ourique (colecção de 16 postais, cor), ed. Cãmara Municipal de Ourique.

1995
*''O mestre que trabalho por cima do céu'', de J. M. Monarca Pinheiro (estudo e recolha etnográfica sobre chocalhos), ed. Associação Terra Dentro.
*''Memórias do Tempo'', Centre Culturel Calouste Gulbenkian, Paris / Museu de Évora.

1996
*''Alentejo Sagrado'', ed. Encontros de Fotografia de Coimbra.
*''Igreja de Santa Maria'' (de Siza Vieira), Marco de Canaveses, Dividendo Edições (colecção de 55 postais, p.b.).
*''Freguesias Rurais de Évora'' (colecção de 16 postais, cor), ed. Câmara Municipal de Évora.
*''Em cada casa amo porta, em cada porta um postigo - Antologia de Poesia Tradicional do Alentejo'', coord. J. M. Monarca Pinheiro, ed. Associação Terra Dentro.

1997
*''Agenda 1997'', ed. Centro de Documentação Álvaro Siza, Câmara Municipal de Matosinhos.
*José M. Rodrigues, Centro de Arte de S. João de Madeira.
*''Évora. Itinerários Históricos'', ed. Câmara Municipal de Évora.
*''É tão grande o Alentejo'', Coral Polifónico «Os Ganhões» de Castro Verde (disco), ed. Associação de Cante Alentejano «Os Ganhões», Castro Verde.
*''Montemor-o-Novo'' (colecção de 27 postais, cor), ed. Câmara Municipal de Montemor-o-Novo.

1998
*''O Prazer das Coisas'', Ether / Câmara Municipal de Oeiras,
*''Imagens do Alentejo'' (colecção de 27 postais, p.b., sem data), ed. Oficinas do Convento, Montemor-o-Novo,
*''Terra de Gama. Évora, Nisa, Sines, Vidigueira'' (colecção de 24 postais, cor), ed. Associação Ataegina / Comissão Nacional para os Descobrimentos Portugueses, Évora.
*''As Tabernas —. Percursos no Memória do Concelho de Girândola'', ed. Câmara Municipal de Grândola.

1999
*''Ofertório”-Retrospectiva 1972-1997'', Culturgest-Caixa Geral de Depósitos, Lisboa.
*''Chorar por água'' (catálogo), ed. Arquivo Fotográfico Lisboa.
*''A Luz e as Coisas'', (catálogo/colecção de 21 postais), Câmara Municipal de Évora.
*''Grândola 2000. Agenda'', Câmara Municipal de Grândola.
*''Terra de Grandes Barrigas onde só há Gente Gorda'', de J.M. Monarca Pinheiro, Editora Alentejana.
*''Altos Silêncios da Noite Minhas Vozes Vão Rompendo'', de J.M. Monarco Pinheiro, Editora Alentejana.

2000
*''Cartilha dos amores secretos'', c/ textos de Clara Pinto Correia, Maria Isabel Barreno.
*Urbano Tavares Rodrigues, Luís Carmelo, Editorial Notícias.

2001
*''São Bruno na Cartuxa de Évora'', Fundação Eugénio d’Almeida, Évora.
*''Quem vê caras nâo vê corações'', (catálogo), Centro de Arte, S. João da Madeira.
*''Jardins de Cristal'' (livro c/ texto de Luís Carmelo), Câmara Municipal Porto / Palácio Jardim de Cristal, Porto.
*''Cristal Gardens'' (catálogo), Nederlands Foto Instituut, Rotterdam.
*''As cidades de Álvaro Siza'', Livraria Figueirinhas, / Porto 2001, Porto.
*''(In)formar a Modernidade. Arquitecturas portuenses, 1923-1942: morfologias, movimentos, metamorfoses'', Faculdade de Arquitectura / Centro de Documentação, Universidade do Porto.
*''Água de Prata'', Casa do Sul, Évora.

2003
*''Panorâmicas'', Câmara Municipal de Matosinhos, Matosinhos.
*''Cape Verde, Language, Literature & Music, Ctrº Portuguese Studies & Culture, University of Massachusetts, Dartmouth, USA.
*''Dia de Rainha'', Centro Português de Fotografia, Porto.
*'' Deus, Labor et Constantia'', Fundação Eugénio de Almeida, Évora.
*'' Portugal''. de Miguel Torga, Publicações Dom Quixote, Lisboa.

2004
*''Fotografias de José Manuel Rodrigues'', Galeria Imago Lucis, Porto.

2005
*''Habitar J.P. Falcão de Campos'', Edición Caleidoscópio, Casal de Cambra.
*''In-/ExClui'', Projecto Todo-o-Terreno / Coop. Agrícola Reguengos de Monsaraz, Monsaraz.
*Bicentenário da Biblioteca Pública de Évora (colecção de doze postais), BPE.

2006
*''Solo a Solo'', Galeria Maior, Porto.

2008
*''Elementos'', Galeria Pente10 – Fotografia Contemporânea, Lisboa.
*''Antologia Experimental'', Fundação Eugénio de Almeida, Évora.
*''A Razão das Coisas'', Sextante Editora Lda, Lisboa.

2009
*''Experimental Anthology'', European Tracks on Photography, KaleidoscopEurope Project.

2010
*''A Produção da Presença'', Ajuntament de Gandia, Gandia, Espanha.

2012
*''O Jardim Botânico'', Universidade de Lisboa, Lisboa, Portugal.

2013
*''José M. Rodrigues'', coleção de bilhetes postais, A Pequena Galeria, Lisboa, Portugal.


===Periodieke publicaties en collectieve werken===

1980
*''Perspektief'', nₒ1, Rotterdam.

1981
*''Anuário Português de Fotografia'', Lisboa.

1983
*''Perspektief'', nₒ14, Spring, Rotterdam: projecto «O Eu e o Tempo».
*''De Tijd'', nₒ8, 21 oktober, Amsterdam: «Zeven Nieuwe fotografen».
*''Foto'', Amsterdam.

1984
*''Reflexions'', nₒ17, Nov./Dez., ed. Canon, Amsterdam.

1985
*''European Photography'', nₒ 21, Jan./Mar.: «Photography: Today/Tomorrow».

1986
*''Perspektief'', nₒ 25, Setembro, Rotterdam «Hommage to Perspektief».
*''A Priori Photographie'', Uitgeverij Makkom, Interdisciplinair Onderzoek in the *Kunst (associação Investigação Interdisciplinar em Arte), Amsterdam.
*''Holos'', Makkom, Amsterdam.

1987
*''Makkom Variaties'', Stichting Makkom, Amsterdam.
*''Achter Het Beeld (Por trás da imagem) '', Stichting Makkom, Amsterdam.

1988
*''Plaatwerk'', nₒ 22/23, Março, Amsterdam.

1991
*''Portugal 1890-1990'', Europália 91, Antwerpen.

1994
*''Itinerários de Fronteira'' («Vindimas, Bairrada, Setembro de 1993»), Encontros de Fotografia de Coimbra.

1994 / 95
*''Évora e o Mais - Jornal de Artes e Letras'', mensal, Évora.

1994 / 95
*''Jornal Terra do Cante'', mensal, Alcáçovas.

1995
*''Alfândega Nova. O Sítio e o Signo'', ed. Museu dos Transportes e Comunicações, Porto.

1995-98
*''Imenso Sul'', revista trimestral, Évora e Beja.

1996
*''Sul'' (Alentejo), Encontros de Fotografia de Coimbra.
*''Língua Franca'' (São Tomé), Encontros de Fotografia de Coimbra.

1997
*''Colóquio Letras'', nₒ 143/144, Janeiro—Junho, 1997: «O Diário que Sempre Existiu».
*''Mértola por José Manuel Rodrigues, Luis Pavão, António Cunha, Mariano Piçarra'', ed. Campo Arqueológico de Mértola.
*''Livro de Viagens, Fotografia Portuguesa 1854-1997'', Edition Stemmle, Zurique.

1998
*''Do Tamanho do Mundo'', ed. Projecto Terra de Gama, Associação Ataegina / Comissão Nacional para os Descobrimentos Portugueses, Évora.
*''Arqueologia Industrial'', ed. Centro de Arte de S. João da Madeira.
*''Longe'', de J. M. Monarca Pinheiro, ed. V.L.S. Lda., Évora.

1999
*III Bienal da Arte da AIP’98 – 2ₒsEscolhas dos Críticos de Arte Portuguesa Contemporânea, catálogo, Associação Industrial Portuense, Porto.
*Dialogues. Photograpie Portugaise Contemporaine, 241e monografie, Galerie Municipale du Chateau d’Eau, Toulouse, France.
*Identity and Environment, catálogo, Museum of Contemporary Art / Ludwig Museum, Budapest
*Encontros da Imagem Maio 1999, Encontros da Imagem, Braga.
*Memorias da Cidade, Encontros da Imagem, Braga.
*“À procura de Noé”, (c/texto de Pedro Ferro), in Imenso Sul, nº 19, Maio.
*Roteiro do Megalitismo de Montemor-o-Novo, de Catarina Oliveira, Câmara Municipal de Montemor-o-Novo (ed.).

2000
*“O princípio da perfeição”, Clara Fereira Alves (texto), José Manuel Rodrigues (fotografia).
*''Expresso / Revista'', nº 1440, 3 Junho.
*'' Catálogo Bienal Cascais'', Câmara Municipal de Cascais.
*''“Trilogia”/”O sagrado e o profano”'', Fundação Eugénio d’ Almeida, Évora.
*''15x15 – Um olhar sobre a Europa'', Instituto Camões, Lisboa.
*Monsaraz Museu Aberto, (catálogo), Câmara Municipal de Reguengos de Monsaraz.
*''Lousal. Território de Econtro e Cultura'', Associação de Desenvolvimento do Litoral Alentejano, Grândola.
*''Setembro'', Edição comemorativa do 2º aniversário da Livraria Fonte de Letras.

2001
*''Moura-Crónica da Festa'', Câmara Municipal de Moura.
*''Tomar-lhe o Gosto'', Agrafo – Associação de Arte, Tomar.
*'' (In)formar a modernidade. Arquitecturas portuenses'', 1923-1943, FAUP publicações, Porto.
*''As cidades de Álvaro Siza'', de Álvaro Siza e Carlos Castanheira, Livraria Figueirinhas, Lisboa
*''Espaços no Tempo. Fotografia Portuguesa. Instantâneos para o Século XX'', Instituto Camões / Centro Português de Fotografia, Lisboa / Porto.
*''Lisboa Capital do Nada. Marvila 2001'', Extramuros Assoc. Cultural para a Cidade.
*''Discursos Fotográficos'', (com Gerard Castello Lopes), Câmara Municipal de Évora
*''Casas + Interiors Norte'', Edições ASA.

2002
*''Topografias da Vinha e do Vinho'', Assírio & Alvim / Com. Vitivinícola da Bairrada.
*''Um olhar de Fotógrafo'', Fundação Eugénio de Almeida, Évora.
*''Pedras e Rochas / Rocks and Stones'', de Jorge Calado, ed. Fundação Eugénio de Almeida, Évora
*'' Arte Contemporânea, Novas Aquisições - Colecção Caixa Geral de Depósitos'', Culturgest, Lisboa
*''50 fotógrafos portugueses - Dos anos 50 à actualidade'', Fundação PLMJ / Fundação Serralves, Porto.
*''Colección Centro Português de Fotografia. Una Selección'', Fundación Foto Colectania, Barcelona.
*''Arquitectura Portuguesa. Una nueva generación'', 2G, Nº20, 2001/IV.

2003
*Arquitectura Tradicional Portuguesa (fotografia de capa), Publicações Dom Quixote, Lisboa.
*''Bairrada. Topografias da Vinha e do Vinho'', ICEP / Comissão Vitivinícola da Bairrada, Anadia.
*''Arte dos Artistas'' (catálogo), Culturgest, Lisboa.
*''Dia di Bai'', (catálogo) Centro de Artes Visuais / Público, Coimbra.
*''Projecções da Memória'', FEUP Edições, Porto.
*Álvaro Siza y la Arquitectura Universitária, Universitat de Valência.

2004
*''Extensão do Olhar – Uma antologia visual da fotografia portuguesa contemporânea'', Fundação PLMJ / Assírio & Alvim, Lisboa.
*''Victor Costa. Imagens do Tempo'', João Lima Pinheiranda (apresentação), fotografia de Aníbal Lemos e José M. Rodrigues, Ministério da Cultura /Delegação Regional da Cultura do Norte.
*''Movimentos Perpétuos. Arte para Carlos Paredes'', ed. Movimentos Perpétuos e artemágica, Lisboa.
*''Extensão do Olhar. Uma Antologia Visual da Fotografia Portuguesa Contemporânea'', Obras da Colecção da Fundação PLMJ, Assírio & Alvim.

2005
*''20 Artistas no 20º Aniversário'', catálogo, Centro de Arte, S. João da Madeira.
*''Alentejo Elementar'', Fundação Alentejo Terra-Mãe, Évora.
*''A Fotografia Revolucionária'', catálogo, Fundação Eugénio de Almeida, Évora.
*''Arquitectura Ibérica [Habitar] 10'', Edición Caleidoscópio, Casal de Cambra.
*'' 2G (Outubro 2005) '', Editorial Gustavo Gili, Barcelona.
*''Olhares Estrangeiros – Fotografias de Portugal'', catálogo, Culturgest, Lisboa.
*''Habitar 10. Arquitectura Ibérica'', Caleidoscópio, Casal de Cambra.
*''Dedans-Dehors- Le Portugal en Photographies'', Collection de la Caixa Geral de Depósitos, Centre Culturel Calouste Gulbenkian, Paris.

2006
*Portugal 2000-2005 – 25 edifícios para o século XXI, 2G Dossier, Editorial Gustavo Gili, Barcelona.
*Fotografia no Douro: Arqueologia e Modernidade, Fundação Museu do Douro.
*20 Artistas no 20º Aniversário (catálogo), Centro de Arte, S. João de Madeira.
*Álvaro Siza – Terraços de Bragança, Arquitectura COAM, ano 57, nº343.

2006/07
*Portefólio, Revista da Fundação Eugénio de Almeida, (anual), nº2.

2007
*Ingenuidades, catálogo, Fundação Calouste Gulbenkian, Lisboa.
*Évora ao Espelho, livro, Câmara Municipal de Évora, Évora.

2010/12
*''JA Jornal Arquitectos'', Publicação trimestral da Ordem dos Arquitectos, Portugal.


===Architectuur===
José Manuel Rodrigues publiceerde tevens architectuurfoto's in onder andere de tijdschriften ''Raumeister, Casabela'' en ''A & V'', en in ''Architectuur in Nederland - Jaarboek'' van 1987/88; 1990/91; 1991/92. Ook werkte hij samen met onder andere de volgende architecten: [[Herman Hertzberger]], [[S. Soeters]], [[Mecanoo architekten]], [[CePeZed]] ([[Jan Pesman (architect)|Jan Pesman]]), [[Ger C. Bout]], [[Carlos Castanheira]], [[João Pedro Falcão]] en [[Alvaro Siza]].


===''Perspektief''===
José Manuel Rodrigues was mede-oprichter van ''Perspektief - Kunststichting'', en verantwoordelijk voor het programmeren van de tentoonstellingen van de galerie.<ref> Calado, J. en José Manuel Rodrigues (1999) ''Ofertório. José Manuel Rodrigues. Retrospective 1972-1997'' Lissabon: Exhibition Catalogue, Culturgeste, p. 15.</ref>

Begin jaren ’80 zit de fotografie in [[Europa (werelddeel)|Europa]] net in het slop als er een [[collectief (samenwerkingsverband)|collectief]] opstaat, genaamd ''Perspektief''. Een beweging, een project, een galerie, een tijdschrift: bij ''Perspectief'' is alles anders, en alles veel. José Manuel Rodrigues is de coördinator van de galerie en het bijbehorend eerste nummer van het tijdschrift dat uitkomt in maart 1980. [[Revolutionair]] is het idee om fotografie te gaan verhuren. Dit werkte niet, maar het was een geweldig idee.

Twintig jaar lang is ''Perspektief'' een razend succes. Aan de ene kant rebels door de breuk met academische instellingen zoals het GKF, een [[elite]] fotografen groep, en aan de andere kant onder de vleugel genomen door onder andere de gemeente Rotterdam en het Nederlandse [[Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport]]. ''Perspektief'' groeit en vaart wel en verliest slechts haar bestaansrecht wanneer het [[Nederlands Fotoarchief]] wordt opgericht in 1990, ook in Rotterdam.


==Filmografie==
1984
*Film over Ernesto de Sousa, kleur.

1985
*«Niet zo maar een kikge», televisieprogramma over het werk van J.M.R., Staadtelevisie, Amsterdam (20m.).

1987-88
*Films in c/ u-matic, zwart-wit:
**N ₒ 1, zonder titel (1'34").
**N ₒ 2, zonder titel (11'09”).
**N ₒ 3, zonder titel (11'41”).
**N ₒ 4, zonder titel (10'46").
**N ₒ 5, zonder titel (7'48”).
**N ₒ 6, zonder titel (5'43”).
**N ₒ 7, zonder titel (8'07”).
**N ₒ 8, zonder titel (9'05").
**N ₒ 9, zonder titel (6'39").


== Bibliografie ==

ALMEIDA, Bernardo Pinto de
*"Duas exposições desiguais na Cooperativa Árvore", in ''Notícias da Tarde'', Porto, 7-VI-1983.

CALADO, Jorge
*''O prazer das coisas - uma antologia'', cat. Palácio Anjos, Oeiras, 1998.

CALADO, Manuel
*"Alentejo Sagrado. Rastos de um tempo pagão", in ''Alentejo Sagrado'', Coimbra, 1996.

CARMELO, Luis
*sem título, in ''A Viagem'', s.d. (1983), Amsterdam,
*"José Rodrigues", in ''Perspektief'', nₒ14, 1983, Amsterdam.
*sem título, cat, Casa de Bocage, Setúbal, 1983.
*"José Rodrigues", in ''Reflexions'', nₒ17, 1984, ed. Canon, Amsterdam.
*"As Minas de 5. Domingos", cat. 13ₒs Encontros de Fotografia de Coimbra, 1993.
*"Viagem à irrealidade mais próxima", cat. Galeria Municipal de Montemor-o-Novo, 1994.
*sem título, cat. Galeria Évora-Arte, 1997.

DINGS, Matt
*"Zeven Nieuwe fotografen", in ''De Tijd'', nₒ8, 1983, Amsterdam.

MEDEIROS, Margarida
*"As chaves e as portas de um ediffcio", in ''Público'', 3.111-1995.
*"Pessoas e outros lugares", in ''Público'', Lisboa, 27-IV-1995.
*"Pormenores do real", in ''Público'', 9-11-1996.
*"As três imagens da epifania", cat. Centro de Arte 5. João da Madeira, 1997; cat. Galeria Municipal de Montemor-o-Novo, 1997; cat. Casa da Cultura, Mora, 1998.

POMAR, Alexandre
*"A matéria do lugar", in ''Expresso/Revista'', Lisboa, 20-11-1993.
*"A superfície das coisas", in ''Expresso/Cartaz'', 26-11-1994.
*"Porto revisto", in ''Expresso/Revista'', 4-3-1995.
*"José M. Rodrigues", in ''Expresso/Cartaz'', 6-5-1995.
*"Domínio privado", in ''Expresso/Revisto'', 12-1-1996.
*"Enfim nós", in ''Expresso/Revista'', 16-9-1996.
*"A pele, o corpo, a terra", in ''Expresso/Cartaz'', 18-10-1997.
*"José M. Rodrigues", in ''Expresso/Cartaz'', 7-3-1998.

RODRIGUES, José Manuel
*nota sem título, catálogo Museu de Évora, 1981.
*entrevista, A.A. (Grupo Rodapé), ''Notícias do Sul'', 21 Maio, Évora, 1981.
*nota sem título («Fotografar é uma coisa. Escrever é outra....»), cat. 3 ₒs Encontros de Fotografia de Coimbra, 1982.
*prefácio sem título, in ''Alentejo Sagrado'', 1996.
*entrevista de Rute Manuel, «Sou levado a gostar só das últimas coisas», in ''A Capital'', suplemento «Olhar», 21-11-1998.
*«As palavras do fotógrafo», depoimentos recolhidos por José Luis Jones, in ''Imenso Sul'', nₒ14, Primavera/98.

SENA, António
*"Coimbra é uma lição", ''Jornal de Letras'', Lisboa, n2 7, 26 Maio 1981.
*''Nível de Olho. Fotografia em Portugal anos 80'', ed. Ether /Gal. Almada Negreiros, Lisboa, 1989.
*''Uma História de Fotografia. Portugal 1839 a 1991'', ed. Europália 91 /Imprensa Nacional, Lisboa, 1991; ''- História da imagem Fotográfica em Portugal -1839-1997'', ed. Porto Editora, 1998.

SERÉN, Maria do Carmo
*"Diacronias do olhar", in ''Arqueologia Industrial'', S. João da Madeira, 1998.

SERRANO, Mafalda
*''Elementos Naturais'', cat. Gal. Municipal Caldas da Rainha, 1995.

SITA, Teresa
*"O Sítio e o Signo", in ''Alfóndega Nova'', Porto, 1995.
*"O pulsar das coisas", cat. Centre Culturel Calouste Gulbenkian, Paris, 1995 / Museu de Évora, 1996.

TEDESCO, Patrizia
*sem título, cat. Galleria II Borga, 1984, Caserta, Itália.
*"José Rodrigues", ''Gazzeta di Caserta'', 21 Oct. 1984.

VROEGE, Bas
*"A Viagem" (recensão), ''Perspektief'', nₒ14, 1983, Amsterdam.


==Lezingen (2014)==
*29 oktober 2014 - ''O princípio e o fim serão a mesma coisa''. Conferências do Cenáculo, José Manuel Rodrigues en Jorge Calado.
*11 oktober 2014 - ''17º encontro Conversas à Volta da Luz'' - Klooster S. Francisco- Montemor-o-Novo. Sprekers: Pedro Letria, Helena Garcia Margarida Medeiros, Alexandre Pomar, Ton Hendriks en Carlos Bechegas. Curator: José M. Rodrigues. (Zie externe links voor een video.)
*20 maart 2014 - ''Fotografia na arquitetura'' - Galerie Municipal Almeida Garrett- Porto. Sprekers: José Manuel Rodrigues, Rita Burmester, Inês d'Orey en José Carvalho Araújo. Moderator: Luís Tavares Pereira.
*31 mei 2014 - ''Onde se esconde o espírito do lugar'' - Igreja de Santiago, Castelo de Monte-o-Novo – ICOMOS, met Paula Amendoeira.

== Prijzen ==
*Prijs voor Creatieve Fotografie uitgereikt door het Amsterdams Fonds voor de Kunst (1982)
*[[w:en:Pessoa Prize|Prémio Pessoa (Artikel in Engelstalige Wikipedia)]] uitgereikt door het dagblad Expresso (Portugal) en het bedrijf Unisys, samen met de dichter [[w:pt:Manuel Alegre|Manuel Alegre (artikel in Portugeestalige Wikipedia)]] (1999)

== Externe links==
*[http://alexandrepomar.typepad.com/alexandre_pomar/2008/08/jos%C3%A9-m-rodrigues---1993.html Alexandre Pomar blog – werk van en over José Manuel Rodrigues 1 (Portugees)]
*[http://alexandrepomar.typepad.com/alexandre_pomar/jos_manuel_rodrigues/ Alexandre Pomar blog – werk van en over José Manuel Rodrigues 2 (Portugees)]
*[http://apomargaleria.blogspot.pt/search/label/Jos%C3%A9%20M.%20Rodrigues Alexandre Pomar blog – werk van en over José Manuel Rodrigues 3 (Portugees)]
*[[w:pt:Alexandre Pomar|Alexandre Pomar (Artikel in Portugeestalige Wikipedia)]]
*[http://cvc.instituto-camoes.pt/luzatlantica/luz13.html Centro Virtual Camões]
*[https://www.youtube.com/watch?v=YhARCdudumw ''Duas Luzes. José M. Rodrigues'' - Film over het werk van José Manuel Rodrigues (Portugees)]
*[https://www.youtube.com/watch?v=5jv3aOfY7E4 ''Entre Imagens'' - Film over het werk van José Manuel Rodrigues (Portugees)]
*[http://expresso.sapo.pt/jose-m-rodrigues=f826989 José Manuel Rodrigues in ''Expresso'', Anon., 22-08-2013 (Portugese krant)]
*[http://www.publico.pt/temas/jornal/jose-manuel-rodrigues-238731 José Manuel Rodrigues in ''Público'', Anon., 23-11-2007 (Portugese krant)]
*[http://www.publico.pt/culturaipsilon/noticia/abrir-a-porta-do-atelier-e-entrar-323965 José Manuel Rodrigues in ''Público'', door Lucinda Canelas, 14-11-2013 (Portugese krant)]
*[https://www.youtube.com/user/oficinasconvento/videos Lezing 11 Oktober 2014 - ''17º encontro Conversas à Volta da Luz'', Youtube (Portugees)]
*[http://www.josemrodrigues.com/ Officiële site van José Manuel Rodrigues]
*[http://imagemfix.blogspot.nl/2013/10/sines-improvisos-de-jose-manuel.html Photosíntese website: Sines - ''Improvisos'' - Werk van José Manuel Rodrigues]
*[http://saisdeprata-e-pixels.blogspot.nl/2007/06/sursum-corda.html ''Sursum Corda'', essay over en werk van José Manuel Rodrigues, door Madalena Lello, op het blog ''Saisdeprata-e-Pixels'' (Portugees)]
*[http://www.triplov.org/cyber_art/jm_rodrigues/index.htm Triplov website: over José Manuel Rodrigues (Portugees)]
*[http://artephotographica.blogspot.nl/2008/09/uma-fotografia-um-nome.html ''Uma fotografía, um nome'', essay over en werk van José Manuel Rodrigues, door Maria do Carmo Serén, op het blog ''Arte Photográfica'' (Portugees)]
*[https://www.pinterest.com/hooooooola/jos%C3%A9-manuel-rodrigues/ Werk van José Manuel Rodrigues op de Pinterest-pagina van Adriana Pinto Azevedo]

==Bronvermelding==
Lijsten met exposities, publicaties, etc.:
*Calado, Jorge en José Manuel Rodrigues (1999) ''Ofertório. José Manuel Rodrigues. Retrospective 1972-1997'' Lissabon: Exhibition Catalogue, Culturgeste, pp. 243-6. ISBN 972-769-012-2
*''História de Portugal - Dicionário de Personalidades'' (vol. XIX). ISBN 989-554-124-4.
*Rodrigues, J.M. (2009) ''Experimental Anthology. European Tracks on Photography'' Ankara: Exhibition Catalogue, Instituto Italiano de Cultura de Ankara, pp. 118-122.
*[http://www.triplov.com/cyber_art/jm_rodrigues/ Triplov/cyber_art/jm_rodrigues]
Noten:

[[Categorie:Fotografie|Rodrigues, José Manuel]]
[[Categorie:Fotograaf|Rodrigues, José Manuel]]
[[Categorie:Nederlands fotograaf|Rodrigues, José Manuel]]
[[Categorie:Nederlands beeldend kunstenaar|Rodrigues, José Manuel]]
[[Categorie:Portugees fotograaf|Rodrigues, José Manuel]]

José Manuel Rodrigues

2015-05-04T06:25:02Z

Tulp8: /* Perspektief */ dp

{{Infobox kunstenaar
| naam = José Manuel Rodrigues
| afbeelding = JoseManuelRodrigues Portugal-2013.jpg
| onderschrift = José Manuel Rodrigues in Portugal in 2013
| volledige naam = José Manuel dos Santos Rodrigues
| bijnaam =
| pseudoniem =
| geboren = [[Lissabon]], [[4 mei]] [[1951]]
| overleden =
| land =
| nationaliteit =
| beroep = [[fotograaf]], [[beeldend kunstenaar]], [[docent]]
| signatuur =
| jaren-actief =
| periode =
| stijl =
| bekende-werken =
| RKD =
| website = http://www.josemrodrigues.com/
| heraldiek =
| heraldiek-uitleg =
}}
'''José Manuel Rodrigues''', geboren als José Manuel dos Santos Rodrigues ([[Lissabon]], 4 mei 1951), is een hedendaagse Portugees-Nederlandse [[fotograaf]] en [[beeldend kunstenaar]]. Hij woont en werkt sinds 1993 in [[Évora (stad)|Évora]], [[Portugal]], na meer dan twintig jaar te hebben gewoond en gewerkt in [[Nederland]].

== Biografie ==
Geboren in [[Portugal]] en opgegroeid in rumoerige tijden onder het bewind van [[António de Oliveira Salazar]], vlucht José Manuel Rodrigues naar het buitenland wanneer in 1968 alle mannen het leger in moeten om te vechten om [[Angola]] en [[Moçambique]] als kolonieën van Portugal te behouden.<ref> Calado, J. en José Manuel Rodrigues (1999) ''Ofertório. José Manuel Rodrigues. Retrospective 1972-1997'' Lissabon: Exhibition Catalogue, Culturgeste, pp. 13-7; Rodrigues, J.M. (2009) ''Experimental Anthology. European Tracks on Photography'' Ankara: Exhibition Catalogue, Instituto Italiano de Cultura de Ankara, pp. 117.</ref> Hij woont in [[Parijs]], [[Frankrijk]], in 1968/1969 en in Nederland tussen 1969 en 1993. De fotograaf doet zijn fotografiestudie in Nederland in [[Den Haag]] (1975-1980) en [[Apeldoorn (stad)|Apeldoorn]] (1975-1979) aan de School voor Fotografie, en doet een videorealisatie cursus aan het prestigieuze Santbergen Instituut in 1989. José Manuel Rodrigues heeft twee kinderen (’75 en ’79).

De fotograaf was mede-oprichter van ''Perspektief – Kunststichting'', en verantwoordelijk voor het programmeren van de tentoonstellingen van de [[galerie]]. Hij was lid van het GKF, het tegenwoordige DuPho, en de Amsterdamse Kunstraad tussen 1987 en 1992.

José Manuel Rodrigues ontving de Vrije Creatieve Opdracht prijs in 1982 uitgereikt door de Amsterdamse Kunstraad in 1982. In 1999 werd hij bekroond met de [[w:en:Pessoa Prize|Prémio Pessoa (Artikel in Engelstalige Wikipedia)]] (Pessoa-prijs) voor zijn gehele artistieke werk en voor zijn bijdrage aan de kunsten in Portugal.

De kunstenaar zijn werk is vertegenwoordigd in vele particuliere en openbare collecties, waaronder (in Portugal) in Culturgest, Serralves Museum, BES-foto, Portugees Centrum voor Fotografie, Visual Arts Center, en in het buitenland op de [[Dutch Art Foundation]], Van Reekum Galerie (Apeldoorn) [[Prentenkabinet]] (Leiden), La Bibliothèque Nationale (Parijs), onder andere.

José Manuel Rodrigues doceerde fotografie aan diverse instellingen en nationale en buitenlandse scholen ([[Rotterdam]], [[Porto (stad)|Porto]], Évora, Caldas de Rainha). In 2007 en 2008 was hij [[gasthoogleraar]] aan de [[Master (graad)|Master]] in de Beeldende Kunsten van de IADE in Lissabon. Sinds 2009 is hij uitgenodigd assistent-professor aan de afdeling Beeldende Kunsten aan de Universiteit van Évora.

==Exposities==
=== Individuele exposities (selectie)===
(* = expositie met catalogus; ** = expositie opgenomen in collectieve catalogus)

1981
*''José Rodrigues - Fotografia'', Museu de Évora, Portugal.*
*Museu de Torres Vedras, Portugal.

1982
*''Fotografias de José Rodrigues'', 3ₒs Encontros de Fotografia de Coimbra, Portugal.**

1983
*''Ik tussen de tijd (O Eu e o Tempo)'', Galerie Perspektief, Rotterdam; [[De Ysbreeker]], Amsterdam, Nederland.
*''José Rodrigues'', Casa de Bocage, Setúbal, Portugal.*
*Árvore, Porto, Portugal.

1984
*Canon Photo Gallery, Amsterdam, Nederland.**
*''José Rodrigues'', Galleria II Borga, Caserta, Itália.*

1985
*Galeria Municipal, Évora, Portugal.
*Galerie Makkom, Amsterdam, Nederland (c/ Joaquim Tavares).
*Blibliotheek Apeldoorn, Nederland.

1985/86
*''Holos'' • performances «A Primavera», «A Terra», «Suicídio» e «Espirito do Fogo», Galerie Makkom, Amsterdam, Nederland.**

1987
*''Vloeibare Doorzichtigheid (Transparência Líquida)'', Galerie Klove, Amsterdam, Nederland.*

1989
*Galerie Klove, Amsterdam, Nederland.

1993
*Suzanne Biederberg Gallery, Amsterdam, Nederland.
*''As Minas de São Domingos'', 13ₒs Encontros de Fotografia de Coimbra, Portugal.*

1994
*''Metamorforça'', Galeria Municipal, Montemor-o-Novo, Portugal.*
*''Malagueira -93'' (c/ desenhos de Siza Vieira), Paços do Concelho, Évora; Ministério do Planeamento, Lisboa, Portugal.*

1995
*''José M. Rodrigues - Fotografias'', Galeria Municipal, Caldas da Rainha, Portugal.*
*Galerie Municipale, Limoges, France.
*''Memórias do Tempo'', Centre Culturel Calouste Gulbenkian, Paris, France.*

1996
*''Memórias do Tempo'', Museu de Évora, Portugal.*
*''Alentejo Sagrado'', Museu de Conimbriga, 16ₒs Encontros de Fotografia de Coimbra, Portugal.*

1997
*''Recente Foto's uit Alentejo'', Suzanne Biederberg Gallery, Amsterdam, Nederland.
*''José M. Rodrigues'', Galeria Municipal, Montemor-o-Novo, Portugal.*
*''Cântico à Ordem das Oliveiras'' (com Valter Vinagre), Centro Cultural de Aldeia da Venda, Portugal.
*''O Sul'', antiga fábrica Prazeres & Irmão, Castro Verde, Portugal.
*''O Mosteiro de N. S. da Saudação - um património a defender'', Galeria Municipal Montemor-o-Novo, Portugal.
*''José M. Rodrigues'', Centro de Arte, S. João da Madeira, Madeira.*
*''Um Diário no Alentejo'', Galeria Municipal Montemor-o-Novo, Portugal.
*''José Manuel Rodrigues'' - Fotografia, Galeria Évora-Arte, Évora, Portugal.*

1998
*''O Prazer das Coisas'', Palácio Anjos, Algés (produção EtheriCâmara Municipal de fieiras).*
*''Um olhar sobre o Alentejo'', Casa da Cultura, Mora, Portugal.*
*''Tabernas de Grândola'', Grãndola*; Museu Etnográfico de Setúbal, Portugal.

1999
*''Ofertório'', Culturgest - CGD, Lisboa, Portugal (retrospectiva).*
*Arquivo Fotográfico de Lisboa, Portugal (Setembro).
*''Chorar por Água'', Arquivo Fotográfico de Lisboa *; Centro Português de Fotografia, Porto; Biblioteca Municipal Grândola (2000).
*''A Luz e as Coisas'', Câmara Municipal de Évora Palácio D. Manuel, Évora, Portugal.*

2000
*''Marcas de Água. José M. Rodrigues'', Galeria Minimal Arte Contemporânea, Porto
*''Fontes Luminosas'', Museu Aberto, Monsaraz, Portugal.**
*Galeria Évora-Arte, Évora, Portugal.
*Centro Português de Fotografia, Porto, Portugal.
*''A Fronteira Líquida'', Galeria da Livraria Portuguesa / Fundação Oriente, Macau*
*''Doze nomes para conhecer melhor a cultura portuguesa'', Salão do Livre, (Instituto Camões), Paris, France

2001 .
*ARCO, Galeria Minimal, Madrid, Espanha.
*''À Priori'', Sala de Exposições do Palácio de Vimioso, Évora, Portugal.*
*''Jardins de Cristal'', Biblioteca do Palácio dos Jardins de Cristal, (Porto Capital da Cultura), Porto (Portugal)*; Nederlands Foto Instituut, Rotterdam (Nederland).*
*''Fresh Matter – new photowork'', Suzanne Biederberg Gallery, Amsterdam, Nederland.
*''Quem vê caras nâo vê corações'', Centro de Arte, S. João da Madeira, Madeira.*
*''Tomar-lhe o Gosto'', antiga fábrica de moagem “A Portuguesa”, Tomar, Portugal.**
*''Discursos Fotográficos'', Palácio Dom Manuel, Évora, Portugal.**
*''Casa da Luz'', Galeria Municipal, Abrantes, Portugal.*

2002
*''Água de Prata'', Museu de Arqueologia e Etnografia, Setúbal; Capela de S. Vicente, Sines, Portugal.*
*Monsaraz Museu Aberto, Monsaraz, Portugal.
*''Um olhar de Fotógrafo'', Forum Eugénio de Almeida, Évora, Portugal.**
*Melbourne Art Fair, Suzanne Biederberg Gallery, Melbourne, Austrália,

2003 .
*''Entre a Terra e o Mar'', Pálacio das Artes, Tavira, Portugal.*
*''Entre Mer e Terre'', Biblioteque Elsa Triolet et Aragon, Argenteuil, France.
*''Panorâmicas'', Câmara Municipal de Matosinhos, Matosinhos, Portugal.*
*''Dia de Rainha'', Centro Português de Fotografia, Portugal.*
*''Ida e Volta'', Jornadas de Cultura Holandesa, Convento dos Capuchos, Almada, Portugal.
*''Panorâmicas'', Galeria Municipal, Matosinhos, Portugal. *

2004 .
*Parlamento Europeu, Brussel, België.
*''José Manuel Rodrigues'', Galeria Imago Lucis, Porto, Portugal.*

2005
*''Inclui/Exclui'', Secretariado de Estado da Cultura, Évora, Portugal.*
*Arte Lisboa, Galeria Sala Maior FIL, Lisboa, Portugal.

2006
*''Solo a Solo'', Galeria Sala Maior, Porto, Portugal.*
*Museu Aberto, Monsaraz, Portugal.
*''Solo'', Centro de Arte, Sines, Portugal.
*''A Margem'', Ordem dos Arquitectos, Lisboa, Portugal.
*Art Cologna 06, Galeria Sala Maior, Köln, Deutschland.

2007
*''Estranheza de um coisa natural'', CPF, Porto; Casa da Cerca, Almada, Portugal.*
*''Águas Belas'', Museu Marítimo, Ílhavo, Portugal. *
*''Jogos Proibidos / Afloramentos'', Silo-Espaço Cultural – NorteShopping, Sra. Da Hora, Portugal.*

2008
*''Elementos'', Galeria Pente10 – Fotografia Contemporânea, Lisboa, Portugal.
*''Antologia Experimental'', Palácio de Inquisição/Fundação Eugénio de Almeida, Évora, Portugal.
2009
*''Estranheza de uma coisa natural'', Leiria, Portugal.
*''Elementos'', Museu de Évora, Évora, Portugal.
*''Experimental Anthology'', European Tracks on Photography, Museu de Pintura e Escultura, Ancara, Turkije.

2010
*''A Produção da Presença'', Casa de Cultura Marquéz de González de Quirós, Gandia, Spanje.

2012
*''O Jardim Regressa à Cidade'', Jardim Botânico - Universidade de Lisboa, Lisboa, Portugal.

2013
*''Fluir'', Óbidos, Portugal.
*''Improvisos'', Centro de Arte, Sines, Portugal.

2014
*''Flow Pequena Galeria'', Lisboa, Portugal.
*''A Faca na Água, Cinemateca Portuguesa'', Lisboa, Portugal.


=== Collectieve exposities (selectie) ===
(* = expositie met catalogus)

1978
*School voor Fotografie, Den Haag, Nederland.

1979
*Galerie Fritlot Svistelsen, Wagenstraat, Den Haag, Nederland.
*Gaterie ZP'79, Delft, Nederland.*
*Centro Cultural Português, Den Haag, Nederland.

1980 en 1982
*Galerie Perspektief, Rotterdam, Nederland.

1981
*Galeria Aberta, Palácio de D.Manuel, Évora, Portugal.

1982
*''Fotografia Portoghese'', Biennale Internazionale di Fotografia, Caserta, Itália.*
*Bienal de Lagos , Portugal.*
*PH’31, Amsterdam, Nederland.

1983
*''European Photography'' (org. Lorenzo Merlo, Canon Photo Gallery, Amsterdam), *Northeastern University Art Gallery, Boston, USA.*
*''Fotografie in Nederland'', SBK (Stichting Beeldende Kunst), Kunstuitleen, Amsterdam, Nederland.
*Image Nouvelle, Bordeaux. France.
*Galerie van der Have, Amsterdam, Nederland.
*''Contribuições. Fotógrafos Portugueses'', 4ₒs Encontros de Fotografia de Coimbra, Portugal.*

1984
*Verlichette Fotografie, BBK, Rotterdam, Nederland.*
*''De Verbeelding als Realiteit (A imaginação como realidade) '', Foto'84, Amsterdam.*
*Academie van Bouwkunst, Amsterdam, Nederland.
*''Vitalità della Província (Caserta) '', Photoshow di Fotocine, Nápoli, Itália.*
*''Veins (Twenty portuguesa artists living in the Netherlands) '', Galerie Tribe 1. Amsterdam, Nederland.*
*''Contemporary European Photography'', Center for Photographic Studies, Los Angeles, USA.*
*Houston Center of Photography, Texas, USA.

1985
*''New Photography Trends from Europe'', Malmö Konsthall, Fotofestival Internacional de Malmö, Sverige.*
*- Galerie Diagonale - Espace Critique, Paris, France.
*''The European Edge - New Photography Trends from Europe'', Museum of PhotographyArts, San Diego, USA.*

1986
*''100 meter foto in het Stedelijk'', GKF (Associação de Fotógrafos de Arte), Stedelijk Museum, Amsterdam, Nederland.
*''A Priori Photographie'', Stichting Makkom, Foto'86, Amsterdam, Nederland.*
*Canon Gallery, Amsterdam, Nederland.

1987
*''Makkom Variaties'', Stichting Makkom, Amsterdam, Nederland.*
*''Achter Het Beeld (Por trás da imagem) '', Stichting Makkom, Amsterdam, Nederland.*

1988
*''Exemplos da Fotografia Portuguesa'', Fotoporto, Fundação Serralves, Porto, Portugal.*

1988 en 1989
*GKF, Stedelijk Museum, Amsterdam, Nederland.

1989
*Primunmovens, W.G. Terrein, Amsterdam, Nederland: «100 meters rondom mijn atelier» (projecto «100 metros à volta do atelier»).

1991
*''Portugal 1890-1990'', Europália 91, Provinciaal Museum voor Fotografie, Antwerpen, België.*

1992 / 93 / 94
*Palácio D. Manuel, Évora, Portugal.

1992
*''Olho por Olho. Lima História de Fotografia em Portugal 1839-1992'', Ether, Lisboa, Portugal.*

1993
*''Destinos Incertos'' (artistas portugueses), Galerie Langenberg, Amsterdam, Nederland.

1994
*''Itinerários de Fronteira'', 14ₒs Encontros de Fotografia de Coimbra, Portugal.*
*Álvaro Siza, O Chiado. Lisboa. A estratégia da memória, Sala do Risco, Lisboa (Portugal); Granada, Sevilha (Espanha).

1995
*''Alfândega Nova'', Museu dos Transportes e Comunicações, Porto, Portugal.*
*''Hospital, 500 Anos do Hospital Espírito Santo'', Ex-Celeiro da EPAC, Évora, Portugal.
*Bienal de Arte, S. Tomé e Príncipe.
*''... En Alentejo'', Centre Jacques Prévert, Aixe sur Vienne («Journées de Rencontre *Culturelles Franco-Portugais» Limoges), France.
*''Dez Artistas do Alentejo'', Pontedera, Itália.

1996
*''Novos Viajantes'', Bienal do Livro, São Paulo, Brazil.*
*''Sul e Língua Franca'', -16ₒs Encontros de Fotografia de Coimbra, Portugal.*
*'' Évora, 10 anos Património da Humanidade'', Palácio D. Manuel, Évora, Portugal.

1997
*'' Livro de Viagens, Fotografia Portuguesa 1854-1997'', Frankfurter Kunstverein, Frankfurt (Deutschland); Centro Cultural de Belém, Lisboa (Portugal) (1998).*

1998
*'' À Prova de Água'', Centro Cultural de Belém, Lisboa, Portugal.*
*'' Arqueologia Industrial'', Fábrica Sanjo /Centro de Arte de S. João da Madeira, Madeira.*
*''3a Bienal AIP, Exponor, Santa Maria da Feira, Portugal.*
*''Dialogues, photographie portugaise contemparaine'', Galerie Municipale du Château d'Eau, Toulouse, France.
*''Identity and Environment'', Ludwig Museum, Budapest*

1999
*''III Bienal da Arte da AIP’98 – As Escolhas dos Críticos de Arte Portuguesa Contemporânea'', Europarque, Porto, Portugal.*
*''Dialogues. Photograpie Portugaise Contemporaine'', Galerie Municipale du Chateau d’Eau, Toulouse, France.*
*13ºs Encontros da Imagem, Fábrica Confiança, Braga, Portugal. *
*''Identity and Environment'', Museum of Contemporary Art / Ludwig Museum Budapest.*
*''Memórias da Cidade, Museu dos Biscainhos'', 13ºs Encontros de Imagem, Braga, Portugal.*

2000
*Museu de Évora / Arquivo Fotográfico Lisboa, Portugal.
*Bienal de Cascais, Portugal.
*''15x15 Um olhar sobre a Europa'', Casa de Lusofonia, Lisboa, Portugal.*
*Centro de Arte La Estancia, Caracas, Venezuela.
*''Fontes Luminosas'', Monsaraz Museu Aberto, Monsaraz, Portugal.*

2001
*ARCO, Madrid, Espanha.
*''Trilogia/O Sagrado e o Profano'', Fundação Eugénio de Almeida, Évora, Portugal.*
*''Moura-Crónica da Festa'', Galeria Municipal, Moura, Portugal.*
*''As cidades de Álvaro Siza'', Espaço Porto 2001, Porto, Portugal.*
*''Espaços no Tempo. Fotografia Portuguesa. Instantâneos para o Século XX'', Instituto Camões, Lisboa / Centro Português de Fotografia, Porto, Portugal.*
*Centro de Arte, S. João da Madeira, Madeira.
*''Lisboa Capital do Nada. Marvila 2001'', (intervenção na rua), Marvila, Portugal.*
*''Casa da Luz'' (catálogo), Galeria Municipal, Abrantes, Portugal.
*''(In)formar a Modernidade. Arquitecturas portuenses, 1923-1942: morfologias, movimentos, metamorfoses'', Faculdade de Arquitectura, Universidade do Porto, Portugal.*

2002
*ARCO, Madrid, Espanha.
*''Arte Contemporânea, Novas Aquisições - Colecção Caixa Geral de Depósitos'', Culturgest, Lisboa, Portugal.*
*''Topografias da Vinha e do Vinho'', Cordoaria Nacional, Lisboa, Portugal.*
*''Pedras e Rochas / Rocks and Stones'', Fórum Eugénio de Almeida, Évora, Portugal.
*''50 fotógrafos portugueses - Dos anos 50 à actualidade'', Fundação Serralves, Porto, Portugal.*
*''Mértola'', Palácio Dom Manuel, Évora, Portugal.
*''Critério Visível'', Cadeia da Relação / Centro Português da Fotografia, Porto, Portugal.*
*''Colección Centro Português de Fotografia. Una Selección'', Fundación Foto Colectania, Barcelona, Espanha.
*''Portugal, Paisagens do Olhar. Doze fotógrafos portugueses'', Salão do Livro, (Instituto Camões), Genébra, Schweiz.*

2003
*''Projecções da Memória'', Faculdade de Engenharia, Universidade do Porto, Portugal.*
*''Bairrada. Topgrafias da Vinha e do Vinho'', Künstlerhaus Bethanien, Berlin, Deutschland.
*Fórum Eugénio d’Almeida, Évora, Portugal.
*'' Dia di Bai'', Centro de Artes Visuais – Encontro de Fotografia, Coimbra, Portugal.
*'' Arte dos Artistas'', Culturgest, Lisboa, Portugal.*
* Álvaro Siza y la Arquitectura Universitária, Sala de Exposiciones La Nau, Universitat de Valência, Espanha.*

2004
*''Movimentos Perpétuos. Arte para Carlos Paredes'', Movimentos Perpétuos e artemágica*
*''Extensão do Olhar, Uma antologia visual da fotografia portuguesa contemporânea'', Obras da colecção PLMJ, Centro de Artes Visuais, Coimbra, Portugal.*
*'' Topografias do Vinho e da Vinha'', Museu do Vinho, Bairrada, Portugal.*

2005
*''Dedans-Dehors- Le Portugal en Photographies''. Collection Caixa Geral de Depósitos, Centre Culturel Calouste Gulbenkian, Paris, France.*
*Faro Capital de Cultura, Faro, Portugal.
*''Olhares Estrangeiros'', Chiado 8, Caixa Geral de Depósitos / Fidelidade Mundial,Lisboa, Portugal.*

2006
*''20 Artistas no 20º Aniversário'', Centro de Arte, S. João da Madeira, Madeira.*
*''Alentejo Elementar'', Salão de Exposições, Fundação Alentejo Terra-Mãe, Évora, Portugal.*
* Casa da Cultura, Beja; Galeria Municipal S. Sebastião, Portalegre, Portugal.
*''Fotografia no Douro: Arqueologia e Modernidade'', Museu do Douro, Peso da Régua, Portugal.*
*Museu Aberto, Monsaraz, Portugal.
*'' A Fotografia Revolucionária'', Fundação Eugénio de Almeida, Évora, Portugal.*

2007
*''Ingenuidades'', Fundação Calouste Gulbenkian, Lisboa*; Beaux Arts, Brussel, België.
*''50 Anos de Arte Portuguesa'', Fundação Calouste Gulbenkian, Lisboa, Portugal.
*''Évora ao Espelho'', 20 anos Património Mundial, Palácio Dom Manuel, Évora, Portugal.*

2008
*''Meu Nome Mar'', Centro de Arte, S. João da Madeira, Madeira.
*''A Razão das Coisas'', Museu de Serralves, Porto, Portugal.
* Colecção BES Photo, Espaço BES Arte & Finança, Lisboa, Portugal.

2009
*''Luz do Sul'', Palácio Dom Manuel, Évora, Portugal.
*''Fotografia Portuguesa'', Galeria Pente 10, Lisboa, Portugal.

2012
*''Ressonâncias'', Convento dos Capuchos, Almada, Portugal.

2013
*''O Grupo de Évora'', A Pequena Galeria, Lisboa, Portugal.
*''4 Em Évora'', Palácio Dom Manuel, Évora, Portugal.

2014
*''Porto Poetic'', Galeria Municipal Almeida Garrett, Porto, Portugal.
*''Flow'', A Pequena Galeria, Lisboa, Portugal.
*''A Shadow of a Doubt'', Galeria Chiado8 ,Lisboa, Portugal.
*''Esta terra é a tua'', Centro de Artes Visuais, Coimbra, Portugal.
*''Coleção Bernardo &+Cia'', Igreja S. Vicente, Évora, Portugal.


== Publicaties ==
===Catalogie, monografieën en andere individuele edities===

1983
*''17 fotografias de José Rodrigues e 17 poemas de Luís Carmelo'' (portfolio), Amsterdam.
*''A Viagem'', com texto de Luís Carmelo, ed. Atelier 18, Amsterdam Évora (sem data).

1987
*''Cadernos da Triangularidade / T&L, Tendências e Locais / Indícios da Performance'', de Carlos Gordilho, ed. Autor, Amsterdam.
*''Transparência Líquida'' (portfolio), Galerie Klove, Amsterdam.

1993
*''Cantadores de Alegrias, Mágoas e Mangações'', org. de J. M. Monarca Pinheiro, ed. Câmara Municipal do Alandroal.
*''Carta Arqueológica do Alandroal'', de Manuel Calado, ed. Câmara Municipal do Alandroal.

1994
*Ourique'' (colecção de 8 postais, cor) e Entre serras e planícies / descubra... Ourique (colecção de 16 postais, cor), ed. Cãmara Municipal de Ourique.

1995
*''O mestre que trabalho por cima do céu'', de J. M. Monarca Pinheiro (estudo e recolha etnográfica sobre chocalhos), ed. Associação Terra Dentro.
*''Memórias do Tempo'', Centre Culturel Calouste Gulbenkian, Paris / Museu de Évora.

1996
*''Alentejo Sagrado'', ed. Encontros de Fotografia de Coimbra.
*''Igreja de Santa Maria'' (de Siza Vieira), Marco de Canaveses, Dividendo Edições (colecção de 55 postais, p.b.).
*''Freguesias Rurais de Évora'' (colecção de 16 postais, cor), ed. Câmara Municipal de Évora.
*''Em cada casa amo porta, em cada porta um postigo - Antologia de Poesia Tradicional do Alentejo'', coord. J. M. Monarca Pinheiro, ed. Associação Terra Dentro.

1997
*''Agenda 1997'', ed. Centro de Documentação Álvaro Siza, Câmara Municipal de Matosinhos.
*José M. Rodrigues, Centro de Arte de S. João de Madeira.
*''Évora. Itinerários Históricos'', ed. Câmara Municipal de Évora.
*''É tão grande o Alentejo'', Coral Polifónico «Os Ganhões» de Castro Verde (disco), ed. Associação de Cante Alentejano «Os Ganhões», Castro Verde.
*''Montemor-o-Novo'' (colecção de 27 postais, cor), ed. Câmara Municipal de Montemor-o-Novo.

1998
*''O Prazer das Coisas'', Ether / Câmara Municipal de Oeiras,
*''Imagens do Alentejo'' (colecção de 27 postais, p.b., sem data), ed. Oficinas do Convento, Montemor-o-Novo,
*''Terra de Gama. Évora, Nisa, Sines, Vidigueira'' (colecção de 24 postais, cor), ed. Associação Ataegina / Comissão Nacional para os Descobrimentos Portugueses, Évora.
*''As Tabernas —. Percursos no Memória do Concelho de Girândola'', ed. Câmara Municipal de Grândola.

1999
*''Ofertório”-Retrospectiva 1972-1997'', Culturgest-Caixa Geral de Depósitos, Lisboa.
*''Chorar por água'' (catálogo), ed. Arquivo Fotográfico Lisboa.
*''A Luz e as Coisas'', (catálogo/colecção de 21 postais), Câmara Municipal de Évora.
*''Grândola 2000. Agenda'', Câmara Municipal de Grândola.
*''Terra de Grandes Barrigas onde só há Gente Gorda'', de J.M. Monarca Pinheiro, Editora Alentejana.
*''Altos Silêncios da Noite Minhas Vozes Vão Rompendo'', de J.M. Monarco Pinheiro, Editora Alentejana.

2000
*''Cartilha dos amores secretos'', c/ textos de Clara Pinto Correia, Maria Isabel Barreno.
*Urbano Tavares Rodrigues, Luís Carmelo, Editorial Notícias.

2001
*''São Bruno na Cartuxa de Évora'', Fundação Eugénio d’Almeida, Évora.
*''Quem vê caras nâo vê corações'', (catálogo), Centro de Arte, S. João da Madeira.
*''Jardins de Cristal'' (livro c/ texto de Luís Carmelo), Câmara Municipal Porto / Palácio Jardim de Cristal, Porto.
*''Cristal Gardens'' (catálogo), Nederlands Foto Instituut, Rotterdam.
*''As cidades de Álvaro Siza'', Livraria Figueirinhas, / Porto 2001, Porto.
*''(In)formar a Modernidade. Arquitecturas portuenses, 1923-1942: morfologias, movimentos, metamorfoses'', Faculdade de Arquitectura / Centro de Documentação, Universidade do Porto.
*''Água de Prata'', Casa do Sul, Évora.

2003
*''Panorâmicas'', Câmara Municipal de Matosinhos, Matosinhos.
*''Cape Verde, Language, Literature & Music, Ctrº Portuguese Studies & Culture, University of Massachusetts, Dartmouth, USA.
*''Dia de Rainha'', Centro Português de Fotografia, Porto.
*'' Deus, Labor et Constantia'', Fundação Eugénio de Almeida, Évora.
*'' Portugal''. de Miguel Torga, Publicações Dom Quixote, Lisboa.

2004
*''Fotografias de José Manuel Rodrigues'', Galeria Imago Lucis, Porto.

2005
*''Habitar J.P. Falcão de Campos'', Edición Caleidoscópio, Casal de Cambra.
*''In-/ExClui'', Projecto Todo-o-Terreno / Coop. Agrícola Reguengos de Monsaraz, Monsaraz.
*Bicentenário da Biblioteca Pública de Évora (colecção de doze postais), BPE.

2006
*''Solo a Solo'', Galeria Maior, Porto.

2008
*''Elementos'', Galeria Pente10 – Fotografia Contemporânea, Lisboa.
*''Antologia Experimental'', Fundação Eugénio de Almeida, Évora.
*''A Razão das Coisas'', Sextante Editora Lda, Lisboa.

2009
*''Experimental Anthology'', European Tracks on Photography, KaleidoscopEurope Project.

2010
*''A Produção da Presença'', Ajuntament de Gandia, Gandia, Espanha.

2012
*''O Jardim Botânico'', Universidade de Lisboa, Lisboa, Portugal.

2013
*''José M. Rodrigues'', coleção de bilhetes postais, A Pequena Galeria, Lisboa, Portugal.


===Periodieke publicaties en collectieve werken===

1980
*''Perspektief'', nₒ1, Rotterdam.

1981
*''Anuário Português de Fotografia'', Lisboa.

1983
*''Perspektief'', nₒ14, Spring, Rotterdam: projecto «O Eu e o Tempo».
*''De Tijd'', nₒ8, 21 oktober, Amsterdam: «Zeven Nieuwe fotografen».
*''Foto'', Amsterdam.

1984
*''Reflexions'', nₒ17, Nov./Dez., ed. Canon, Amsterdam.

1985
*''European Photography'', nₒ 21, Jan./Mar.: «Photography: Today/Tomorrow».

1986
*''Perspektief'', nₒ 25, Setembro, Rotterdam «Hommage to Perspektief».
*''A Priori Photographie'', Uitgeverij Makkom, Interdisciplinair Onderzoek in the *Kunst (associação Investigação Interdisciplinar em Arte), Amsterdam.
*''Holos'', Makkom, Amsterdam.

1987
*''Makkom Variaties'', Stichting Makkom, Amsterdam.
*''Achter Het Beeld (Por trás da imagem) '', Stichting Makkom, Amsterdam.

1988
*''Plaatwerk'', nₒ 22/23, Março, Amsterdam.

1991
*''Portugal 1890-1990'', Europália 91, Antwerpen.

1994
*''Itinerários de Fronteira'' («Vindimas, Bairrada, Setembro de 1993»), Encontros de Fotografia de Coimbra.

1994 / 95
*''Évora e o Mais - Jornal de Artes e Letras'', mensal, Évora.

1994 / 95
*''Jornal Terra do Cante'', mensal, Alcáçovas.

1995
*''Alfândega Nova. O Sítio e o Signo'', ed. Museu dos Transportes e Comunicações, Porto.

1995-98
*''Imenso Sul'', revista trimestral, Évora e Beja.

1996
*''Sul'' (Alentejo), Encontros de Fotografia de Coimbra.
*''Língua Franca'' (São Tomé), Encontros de Fotografia de Coimbra.

1997
*''Colóquio Letras'', nₒ 143/144, Janeiro—Junho, 1997: «O Diário que Sempre Existiu».
*''Mértola por José Manuel Rodrigues, Luis Pavão, António Cunha, Mariano Piçarra'', ed. Campo Arqueológico de Mértola.
*''Livro de Viagens, Fotografia Portuguesa 1854-1997'', Edition Stemmle, Zurique.

1998
*''Do Tamanho do Mundo'', ed. Projecto Terra de Gama, Associação Ataegina / Comissão Nacional para os Descobrimentos Portugueses, Évora.
*''Arqueologia Industrial'', ed. Centro de Arte de S. João da Madeira.
*''Longe'', de J. M. Monarca Pinheiro, ed. V.L.S. Lda., Évora.

1999
*III Bienal da Arte da AIP’98 – 2ₒsEscolhas dos Críticos de Arte Portuguesa Contemporânea, catálogo, Associação Industrial Portuense, Porto.
*Dialogues. Photograpie Portugaise Contemporaine, 241e monografie, Galerie Municipale du Chateau d’Eau, Toulouse, France.
*Identity and Environment, catálogo, Museum of Contemporary Art / Ludwig Museum, Budapest
*Encontros da Imagem Maio 1999, Encontros da Imagem, Braga.
*Memorias da Cidade, Encontros da Imagem, Braga.
*“À procura de Noé”, (c/texto de Pedro Ferro), in Imenso Sul, nº 19, Maio.
*Roteiro do Megalitismo de Montemor-o-Novo, de Catarina Oliveira, Câmara Municipal de Montemor-o-Novo (ed.).

2000
*“O princípio da perfeição”, Clara Fereira Alves (texto), José Manuel Rodrigues (fotografia).
*''Expresso / Revista'', nº 1440, 3 Junho.
*'' Catálogo Bienal Cascais'', Câmara Municipal de Cascais.
*''“Trilogia”/”O sagrado e o profano”'', Fundação Eugénio d’ Almeida, Évora.
*''15x15 – Um olhar sobre a Europa'', Instituto Camões, Lisboa.
*Monsaraz Museu Aberto, (catálogo), Câmara Municipal de Reguengos de Monsaraz.
*''Lousal. Território de Econtro e Cultura'', Associação de Desenvolvimento do Litoral Alentejano, Grândola.
*''Setembro'', Edição comemorativa do 2º aniversário da Livraria Fonte de Letras.

2001
*''Moura-Crónica da Festa'', Câmara Municipal de Moura.
*''Tomar-lhe o Gosto'', Agrafo – Associação de Arte, Tomar.
*'' (In)formar a modernidade. Arquitecturas portuenses'', 1923-1943, FAUP publicações, Porto.
*''As cidades de Álvaro Siza'', de Álvaro Siza e Carlos Castanheira, Livraria Figueirinhas, Lisboa
*''Espaços no Tempo. Fotografia Portuguesa. Instantâneos para o Século XX'', Instituto Camões / Centro Português de Fotografia, Lisboa / Porto.
*''Lisboa Capital do Nada. Marvila 2001'', Extramuros Assoc. Cultural para a Cidade.
*''Discursos Fotográficos'', (com Gerard Castello Lopes), Câmara Municipal de Évora
*''Casas + Interiors Norte'', Edições ASA.

2002
*''Topografias da Vinha e do Vinho'', Assírio & Alvim / Com. Vitivinícola da Bairrada.
*''Um olhar de Fotógrafo'', Fundação Eugénio de Almeida, Évora.
*''Pedras e Rochas / Rocks and Stones'', de Jorge Calado, ed. Fundação Eugénio de Almeida, Évora
*'' Arte Contemporânea, Novas Aquisições - Colecção Caixa Geral de Depósitos'', Culturgest, Lisboa
*''50 fotógrafos portugueses - Dos anos 50 à actualidade'', Fundação PLMJ / Fundação Serralves, Porto.
*''Colección Centro Português de Fotografia. Una Selección'', Fundación Foto Colectania, Barcelona.
*''Arquitectura Portuguesa. Una nueva generación'', 2G, Nº20, 2001/IV.

2003
*Arquitectura Tradicional Portuguesa (fotografia de capa), Publicações Dom Quixote, Lisboa.
*''Bairrada. Topografias da Vinha e do Vinho'', ICEP / Comissão Vitivinícola da Bairrada, Anadia.
*''Arte dos Artistas'' (catálogo), Culturgest, Lisboa.
*''Dia di Bai'', (catálogo) Centro de Artes Visuais / Público, Coimbra.
*''Projecções da Memória'', FEUP Edições, Porto.
*Álvaro Siza y la Arquitectura Universitária, Universitat de Valência.

2004
*''Extensão do Olhar – Uma antologia visual da fotografia portuguesa contemporânea'', Fundação PLMJ / Assírio & Alvim, Lisboa.
*''Victor Costa. Imagens do Tempo'', João Lima Pinheiranda (apresentação), fotografia de Aníbal Lemos e José M. Rodrigues, Ministério da Cultura /Delegação Regional da Cultura do Norte.
*''Movimentos Perpétuos. Arte para Carlos Paredes'', ed. Movimentos Perpétuos e artemágica, Lisboa.
*''Extensão do Olhar. Uma Antologia Visual da Fotografia Portuguesa Contemporânea'', Obras da Colecção da Fundação PLMJ, Assírio & Alvim.

2005
*''20 Artistas no 20º Aniversário'', catálogo, Centro de Arte, S. João da Madeira.
*''Alentejo Elementar'', Fundação Alentejo Terra-Mãe, Évora.
*''A Fotografia Revolucionária'', catálogo, Fundação Eugénio de Almeida, Évora.
*''Arquitectura Ibérica [Habitar] 10'', Edición Caleidoscópio, Casal de Cambra.
*'' 2G (Outubro 2005) '', Editorial Gustavo Gili, Barcelona.
*''Olhares Estrangeiros – Fotografias de Portugal'', catálogo, Culturgest, Lisboa.
*''Habitar 10. Arquitectura Ibérica'', Caleidoscópio, Casal de Cambra.
*''Dedans-Dehors- Le Portugal en Photographies'', Collection de la Caixa Geral de Depósitos, Centre Culturel Calouste Gulbenkian, Paris.

2006
*Portugal 2000-2005 – 25 edifícios para o século XXI, 2G Dossier, Editorial Gustavo Gili, Barcelona.
*Fotografia no Douro: Arqueologia e Modernidade, Fundação Museu do Douro.
*20 Artistas no 20º Aniversário (catálogo), Centro de Arte, S. João de Madeira.
*Álvaro Siza – Terraços de Bragança, Arquitectura COAM, ano 57, nº343.

2006/07
*Portefólio, Revista da Fundação Eugénio de Almeida, (anual), nº2.

2007
*Ingenuidades, catálogo, Fundação Calouste Gulbenkian, Lisboa.
*Évora ao Espelho, livro, Câmara Municipal de Évora, Évora.

2010/12
*''JA Jornal Arquitectos'', Publicação trimestral da Ordem dos Arquitectos, Portugal.


===Architectuur===
José Manuel Rodrigues publiceerde tevens architectuurfoto's in onder andere de tijdschriften ''Raumeister, Casabela'' en ''A & V'', en in ''Architectuur in Nederland - Jaarboek'' van 1987/88; 1990/91; 1991/92. Ook werkte hij samen met onder andere de volgende architecten: [[Herman Hertzberger]], [[S. Soeters]], [[Mecanoo architekten]], [[CePeZed]] ([[Jan Pesman]]), [[Ger C. Bout]], [[Carlos Castanheira]], [[João Pedro Falcão]] en [[Alvaro Siza]].

===''Perspektief''===
José Manuel Rodrigues was mede-oprichter van ''Perspektief - Kunststichting'', en verantwoordelijk voor het programmeren van de tentoonstellingen van de galerie.<ref> Calado, J. en José Manuel Rodrigues (1999) ''Ofertório. José Manuel Rodrigues. Retrospective 1972-1997'' Lissabon: Exhibition Catalogue, Culturgeste, p. 15.</ref>

Begin jaren ’80 zit de fotografie in [[Europa (werelddeel)|Europa]] net in het slop als er een [[collectief (samenwerkingsverband)|collectief]] opstaat, genaamd ''Perspektief''. Een beweging, een project, een galerie, een tijdschrift: bij ''Perspectief'' is alles anders, en alles veel. José Manuel Rodrigues is de coördinator van de galerie en het bijbehorend eerste nummer van het tijdschrift dat uitkomt in maart 1980. [[Revolutionair]] is het idee om fotografie te gaan verhuren. Dit werkte niet, maar het was een geweldig idee.

Twintig jaar lang is ''Perspektief'' een razend succes. Aan de ene kant rebels door de breuk met academische instellingen zoals het GKF, een [[elite]] fotografen groep, en aan de andere kant onder de vleugel genomen door onder andere de gemeente Rotterdam en het Nederlandse [[Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport]]. ''Perspektief'' groeit en vaart wel en verliest slechts haar bestaansrecht wanneer het [[Nederlands Fotoarchief]] wordt opgericht in 1990, ook in Rotterdam.


==Filmografie==
1984
*Film over Ernesto de Sousa, kleur.

1985
*«Niet zo maar een kikge», televisieprogramma over het werk van J.M.R., Staadtelevisie, Amsterdam (20m.).

1987-88
*Films in c/ u-matic, zwart-wit:
**N ₒ 1, zonder titel (1'34").
**N ₒ 2, zonder titel (11'09”).
**N ₒ 3, zonder titel (11'41”).
**N ₒ 4, zonder titel (10'46").
**N ₒ 5, zonder titel (7'48”).
**N ₒ 6, zonder titel (5'43”).
**N ₒ 7, zonder titel (8'07”).
**N ₒ 8, zonder titel (9'05").
**N ₒ 9, zonder titel (6'39").


== Bibliografie ==

ALMEIDA, Bernardo Pinto de
*"Duas exposições desiguais na Cooperativa Árvore", in ''Notícias da Tarde'', Porto, 7-VI-1983.

CALADO, Jorge
*''O prazer das coisas - uma antologia'', cat. Palácio Anjos, Oeiras, 1998.

CALADO, Manuel
*"Alentejo Sagrado. Rastos de um tempo pagão", in ''Alentejo Sagrado'', Coimbra, 1996.

CARMELO, Luis
*sem título, in ''A Viagem'', s.d. (1983), Amsterdam,
*"José Rodrigues", in ''Perspektief'', nₒ14, 1983, Amsterdam.
*sem título, cat, Casa de Bocage, Setúbal, 1983.
*"José Rodrigues", in ''Reflexions'', nₒ17, 1984, ed. Canon, Amsterdam.
*"As Minas de 5. Domingos", cat. 13ₒs Encontros de Fotografia de Coimbra, 1993.
*"Viagem à irrealidade mais próxima", cat. Galeria Municipal de Montemor-o-Novo, 1994.
*sem título, cat. Galeria Évora-Arte, 1997.

DINGS, Matt
*"Zeven Nieuwe fotografen", in ''De Tijd'', nₒ8, 1983, Amsterdam.

MEDEIROS, Margarida
*"As chaves e as portas de um ediffcio", in ''Público'', 3.111-1995.
*"Pessoas e outros lugares", in ''Público'', Lisboa, 27-IV-1995.
*"Pormenores do real", in ''Público'', 9-11-1996.
*"As três imagens da epifania", cat. Centro de Arte 5. João da Madeira, 1997; cat. Galeria Municipal de Montemor-o-Novo, 1997; cat. Casa da Cultura, Mora, 1998.

POMAR, Alexandre
*"A matéria do lugar", in ''Expresso/Revista'', Lisboa, 20-11-1993.
*"A superfície das coisas", in ''Expresso/Cartaz'', 26-11-1994.
*"Porto revisto", in ''Expresso/Revista'', 4-3-1995.
*"José M. Rodrigues", in ''Expresso/Cartaz'', 6-5-1995.
*"Domínio privado", in ''Expresso/Revisto'', 12-1-1996.
*"Enfim nós", in ''Expresso/Revista'', 16-9-1996.
*"A pele, o corpo, a terra", in ''Expresso/Cartaz'', 18-10-1997.
*"José M. Rodrigues", in ''Expresso/Cartaz'', 7-3-1998.

RODRIGUES, José Manuel
*nota sem título, catálogo Museu de Évora, 1981.
*entrevista, A.A. (Grupo Rodapé), ''Notícias do Sul'', 21 Maio, Évora, 1981.
*nota sem título («Fotografar é uma coisa. Escrever é outra....»), cat. 3 ₒs Encontros de Fotografia de Coimbra, 1982.
*prefácio sem título, in ''Alentejo Sagrado'', 1996.
*entrevista de Rute Manuel, «Sou levado a gostar só das últimas coisas», in ''A Capital'', suplemento «Olhar», 21-11-1998.
*«As palavras do fotógrafo», depoimentos recolhidos por José Luis Jones, in ''Imenso Sul'', nₒ14, Primavera/98.

SENA, António
*"Coimbra é uma lição", ''Jornal de Letras'', Lisboa, n2 7, 26 Maio 1981.
*''Nível de Olho. Fotografia em Portugal anos 80'', ed. Ether /Gal. Almada Negreiros, Lisboa, 1989.
*''Uma História de Fotografia. Portugal 1839 a 1991'', ed. Europália 91 /Imprensa Nacional, Lisboa, 1991; ''- História da imagem Fotográfica em Portugal -1839-1997'', ed. Porto Editora, 1998.

SERÉN, Maria do Carmo
*"Diacronias do olhar", in ''Arqueologia Industrial'', S. João da Madeira, 1998.

SERRANO, Mafalda
*''Elementos Naturais'', cat. Gal. Municipal Caldas da Rainha, 1995.

SITA, Teresa
*"O Sítio e o Signo", in ''Alfóndega Nova'', Porto, 1995.
*"O pulsar das coisas", cat. Centre Culturel Calouste Gulbenkian, Paris, 1995 / Museu de Évora, 1996.

TEDESCO, Patrizia
*sem título, cat. Galleria II Borga, 1984, Caserta, Itália.
*"José Rodrigues", ''Gazzeta di Caserta'', 21 Oct. 1984.

VROEGE, Bas
*"A Viagem" (recensão), ''Perspektief'', nₒ14, 1983, Amsterdam.


==Lezingen (2014)==
*29 oktober 2014 - ''O princípio e o fim serão a mesma coisa''. Conferências do Cenáculo, José Manuel Rodrigues en Jorge Calado.
*11 oktober 2014 - ''17º encontro Conversas à Volta da Luz'' - Klooster S. Francisco- Montemor-o-Novo. Sprekers: Pedro Letria, Helena Garcia Margarida Medeiros, Alexandre Pomar, Ton Hendriks en Carlos Bechegas. Curator: José M. Rodrigues. (Zie externe links voor een video.)
*20 maart 2014 - ''Fotografia na arquitetura'' - Galerie Municipal Almeida Garrett- Porto. Sprekers: José Manuel Rodrigues, Rita Burmester, Inês d'Orey en José Carvalho Araújo. Moderator: Luís Tavares Pereira.
*31 mei 2014 - ''Onde se esconde o espírito do lugar'' - Igreja de Santiago, Castelo de Monte-o-Novo – ICOMOS, met Paula Amendoeira.

== Prijzen ==
*Prijs voor Creatieve Fotografie uitgereikt door het Amsterdams Fonds voor de Kunst (1982)
*[[w:en:Pessoa Prize|Prémio Pessoa (Artikel in Engelstalige Wikipedia)]] uitgereikt door het dagblad Expresso (Portugal) en het bedrijf Unisys, samen met de dichter [[w:pt:Manuel Alegre|Manuel Alegre (artikel in Portugeestalige Wikipedia)]] (1999)

== Externe links==
*[http://alexandrepomar.typepad.com/alexandre_pomar/2008/08/jos%C3%A9-m-rodrigues---1993.html Alexandre Pomar blog – werk van en over José Manuel Rodrigues 1 (Portugees)]
*[http://alexandrepomar.typepad.com/alexandre_pomar/jos_manuel_rodrigues/ Alexandre Pomar blog – werk van en over José Manuel Rodrigues 2 (Portugees)]
*[http://apomargaleria.blogspot.pt/search/label/Jos%C3%A9%20M.%20Rodrigues Alexandre Pomar blog – werk van en over José Manuel Rodrigues 3 (Portugees)]
*[[w:pt:Alexandre Pomar|Alexandre Pomar (Artikel in Portugeestalige Wikipedia)]]
*[http://cvc.instituto-camoes.pt/luzatlantica/luz13.html Centro Virtual Camões]
*[https://www.youtube.com/watch?v=YhARCdudumw ''Duas Luzes. José M. Rodrigues'' - Film over het werk van José Manuel Rodrigues (Portugees)]
*[https://www.youtube.com/watch?v=5jv3aOfY7E4 ''Entre Imagens'' - Film over het werk van José Manuel Rodrigues (Portugees)]
*[http://expresso.sapo.pt/jose-m-rodrigues=f826989 José Manuel Rodrigues in ''Expresso'', Anon., 22-08-2013 (Portugese krant)]
*[http://www.publico.pt/temas/jornal/jose-manuel-rodrigues-238731 José Manuel Rodrigues in ''Público'', Anon., 23-11-2007 (Portugese krant)]
*[http://www.publico.pt/culturaipsilon/noticia/abrir-a-porta-do-atelier-e-entrar-323965 José Manuel Rodrigues in ''Público'', door Lucinda Canelas, 14-11-2013 (Portugese krant)]
*[https://www.youtube.com/user/oficinasconvento/videos Lezing 11 Oktober 2014 - ''17º encontro Conversas à Volta da Luz'', Youtube (Portugees)]
*[http://www.josemrodrigues.com/ Officiële site van José Manuel Rodrigues]
*[http://imagemfix.blogspot.nl/2013/10/sines-improvisos-de-jose-manuel.html Photosíntese website: Sines - ''Improvisos'' - Werk van José Manuel Rodrigues]
*[http://saisdeprata-e-pixels.blogspot.nl/2007/06/sursum-corda.html ''Sursum Corda'', essay over en werk van José Manuel Rodrigues, door Madalena Lello, op het blog ''Saisdeprata-e-Pixels'' (Portugees)]
*[http://www.triplov.org/cyber_art/jm_rodrigues/index.htm Triplov website: over José Manuel Rodrigues (Portugees)]
*[http://artephotographica.blogspot.nl/2008/09/uma-fotografia-um-nome.html ''Uma fotografía, um nome'', essay over en werk van José Manuel Rodrigues, door Maria do Carmo Serén, op het blog ''Arte Photográfica'' (Portugees)]
*[https://www.pinterest.com/hooooooola/jos%C3%A9-manuel-rodrigues/ Werk van José Manuel Rodrigues op de Pinterest-pagina van Adriana Pinto Azevedo]

==Bronvermelding==
Lijsten met exposities, publicaties, etc.:
*Calado, Jorge en José Manuel Rodrigues (1999) ''Ofertório. José Manuel Rodrigues. Retrospective 1972-1997'' Lissabon: Exhibition Catalogue, Culturgeste, pp. 243-6. ISBN 972-769-012-2
*''História de Portugal - Dicionário de Personalidades'' (vol. XIX). ISBN 989-554-124-4.
*Rodrigues, J.M. (2009) ''Experimental Anthology. European Tracks on Photography'' Ankara: Exhibition Catalogue, Instituto Italiano de Cultura de Ankara, pp. 118-122.
*[http://www.triplov.com/cyber_art/jm_rodrigues/ Triplov/cyber_art/jm_rodrigues]
Noten:

[[Categorie:Fotografie|Rodrigues, José Manuel]]
[[Categorie:Fotograaf|Rodrigues, José Manuel]]
[[Categorie:Nederlands fotograaf|Rodrigues, José Manuel]]
[[Categorie:Nederlands beeldend kunstenaar|Rodrigues, José Manuel]]
[[Categorie:Portugees fotograaf|Rodrigues, José Manuel]]

José Manuel Rodrigues

2015-05-04T06:22:16Z

Tulp8: /* Biografie */ dp

{{Infobox kunstenaar
| naam = José Manuel Rodrigues
| afbeelding = JoseManuelRodrigues Portugal-2013.jpg
| onderschrift = José Manuel Rodrigues in Portugal in 2013
| volledige naam = José Manuel dos Santos Rodrigues
| bijnaam =
| pseudoniem =
| geboren = [[Lissabon]], [[4 mei]] [[1951]]
| overleden =
| land =
| nationaliteit =
| beroep = [[fotograaf]], [[beeldend kunstenaar]], [[docent]]
| signatuur =
| jaren-actief =
| periode =
| stijl =
| bekende-werken =
| RKD =
| website = http://www.josemrodrigues.com/
| heraldiek =
| heraldiek-uitleg =
}}
'''José Manuel Rodrigues''', geboren als José Manuel dos Santos Rodrigues ([[Lissabon]], 4 mei 1951), is een hedendaagse Portugees-Nederlandse [[fotograaf]] en [[beeldend kunstenaar]]. Hij woont en werkt sinds 1993 in [[Évora (stad)|Évora]], [[Portugal]], na meer dan twintig jaar te hebben gewoond en gewerkt in [[Nederland]].

== Biografie ==
Geboren in [[Portugal]] en opgegroeid in rumoerige tijden onder het bewind van [[António de Oliveira Salazar]], vlucht José Manuel Rodrigues naar het buitenland wanneer in 1968 alle mannen het leger in moeten om te vechten om [[Angola]] en [[Moçambique]] als kolonieën van Portugal te behouden.<ref> Calado, J. en José Manuel Rodrigues (1999) ''Ofertório. José Manuel Rodrigues. Retrospective 1972-1997'' Lissabon: Exhibition Catalogue, Culturgeste, pp. 13-7; Rodrigues, J.M. (2009) ''Experimental Anthology. European Tracks on Photography'' Ankara: Exhibition Catalogue, Instituto Italiano de Cultura de Ankara, pp. 117.</ref> Hij woont in [[Parijs]], [[Frankrijk]], in 1968/1969 en in Nederland tussen 1969 en 1993. De fotograaf doet zijn fotografiestudie in Nederland in [[Den Haag]] (1975-1980) en [[Apeldoorn (stad)|Apeldoorn]] (1975-1979) aan de School voor Fotografie, en doet een videorealisatie cursus aan het prestigieuze Santbergen Instituut in 1989. José Manuel Rodrigues heeft twee kinderen (’75 en ’79).

De fotograaf was mede-oprichter van ''Perspektief – Kunststichting'', en verantwoordelijk voor het programmeren van de tentoonstellingen van de [[galerie]]. Hij was lid van het GKF, het tegenwoordige DuPho, en de Amsterdamse Kunstraad tussen 1987 en 1992.

José Manuel Rodrigues ontving de Vrije Creatieve Opdracht prijs in 1982 uitgereikt door de Amsterdamse Kunstraad in 1982. In 1999 werd hij bekroond met de [[w:en:Pessoa Prize|Prémio Pessoa (Artikel in Engelstalige Wikipedia)]] (Pessoa-prijs) voor zijn gehele artistieke werk en voor zijn bijdrage aan de kunsten in Portugal.

De kunstenaar zijn werk is vertegenwoordigd in vele particuliere en openbare collecties, waaronder (in Portugal) in Culturgest, Serralves Museum, BES-foto, Portugees Centrum voor Fotografie, Visual Arts Center, en in het buitenland op de [[Dutch Art Foundation]], Van Reekum Galerie (Apeldoorn) [[Prentenkabinet]] (Leiden), La Bibliothèque Nationale (Parijs), onder andere.

José Manuel Rodrigues doceerde fotografie aan diverse instellingen en nationale en buitenlandse scholen ([[Rotterdam]], [[Porto (stad)|Porto]], Évora, Caldas de Rainha). In 2007 en 2008 was hij [[gasthoogleraar]] aan de [[Master (graad)|Master]] in de Beeldende Kunsten van de IADE in Lissabon. Sinds 2009 is hij uitgenodigd assistent-professor aan de afdeling Beeldende Kunsten aan de Universiteit van Évora.

==Exposities==
=== Individuele exposities (selectie)===
(* = expositie met catalogus; ** = expositie opgenomen in collectieve catalogus)

1981
*''José Rodrigues - Fotografia'', Museu de Évora, Portugal.*
*Museu de Torres Vedras, Portugal.

1982
*''Fotografias de José Rodrigues'', 3ₒs Encontros de Fotografia de Coimbra, Portugal.**

1983
*''Ik tussen de tijd (O Eu e o Tempo)'', Galerie Perspektief, Rotterdam; [[De Ysbreeker]], Amsterdam, Nederland.
*''José Rodrigues'', Casa de Bocage, Setúbal, Portugal.*
*Árvore, Porto, Portugal.

1984
*Canon Photo Gallery, Amsterdam, Nederland.**
*''José Rodrigues'', Galleria II Borga, Caserta, Itália.*

1985
*Galeria Municipal, Évora, Portugal.
*Galerie Makkom, Amsterdam, Nederland (c/ Joaquim Tavares).
*Blibliotheek Apeldoorn, Nederland.

1985/86
*''Holos'' • performances «A Primavera», «A Terra», «Suicídio» e «Espirito do Fogo», Galerie Makkom, Amsterdam, Nederland.**

1987
*''Vloeibare Doorzichtigheid (Transparência Líquida)'', Galerie Klove, Amsterdam, Nederland.*

1989
*Galerie Klove, Amsterdam, Nederland.

1993
*Suzanne Biederberg Gallery, Amsterdam, Nederland.
*''As Minas de São Domingos'', 13ₒs Encontros de Fotografia de Coimbra, Portugal.*

1994
*''Metamorforça'', Galeria Municipal, Montemor-o-Novo, Portugal.*
*''Malagueira -93'' (c/ desenhos de Siza Vieira), Paços do Concelho, Évora; Ministério do Planeamento, Lisboa, Portugal.*

1995
*''José M. Rodrigues - Fotografias'', Galeria Municipal, Caldas da Rainha, Portugal.*
*Galerie Municipale, Limoges, France.
*''Memórias do Tempo'', Centre Culturel Calouste Gulbenkian, Paris, France.*

1996
*''Memórias do Tempo'', Museu de Évora, Portugal.*
*''Alentejo Sagrado'', Museu de Conimbriga, 16ₒs Encontros de Fotografia de Coimbra, Portugal.*

1997
*''Recente Foto's uit Alentejo'', Suzanne Biederberg Gallery, Amsterdam, Nederland.
*''José M. Rodrigues'', Galeria Municipal, Montemor-o-Novo, Portugal.*
*''Cântico à Ordem das Oliveiras'' (com Valter Vinagre), Centro Cultural de Aldeia da Venda, Portugal.
*''O Sul'', antiga fábrica Prazeres & Irmão, Castro Verde, Portugal.
*''O Mosteiro de N. S. da Saudação - um património a defender'', Galeria Municipal Montemor-o-Novo, Portugal.
*''José M. Rodrigues'', Centro de Arte, S. João da Madeira, Madeira.*
*''Um Diário no Alentejo'', Galeria Municipal Montemor-o-Novo, Portugal.
*''José Manuel Rodrigues'' - Fotografia, Galeria Évora-Arte, Évora, Portugal.*

1998
*''O Prazer das Coisas'', Palácio Anjos, Algés (produção EtheriCâmara Municipal de fieiras).*
*''Um olhar sobre o Alentejo'', Casa da Cultura, Mora, Portugal.*
*''Tabernas de Grândola'', Grãndola*; Museu Etnográfico de Setúbal, Portugal.

1999
*''Ofertório'', Culturgest - CGD, Lisboa, Portugal (retrospectiva).*
*Arquivo Fotográfico de Lisboa, Portugal (Setembro).
*''Chorar por Água'', Arquivo Fotográfico de Lisboa *; Centro Português de Fotografia, Porto; Biblioteca Municipal Grândola (2000).
*''A Luz e as Coisas'', Câmara Municipal de Évora Palácio D. Manuel, Évora, Portugal.*

2000
*''Marcas de Água. José M. Rodrigues'', Galeria Minimal Arte Contemporânea, Porto
*''Fontes Luminosas'', Museu Aberto, Monsaraz, Portugal.**
*Galeria Évora-Arte, Évora, Portugal.
*Centro Português de Fotografia, Porto, Portugal.
*''A Fronteira Líquida'', Galeria da Livraria Portuguesa / Fundação Oriente, Macau*
*''Doze nomes para conhecer melhor a cultura portuguesa'', Salão do Livre, (Instituto Camões), Paris, France

2001 .
*ARCO, Galeria Minimal, Madrid, Espanha.
*''À Priori'', Sala de Exposições do Palácio de Vimioso, Évora, Portugal.*
*''Jardins de Cristal'', Biblioteca do Palácio dos Jardins de Cristal, (Porto Capital da Cultura), Porto (Portugal)*; Nederlands Foto Instituut, Rotterdam (Nederland).*
*''Fresh Matter – new photowork'', Suzanne Biederberg Gallery, Amsterdam, Nederland.
*''Quem vê caras nâo vê corações'', Centro de Arte, S. João da Madeira, Madeira.*
*''Tomar-lhe o Gosto'', antiga fábrica de moagem “A Portuguesa”, Tomar, Portugal.**
*''Discursos Fotográficos'', Palácio Dom Manuel, Évora, Portugal.**
*''Casa da Luz'', Galeria Municipal, Abrantes, Portugal.*

2002
*''Água de Prata'', Museu de Arqueologia e Etnografia, Setúbal; Capela de S. Vicente, Sines, Portugal.*
*Monsaraz Museu Aberto, Monsaraz, Portugal.
*''Um olhar de Fotógrafo'', Forum Eugénio de Almeida, Évora, Portugal.**
*Melbourne Art Fair, Suzanne Biederberg Gallery, Melbourne, Austrália,

2003 .
*''Entre a Terra e o Mar'', Pálacio das Artes, Tavira, Portugal.*
*''Entre Mer e Terre'', Biblioteque Elsa Triolet et Aragon, Argenteuil, France.
*''Panorâmicas'', Câmara Municipal de Matosinhos, Matosinhos, Portugal.*
*''Dia de Rainha'', Centro Português de Fotografia, Portugal.*
*''Ida e Volta'', Jornadas de Cultura Holandesa, Convento dos Capuchos, Almada, Portugal.
*''Panorâmicas'', Galeria Municipal, Matosinhos, Portugal. *

2004 .
*Parlamento Europeu, Brussel, België.
*''José Manuel Rodrigues'', Galeria Imago Lucis, Porto, Portugal.*

2005
*''Inclui/Exclui'', Secretariado de Estado da Cultura, Évora, Portugal.*
*Arte Lisboa, Galeria Sala Maior FIL, Lisboa, Portugal.

2006
*''Solo a Solo'', Galeria Sala Maior, Porto, Portugal.*
*Museu Aberto, Monsaraz, Portugal.
*''Solo'', Centro de Arte, Sines, Portugal.
*''A Margem'', Ordem dos Arquitectos, Lisboa, Portugal.
*Art Cologna 06, Galeria Sala Maior, Köln, Deutschland.

2007
*''Estranheza de um coisa natural'', CPF, Porto; Casa da Cerca, Almada, Portugal.*
*''Águas Belas'', Museu Marítimo, Ílhavo, Portugal. *
*''Jogos Proibidos / Afloramentos'', Silo-Espaço Cultural – NorteShopping, Sra. Da Hora, Portugal.*

2008
*''Elementos'', Galeria Pente10 – Fotografia Contemporânea, Lisboa, Portugal.
*''Antologia Experimental'', Palácio de Inquisição/Fundação Eugénio de Almeida, Évora, Portugal.
2009
*''Estranheza de uma coisa natural'', Leiria, Portugal.
*''Elementos'', Museu de Évora, Évora, Portugal.
*''Experimental Anthology'', European Tracks on Photography, Museu de Pintura e Escultura, Ancara, Turkije.

2010
*''A Produção da Presença'', Casa de Cultura Marquéz de González de Quirós, Gandia, Spanje.

2012
*''O Jardim Regressa à Cidade'', Jardim Botânico - Universidade de Lisboa, Lisboa, Portugal.

2013
*''Fluir'', Óbidos, Portugal.
*''Improvisos'', Centro de Arte, Sines, Portugal.

2014
*''Flow Pequena Galeria'', Lisboa, Portugal.
*''A Faca na Água, Cinemateca Portuguesa'', Lisboa, Portugal.


=== Collectieve exposities (selectie) ===
(* = expositie met catalogus)

1978
*School voor Fotografie, Den Haag, Nederland.

1979
*Galerie Fritlot Svistelsen, Wagenstraat, Den Haag, Nederland.
*Gaterie ZP'79, Delft, Nederland.*
*Centro Cultural Português, Den Haag, Nederland.

1980 en 1982
*Galerie Perspektief, Rotterdam, Nederland.

1981
*Galeria Aberta, Palácio de D.Manuel, Évora, Portugal.

1982
*''Fotografia Portoghese'', Biennale Internazionale di Fotografia, Caserta, Itália.*
*Bienal de Lagos , Portugal.*
*PH’31, Amsterdam, Nederland.

1983
*''European Photography'' (org. Lorenzo Merlo, Canon Photo Gallery, Amsterdam), *Northeastern University Art Gallery, Boston, USA.*
*''Fotografie in Nederland'', SBK (Stichting Beeldende Kunst), Kunstuitleen, Amsterdam, Nederland.
*Image Nouvelle, Bordeaux. France.
*Galerie van der Have, Amsterdam, Nederland.
*''Contribuições. Fotógrafos Portugueses'', 4ₒs Encontros de Fotografia de Coimbra, Portugal.*

1984
*Verlichette Fotografie, BBK, Rotterdam, Nederland.*
*''De Verbeelding als Realiteit (A imaginação como realidade) '', Foto'84, Amsterdam.*
*Academie van Bouwkunst, Amsterdam, Nederland.
*''Vitalità della Província (Caserta) '', Photoshow di Fotocine, Nápoli, Itália.*
*''Veins (Twenty portuguesa artists living in the Netherlands) '', Galerie Tribe 1. Amsterdam, Nederland.*
*''Contemporary European Photography'', Center for Photographic Studies, Los Angeles, USA.*
*Houston Center of Photography, Texas, USA.

1985
*''New Photography Trends from Europe'', Malmö Konsthall, Fotofestival Internacional de Malmö, Sverige.*
*- Galerie Diagonale - Espace Critique, Paris, France.
*''The European Edge - New Photography Trends from Europe'', Museum of PhotographyArts, San Diego, USA.*

1986
*''100 meter foto in het Stedelijk'', GKF (Associação de Fotógrafos de Arte), Stedelijk Museum, Amsterdam, Nederland.
*''A Priori Photographie'', Stichting Makkom, Foto'86, Amsterdam, Nederland.*
*Canon Gallery, Amsterdam, Nederland.

1987
*''Makkom Variaties'', Stichting Makkom, Amsterdam, Nederland.*
*''Achter Het Beeld (Por trás da imagem) '', Stichting Makkom, Amsterdam, Nederland.*

1988
*''Exemplos da Fotografia Portuguesa'', Fotoporto, Fundação Serralves, Porto, Portugal.*

1988 en 1989
*GKF, Stedelijk Museum, Amsterdam, Nederland.

1989
*Primunmovens, W.G. Terrein, Amsterdam, Nederland: «100 meters rondom mijn atelier» (projecto «100 metros à volta do atelier»).

1991
*''Portugal 1890-1990'', Europália 91, Provinciaal Museum voor Fotografie, Antwerpen, België.*

1992 / 93 / 94
*Palácio D. Manuel, Évora, Portugal.

1992
*''Olho por Olho. Lima História de Fotografia em Portugal 1839-1992'', Ether, Lisboa, Portugal.*

1993
*''Destinos Incertos'' (artistas portugueses), Galerie Langenberg, Amsterdam, Nederland.

1994
*''Itinerários de Fronteira'', 14ₒs Encontros de Fotografia de Coimbra, Portugal.*
*Álvaro Siza, O Chiado. Lisboa. A estratégia da memória, Sala do Risco, Lisboa (Portugal); Granada, Sevilha (Espanha).

1995
*''Alfândega Nova'', Museu dos Transportes e Comunicações, Porto, Portugal.*
*''Hospital, 500 Anos do Hospital Espírito Santo'', Ex-Celeiro da EPAC, Évora, Portugal.
*Bienal de Arte, S. Tomé e Príncipe.
*''... En Alentejo'', Centre Jacques Prévert, Aixe sur Vienne («Journées de Rencontre *Culturelles Franco-Portugais» Limoges), France.
*''Dez Artistas do Alentejo'', Pontedera, Itália.

1996
*''Novos Viajantes'', Bienal do Livro, São Paulo, Brazil.*
*''Sul e Língua Franca'', -16ₒs Encontros de Fotografia de Coimbra, Portugal.*
*'' Évora, 10 anos Património da Humanidade'', Palácio D. Manuel, Évora, Portugal.

1997
*'' Livro de Viagens, Fotografia Portuguesa 1854-1997'', Frankfurter Kunstverein, Frankfurt (Deutschland); Centro Cultural de Belém, Lisboa (Portugal) (1998).*

1998
*'' À Prova de Água'', Centro Cultural de Belém, Lisboa, Portugal.*
*'' Arqueologia Industrial'', Fábrica Sanjo /Centro de Arte de S. João da Madeira, Madeira.*
*''3a Bienal AIP, Exponor, Santa Maria da Feira, Portugal.*
*''Dialogues, photographie portugaise contemparaine'', Galerie Municipale du Château d'Eau, Toulouse, France.
*''Identity and Environment'', Ludwig Museum, Budapest*

1999
*''III Bienal da Arte da AIP’98 – As Escolhas dos Críticos de Arte Portuguesa Contemporânea'', Europarque, Porto, Portugal.*
*''Dialogues. Photograpie Portugaise Contemporaine'', Galerie Municipale du Chateau d’Eau, Toulouse, France.*
*13ºs Encontros da Imagem, Fábrica Confiança, Braga, Portugal. *
*''Identity and Environment'', Museum of Contemporary Art / Ludwig Museum Budapest.*
*''Memórias da Cidade, Museu dos Biscainhos'', 13ºs Encontros de Imagem, Braga, Portugal.*

2000
*Museu de Évora / Arquivo Fotográfico Lisboa, Portugal.
*Bienal de Cascais, Portugal.
*''15x15 Um olhar sobre a Europa'', Casa de Lusofonia, Lisboa, Portugal.*
*Centro de Arte La Estancia, Caracas, Venezuela.
*''Fontes Luminosas'', Monsaraz Museu Aberto, Monsaraz, Portugal.*

2001
*ARCO, Madrid, Espanha.
*''Trilogia/O Sagrado e o Profano'', Fundação Eugénio de Almeida, Évora, Portugal.*
*''Moura-Crónica da Festa'', Galeria Municipal, Moura, Portugal.*
*''As cidades de Álvaro Siza'', Espaço Porto 2001, Porto, Portugal.*
*''Espaços no Tempo. Fotografia Portuguesa. Instantâneos para o Século XX'', Instituto Camões, Lisboa / Centro Português de Fotografia, Porto, Portugal.*
*Centro de Arte, S. João da Madeira, Madeira.
*''Lisboa Capital do Nada. Marvila 2001'', (intervenção na rua), Marvila, Portugal.*
*''Casa da Luz'' (catálogo), Galeria Municipal, Abrantes, Portugal.
*''(In)formar a Modernidade. Arquitecturas portuenses, 1923-1942: morfologias, movimentos, metamorfoses'', Faculdade de Arquitectura, Universidade do Porto, Portugal.*

2002
*ARCO, Madrid, Espanha.
*''Arte Contemporânea, Novas Aquisições - Colecção Caixa Geral de Depósitos'', Culturgest, Lisboa, Portugal.*
*''Topografias da Vinha e do Vinho'', Cordoaria Nacional, Lisboa, Portugal.*
*''Pedras e Rochas / Rocks and Stones'', Fórum Eugénio de Almeida, Évora, Portugal.
*''50 fotógrafos portugueses - Dos anos 50 à actualidade'', Fundação Serralves, Porto, Portugal.*
*''Mértola'', Palácio Dom Manuel, Évora, Portugal.
*''Critério Visível'', Cadeia da Relação / Centro Português da Fotografia, Porto, Portugal.*
*''Colección Centro Português de Fotografia. Una Selección'', Fundación Foto Colectania, Barcelona, Espanha.
*''Portugal, Paisagens do Olhar. Doze fotógrafos portugueses'', Salão do Livro, (Instituto Camões), Genébra, Schweiz.*

2003
*''Projecções da Memória'', Faculdade de Engenharia, Universidade do Porto, Portugal.*
*''Bairrada. Topgrafias da Vinha e do Vinho'', Künstlerhaus Bethanien, Berlin, Deutschland.
*Fórum Eugénio d’Almeida, Évora, Portugal.
*'' Dia di Bai'', Centro de Artes Visuais – Encontro de Fotografia, Coimbra, Portugal.
*'' Arte dos Artistas'', Culturgest, Lisboa, Portugal.*
* Álvaro Siza y la Arquitectura Universitária, Sala de Exposiciones La Nau, Universitat de Valência, Espanha.*

2004
*''Movimentos Perpétuos. Arte para Carlos Paredes'', Movimentos Perpétuos e artemágica*
*''Extensão do Olhar, Uma antologia visual da fotografia portuguesa contemporânea'', Obras da colecção PLMJ, Centro de Artes Visuais, Coimbra, Portugal.*
*'' Topografias do Vinho e da Vinha'', Museu do Vinho, Bairrada, Portugal.*

2005
*''Dedans-Dehors- Le Portugal en Photographies''. Collection Caixa Geral de Depósitos, Centre Culturel Calouste Gulbenkian, Paris, France.*
*Faro Capital de Cultura, Faro, Portugal.
*''Olhares Estrangeiros'', Chiado 8, Caixa Geral de Depósitos / Fidelidade Mundial,Lisboa, Portugal.*

2006
*''20 Artistas no 20º Aniversário'', Centro de Arte, S. João da Madeira, Madeira.*
*''Alentejo Elementar'', Salão de Exposições, Fundação Alentejo Terra-Mãe, Évora, Portugal.*
* Casa da Cultura, Beja; Galeria Municipal S. Sebastião, Portalegre, Portugal.
*''Fotografia no Douro: Arqueologia e Modernidade'', Museu do Douro, Peso da Régua, Portugal.*
*Museu Aberto, Monsaraz, Portugal.
*'' A Fotografia Revolucionária'', Fundação Eugénio de Almeida, Évora, Portugal.*

2007
*''Ingenuidades'', Fundação Calouste Gulbenkian, Lisboa*; Beaux Arts, Brussel, België.
*''50 Anos de Arte Portuguesa'', Fundação Calouste Gulbenkian, Lisboa, Portugal.
*''Évora ao Espelho'', 20 anos Património Mundial, Palácio Dom Manuel, Évora, Portugal.*

2008
*''Meu Nome Mar'', Centro de Arte, S. João da Madeira, Madeira.
*''A Razão das Coisas'', Museu de Serralves, Porto, Portugal.
* Colecção BES Photo, Espaço BES Arte & Finança, Lisboa, Portugal.

2009
*''Luz do Sul'', Palácio Dom Manuel, Évora, Portugal.
*''Fotografia Portuguesa'', Galeria Pente 10, Lisboa, Portugal.

2012
*''Ressonâncias'', Convento dos Capuchos, Almada, Portugal.

2013
*''O Grupo de Évora'', A Pequena Galeria, Lisboa, Portugal.
*''4 Em Évora'', Palácio Dom Manuel, Évora, Portugal.

2014
*''Porto Poetic'', Galeria Municipal Almeida Garrett, Porto, Portugal.
*''Flow'', A Pequena Galeria, Lisboa, Portugal.
*''A Shadow of a Doubt'', Galeria Chiado8 ,Lisboa, Portugal.
*''Esta terra é a tua'', Centro de Artes Visuais, Coimbra, Portugal.
*''Coleção Bernardo &+Cia'', Igreja S. Vicente, Évora, Portugal.


== Publicaties ==
===Catalogie, monografieën en andere individuele edities===

1983
*''17 fotografias de José Rodrigues e 17 poemas de Luís Carmelo'' (portfolio), Amsterdam.
*''A Viagem'', com texto de Luís Carmelo, ed. Atelier 18, Amsterdam Évora (sem data).

1987
*''Cadernos da Triangularidade / T&L, Tendências e Locais / Indícios da Performance'', de Carlos Gordilho, ed. Autor, Amsterdam.
*''Transparência Líquida'' (portfolio), Galerie Klove, Amsterdam.

1993
*''Cantadores de Alegrias, Mágoas e Mangações'', org. de J. M. Monarca Pinheiro, ed. Câmara Municipal do Alandroal.
*''Carta Arqueológica do Alandroal'', de Manuel Calado, ed. Câmara Municipal do Alandroal.

1994
*Ourique'' (colecção de 8 postais, cor) e Entre serras e planícies / descubra... Ourique (colecção de 16 postais, cor), ed. Cãmara Municipal de Ourique.

1995
*''O mestre que trabalho por cima do céu'', de J. M. Monarca Pinheiro (estudo e recolha etnográfica sobre chocalhos), ed. Associação Terra Dentro.
*''Memórias do Tempo'', Centre Culturel Calouste Gulbenkian, Paris / Museu de Évora.

1996
*''Alentejo Sagrado'', ed. Encontros de Fotografia de Coimbra.
*''Igreja de Santa Maria'' (de Siza Vieira), Marco de Canaveses, Dividendo Edições (colecção de 55 postais, p.b.).
*''Freguesias Rurais de Évora'' (colecção de 16 postais, cor), ed. Câmara Municipal de Évora.
*''Em cada casa amo porta, em cada porta um postigo - Antologia de Poesia Tradicional do Alentejo'', coord. J. M. Monarca Pinheiro, ed. Associação Terra Dentro.

1997
*''Agenda 1997'', ed. Centro de Documentação Álvaro Siza, Câmara Municipal de Matosinhos.
*José M. Rodrigues, Centro de Arte de S. João de Madeira.
*''Évora. Itinerários Históricos'', ed. Câmara Municipal de Évora.
*''É tão grande o Alentejo'', Coral Polifónico «Os Ganhões» de Castro Verde (disco), ed. Associação de Cante Alentejano «Os Ganhões», Castro Verde.
*''Montemor-o-Novo'' (colecção de 27 postais, cor), ed. Câmara Municipal de Montemor-o-Novo.

1998
*''O Prazer das Coisas'', Ether / Câmara Municipal de Oeiras,
*''Imagens do Alentejo'' (colecção de 27 postais, p.b., sem data), ed. Oficinas do Convento, Montemor-o-Novo,
*''Terra de Gama. Évora, Nisa, Sines, Vidigueira'' (colecção de 24 postais, cor), ed. Associação Ataegina / Comissão Nacional para os Descobrimentos Portugueses, Évora.
*''As Tabernas —. Percursos no Memória do Concelho de Girândola'', ed. Câmara Municipal de Grândola.

1999
*''Ofertório”-Retrospectiva 1972-1997'', Culturgest-Caixa Geral de Depósitos, Lisboa.
*''Chorar por água'' (catálogo), ed. Arquivo Fotográfico Lisboa.
*''A Luz e as Coisas'', (catálogo/colecção de 21 postais), Câmara Municipal de Évora.
*''Grândola 2000. Agenda'', Câmara Municipal de Grândola.
*''Terra de Grandes Barrigas onde só há Gente Gorda'', de J.M. Monarca Pinheiro, Editora Alentejana.
*''Altos Silêncios da Noite Minhas Vozes Vão Rompendo'', de J.M. Monarco Pinheiro, Editora Alentejana.

2000
*''Cartilha dos amores secretos'', c/ textos de Clara Pinto Correia, Maria Isabel Barreno.
*Urbano Tavares Rodrigues, Luís Carmelo, Editorial Notícias.

2001
*''São Bruno na Cartuxa de Évora'', Fundação Eugénio d’Almeida, Évora.
*''Quem vê caras nâo vê corações'', (catálogo), Centro de Arte, S. João da Madeira.
*''Jardins de Cristal'' (livro c/ texto de Luís Carmelo), Câmara Municipal Porto / Palácio Jardim de Cristal, Porto.
*''Cristal Gardens'' (catálogo), Nederlands Foto Instituut, Rotterdam.
*''As cidades de Álvaro Siza'', Livraria Figueirinhas, / Porto 2001, Porto.
*''(In)formar a Modernidade. Arquitecturas portuenses, 1923-1942: morfologias, movimentos, metamorfoses'', Faculdade de Arquitectura / Centro de Documentação, Universidade do Porto.
*''Água de Prata'', Casa do Sul, Évora.

2003
*''Panorâmicas'', Câmara Municipal de Matosinhos, Matosinhos.
*''Cape Verde, Language, Literature & Music, Ctrº Portuguese Studies & Culture, University of Massachusetts, Dartmouth, USA.
*''Dia de Rainha'', Centro Português de Fotografia, Porto.
*'' Deus, Labor et Constantia'', Fundação Eugénio de Almeida, Évora.
*'' Portugal''. de Miguel Torga, Publicações Dom Quixote, Lisboa.

2004
*''Fotografias de José Manuel Rodrigues'', Galeria Imago Lucis, Porto.

2005
*''Habitar J.P. Falcão de Campos'', Edición Caleidoscópio, Casal de Cambra.
*''In-/ExClui'', Projecto Todo-o-Terreno / Coop. Agrícola Reguengos de Monsaraz, Monsaraz.
*Bicentenário da Biblioteca Pública de Évora (colecção de doze postais), BPE.

2006
*''Solo a Solo'', Galeria Maior, Porto.

2008
*''Elementos'', Galeria Pente10 – Fotografia Contemporânea, Lisboa.
*''Antologia Experimental'', Fundação Eugénio de Almeida, Évora.
*''A Razão das Coisas'', Sextante Editora Lda, Lisboa.

2009
*''Experimental Anthology'', European Tracks on Photography, KaleidoscopEurope Project.

2010
*''A Produção da Presença'', Ajuntament de Gandia, Gandia, Espanha.

2012
*''O Jardim Botânico'', Universidade de Lisboa, Lisboa, Portugal.

2013
*''José M. Rodrigues'', coleção de bilhetes postais, A Pequena Galeria, Lisboa, Portugal.


===Periodieke publicaties en collectieve werken===

1980
*''Perspektief'', nₒ1, Rotterdam.

1981
*''Anuário Português de Fotografia'', Lisboa.

1983
*''Perspektief'', nₒ14, Spring, Rotterdam: projecto «O Eu e o Tempo».
*''De Tijd'', nₒ8, 21 oktober, Amsterdam: «Zeven Nieuwe fotografen».
*''Foto'', Amsterdam.

1984
*''Reflexions'', nₒ17, Nov./Dez., ed. Canon, Amsterdam.

1985
*''European Photography'', nₒ 21, Jan./Mar.: «Photography: Today/Tomorrow».

1986
*''Perspektief'', nₒ 25, Setembro, Rotterdam «Hommage to Perspektief».
*''A Priori Photographie'', Uitgeverij Makkom, Interdisciplinair Onderzoek in the *Kunst (associação Investigação Interdisciplinar em Arte), Amsterdam.
*''Holos'', Makkom, Amsterdam.

1987
*''Makkom Variaties'', Stichting Makkom, Amsterdam.
*''Achter Het Beeld (Por trás da imagem) '', Stichting Makkom, Amsterdam.

1988
*''Plaatwerk'', nₒ 22/23, Março, Amsterdam.

1991
*''Portugal 1890-1990'', Europália 91, Antwerpen.

1994
*''Itinerários de Fronteira'' («Vindimas, Bairrada, Setembro de 1993»), Encontros de Fotografia de Coimbra.

1994 / 95
*''Évora e o Mais - Jornal de Artes e Letras'', mensal, Évora.

1994 / 95
*''Jornal Terra do Cante'', mensal, Alcáçovas.

1995
*''Alfândega Nova. O Sítio e o Signo'', ed. Museu dos Transportes e Comunicações, Porto.

1995-98
*''Imenso Sul'', revista trimestral, Évora e Beja.

1996
*''Sul'' (Alentejo), Encontros de Fotografia de Coimbra.
*''Língua Franca'' (São Tomé), Encontros de Fotografia de Coimbra.

1997
*''Colóquio Letras'', nₒ 143/144, Janeiro—Junho, 1997: «O Diário que Sempre Existiu».
*''Mértola por José Manuel Rodrigues, Luis Pavão, António Cunha, Mariano Piçarra'', ed. Campo Arqueológico de Mértola.
*''Livro de Viagens, Fotografia Portuguesa 1854-1997'', Edition Stemmle, Zurique.

1998
*''Do Tamanho do Mundo'', ed. Projecto Terra de Gama, Associação Ataegina / Comissão Nacional para os Descobrimentos Portugueses, Évora.
*''Arqueologia Industrial'', ed. Centro de Arte de S. João da Madeira.
*''Longe'', de J. M. Monarca Pinheiro, ed. V.L.S. Lda., Évora.

1999
*III Bienal da Arte da AIP’98 – 2ₒsEscolhas dos Críticos de Arte Portuguesa Contemporânea, catálogo, Associação Industrial Portuense, Porto.
*Dialogues. Photograpie Portugaise Contemporaine, 241e monografie, Galerie Municipale du Chateau d’Eau, Toulouse, France.
*Identity and Environment, catálogo, Museum of Contemporary Art / Ludwig Museum, Budapest
*Encontros da Imagem Maio 1999, Encontros da Imagem, Braga.
*Memorias da Cidade, Encontros da Imagem, Braga.
*“À procura de Noé”, (c/texto de Pedro Ferro), in Imenso Sul, nº 19, Maio.
*Roteiro do Megalitismo de Montemor-o-Novo, de Catarina Oliveira, Câmara Municipal de Montemor-o-Novo (ed.).

2000
*“O princípio da perfeição”, Clara Fereira Alves (texto), José Manuel Rodrigues (fotografia).
*''Expresso / Revista'', nº 1440, 3 Junho.
*'' Catálogo Bienal Cascais'', Câmara Municipal de Cascais.
*''“Trilogia”/”O sagrado e o profano”'', Fundação Eugénio d’ Almeida, Évora.
*''15x15 – Um olhar sobre a Europa'', Instituto Camões, Lisboa.
*Monsaraz Museu Aberto, (catálogo), Câmara Municipal de Reguengos de Monsaraz.
*''Lousal. Território de Econtro e Cultura'', Associação de Desenvolvimento do Litoral Alentejano, Grândola.
*''Setembro'', Edição comemorativa do 2º aniversário da Livraria Fonte de Letras.

2001
*''Moura-Crónica da Festa'', Câmara Municipal de Moura.
*''Tomar-lhe o Gosto'', Agrafo – Associação de Arte, Tomar.
*'' (In)formar a modernidade. Arquitecturas portuenses'', 1923-1943, FAUP publicações, Porto.
*''As cidades de Álvaro Siza'', de Álvaro Siza e Carlos Castanheira, Livraria Figueirinhas, Lisboa
*''Espaços no Tempo. Fotografia Portuguesa. Instantâneos para o Século XX'', Instituto Camões / Centro Português de Fotografia, Lisboa / Porto.
*''Lisboa Capital do Nada. Marvila 2001'', Extramuros Assoc. Cultural para a Cidade.
*''Discursos Fotográficos'', (com Gerard Castello Lopes), Câmara Municipal de Évora
*''Casas + Interiors Norte'', Edições ASA.

2002
*''Topografias da Vinha e do Vinho'', Assírio & Alvim / Com. Vitivinícola da Bairrada.
*''Um olhar de Fotógrafo'', Fundação Eugénio de Almeida, Évora.
*''Pedras e Rochas / Rocks and Stones'', de Jorge Calado, ed. Fundação Eugénio de Almeida, Évora
*'' Arte Contemporânea, Novas Aquisições - Colecção Caixa Geral de Depósitos'', Culturgest, Lisboa
*''50 fotógrafos portugueses - Dos anos 50 à actualidade'', Fundação PLMJ / Fundação Serralves, Porto.
*''Colección Centro Português de Fotografia. Una Selección'', Fundación Foto Colectania, Barcelona.
*''Arquitectura Portuguesa. Una nueva generación'', 2G, Nº20, 2001/IV.

2003
*Arquitectura Tradicional Portuguesa (fotografia de capa), Publicações Dom Quixote, Lisboa.
*''Bairrada. Topografias da Vinha e do Vinho'', ICEP / Comissão Vitivinícola da Bairrada, Anadia.
*''Arte dos Artistas'' (catálogo), Culturgest, Lisboa.
*''Dia di Bai'', (catálogo) Centro de Artes Visuais / Público, Coimbra.
*''Projecções da Memória'', FEUP Edições, Porto.
*Álvaro Siza y la Arquitectura Universitária, Universitat de Valência.

2004
*''Extensão do Olhar – Uma antologia visual da fotografia portuguesa contemporânea'', Fundação PLMJ / Assírio & Alvim, Lisboa.
*''Victor Costa. Imagens do Tempo'', João Lima Pinheiranda (apresentação), fotografia de Aníbal Lemos e José M. Rodrigues, Ministério da Cultura /Delegação Regional da Cultura do Norte.
*''Movimentos Perpétuos. Arte para Carlos Paredes'', ed. Movimentos Perpétuos e artemágica, Lisboa.
*''Extensão do Olhar. Uma Antologia Visual da Fotografia Portuguesa Contemporânea'', Obras da Colecção da Fundação PLMJ, Assírio & Alvim.

2005
*''20 Artistas no 20º Aniversário'', catálogo, Centro de Arte, S. João da Madeira.
*''Alentejo Elementar'', Fundação Alentejo Terra-Mãe, Évora.
*''A Fotografia Revolucionária'', catálogo, Fundação Eugénio de Almeida, Évora.
*''Arquitectura Ibérica [Habitar] 10'', Edición Caleidoscópio, Casal de Cambra.
*'' 2G (Outubro 2005) '', Editorial Gustavo Gili, Barcelona.
*''Olhares Estrangeiros – Fotografias de Portugal'', catálogo, Culturgest, Lisboa.
*''Habitar 10. Arquitectura Ibérica'', Caleidoscópio, Casal de Cambra.
*''Dedans-Dehors- Le Portugal en Photographies'', Collection de la Caixa Geral de Depósitos, Centre Culturel Calouste Gulbenkian, Paris.

2006
*Portugal 2000-2005 – 25 edifícios para o século XXI, 2G Dossier, Editorial Gustavo Gili, Barcelona.
*Fotografia no Douro: Arqueologia e Modernidade, Fundação Museu do Douro.
*20 Artistas no 20º Aniversário (catálogo), Centro de Arte, S. João de Madeira.
*Álvaro Siza – Terraços de Bragança, Arquitectura COAM, ano 57, nº343.

2006/07
*Portefólio, Revista da Fundação Eugénio de Almeida, (anual), nº2.

2007
*Ingenuidades, catálogo, Fundação Calouste Gulbenkian, Lisboa.
*Évora ao Espelho, livro, Câmara Municipal de Évora, Évora.

2010/12
*''JA Jornal Arquitectos'', Publicação trimestral da Ordem dos Arquitectos, Portugal.


===Architectuur===
José Manuel Rodrigues publiceerde tevens architectuurfoto's in onder andere de tijdschriften ''Raumeister, Casabela'' en ''A & V'', en in ''Architectuur in Nederland - Jaarboek'' van 1987/88; 1990/91; 1991/92. Ook werkte hij samen met onder andere de volgende architecten: [[Herman Hertzberger]], [[S. Soeters]], [[Mecanoo architekten]], [[CePeZed]] ([[Jan Pesman]]), [[Ger C. Bout]], [[Carlos Castanheira]], [[João Pedro Falcão]] en [[Alvaro Siza]].

===''Perspektief''===
José Manuel Rodrigues was mede-oprichter van ''Perspektief - Kunststichting'', en verantwoordelijk voor het programmeren van de tentoonstellingen van de galerie.<ref> Calado, J. en José Manuel Rodrigues (1999) ''Ofertório. José Manuel Rodrigues. Retrospective 1972-1997'' Lissabon: Exhibition Catalogue, Culturgeste, p. 15.</ref>

Begin jaren ’80 zit de fotografie in [[Europa]] net in het slop als er een [[collectief]] opstaat, genaamd ''Perspektief''. Een beweging, een project, een galerie, een tijdschrift: bij ''Perspectief'' is alles anders, en alles veel. José Manuel Rodrigues is de coördinator van de galerie en het bijbehorend eerste nummer van het tijdschrift dat uitkomt in maart 1980. [[Revolutionair]] is het idee om fotografie te gaan verhuren. Dit werkte niet, maar het was een geweldig idee.

Twintig jaar lang is ''Perspektief'' een razend succes. Aan de ene kant rebels door de breuk met academische instellingen zoals het GKF, een [[elite]] fotografen groep, en aan de andere kant onder de vleugel genomen door onder andere de gemeente Rotterdam en het Nederlandse [[Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport]]. ''Perspektief'' groeit en vaart wel en verliest slechts haar bestaansrecht wanneer het [[Nederlands Fotoarchief]] wordt opgericht in 1990, ook in Rotterdam.


==Filmografie==
1984
*Film over Ernesto de Sousa, kleur.

1985
*«Niet zo maar een kikge», televisieprogramma over het werk van J.M.R., Staadtelevisie, Amsterdam (20m.).

1987-88
*Films in c/ u-matic, zwart-wit:
**N ₒ 1, zonder titel (1'34").
**N ₒ 2, zonder titel (11'09”).
**N ₒ 3, zonder titel (11'41”).
**N ₒ 4, zonder titel (10'46").
**N ₒ 5, zonder titel (7'48”).
**N ₒ 6, zonder titel (5'43”).
**N ₒ 7, zonder titel (8'07”).
**N ₒ 8, zonder titel (9'05").
**N ₒ 9, zonder titel (6'39").


== Bibliografie ==

ALMEIDA, Bernardo Pinto de
*"Duas exposições desiguais na Cooperativa Árvore", in ''Notícias da Tarde'', Porto, 7-VI-1983.

CALADO, Jorge
*''O prazer das coisas - uma antologia'', cat. Palácio Anjos, Oeiras, 1998.

CALADO, Manuel
*"Alentejo Sagrado. Rastos de um tempo pagão", in ''Alentejo Sagrado'', Coimbra, 1996.

CARMELO, Luis
*sem título, in ''A Viagem'', s.d. (1983), Amsterdam,
*"José Rodrigues", in ''Perspektief'', nₒ14, 1983, Amsterdam.
*sem título, cat, Casa de Bocage, Setúbal, 1983.
*"José Rodrigues", in ''Reflexions'', nₒ17, 1984, ed. Canon, Amsterdam.
*"As Minas de 5. Domingos", cat. 13ₒs Encontros de Fotografia de Coimbra, 1993.
*"Viagem à irrealidade mais próxima", cat. Galeria Municipal de Montemor-o-Novo, 1994.
*sem título, cat. Galeria Évora-Arte, 1997.

DINGS, Matt
*"Zeven Nieuwe fotografen", in ''De Tijd'', nₒ8, 1983, Amsterdam.

MEDEIROS, Margarida
*"As chaves e as portas de um ediffcio", in ''Público'', 3.111-1995.
*"Pessoas e outros lugares", in ''Público'', Lisboa, 27-IV-1995.
*"Pormenores do real", in ''Público'', 9-11-1996.
*"As três imagens da epifania", cat. Centro de Arte 5. João da Madeira, 1997; cat. Galeria Municipal de Montemor-o-Novo, 1997; cat. Casa da Cultura, Mora, 1998.

POMAR, Alexandre
*"A matéria do lugar", in ''Expresso/Revista'', Lisboa, 20-11-1993.
*"A superfície das coisas", in ''Expresso/Cartaz'', 26-11-1994.
*"Porto revisto", in ''Expresso/Revista'', 4-3-1995.
*"José M. Rodrigues", in ''Expresso/Cartaz'', 6-5-1995.
*"Domínio privado", in ''Expresso/Revisto'', 12-1-1996.
*"Enfim nós", in ''Expresso/Revista'', 16-9-1996.
*"A pele, o corpo, a terra", in ''Expresso/Cartaz'', 18-10-1997.
*"José M. Rodrigues", in ''Expresso/Cartaz'', 7-3-1998.

RODRIGUES, José Manuel
*nota sem título, catálogo Museu de Évora, 1981.
*entrevista, A.A. (Grupo Rodapé), ''Notícias do Sul'', 21 Maio, Évora, 1981.
*nota sem título («Fotografar é uma coisa. Escrever é outra....»), cat. 3 ₒs Encontros de Fotografia de Coimbra, 1982.
*prefácio sem título, in ''Alentejo Sagrado'', 1996.
*entrevista de Rute Manuel, «Sou levado a gostar só das últimas coisas», in ''A Capital'', suplemento «Olhar», 21-11-1998.
*«As palavras do fotógrafo», depoimentos recolhidos por José Luis Jones, in ''Imenso Sul'', nₒ14, Primavera/98.

SENA, António
*"Coimbra é uma lição", ''Jornal de Letras'', Lisboa, n2 7, 26 Maio 1981.
*''Nível de Olho. Fotografia em Portugal anos 80'', ed. Ether /Gal. Almada Negreiros, Lisboa, 1989.
*''Uma História de Fotografia. Portugal 1839 a 1991'', ed. Europália 91 /Imprensa Nacional, Lisboa, 1991; ''- História da imagem Fotográfica em Portugal -1839-1997'', ed. Porto Editora, 1998.

SERÉN, Maria do Carmo
*"Diacronias do olhar", in ''Arqueologia Industrial'', S. João da Madeira, 1998.

SERRANO, Mafalda
*''Elementos Naturais'', cat. Gal. Municipal Caldas da Rainha, 1995.

SITA, Teresa
*"O Sítio e o Signo", in ''Alfóndega Nova'', Porto, 1995.
*"O pulsar das coisas", cat. Centre Culturel Calouste Gulbenkian, Paris, 1995 / Museu de Évora, 1996.

TEDESCO, Patrizia
*sem título, cat. Galleria II Borga, 1984, Caserta, Itália.
*"José Rodrigues", ''Gazzeta di Caserta'', 21 Oct. 1984.

VROEGE, Bas
*"A Viagem" (recensão), ''Perspektief'', nₒ14, 1983, Amsterdam.


==Lezingen (2014)==
*29 oktober 2014 - ''O princípio e o fim serão a mesma coisa''. Conferências do Cenáculo, José Manuel Rodrigues en Jorge Calado.
*11 oktober 2014 - ''17º encontro Conversas à Volta da Luz'' - Klooster S. Francisco- Montemor-o-Novo. Sprekers: Pedro Letria, Helena Garcia Margarida Medeiros, Alexandre Pomar, Ton Hendriks en Carlos Bechegas. Curator: José M. Rodrigues. (Zie externe links voor een video.)
*20 maart 2014 - ''Fotografia na arquitetura'' - Galerie Municipal Almeida Garrett- Porto. Sprekers: José Manuel Rodrigues, Rita Burmester, Inês d'Orey en José Carvalho Araújo. Moderator: Luís Tavares Pereira.
*31 mei 2014 - ''Onde se esconde o espírito do lugar'' - Igreja de Santiago, Castelo de Monte-o-Novo – ICOMOS, met Paula Amendoeira.

== Prijzen ==
*Prijs voor Creatieve Fotografie uitgereikt door het Amsterdams Fonds voor de Kunst (1982)
*[[w:en:Pessoa Prize|Prémio Pessoa (Artikel in Engelstalige Wikipedia)]] uitgereikt door het dagblad Expresso (Portugal) en het bedrijf Unisys, samen met de dichter [[w:pt:Manuel Alegre|Manuel Alegre (artikel in Portugeestalige Wikipedia)]] (1999)

== Externe links==
*[http://alexandrepomar.typepad.com/alexandre_pomar/2008/08/jos%C3%A9-m-rodrigues---1993.html Alexandre Pomar blog – werk van en over José Manuel Rodrigues 1 (Portugees)]
*[http://alexandrepomar.typepad.com/alexandre_pomar/jos_manuel_rodrigues/ Alexandre Pomar blog – werk van en over José Manuel Rodrigues 2 (Portugees)]
*[http://apomargaleria.blogspot.pt/search/label/Jos%C3%A9%20M.%20Rodrigues Alexandre Pomar blog – werk van en over José Manuel Rodrigues 3 (Portugees)]
*[[w:pt:Alexandre Pomar|Alexandre Pomar (Artikel in Portugeestalige Wikipedia)]]
*[http://cvc.instituto-camoes.pt/luzatlantica/luz13.html Centro Virtual Camões]
*[https://www.youtube.com/watch?v=YhARCdudumw ''Duas Luzes. José M. Rodrigues'' - Film over het werk van José Manuel Rodrigues (Portugees)]
*[https://www.youtube.com/watch?v=5jv3aOfY7E4 ''Entre Imagens'' - Film over het werk van José Manuel Rodrigues (Portugees)]
*[http://expresso.sapo.pt/jose-m-rodrigues=f826989 José Manuel Rodrigues in ''Expresso'', Anon., 22-08-2013 (Portugese krant)]
*[http://www.publico.pt/temas/jornal/jose-manuel-rodrigues-238731 José Manuel Rodrigues in ''Público'', Anon., 23-11-2007 (Portugese krant)]
*[http://www.publico.pt/culturaipsilon/noticia/abrir-a-porta-do-atelier-e-entrar-323965 José Manuel Rodrigues in ''Público'', door Lucinda Canelas, 14-11-2013 (Portugese krant)]
*[https://www.youtube.com/user/oficinasconvento/videos Lezing 11 Oktober 2014 - ''17º encontro Conversas à Volta da Luz'', Youtube (Portugees)]
*[http://www.josemrodrigues.com/ Officiële site van José Manuel Rodrigues]
*[http://imagemfix.blogspot.nl/2013/10/sines-improvisos-de-jose-manuel.html Photosíntese website: Sines - ''Improvisos'' - Werk van José Manuel Rodrigues]
*[http://saisdeprata-e-pixels.blogspot.nl/2007/06/sursum-corda.html ''Sursum Corda'', essay over en werk van José Manuel Rodrigues, door Madalena Lello, op het blog ''Saisdeprata-e-Pixels'' (Portugees)]
*[http://www.triplov.org/cyber_art/jm_rodrigues/index.htm Triplov website: over José Manuel Rodrigues (Portugees)]
*[http://artephotographica.blogspot.nl/2008/09/uma-fotografia-um-nome.html ''Uma fotografía, um nome'', essay over en werk van José Manuel Rodrigues, door Maria do Carmo Serén, op het blog ''Arte Photográfica'' (Portugees)]
*[https://www.pinterest.com/hooooooola/jos%C3%A9-manuel-rodrigues/ Werk van José Manuel Rodrigues op de Pinterest-pagina van Adriana Pinto Azevedo]

==Bronvermelding==
Lijsten met exposities, publicaties, etc.:
*Calado, Jorge en José Manuel Rodrigues (1999) ''Ofertório. José Manuel Rodrigues. Retrospective 1972-1997'' Lissabon: Exhibition Catalogue, Culturgeste, pp. 243-6. ISBN 972-769-012-2
*''História de Portugal - Dicionário de Personalidades'' (vol. XIX). ISBN 989-554-124-4.
*Rodrigues, J.M. (2009) ''Experimental Anthology. European Tracks on Photography'' Ankara: Exhibition Catalogue, Instituto Italiano de Cultura de Ankara, pp. 118-122.
*[http://www.triplov.com/cyber_art/jm_rodrigues/ Triplov/cyber_art/jm_rodrigues]
Noten:

[[Categorie:Fotografie|Rodrigues, José Manuel]]
[[Categorie:Fotograaf|Rodrigues, José Manuel]]
[[Categorie:Nederlands fotograaf|Rodrigues, José Manuel]]
[[Categorie:Nederlands beeldend kunstenaar|Rodrigues, José Manuel]]
[[Categorie:Portugees fotograaf|Rodrigues, José Manuel]]

José Manuel Rodrigues

2015-05-04T06:20:48Z

Tulp8: /* Biografie */ dp

{{Infobox kunstenaar
| naam = José Manuel Rodrigues
| afbeelding = JoseManuelRodrigues Portugal-2013.jpg
| onderschrift = José Manuel Rodrigues in Portugal in 2013
| volledige naam = José Manuel dos Santos Rodrigues
| bijnaam =
| pseudoniem =
| geboren = [[Lissabon]], [[4 mei]] [[1951]]
| overleden =
| land =
| nationaliteit =
| beroep = [[fotograaf]], [[beeldend kunstenaar]], [[docent]]
| signatuur =
| jaren-actief =
| periode =
| stijl =
| bekende-werken =
| RKD =
| website = http://www.josemrodrigues.com/
| heraldiek =
| heraldiek-uitleg =
}}
'''José Manuel Rodrigues''', geboren als José Manuel dos Santos Rodrigues ([[Lissabon]], 4 mei 1951), is een hedendaagse Portugees-Nederlandse [[fotograaf]] en [[beeldend kunstenaar]]. Hij woont en werkt sinds 1993 in [[Évora (stad)|Évora]], [[Portugal]], na meer dan twintig jaar te hebben gewoond en gewerkt in [[Nederland]].

== Biografie ==
Geboren in [[Portugal]] en opgegroeid in rumoerige tijden onder het bewind van [[António de Oliveira Salazar]], vlucht José Manuel Rodrigues naar het buitenland wanneer in 1968 alle mannen het leger in moeten om te vechten om [[Angola]] en [[Moçambique]] als kolonieën van Portugal te behouden.<ref> Calado, J. en José Manuel Rodrigues (1999) ''Ofertório. José Manuel Rodrigues. Retrospective 1972-1997'' Lissabon: Exhibition Catalogue, Culturgeste, pp. 13-7; Rodrigues, J.M. (2009) ''Experimental Anthology. European Tracks on Photography'' Ankara: Exhibition Catalogue, Instituto Italiano de Cultura de Ankara, pp. 117.</ref> Hij woont in [[Parijs]], [[Frankrijk]], in 1968/1969 en in Nederland tussen 1969 en 1993. De fotograaf doet zijn fotografiestudie in Nederland in [[Den Haag]] (1975-1980) en [[Apeldoorn (stad)|Apeldoorn]] (1975-1979) aan de School voor Fotografie, en doet een videorealisatie cursus aan het prestigieuze Santbergen Instituut in 1989. José Manuel Rodrigues heeft twee kinderen (’75 en ’79).

De fotograaf was mede-oprichter van ''Perspektief – Kunststichting'', en verantwoordelijk voor het programmeren van de tentoonstellingen van de [[galerie]]. Hij was lid van het GKF, het tegenwoordige DuPho, en de Amsterdamse Kunstraad tussen 1987 en 1992.

José Manuel Rodrigues ontving de Vrije Creatieve Opdracht prijs in 1982 uitgereikt door de Amsterdamse Kunstraad in 1982. In 1999 werd hij bekroond met de [[w:en:Pessoa Prize|Prémio Pessoa (Artikel in Engelstalige Wikipedia)]] (Pessoa-prijs) voor zijn gehele artistieke werk en voor zijn bijdrage aan de kunsten in Portugal.

De kunstenaar zijn werk is vertegenwoordigd in vele particuliere en openbare collecties, waaronder (in Portugal) in Culturgest, Serralves Museum, BES-foto, Portugees Centrum voor Fotografie, Visual Arts Center, en in het buitenland op de [[Dutch Art Foundation]], Van Reekum Galerie (Apeldoorn) [[Prentenkabinet]] (Leiden), La Bibliothèque Nationale (Parijs), onder andere.

José Manuel Rodrigues doceerde fotografie aan diverse instellingen en nationale en buitenlandse scholen ([[Rotterdam]], [[Porto]], Évora, Caldas de Rainha). In 2007 en 2008 was hij [[gasthoogleraar]] aan de [[Master]] in de Beeldende Kunsten van de IADE in Lissabon. Sinds 2009 is hij uitgenodigd assistent-professor aan de afdeling Beeldende Kunsten aan de Universiteit van Évora.

==Exposities==
=== Individuele exposities (selectie)===
(* = expositie met catalogus; ** = expositie opgenomen in collectieve catalogus)

1981
*''José Rodrigues - Fotografia'', Museu de Évora, Portugal.*
*Museu de Torres Vedras, Portugal.

1982
*''Fotografias de José Rodrigues'', 3ₒs Encontros de Fotografia de Coimbra, Portugal.**

1983
*''Ik tussen de tijd (O Eu e o Tempo)'', Galerie Perspektief, Rotterdam; [[De Ysbreeker]], Amsterdam, Nederland.
*''José Rodrigues'', Casa de Bocage, Setúbal, Portugal.*
*Árvore, Porto, Portugal.

1984
*Canon Photo Gallery, Amsterdam, Nederland.**
*''José Rodrigues'', Galleria II Borga, Caserta, Itália.*

1985
*Galeria Municipal, Évora, Portugal.
*Galerie Makkom, Amsterdam, Nederland (c/ Joaquim Tavares).
*Blibliotheek Apeldoorn, Nederland.

1985/86
*''Holos'' • performances «A Primavera», «A Terra», «Suicídio» e «Espirito do Fogo», Galerie Makkom, Amsterdam, Nederland.**

1987
*''Vloeibare Doorzichtigheid (Transparência Líquida)'', Galerie Klove, Amsterdam, Nederland.*

1989
*Galerie Klove, Amsterdam, Nederland.

1993
*Suzanne Biederberg Gallery, Amsterdam, Nederland.
*''As Minas de São Domingos'', 13ₒs Encontros de Fotografia de Coimbra, Portugal.*

1994
*''Metamorforça'', Galeria Municipal, Montemor-o-Novo, Portugal.*
*''Malagueira -93'' (c/ desenhos de Siza Vieira), Paços do Concelho, Évora; Ministério do Planeamento, Lisboa, Portugal.*

1995
*''José M. Rodrigues - Fotografias'', Galeria Municipal, Caldas da Rainha, Portugal.*
*Galerie Municipale, Limoges, France.
*''Memórias do Tempo'', Centre Culturel Calouste Gulbenkian, Paris, France.*

1996
*''Memórias do Tempo'', Museu de Évora, Portugal.*
*''Alentejo Sagrado'', Museu de Conimbriga, 16ₒs Encontros de Fotografia de Coimbra, Portugal.*

1997
*''Recente Foto's uit Alentejo'', Suzanne Biederberg Gallery, Amsterdam, Nederland.
*''José M. Rodrigues'', Galeria Municipal, Montemor-o-Novo, Portugal.*
*''Cântico à Ordem das Oliveiras'' (com Valter Vinagre), Centro Cultural de Aldeia da Venda, Portugal.
*''O Sul'', antiga fábrica Prazeres & Irmão, Castro Verde, Portugal.
*''O Mosteiro de N. S. da Saudação - um património a defender'', Galeria Municipal Montemor-o-Novo, Portugal.
*''José M. Rodrigues'', Centro de Arte, S. João da Madeira, Madeira.*
*''Um Diário no Alentejo'', Galeria Municipal Montemor-o-Novo, Portugal.
*''José Manuel Rodrigues'' - Fotografia, Galeria Évora-Arte, Évora, Portugal.*

1998
*''O Prazer das Coisas'', Palácio Anjos, Algés (produção EtheriCâmara Municipal de fieiras).*
*''Um olhar sobre o Alentejo'', Casa da Cultura, Mora, Portugal.*
*''Tabernas de Grândola'', Grãndola*; Museu Etnográfico de Setúbal, Portugal.

1999
*''Ofertório'', Culturgest - CGD, Lisboa, Portugal (retrospectiva).*
*Arquivo Fotográfico de Lisboa, Portugal (Setembro).
*''Chorar por Água'', Arquivo Fotográfico de Lisboa *; Centro Português de Fotografia, Porto; Biblioteca Municipal Grândola (2000).
*''A Luz e as Coisas'', Câmara Municipal de Évora Palácio D. Manuel, Évora, Portugal.*

2000
*''Marcas de Água. José M. Rodrigues'', Galeria Minimal Arte Contemporânea, Porto
*''Fontes Luminosas'', Museu Aberto, Monsaraz, Portugal.**
*Galeria Évora-Arte, Évora, Portugal.
*Centro Português de Fotografia, Porto, Portugal.
*''A Fronteira Líquida'', Galeria da Livraria Portuguesa / Fundação Oriente, Macau*
*''Doze nomes para conhecer melhor a cultura portuguesa'', Salão do Livre, (Instituto Camões), Paris, France

2001 .
*ARCO, Galeria Minimal, Madrid, Espanha.
*''À Priori'', Sala de Exposições do Palácio de Vimioso, Évora, Portugal.*
*''Jardins de Cristal'', Biblioteca do Palácio dos Jardins de Cristal, (Porto Capital da Cultura), Porto (Portugal)*; Nederlands Foto Instituut, Rotterdam (Nederland).*
*''Fresh Matter – new photowork'', Suzanne Biederberg Gallery, Amsterdam, Nederland.
*''Quem vê caras nâo vê corações'', Centro de Arte, S. João da Madeira, Madeira.*
*''Tomar-lhe o Gosto'', antiga fábrica de moagem “A Portuguesa”, Tomar, Portugal.**
*''Discursos Fotográficos'', Palácio Dom Manuel, Évora, Portugal.**
*''Casa da Luz'', Galeria Municipal, Abrantes, Portugal.*

2002
*''Água de Prata'', Museu de Arqueologia e Etnografia, Setúbal; Capela de S. Vicente, Sines, Portugal.*
*Monsaraz Museu Aberto, Monsaraz, Portugal.
*''Um olhar de Fotógrafo'', Forum Eugénio de Almeida, Évora, Portugal.**
*Melbourne Art Fair, Suzanne Biederberg Gallery, Melbourne, Austrália,

2003 .
*''Entre a Terra e o Mar'', Pálacio das Artes, Tavira, Portugal.*
*''Entre Mer e Terre'', Biblioteque Elsa Triolet et Aragon, Argenteuil, France.
*''Panorâmicas'', Câmara Municipal de Matosinhos, Matosinhos, Portugal.*
*''Dia de Rainha'', Centro Português de Fotografia, Portugal.*
*''Ida e Volta'', Jornadas de Cultura Holandesa, Convento dos Capuchos, Almada, Portugal.
*''Panorâmicas'', Galeria Municipal, Matosinhos, Portugal. *

2004 .
*Parlamento Europeu, Brussel, België.
*''José Manuel Rodrigues'', Galeria Imago Lucis, Porto, Portugal.*

2005
*''Inclui/Exclui'', Secretariado de Estado da Cultura, Évora, Portugal.*
*Arte Lisboa, Galeria Sala Maior FIL, Lisboa, Portugal.

2006
*''Solo a Solo'', Galeria Sala Maior, Porto, Portugal.*
*Museu Aberto, Monsaraz, Portugal.
*''Solo'', Centro de Arte, Sines, Portugal.
*''A Margem'', Ordem dos Arquitectos, Lisboa, Portugal.
*Art Cologna 06, Galeria Sala Maior, Köln, Deutschland.

2007
*''Estranheza de um coisa natural'', CPF, Porto; Casa da Cerca, Almada, Portugal.*
*''Águas Belas'', Museu Marítimo, Ílhavo, Portugal. *
*''Jogos Proibidos / Afloramentos'', Silo-Espaço Cultural – NorteShopping, Sra. Da Hora, Portugal.*

2008
*''Elementos'', Galeria Pente10 – Fotografia Contemporânea, Lisboa, Portugal.
*''Antologia Experimental'', Palácio de Inquisição/Fundação Eugénio de Almeida, Évora, Portugal.
2009
*''Estranheza de uma coisa natural'', Leiria, Portugal.
*''Elementos'', Museu de Évora, Évora, Portugal.
*''Experimental Anthology'', European Tracks on Photography, Museu de Pintura e Escultura, Ancara, Turkije.

2010
*''A Produção da Presença'', Casa de Cultura Marquéz de González de Quirós, Gandia, Spanje.

2012
*''O Jardim Regressa à Cidade'', Jardim Botânico - Universidade de Lisboa, Lisboa, Portugal.

2013
*''Fluir'', Óbidos, Portugal.
*''Improvisos'', Centro de Arte, Sines, Portugal.

2014
*''Flow Pequena Galeria'', Lisboa, Portugal.
*''A Faca na Água, Cinemateca Portuguesa'', Lisboa, Portugal.


=== Collectieve exposities (selectie) ===
(* = expositie met catalogus)

1978
*School voor Fotografie, Den Haag, Nederland.

1979
*Galerie Fritlot Svistelsen, Wagenstraat, Den Haag, Nederland.
*Gaterie ZP'79, Delft, Nederland.*
*Centro Cultural Português, Den Haag, Nederland.

1980 en 1982
*Galerie Perspektief, Rotterdam, Nederland.

1981
*Galeria Aberta, Palácio de D.Manuel, Évora, Portugal.

1982
*''Fotografia Portoghese'', Biennale Internazionale di Fotografia, Caserta, Itália.*
*Bienal de Lagos , Portugal.*
*PH’31, Amsterdam, Nederland.

1983
*''European Photography'' (org. Lorenzo Merlo, Canon Photo Gallery, Amsterdam), *Northeastern University Art Gallery, Boston, USA.*
*''Fotografie in Nederland'', SBK (Stichting Beeldende Kunst), Kunstuitleen, Amsterdam, Nederland.
*Image Nouvelle, Bordeaux. France.
*Galerie van der Have, Amsterdam, Nederland.
*''Contribuições. Fotógrafos Portugueses'', 4ₒs Encontros de Fotografia de Coimbra, Portugal.*

1984
*Verlichette Fotografie, BBK, Rotterdam, Nederland.*
*''De Verbeelding als Realiteit (A imaginação como realidade) '', Foto'84, Amsterdam.*
*Academie van Bouwkunst, Amsterdam, Nederland.
*''Vitalità della Província (Caserta) '', Photoshow di Fotocine, Nápoli, Itália.*
*''Veins (Twenty portuguesa artists living in the Netherlands) '', Galerie Tribe 1. Amsterdam, Nederland.*
*''Contemporary European Photography'', Center for Photographic Studies, Los Angeles, USA.*
*Houston Center of Photography, Texas, USA.

1985
*''New Photography Trends from Europe'', Malmö Konsthall, Fotofestival Internacional de Malmö, Sverige.*
*- Galerie Diagonale - Espace Critique, Paris, France.
*''The European Edge - New Photography Trends from Europe'', Museum of PhotographyArts, San Diego, USA.*

1986
*''100 meter foto in het Stedelijk'', GKF (Associação de Fotógrafos de Arte), Stedelijk Museum, Amsterdam, Nederland.
*''A Priori Photographie'', Stichting Makkom, Foto'86, Amsterdam, Nederland.*
*Canon Gallery, Amsterdam, Nederland.

1987
*''Makkom Variaties'', Stichting Makkom, Amsterdam, Nederland.*
*''Achter Het Beeld (Por trás da imagem) '', Stichting Makkom, Amsterdam, Nederland.*

1988
*''Exemplos da Fotografia Portuguesa'', Fotoporto, Fundação Serralves, Porto, Portugal.*

1988 en 1989
*GKF, Stedelijk Museum, Amsterdam, Nederland.

1989
*Primunmovens, W.G. Terrein, Amsterdam, Nederland: «100 meters rondom mijn atelier» (projecto «100 metros à volta do atelier»).

1991
*''Portugal 1890-1990'', Europália 91, Provinciaal Museum voor Fotografie, Antwerpen, België.*

1992 / 93 / 94
*Palácio D. Manuel, Évora, Portugal.

1992
*''Olho por Olho. Lima História de Fotografia em Portugal 1839-1992'', Ether, Lisboa, Portugal.*

1993
*''Destinos Incertos'' (artistas portugueses), Galerie Langenberg, Amsterdam, Nederland.

1994
*''Itinerários de Fronteira'', 14ₒs Encontros de Fotografia de Coimbra, Portugal.*
*Álvaro Siza, O Chiado. Lisboa. A estratégia da memória, Sala do Risco, Lisboa (Portugal); Granada, Sevilha (Espanha).

1995
*''Alfândega Nova'', Museu dos Transportes e Comunicações, Porto, Portugal.*
*''Hospital, 500 Anos do Hospital Espírito Santo'', Ex-Celeiro da EPAC, Évora, Portugal.
*Bienal de Arte, S. Tomé e Príncipe.
*''... En Alentejo'', Centre Jacques Prévert, Aixe sur Vienne («Journées de Rencontre *Culturelles Franco-Portugais» Limoges), France.
*''Dez Artistas do Alentejo'', Pontedera, Itália.

1996
*''Novos Viajantes'', Bienal do Livro, São Paulo, Brazil.*
*''Sul e Língua Franca'', -16ₒs Encontros de Fotografia de Coimbra, Portugal.*
*'' Évora, 10 anos Património da Humanidade'', Palácio D. Manuel, Évora, Portugal.

1997
*'' Livro de Viagens, Fotografia Portuguesa 1854-1997'', Frankfurter Kunstverein, Frankfurt (Deutschland); Centro Cultural de Belém, Lisboa (Portugal) (1998).*

1998
*'' À Prova de Água'', Centro Cultural de Belém, Lisboa, Portugal.*
*'' Arqueologia Industrial'', Fábrica Sanjo /Centro de Arte de S. João da Madeira, Madeira.*
*''3a Bienal AIP, Exponor, Santa Maria da Feira, Portugal.*
*''Dialogues, photographie portugaise contemparaine'', Galerie Municipale du Château d'Eau, Toulouse, France.
*''Identity and Environment'', Ludwig Museum, Budapest*

1999
*''III Bienal da Arte da AIP’98 – As Escolhas dos Críticos de Arte Portuguesa Contemporânea'', Europarque, Porto, Portugal.*
*''Dialogues. Photograpie Portugaise Contemporaine'', Galerie Municipale du Chateau d’Eau, Toulouse, France.*
*13ºs Encontros da Imagem, Fábrica Confiança, Braga, Portugal. *
*''Identity and Environment'', Museum of Contemporary Art / Ludwig Museum Budapest.*
*''Memórias da Cidade, Museu dos Biscainhos'', 13ºs Encontros de Imagem, Braga, Portugal.*

2000
*Museu de Évora / Arquivo Fotográfico Lisboa, Portugal.
*Bienal de Cascais, Portugal.
*''15x15 Um olhar sobre a Europa'', Casa de Lusofonia, Lisboa, Portugal.*
*Centro de Arte La Estancia, Caracas, Venezuela.
*''Fontes Luminosas'', Monsaraz Museu Aberto, Monsaraz, Portugal.*

2001
*ARCO, Madrid, Espanha.
*''Trilogia/O Sagrado e o Profano'', Fundação Eugénio de Almeida, Évora, Portugal.*
*''Moura-Crónica da Festa'', Galeria Municipal, Moura, Portugal.*
*''As cidades de Álvaro Siza'', Espaço Porto 2001, Porto, Portugal.*
*''Espaços no Tempo. Fotografia Portuguesa. Instantâneos para o Século XX'', Instituto Camões, Lisboa / Centro Português de Fotografia, Porto, Portugal.*
*Centro de Arte, S. João da Madeira, Madeira.
*''Lisboa Capital do Nada. Marvila 2001'', (intervenção na rua), Marvila, Portugal.*
*''Casa da Luz'' (catálogo), Galeria Municipal, Abrantes, Portugal.
*''(In)formar a Modernidade. Arquitecturas portuenses, 1923-1942: morfologias, movimentos, metamorfoses'', Faculdade de Arquitectura, Universidade do Porto, Portugal.*

2002
*ARCO, Madrid, Espanha.
*''Arte Contemporânea, Novas Aquisições - Colecção Caixa Geral de Depósitos'', Culturgest, Lisboa, Portugal.*
*''Topografias da Vinha e do Vinho'', Cordoaria Nacional, Lisboa, Portugal.*
*''Pedras e Rochas / Rocks and Stones'', Fórum Eugénio de Almeida, Évora, Portugal.
*''50 fotógrafos portugueses - Dos anos 50 à actualidade'', Fundação Serralves, Porto, Portugal.*
*''Mértola'', Palácio Dom Manuel, Évora, Portugal.
*''Critério Visível'', Cadeia da Relação / Centro Português da Fotografia, Porto, Portugal.*
*''Colección Centro Português de Fotografia. Una Selección'', Fundación Foto Colectania, Barcelona, Espanha.
*''Portugal, Paisagens do Olhar. Doze fotógrafos portugueses'', Salão do Livro, (Instituto Camões), Genébra, Schweiz.*

2003
*''Projecções da Memória'', Faculdade de Engenharia, Universidade do Porto, Portugal.*
*''Bairrada. Topgrafias da Vinha e do Vinho'', Künstlerhaus Bethanien, Berlin, Deutschland.
*Fórum Eugénio d’Almeida, Évora, Portugal.
*'' Dia di Bai'', Centro de Artes Visuais – Encontro de Fotografia, Coimbra, Portugal.
*'' Arte dos Artistas'', Culturgest, Lisboa, Portugal.*
* Álvaro Siza y la Arquitectura Universitária, Sala de Exposiciones La Nau, Universitat de Valência, Espanha.*

2004
*''Movimentos Perpétuos. Arte para Carlos Paredes'', Movimentos Perpétuos e artemágica*
*''Extensão do Olhar, Uma antologia visual da fotografia portuguesa contemporânea'', Obras da colecção PLMJ, Centro de Artes Visuais, Coimbra, Portugal.*
*'' Topografias do Vinho e da Vinha'', Museu do Vinho, Bairrada, Portugal.*

2005
*''Dedans-Dehors- Le Portugal en Photographies''. Collection Caixa Geral de Depósitos, Centre Culturel Calouste Gulbenkian, Paris, France.*
*Faro Capital de Cultura, Faro, Portugal.
*''Olhares Estrangeiros'', Chiado 8, Caixa Geral de Depósitos / Fidelidade Mundial,Lisboa, Portugal.*

2006
*''20 Artistas no 20º Aniversário'', Centro de Arte, S. João da Madeira, Madeira.*
*''Alentejo Elementar'', Salão de Exposições, Fundação Alentejo Terra-Mãe, Évora, Portugal.*
* Casa da Cultura, Beja; Galeria Municipal S. Sebastião, Portalegre, Portugal.
*''Fotografia no Douro: Arqueologia e Modernidade'', Museu do Douro, Peso da Régua, Portugal.*
*Museu Aberto, Monsaraz, Portugal.
*'' A Fotografia Revolucionária'', Fundação Eugénio de Almeida, Évora, Portugal.*

2007
*''Ingenuidades'', Fundação Calouste Gulbenkian, Lisboa*; Beaux Arts, Brussel, België.
*''50 Anos de Arte Portuguesa'', Fundação Calouste Gulbenkian, Lisboa, Portugal.
*''Évora ao Espelho'', 20 anos Património Mundial, Palácio Dom Manuel, Évora, Portugal.*

2008
*''Meu Nome Mar'', Centro de Arte, S. João da Madeira, Madeira.
*''A Razão das Coisas'', Museu de Serralves, Porto, Portugal.
* Colecção BES Photo, Espaço BES Arte & Finança, Lisboa, Portugal.

2009
*''Luz do Sul'', Palácio Dom Manuel, Évora, Portugal.
*''Fotografia Portuguesa'', Galeria Pente 10, Lisboa, Portugal.

2012
*''Ressonâncias'', Convento dos Capuchos, Almada, Portugal.

2013
*''O Grupo de Évora'', A Pequena Galeria, Lisboa, Portugal.
*''4 Em Évora'', Palácio Dom Manuel, Évora, Portugal.

2014
*''Porto Poetic'', Galeria Municipal Almeida Garrett, Porto, Portugal.
*''Flow'', A Pequena Galeria, Lisboa, Portugal.
*''A Shadow of a Doubt'', Galeria Chiado8 ,Lisboa, Portugal.
*''Esta terra é a tua'', Centro de Artes Visuais, Coimbra, Portugal.
*''Coleção Bernardo &+Cia'', Igreja S. Vicente, Évora, Portugal.


== Publicaties ==
===Catalogie, monografieën en andere individuele edities===

1983
*''17 fotografias de José Rodrigues e 17 poemas de Luís Carmelo'' (portfolio), Amsterdam.
*''A Viagem'', com texto de Luís Carmelo, ed. Atelier 18, Amsterdam Évora (sem data).

1987
*''Cadernos da Triangularidade / T&L, Tendências e Locais / Indícios da Performance'', de Carlos Gordilho, ed. Autor, Amsterdam.
*''Transparência Líquida'' (portfolio), Galerie Klove, Amsterdam.

1993
*''Cantadores de Alegrias, Mágoas e Mangações'', org. de J. M. Monarca Pinheiro, ed. Câmara Municipal do Alandroal.
*''Carta Arqueológica do Alandroal'', de Manuel Calado, ed. Câmara Municipal do Alandroal.

1994
*Ourique'' (colecção de 8 postais, cor) e Entre serras e planícies / descubra... Ourique (colecção de 16 postais, cor), ed. Cãmara Municipal de Ourique.

1995
*''O mestre que trabalho por cima do céu'', de J. M. Monarca Pinheiro (estudo e recolha etnográfica sobre chocalhos), ed. Associação Terra Dentro.
*''Memórias do Tempo'', Centre Culturel Calouste Gulbenkian, Paris / Museu de Évora.

1996
*''Alentejo Sagrado'', ed. Encontros de Fotografia de Coimbra.
*''Igreja de Santa Maria'' (de Siza Vieira), Marco de Canaveses, Dividendo Edições (colecção de 55 postais, p.b.).
*''Freguesias Rurais de Évora'' (colecção de 16 postais, cor), ed. Câmara Municipal de Évora.
*''Em cada casa amo porta, em cada porta um postigo - Antologia de Poesia Tradicional do Alentejo'', coord. J. M. Monarca Pinheiro, ed. Associação Terra Dentro.

1997
*''Agenda 1997'', ed. Centro de Documentação Álvaro Siza, Câmara Municipal de Matosinhos.
*José M. Rodrigues, Centro de Arte de S. João de Madeira.
*''Évora. Itinerários Históricos'', ed. Câmara Municipal de Évora.
*''É tão grande o Alentejo'', Coral Polifónico «Os Ganhões» de Castro Verde (disco), ed. Associação de Cante Alentejano «Os Ganhões», Castro Verde.
*''Montemor-o-Novo'' (colecção de 27 postais, cor), ed. Câmara Municipal de Montemor-o-Novo.

1998
*''O Prazer das Coisas'', Ether / Câmara Municipal de Oeiras,
*''Imagens do Alentejo'' (colecção de 27 postais, p.b., sem data), ed. Oficinas do Convento, Montemor-o-Novo,
*''Terra de Gama. Évora, Nisa, Sines, Vidigueira'' (colecção de 24 postais, cor), ed. Associação Ataegina / Comissão Nacional para os Descobrimentos Portugueses, Évora.
*''As Tabernas —. Percursos no Memória do Concelho de Girândola'', ed. Câmara Municipal de Grândola.

1999
*''Ofertório”-Retrospectiva 1972-1997'', Culturgest-Caixa Geral de Depósitos, Lisboa.
*''Chorar por água'' (catálogo), ed. Arquivo Fotográfico Lisboa.
*''A Luz e as Coisas'', (catálogo/colecção de 21 postais), Câmara Municipal de Évora.
*''Grândola 2000. Agenda'', Câmara Municipal de Grândola.
*''Terra de Grandes Barrigas onde só há Gente Gorda'', de J.M. Monarca Pinheiro, Editora Alentejana.
*''Altos Silêncios da Noite Minhas Vozes Vão Rompendo'', de J.M. Monarco Pinheiro, Editora Alentejana.

2000
*''Cartilha dos amores secretos'', c/ textos de Clara Pinto Correia, Maria Isabel Barreno.
*Urbano Tavares Rodrigues, Luís Carmelo, Editorial Notícias.

2001
*''São Bruno na Cartuxa de Évora'', Fundação Eugénio d’Almeida, Évora.
*''Quem vê caras nâo vê corações'', (catálogo), Centro de Arte, S. João da Madeira.
*''Jardins de Cristal'' (livro c/ texto de Luís Carmelo), Câmara Municipal Porto / Palácio Jardim de Cristal, Porto.
*''Cristal Gardens'' (catálogo), Nederlands Foto Instituut, Rotterdam.
*''As cidades de Álvaro Siza'', Livraria Figueirinhas, / Porto 2001, Porto.
*''(In)formar a Modernidade. Arquitecturas portuenses, 1923-1942: morfologias, movimentos, metamorfoses'', Faculdade de Arquitectura / Centro de Documentação, Universidade do Porto.
*''Água de Prata'', Casa do Sul, Évora.

2003
*''Panorâmicas'', Câmara Municipal de Matosinhos, Matosinhos.
*''Cape Verde, Language, Literature & Music, Ctrº Portuguese Studies & Culture, University of Massachusetts, Dartmouth, USA.
*''Dia de Rainha'', Centro Português de Fotografia, Porto.
*'' Deus, Labor et Constantia'', Fundação Eugénio de Almeida, Évora.
*'' Portugal''. de Miguel Torga, Publicações Dom Quixote, Lisboa.

2004
*''Fotografias de José Manuel Rodrigues'', Galeria Imago Lucis, Porto.

2005
*''Habitar J.P. Falcão de Campos'', Edición Caleidoscópio, Casal de Cambra.
*''In-/ExClui'', Projecto Todo-o-Terreno / Coop. Agrícola Reguengos de Monsaraz, Monsaraz.
*Bicentenário da Biblioteca Pública de Évora (colecção de doze postais), BPE.

2006
*''Solo a Solo'', Galeria Maior, Porto.

2008
*''Elementos'', Galeria Pente10 – Fotografia Contemporânea, Lisboa.
*''Antologia Experimental'', Fundação Eugénio de Almeida, Évora.
*''A Razão das Coisas'', Sextante Editora Lda, Lisboa.

2009
*''Experimental Anthology'', European Tracks on Photography, KaleidoscopEurope Project.

2010
*''A Produção da Presença'', Ajuntament de Gandia, Gandia, Espanha.

2012
*''O Jardim Botânico'', Universidade de Lisboa, Lisboa, Portugal.

2013
*''José M. Rodrigues'', coleção de bilhetes postais, A Pequena Galeria, Lisboa, Portugal.


===Periodieke publicaties en collectieve werken===

1980
*''Perspektief'', nₒ1, Rotterdam.

1981
*''Anuário Português de Fotografia'', Lisboa.

1983
*''Perspektief'', nₒ14, Spring, Rotterdam: projecto «O Eu e o Tempo».
*''De Tijd'', nₒ8, 21 oktober, Amsterdam: «Zeven Nieuwe fotografen».
*''Foto'', Amsterdam.

1984
*''Reflexions'', nₒ17, Nov./Dez., ed. Canon, Amsterdam.

1985
*''European Photography'', nₒ 21, Jan./Mar.: «Photography: Today/Tomorrow».

1986
*''Perspektief'', nₒ 25, Setembro, Rotterdam «Hommage to Perspektief».
*''A Priori Photographie'', Uitgeverij Makkom, Interdisciplinair Onderzoek in the *Kunst (associação Investigação Interdisciplinar em Arte), Amsterdam.
*''Holos'', Makkom, Amsterdam.

1987
*''Makkom Variaties'', Stichting Makkom, Amsterdam.
*''Achter Het Beeld (Por trás da imagem) '', Stichting Makkom, Amsterdam.

1988
*''Plaatwerk'', nₒ 22/23, Março, Amsterdam.

1991
*''Portugal 1890-1990'', Europália 91, Antwerpen.

1994
*''Itinerários de Fronteira'' («Vindimas, Bairrada, Setembro de 1993»), Encontros de Fotografia de Coimbra.

1994 / 95
*''Évora e o Mais - Jornal de Artes e Letras'', mensal, Évora.

1994 / 95
*''Jornal Terra do Cante'', mensal, Alcáçovas.

1995
*''Alfândega Nova. O Sítio e o Signo'', ed. Museu dos Transportes e Comunicações, Porto.

1995-98
*''Imenso Sul'', revista trimestral, Évora e Beja.

1996
*''Sul'' (Alentejo), Encontros de Fotografia de Coimbra.
*''Língua Franca'' (São Tomé), Encontros de Fotografia de Coimbra.

1997
*''Colóquio Letras'', nₒ 143/144, Janeiro—Junho, 1997: «O Diário que Sempre Existiu».
*''Mértola por José Manuel Rodrigues, Luis Pavão, António Cunha, Mariano Piçarra'', ed. Campo Arqueológico de Mértola.
*''Livro de Viagens, Fotografia Portuguesa 1854-1997'', Edition Stemmle, Zurique.

1998
*''Do Tamanho do Mundo'', ed. Projecto Terra de Gama, Associação Ataegina / Comissão Nacional para os Descobrimentos Portugueses, Évora.
*''Arqueologia Industrial'', ed. Centro de Arte de S. João da Madeira.
*''Longe'', de J. M. Monarca Pinheiro, ed. V.L.S. Lda., Évora.

1999
*III Bienal da Arte da AIP’98 – 2ₒsEscolhas dos Críticos de Arte Portuguesa Contemporânea, catálogo, Associação Industrial Portuense, Porto.
*Dialogues. Photograpie Portugaise Contemporaine, 241e monografie, Galerie Municipale du Chateau d’Eau, Toulouse, France.
*Identity and Environment, catálogo, Museum of Contemporary Art / Ludwig Museum, Budapest
*Encontros da Imagem Maio 1999, Encontros da Imagem, Braga.
*Memorias da Cidade, Encontros da Imagem, Braga.
*“À procura de Noé”, (c/texto de Pedro Ferro), in Imenso Sul, nº 19, Maio.
*Roteiro do Megalitismo de Montemor-o-Novo, de Catarina Oliveira, Câmara Municipal de Montemor-o-Novo (ed.).

2000
*“O princípio da perfeição”, Clara Fereira Alves (texto), José Manuel Rodrigues (fotografia).
*''Expresso / Revista'', nº 1440, 3 Junho.
*'' Catálogo Bienal Cascais'', Câmara Municipal de Cascais.
*''“Trilogia”/”O sagrado e o profano”'', Fundação Eugénio d’ Almeida, Évora.
*''15x15 – Um olhar sobre a Europa'', Instituto Camões, Lisboa.
*Monsaraz Museu Aberto, (catálogo), Câmara Municipal de Reguengos de Monsaraz.
*''Lousal. Território de Econtro e Cultura'', Associação de Desenvolvimento do Litoral Alentejano, Grândola.
*''Setembro'', Edição comemorativa do 2º aniversário da Livraria Fonte de Letras.

2001
*''Moura-Crónica da Festa'', Câmara Municipal de Moura.
*''Tomar-lhe o Gosto'', Agrafo – Associação de Arte, Tomar.
*'' (In)formar a modernidade. Arquitecturas portuenses'', 1923-1943, FAUP publicações, Porto.
*''As cidades de Álvaro Siza'', de Álvaro Siza e Carlos Castanheira, Livraria Figueirinhas, Lisboa
*''Espaços no Tempo. Fotografia Portuguesa. Instantâneos para o Século XX'', Instituto Camões / Centro Português de Fotografia, Lisboa / Porto.
*''Lisboa Capital do Nada. Marvila 2001'', Extramuros Assoc. Cultural para a Cidade.
*''Discursos Fotográficos'', (com Gerard Castello Lopes), Câmara Municipal de Évora
*''Casas + Interiors Norte'', Edições ASA.

2002
*''Topografias da Vinha e do Vinho'', Assírio & Alvim / Com. Vitivinícola da Bairrada.
*''Um olhar de Fotógrafo'', Fundação Eugénio de Almeida, Évora.
*''Pedras e Rochas / Rocks and Stones'', de Jorge Calado, ed. Fundação Eugénio de Almeida, Évora
*'' Arte Contemporânea, Novas Aquisições - Colecção Caixa Geral de Depósitos'', Culturgest, Lisboa
*''50 fotógrafos portugueses - Dos anos 50 à actualidade'', Fundação PLMJ / Fundação Serralves, Porto.
*''Colección Centro Português de Fotografia. Una Selección'', Fundación Foto Colectania, Barcelona.
*''Arquitectura Portuguesa. Una nueva generación'', 2G, Nº20, 2001/IV.

2003
*Arquitectura Tradicional Portuguesa (fotografia de capa), Publicações Dom Quixote, Lisboa.
*''Bairrada. Topografias da Vinha e do Vinho'', ICEP / Comissão Vitivinícola da Bairrada, Anadia.
*''Arte dos Artistas'' (catálogo), Culturgest, Lisboa.
*''Dia di Bai'', (catálogo) Centro de Artes Visuais / Público, Coimbra.
*''Projecções da Memória'', FEUP Edições, Porto.
*Álvaro Siza y la Arquitectura Universitária, Universitat de Valência.

2004
*''Extensão do Olhar – Uma antologia visual da fotografia portuguesa contemporânea'', Fundação PLMJ / Assírio & Alvim, Lisboa.
*''Victor Costa. Imagens do Tempo'', João Lima Pinheiranda (apresentação), fotografia de Aníbal Lemos e José M. Rodrigues, Ministério da Cultura /Delegação Regional da Cultura do Norte.
*''Movimentos Perpétuos. Arte para Carlos Paredes'', ed. Movimentos Perpétuos e artemágica, Lisboa.
*''Extensão do Olhar. Uma Antologia Visual da Fotografia Portuguesa Contemporânea'', Obras da Colecção da Fundação PLMJ, Assírio & Alvim.

2005
*''20 Artistas no 20º Aniversário'', catálogo, Centro de Arte, S. João da Madeira.
*''Alentejo Elementar'', Fundação Alentejo Terra-Mãe, Évora.
*''A Fotografia Revolucionária'', catálogo, Fundação Eugénio de Almeida, Évora.
*''Arquitectura Ibérica [Habitar] 10'', Edición Caleidoscópio, Casal de Cambra.
*'' 2G (Outubro 2005) '', Editorial Gustavo Gili, Barcelona.
*''Olhares Estrangeiros – Fotografias de Portugal'', catálogo, Culturgest, Lisboa.
*''Habitar 10. Arquitectura Ibérica'', Caleidoscópio, Casal de Cambra.
*''Dedans-Dehors- Le Portugal en Photographies'', Collection de la Caixa Geral de Depósitos, Centre Culturel Calouste Gulbenkian, Paris.

2006
*Portugal 2000-2005 – 25 edifícios para o século XXI, 2G Dossier, Editorial Gustavo Gili, Barcelona.
*Fotografia no Douro: Arqueologia e Modernidade, Fundação Museu do Douro.
*20 Artistas no 20º Aniversário (catálogo), Centro de Arte, S. João de Madeira.
*Álvaro Siza – Terraços de Bragança, Arquitectura COAM, ano 57, nº343.

2006/07
*Portefólio, Revista da Fundação Eugénio de Almeida, (anual), nº2.

2007
*Ingenuidades, catálogo, Fundação Calouste Gulbenkian, Lisboa.
*Évora ao Espelho, livro, Câmara Municipal de Évora, Évora.

2010/12
*''JA Jornal Arquitectos'', Publicação trimestral da Ordem dos Arquitectos, Portugal.


===Architectuur===
José Manuel Rodrigues publiceerde tevens architectuurfoto's in onder andere de tijdschriften ''Raumeister, Casabela'' en ''A & V'', en in ''Architectuur in Nederland - Jaarboek'' van 1987/88; 1990/91; 1991/92. Ook werkte hij samen met onder andere de volgende architecten: [[Herman Hertzberger]], [[S. Soeters]], [[Mecanoo architekten]], [[CePeZed]] ([[Jan Pesman]]), [[Ger C. Bout]], [[Carlos Castanheira]], [[João Pedro Falcão]] en [[Alvaro Siza]].

===''Perspektief''===
José Manuel Rodrigues was mede-oprichter van ''Perspektief - Kunststichting'', en verantwoordelijk voor het programmeren van de tentoonstellingen van de galerie.<ref> Calado, J. en José Manuel Rodrigues (1999) ''Ofertório. José Manuel Rodrigues. Retrospective 1972-1997'' Lissabon: Exhibition Catalogue, Culturgeste, p. 15.</ref>

Begin jaren ’80 zit de fotografie in [[Europa]] net in het slop als er een [[collectief]] opstaat, genaamd ''Perspektief''. Een beweging, een project, een galerie, een tijdschrift: bij ''Perspectief'' is alles anders, en alles veel. José Manuel Rodrigues is de coördinator van de galerie en het bijbehorend eerste nummer van het tijdschrift dat uitkomt in maart 1980. [[Revolutionair]] is het idee om fotografie te gaan verhuren. Dit werkte niet, maar het was een geweldig idee.

Twintig jaar lang is ''Perspektief'' een razend succes. Aan de ene kant rebels door de breuk met academische instellingen zoals het GKF, een [[elite]] fotografen groep, en aan de andere kant onder de vleugel genomen door onder andere de gemeente Rotterdam en het Nederlandse [[Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport]]. ''Perspektief'' groeit en vaart wel en verliest slechts haar bestaansrecht wanneer het [[Nederlands Fotoarchief]] wordt opgericht in 1990, ook in Rotterdam.


==Filmografie==
1984
*Film over Ernesto de Sousa, kleur.

1985
*«Niet zo maar een kikge», televisieprogramma over het werk van J.M.R., Staadtelevisie, Amsterdam (20m.).

1987-88
*Films in c/ u-matic, zwart-wit:
**N ₒ 1, zonder titel (1'34").
**N ₒ 2, zonder titel (11'09”).
**N ₒ 3, zonder titel (11'41”).
**N ₒ 4, zonder titel (10'46").
**N ₒ 5, zonder titel (7'48”).
**N ₒ 6, zonder titel (5'43”).
**N ₒ 7, zonder titel (8'07”).
**N ₒ 8, zonder titel (9'05").
**N ₒ 9, zonder titel (6'39").


== Bibliografie ==

ALMEIDA, Bernardo Pinto de
*"Duas exposições desiguais na Cooperativa Árvore", in ''Notícias da Tarde'', Porto, 7-VI-1983.

CALADO, Jorge
*''O prazer das coisas - uma antologia'', cat. Palácio Anjos, Oeiras, 1998.

CALADO, Manuel
*"Alentejo Sagrado. Rastos de um tempo pagão", in ''Alentejo Sagrado'', Coimbra, 1996.

CARMELO, Luis
*sem título, in ''A Viagem'', s.d. (1983), Amsterdam,
*"José Rodrigues", in ''Perspektief'', nₒ14, 1983, Amsterdam.
*sem título, cat, Casa de Bocage, Setúbal, 1983.
*"José Rodrigues", in ''Reflexions'', nₒ17, 1984, ed. Canon, Amsterdam.
*"As Minas de 5. Domingos", cat. 13ₒs Encontros de Fotografia de Coimbra, 1993.
*"Viagem à irrealidade mais próxima", cat. Galeria Municipal de Montemor-o-Novo, 1994.
*sem título, cat. Galeria Évora-Arte, 1997.

DINGS, Matt
*"Zeven Nieuwe fotografen", in ''De Tijd'', nₒ8, 1983, Amsterdam.

MEDEIROS, Margarida
*"As chaves e as portas de um ediffcio", in ''Público'', 3.111-1995.
*"Pessoas e outros lugares", in ''Público'', Lisboa, 27-IV-1995.
*"Pormenores do real", in ''Público'', 9-11-1996.
*"As três imagens da epifania", cat. Centro de Arte 5. João da Madeira, 1997; cat. Galeria Municipal de Montemor-o-Novo, 1997; cat. Casa da Cultura, Mora, 1998.

POMAR, Alexandre
*"A matéria do lugar", in ''Expresso/Revista'', Lisboa, 20-11-1993.
*"A superfície das coisas", in ''Expresso/Cartaz'', 26-11-1994.
*"Porto revisto", in ''Expresso/Revista'', 4-3-1995.
*"José M. Rodrigues", in ''Expresso/Cartaz'', 6-5-1995.
*"Domínio privado", in ''Expresso/Revisto'', 12-1-1996.
*"Enfim nós", in ''Expresso/Revista'', 16-9-1996.
*"A pele, o corpo, a terra", in ''Expresso/Cartaz'', 18-10-1997.
*"José M. Rodrigues", in ''Expresso/Cartaz'', 7-3-1998.

RODRIGUES, José Manuel
*nota sem título, catálogo Museu de Évora, 1981.
*entrevista, A.A. (Grupo Rodapé), ''Notícias do Sul'', 21 Maio, Évora, 1981.
*nota sem título («Fotografar é uma coisa. Escrever é outra....»), cat. 3 ₒs Encontros de Fotografia de Coimbra, 1982.
*prefácio sem título, in ''Alentejo Sagrado'', 1996.
*entrevista de Rute Manuel, «Sou levado a gostar só das últimas coisas», in ''A Capital'', suplemento «Olhar», 21-11-1998.
*«As palavras do fotógrafo», depoimentos recolhidos por José Luis Jones, in ''Imenso Sul'', nₒ14, Primavera/98.

SENA, António
*"Coimbra é uma lição", ''Jornal de Letras'', Lisboa, n2 7, 26 Maio 1981.
*''Nível de Olho. Fotografia em Portugal anos 80'', ed. Ether /Gal. Almada Negreiros, Lisboa, 1989.
*''Uma História de Fotografia. Portugal 1839 a 1991'', ed. Europália 91 /Imprensa Nacional, Lisboa, 1991; ''- História da imagem Fotográfica em Portugal -1839-1997'', ed. Porto Editora, 1998.

SERÉN, Maria do Carmo
*"Diacronias do olhar", in ''Arqueologia Industrial'', S. João da Madeira, 1998.

SERRANO, Mafalda
*''Elementos Naturais'', cat. Gal. Municipal Caldas da Rainha, 1995.

SITA, Teresa
*"O Sítio e o Signo", in ''Alfóndega Nova'', Porto, 1995.
*"O pulsar das coisas", cat. Centre Culturel Calouste Gulbenkian, Paris, 1995 / Museu de Évora, 1996.

TEDESCO, Patrizia
*sem título, cat. Galleria II Borga, 1984, Caserta, Itália.
*"José Rodrigues", ''Gazzeta di Caserta'', 21 Oct. 1984.

VROEGE, Bas
*"A Viagem" (recensão), ''Perspektief'', nₒ14, 1983, Amsterdam.


==Lezingen (2014)==
*29 oktober 2014 - ''O princípio e o fim serão a mesma coisa''. Conferências do Cenáculo, José Manuel Rodrigues en Jorge Calado.
*11 oktober 2014 - ''17º encontro Conversas à Volta da Luz'' - Klooster S. Francisco- Montemor-o-Novo. Sprekers: Pedro Letria, Helena Garcia Margarida Medeiros, Alexandre Pomar, Ton Hendriks en Carlos Bechegas. Curator: José M. Rodrigues. (Zie externe links voor een video.)
*20 maart 2014 - ''Fotografia na arquitetura'' - Galerie Municipal Almeida Garrett- Porto. Sprekers: José Manuel Rodrigues, Rita Burmester, Inês d'Orey en José Carvalho Araújo. Moderator: Luís Tavares Pereira.
*31 mei 2014 - ''Onde se esconde o espírito do lugar'' - Igreja de Santiago, Castelo de Monte-o-Novo – ICOMOS, met Paula Amendoeira.

== Prijzen ==
*Prijs voor Creatieve Fotografie uitgereikt door het Amsterdams Fonds voor de Kunst (1982)
*[[w:en:Pessoa Prize|Prémio Pessoa (Artikel in Engelstalige Wikipedia)]] uitgereikt door het dagblad Expresso (Portugal) en het bedrijf Unisys, samen met de dichter [[w:pt:Manuel Alegre|Manuel Alegre (artikel in Portugeestalige Wikipedia)]] (1999)

== Externe links==
*[http://alexandrepomar.typepad.com/alexandre_pomar/2008/08/jos%C3%A9-m-rodrigues---1993.html Alexandre Pomar blog – werk van en over José Manuel Rodrigues 1 (Portugees)]
*[http://alexandrepomar.typepad.com/alexandre_pomar/jos_manuel_rodrigues/ Alexandre Pomar blog – werk van en over José Manuel Rodrigues 2 (Portugees)]
*[http://apomargaleria.blogspot.pt/search/label/Jos%C3%A9%20M.%20Rodrigues Alexandre Pomar blog – werk van en over José Manuel Rodrigues 3 (Portugees)]
*[[w:pt:Alexandre Pomar|Alexandre Pomar (Artikel in Portugeestalige Wikipedia)]]
*[http://cvc.instituto-camoes.pt/luzatlantica/luz13.html Centro Virtual Camões]
*[https://www.youtube.com/watch?v=YhARCdudumw ''Duas Luzes. José M. Rodrigues'' - Film over het werk van José Manuel Rodrigues (Portugees)]
*[https://www.youtube.com/watch?v=5jv3aOfY7E4 ''Entre Imagens'' - Film over het werk van José Manuel Rodrigues (Portugees)]
*[http://expresso.sapo.pt/jose-m-rodrigues=f826989 José Manuel Rodrigues in ''Expresso'', Anon., 22-08-2013 (Portugese krant)]
*[http://www.publico.pt/temas/jornal/jose-manuel-rodrigues-238731 José Manuel Rodrigues in ''Público'', Anon., 23-11-2007 (Portugese krant)]
*[http://www.publico.pt/culturaipsilon/noticia/abrir-a-porta-do-atelier-e-entrar-323965 José Manuel Rodrigues in ''Público'', door Lucinda Canelas, 14-11-2013 (Portugese krant)]
*[https://www.youtube.com/user/oficinasconvento/videos Lezing 11 Oktober 2014 - ''17º encontro Conversas à Volta da Luz'', Youtube (Portugees)]
*[http://www.josemrodrigues.com/ Officiële site van José Manuel Rodrigues]
*[http://imagemfix.blogspot.nl/2013/10/sines-improvisos-de-jose-manuel.html Photosíntese website: Sines - ''Improvisos'' - Werk van José Manuel Rodrigues]
*[http://saisdeprata-e-pixels.blogspot.nl/2007/06/sursum-corda.html ''Sursum Corda'', essay over en werk van José Manuel Rodrigues, door Madalena Lello, op het blog ''Saisdeprata-e-Pixels'' (Portugees)]
*[http://www.triplov.org/cyber_art/jm_rodrigues/index.htm Triplov website: over José Manuel Rodrigues (Portugees)]
*[http://artephotographica.blogspot.nl/2008/09/uma-fotografia-um-nome.html ''Uma fotografía, um nome'', essay over en werk van José Manuel Rodrigues, door Maria do Carmo Serén, op het blog ''Arte Photográfica'' (Portugees)]
*[https://www.pinterest.com/hooooooola/jos%C3%A9-manuel-rodrigues/ Werk van José Manuel Rodrigues op de Pinterest-pagina van Adriana Pinto Azevedo]

==Bronvermelding==
Lijsten met exposities, publicaties, etc.:
*Calado, Jorge en José Manuel Rodrigues (1999) ''Ofertório. José Manuel Rodrigues. Retrospective 1972-1997'' Lissabon: Exhibition Catalogue, Culturgeste, pp. 243-6. ISBN 972-769-012-2
*''História de Portugal - Dicionário de Personalidades'' (vol. XIX). ISBN 989-554-124-4.
*Rodrigues, J.M. (2009) ''Experimental Anthology. European Tracks on Photography'' Ankara: Exhibition Catalogue, Instituto Italiano de Cultura de Ankara, pp. 118-122.
*[http://www.triplov.com/cyber_art/jm_rodrigues/ Triplov/cyber_art/jm_rodrigues]
Noten:

[[Categorie:Fotografie|Rodrigues, José Manuel]]
[[Categorie:Fotograaf|Rodrigues, José Manuel]]
[[Categorie:Nederlands fotograaf|Rodrigues, José Manuel]]
[[Categorie:Nederlands beeldend kunstenaar|Rodrigues, José Manuel]]
[[Categorie:Portugees fotograaf|Rodrigues, José Manuel]]

José Manuel Rodrigues

2015-05-04T05:58:14Z

Tulp8: dp

{{Infobox kunstenaar
| naam = José Manuel Rodrigues
| afbeelding = JoseManuelRodrigues Portugal-2013.jpg
| onderschrift = José Manuel Rodrigues in Portugal in 2013
| volledige naam = José Manuel dos Santos Rodrigues
| bijnaam =
| pseudoniem =
| geboren = [[Lissabon]], [[4 mei]] [[1951]]
| overleden =
| land =
| nationaliteit =
| beroep = [[fotograaf]], [[beeldend kunstenaar]], [[docent]]
| signatuur =
| jaren-actief =
| periode =
| stijl =
| bekende-werken =
| RKD =
| website = http://www.josemrodrigues.com/
| heraldiek =
| heraldiek-uitleg =
}}
'''José Manuel Rodrigues''', geboren als José Manuel dos Santos Rodrigues ([[Lissabon]], 4 mei 1951), is een hedendaagse Portugees-Nederlandse [[fotograaf]] en [[beeldend kunstenaar]]. Hij woont en werkt sinds 1993 in [[Évora (stad)|Évora]], [[Portugal]], na meer dan twintig jaar te hebben gewoond en gewerkt in [[Nederland]].

== Biografie ==
Geboren in [[Portugal]] en opgegroeid in rumoerige tijden onder het bewind van [[António de Oliveira Salazar]], vlucht José Manuel Rodrigues naar het buitenland wanneer in 1968 alle mannen het leger in moeten om te vechten om [[Angola]] en [[Moçambique]] als kolonieën van Portugal te behouden.<ref> Calado, J. en José Manuel Rodrigues (1999) ''Ofertório. José Manuel Rodrigues. Retrospective 1972-1997'' Lissabon: Exhibition Catalogue, Culturgeste, pp. 13-7; Rodrigues, J.M. (2009) ''Experimental Anthology. European Tracks on Photography'' Ankara: Exhibition Catalogue, Instituto Italiano de Cultura de Ankara, pp. 117.</ref> Hij woont in [[Parijs]], [[Frankrijk]], in 1968/1969 en in Nederland tussen 1969 en 1993. De fotograaf doet zijn fotografiestudie in Nederland in [[Den Haag]] (1975-1980) en [[Apeldoorn]] (1975-1979) aan de School voor Fotografie, en doet een videorealisatie cursus aan het prestigieuze Santbergen Instituut in 1989. José Manuel Rodrigues heeft twee kinderen (’75 en ’79).

De fotograaf was mede-oprichter van ''Perspektief – Kunststichting'', en verantwoordelijk voor het programmeren van de tentoonstellingen van de [[galerie]]. Hij was lid van het GKF, het tegenwoordige DuPho, en de Amsterdamse Kunstraad tussen 1987 en 1992.

José Manuel Rodrigues ontving de Vrije Creatieve Opdracht prijs in 1982 uitgereikt door de Amsterdamse Kunstraad in 1982. In 1999 werd hij bekroond met de [[w:en:Pessoa Prize|Prémio Pessoa (Artikel in Engelstalige Wikipedia)]] (Pessoa-prijs) voor zijn gehele artistieke werk en voor zijn bijdrage aan de kunsten in Portugal.

De kunstenaar zijn werk is vertegenwoordigd in vele particuliere en openbare collecties, waaronder (in Portugal) in Culturgest, Serralves Museum, BES-foto, Portugees Centrum voor Fotografie, Visual Arts Center, en in het buitenland op de [[Dutch Art Foundation]], Van Reekum Galerie (Apeldoorn) [[Prentenkabinet]] (Leiden), La Bibliothèque Nationale (Parijs), onder andere.

José Manuel Rodrigues doceerde fotografie aan diverse instellingen en nationale en buitenlandse scholen ([[Rotterdam]], [[Porto]], Évora, Caldas de Rainha). In 2007 en 2008 was hij [[gasthoogleraar]] aan de [[Master]] in de Beeldende Kunsten van de IADE in Lissabon. Sinds 2009 is hij uitgenodigd assistent-professor aan de afdeling Beeldende Kunsten aan de Universiteit van Évora.

==Exposities==
=== Individuele exposities (selectie)===
(* = expositie met catalogus; ** = expositie opgenomen in collectieve catalogus)

1981
*''José Rodrigues - Fotografia'', Museu de Évora, Portugal.*
*Museu de Torres Vedras, Portugal.

1982
*''Fotografias de José Rodrigues'', 3ₒs Encontros de Fotografia de Coimbra, Portugal.**

1983
*''Ik tussen de tijd (O Eu e o Tempo)'', Galerie Perspektief, Rotterdam; [[De Ysbreeker]], Amsterdam, Nederland.
*''José Rodrigues'', Casa de Bocage, Setúbal, Portugal.*
*Árvore, Porto, Portugal.

1984
*Canon Photo Gallery, Amsterdam, Nederland.**
*''José Rodrigues'', Galleria II Borga, Caserta, Itália.*

1985
*Galeria Municipal, Évora, Portugal.
*Galerie Makkom, Amsterdam, Nederland (c/ Joaquim Tavares).
*Blibliotheek Apeldoorn, Nederland.

1985/86
*''Holos'' • performances «A Primavera», «A Terra», «Suicídio» e «Espirito do Fogo», Galerie Makkom, Amsterdam, Nederland.**

1987
*''Vloeibare Doorzichtigheid (Transparência Líquida)'', Galerie Klove, Amsterdam, Nederland.*

1989
*Galerie Klove, Amsterdam, Nederland.

1993
*Suzanne Biederberg Gallery, Amsterdam, Nederland.
*''As Minas de São Domingos'', 13ₒs Encontros de Fotografia de Coimbra, Portugal.*

1994
*''Metamorforça'', Galeria Municipal, Montemor-o-Novo, Portugal.*
*''Malagueira -93'' (c/ desenhos de Siza Vieira), Paços do Concelho, Évora; Ministério do Planeamento, Lisboa, Portugal.*

1995
*''José M. Rodrigues - Fotografias'', Galeria Municipal, Caldas da Rainha, Portugal.*
*Galerie Municipale, Limoges, France.
*''Memórias do Tempo'', Centre Culturel Calouste Gulbenkian, Paris, France.*

1996
*''Memórias do Tempo'', Museu de Évora, Portugal.*
*''Alentejo Sagrado'', Museu de Conimbriga, 16ₒs Encontros de Fotografia de Coimbra, Portugal.*

1997
*''Recente Foto's uit Alentejo'', Suzanne Biederberg Gallery, Amsterdam, Nederland.
*''José M. Rodrigues'', Galeria Municipal, Montemor-o-Novo, Portugal.*
*''Cântico à Ordem das Oliveiras'' (com Valter Vinagre), Centro Cultural de Aldeia da Venda, Portugal.
*''O Sul'', antiga fábrica Prazeres & Irmão, Castro Verde, Portugal.
*''O Mosteiro de N. S. da Saudação - um património a defender'', Galeria Municipal Montemor-o-Novo, Portugal.
*''José M. Rodrigues'', Centro de Arte, S. João da Madeira, Madeira.*
*''Um Diário no Alentejo'', Galeria Municipal Montemor-o-Novo, Portugal.
*''José Manuel Rodrigues'' - Fotografia, Galeria Évora-Arte, Évora, Portugal.*

1998
*''O Prazer das Coisas'', Palácio Anjos, Algés (produção EtheriCâmara Municipal de fieiras).*
*''Um olhar sobre o Alentejo'', Casa da Cultura, Mora, Portugal.*
*''Tabernas de Grândola'', Grãndola*; Museu Etnográfico de Setúbal, Portugal.

1999
*''Ofertório'', Culturgest - CGD, Lisboa, Portugal (retrospectiva).*
*Arquivo Fotográfico de Lisboa, Portugal (Setembro).
*''Chorar por Água'', Arquivo Fotográfico de Lisboa *; Centro Português de Fotografia, Porto; Biblioteca Municipal Grândola (2000).
*''A Luz e as Coisas'', Câmara Municipal de Évora Palácio D. Manuel, Évora, Portugal.*

2000
*''Marcas de Água. José M. Rodrigues'', Galeria Minimal Arte Contemporânea, Porto
*''Fontes Luminosas'', Museu Aberto, Monsaraz, Portugal.**
*Galeria Évora-Arte, Évora, Portugal.
*Centro Português de Fotografia, Porto, Portugal.
*''A Fronteira Líquida'', Galeria da Livraria Portuguesa / Fundação Oriente, Macau*
*''Doze nomes para conhecer melhor a cultura portuguesa'', Salão do Livre, (Instituto Camões), Paris, France

2001 .
*ARCO, Galeria Minimal, Madrid, Espanha.
*''À Priori'', Sala de Exposições do Palácio de Vimioso, Évora, Portugal.*
*''Jardins de Cristal'', Biblioteca do Palácio dos Jardins de Cristal, (Porto Capital da Cultura), Porto (Portugal)*; Nederlands Foto Instituut, Rotterdam (Nederland).*
*''Fresh Matter – new photowork'', Suzanne Biederberg Gallery, Amsterdam, Nederland.
*''Quem vê caras nâo vê corações'', Centro de Arte, S. João da Madeira, Madeira.*
*''Tomar-lhe o Gosto'', antiga fábrica de moagem “A Portuguesa”, Tomar, Portugal.**
*''Discursos Fotográficos'', Palácio Dom Manuel, Évora, Portugal.**
*''Casa da Luz'', Galeria Municipal, Abrantes, Portugal.*

2002
*''Água de Prata'', Museu de Arqueologia e Etnografia, Setúbal; Capela de S. Vicente, Sines, Portugal.*
*Monsaraz Museu Aberto, Monsaraz, Portugal.
*''Um olhar de Fotógrafo'', Forum Eugénio de Almeida, Évora, Portugal.**
*Melbourne Art Fair, Suzanne Biederberg Gallery, Melbourne, Austrália,

2003 .
*''Entre a Terra e o Mar'', Pálacio das Artes, Tavira, Portugal.*
*''Entre Mer e Terre'', Biblioteque Elsa Triolet et Aragon, Argenteuil, France.
*''Panorâmicas'', Câmara Municipal de Matosinhos, Matosinhos, Portugal.*
*''Dia de Rainha'', Centro Português de Fotografia, Portugal.*
*''Ida e Volta'', Jornadas de Cultura Holandesa, Convento dos Capuchos, Almada, Portugal.
*''Panorâmicas'', Galeria Municipal, Matosinhos, Portugal. *

2004 .
*Parlamento Europeu, Brussel, België.
*''José Manuel Rodrigues'', Galeria Imago Lucis, Porto, Portugal.*

2005
*''Inclui/Exclui'', Secretariado de Estado da Cultura, Évora, Portugal.*
*Arte Lisboa, Galeria Sala Maior FIL, Lisboa, Portugal.

2006
*''Solo a Solo'', Galeria Sala Maior, Porto, Portugal.*
*Museu Aberto, Monsaraz, Portugal.
*''Solo'', Centro de Arte, Sines, Portugal.
*''A Margem'', Ordem dos Arquitectos, Lisboa, Portugal.
*Art Cologna 06, Galeria Sala Maior, Köln, Deutschland.

2007
*''Estranheza de um coisa natural'', CPF, Porto; Casa da Cerca, Almada, Portugal.*
*''Águas Belas'', Museu Marítimo, Ílhavo, Portugal. *
*''Jogos Proibidos / Afloramentos'', Silo-Espaço Cultural – NorteShopping, Sra. Da Hora, Portugal.*

2008
*''Elementos'', Galeria Pente10 – Fotografia Contemporânea, Lisboa, Portugal.
*''Antologia Experimental'', Palácio de Inquisição/Fundação Eugénio de Almeida, Évora, Portugal.
2009
*''Estranheza de uma coisa natural'', Leiria, Portugal.
*''Elementos'', Museu de Évora, Évora, Portugal.
*''Experimental Anthology'', European Tracks on Photography, Museu de Pintura e Escultura, Ancara, Turkije.

2010
*''A Produção da Presença'', Casa de Cultura Marquéz de González de Quirós, Gandia, Spanje.

2012
*''O Jardim Regressa à Cidade'', Jardim Botânico - Universidade de Lisboa, Lisboa, Portugal.

2013
*''Fluir'', Óbidos, Portugal.
*''Improvisos'', Centro de Arte, Sines, Portugal.

2014
*''Flow Pequena Galeria'', Lisboa, Portugal.
*''A Faca na Água, Cinemateca Portuguesa'', Lisboa, Portugal.


=== Collectieve exposities (selectie) ===
(* = expositie met catalogus)

1978
*School voor Fotografie, Den Haag, Nederland.

1979
*Galerie Fritlot Svistelsen, Wagenstraat, Den Haag, Nederland.
*Gaterie ZP'79, Delft, Nederland.*
*Centro Cultural Português, Den Haag, Nederland.

1980 en 1982
*Galerie Perspektief, Rotterdam, Nederland.

1981
*Galeria Aberta, Palácio de D.Manuel, Évora, Portugal.

1982
*''Fotografia Portoghese'', Biennale Internazionale di Fotografia, Caserta, Itália.*
*Bienal de Lagos , Portugal.*
*PH’31, Amsterdam, Nederland.

1983
*''European Photography'' (org. Lorenzo Merlo, Canon Photo Gallery, Amsterdam), *Northeastern University Art Gallery, Boston, USA.*
*''Fotografie in Nederland'', SBK (Stichting Beeldende Kunst), Kunstuitleen, Amsterdam, Nederland.
*Image Nouvelle, Bordeaux. France.
*Galerie van der Have, Amsterdam, Nederland.
*''Contribuições. Fotógrafos Portugueses'', 4ₒs Encontros de Fotografia de Coimbra, Portugal.*

1984
*Verlichette Fotografie, BBK, Rotterdam, Nederland.*
*''De Verbeelding als Realiteit (A imaginação como realidade) '', Foto'84, Amsterdam.*
*Academie van Bouwkunst, Amsterdam, Nederland.
*''Vitalità della Província (Caserta) '', Photoshow di Fotocine, Nápoli, Itália.*
*''Veins (Twenty portuguesa artists living in the Netherlands) '', Galerie Tribe 1. Amsterdam, Nederland.*
*''Contemporary European Photography'', Center for Photographic Studies, Los Angeles, USA.*
*Houston Center of Photography, Texas, USA.

1985
*''New Photography Trends from Europe'', Malmö Konsthall, Fotofestival Internacional de Malmö, Sverige.*
*- Galerie Diagonale - Espace Critique, Paris, France.
*''The European Edge - New Photography Trends from Europe'', Museum of PhotographyArts, San Diego, USA.*

1986
*''100 meter foto in het Stedelijk'', GKF (Associação de Fotógrafos de Arte), Stedelijk Museum, Amsterdam, Nederland.
*''A Priori Photographie'', Stichting Makkom, Foto'86, Amsterdam, Nederland.*
*Canon Gallery, Amsterdam, Nederland.

1987
*''Makkom Variaties'', Stichting Makkom, Amsterdam, Nederland.*
*''Achter Het Beeld (Por trás da imagem) '', Stichting Makkom, Amsterdam, Nederland.*

1988
*''Exemplos da Fotografia Portuguesa'', Fotoporto, Fundação Serralves, Porto, Portugal.*

1988 en 1989
*GKF, Stedelijk Museum, Amsterdam, Nederland.

1989
*Primunmovens, W.G. Terrein, Amsterdam, Nederland: «100 meters rondom mijn atelier» (projecto «100 metros à volta do atelier»).

1991
*''Portugal 1890-1990'', Europália 91, Provinciaal Museum voor Fotografie, Antwerpen, België.*

1992 / 93 / 94
*Palácio D. Manuel, Évora, Portugal.

1992
*''Olho por Olho. Lima História de Fotografia em Portugal 1839-1992'', Ether, Lisboa, Portugal.*

1993
*''Destinos Incertos'' (artistas portugueses), Galerie Langenberg, Amsterdam, Nederland.

1994
*''Itinerários de Fronteira'', 14ₒs Encontros de Fotografia de Coimbra, Portugal.*
*Álvaro Siza, O Chiado. Lisboa. A estratégia da memória, Sala do Risco, Lisboa (Portugal); Granada, Sevilha (Espanha).

1995
*''Alfândega Nova'', Museu dos Transportes e Comunicações, Porto, Portugal.*
*''Hospital, 500 Anos do Hospital Espírito Santo'', Ex-Celeiro da EPAC, Évora, Portugal.
*Bienal de Arte, S. Tomé e Príncipe.
*''... En Alentejo'', Centre Jacques Prévert, Aixe sur Vienne («Journées de Rencontre *Culturelles Franco-Portugais» Limoges), France.
*''Dez Artistas do Alentejo'', Pontedera, Itália.

1996
*''Novos Viajantes'', Bienal do Livro, São Paulo, Brazil.*
*''Sul e Língua Franca'', -16ₒs Encontros de Fotografia de Coimbra, Portugal.*
*'' Évora, 10 anos Património da Humanidade'', Palácio D. Manuel, Évora, Portugal.

1997
*'' Livro de Viagens, Fotografia Portuguesa 1854-1997'', Frankfurter Kunstverein, Frankfurt (Deutschland); Centro Cultural de Belém, Lisboa (Portugal) (1998).*

1998
*'' À Prova de Água'', Centro Cultural de Belém, Lisboa, Portugal.*
*'' Arqueologia Industrial'', Fábrica Sanjo /Centro de Arte de S. João da Madeira, Madeira.*
*''3a Bienal AIP, Exponor, Santa Maria da Feira, Portugal.*
*''Dialogues, photographie portugaise contemparaine'', Galerie Municipale du Château d'Eau, Toulouse, France.
*''Identity and Environment'', Ludwig Museum, Budapest*

1999
*''III Bienal da Arte da AIP’98 – As Escolhas dos Críticos de Arte Portuguesa Contemporânea'', Europarque, Porto, Portugal.*
*''Dialogues. Photograpie Portugaise Contemporaine'', Galerie Municipale du Chateau d’Eau, Toulouse, France.*
*13ºs Encontros da Imagem, Fábrica Confiança, Braga, Portugal. *
*''Identity and Environment'', Museum of Contemporary Art / Ludwig Museum Budapest.*
*''Memórias da Cidade, Museu dos Biscainhos'', 13ºs Encontros de Imagem, Braga, Portugal.*

2000
*Museu de Évora / Arquivo Fotográfico Lisboa, Portugal.
*Bienal de Cascais, Portugal.
*''15x15 Um olhar sobre a Europa'', Casa de Lusofonia, Lisboa, Portugal.*
*Centro de Arte La Estancia, Caracas, Venezuela.
*''Fontes Luminosas'', Monsaraz Museu Aberto, Monsaraz, Portugal.*

2001
*ARCO, Madrid, Espanha.
*''Trilogia/O Sagrado e o Profano'', Fundação Eugénio de Almeida, Évora, Portugal.*
*''Moura-Crónica da Festa'', Galeria Municipal, Moura, Portugal.*
*''As cidades de Álvaro Siza'', Espaço Porto 2001, Porto, Portugal.*
*''Espaços no Tempo. Fotografia Portuguesa. Instantâneos para o Século XX'', Instituto Camões, Lisboa / Centro Português de Fotografia, Porto, Portugal.*
*Centro de Arte, S. João da Madeira, Madeira.
*''Lisboa Capital do Nada. Marvila 2001'', (intervenção na rua), Marvila, Portugal.*
*''Casa da Luz'' (catálogo), Galeria Municipal, Abrantes, Portugal.
*''(In)formar a Modernidade. Arquitecturas portuenses, 1923-1942: morfologias, movimentos, metamorfoses'', Faculdade de Arquitectura, Universidade do Porto, Portugal.*

2002
*ARCO, Madrid, Espanha.
*''Arte Contemporânea, Novas Aquisições - Colecção Caixa Geral de Depósitos'', Culturgest, Lisboa, Portugal.*
*''Topografias da Vinha e do Vinho'', Cordoaria Nacional, Lisboa, Portugal.*
*''Pedras e Rochas / Rocks and Stones'', Fórum Eugénio de Almeida, Évora, Portugal.
*''50 fotógrafos portugueses - Dos anos 50 à actualidade'', Fundação Serralves, Porto, Portugal.*
*''Mértola'', Palácio Dom Manuel, Évora, Portugal.
*''Critério Visível'', Cadeia da Relação / Centro Português da Fotografia, Porto, Portugal.*
*''Colección Centro Português de Fotografia. Una Selección'', Fundación Foto Colectania, Barcelona, Espanha.
*''Portugal, Paisagens do Olhar. Doze fotógrafos portugueses'', Salão do Livro, (Instituto Camões), Genébra, Schweiz.*

2003
*''Projecções da Memória'', Faculdade de Engenharia, Universidade do Porto, Portugal.*
*''Bairrada. Topgrafias da Vinha e do Vinho'', Künstlerhaus Bethanien, Berlin, Deutschland.
*Fórum Eugénio d’Almeida, Évora, Portugal.
*'' Dia di Bai'', Centro de Artes Visuais – Encontro de Fotografia, Coimbra, Portugal.
*'' Arte dos Artistas'', Culturgest, Lisboa, Portugal.*
* Álvaro Siza y la Arquitectura Universitária, Sala de Exposiciones La Nau, Universitat de Valência, Espanha.*

2004
*''Movimentos Perpétuos. Arte para Carlos Paredes'', Movimentos Perpétuos e artemágica*
*''Extensão do Olhar, Uma antologia visual da fotografia portuguesa contemporânea'', Obras da colecção PLMJ, Centro de Artes Visuais, Coimbra, Portugal.*
*'' Topografias do Vinho e da Vinha'', Museu do Vinho, Bairrada, Portugal.*

2005
*''Dedans-Dehors- Le Portugal en Photographies''. Collection Caixa Geral de Depósitos, Centre Culturel Calouste Gulbenkian, Paris, France.*
*Faro Capital de Cultura, Faro, Portugal.
*''Olhares Estrangeiros'', Chiado 8, Caixa Geral de Depósitos / Fidelidade Mundial,Lisboa, Portugal.*

2006
*''20 Artistas no 20º Aniversário'', Centro de Arte, S. João da Madeira, Madeira.*
*''Alentejo Elementar'', Salão de Exposições, Fundação Alentejo Terra-Mãe, Évora, Portugal.*
* Casa da Cultura, Beja; Galeria Municipal S. Sebastião, Portalegre, Portugal.
*''Fotografia no Douro: Arqueologia e Modernidade'', Museu do Douro, Peso da Régua, Portugal.*
*Museu Aberto, Monsaraz, Portugal.
*'' A Fotografia Revolucionária'', Fundação Eugénio de Almeida, Évora, Portugal.*

2007
*''Ingenuidades'', Fundação Calouste Gulbenkian, Lisboa*; Beaux Arts, Brussel, België.
*''50 Anos de Arte Portuguesa'', Fundação Calouste Gulbenkian, Lisboa, Portugal.
*''Évora ao Espelho'', 20 anos Património Mundial, Palácio Dom Manuel, Évora, Portugal.*

2008
*''Meu Nome Mar'', Centro de Arte, S. João da Madeira, Madeira.
*''A Razão das Coisas'', Museu de Serralves, Porto, Portugal.
* Colecção BES Photo, Espaço BES Arte & Finança, Lisboa, Portugal.

2009
*''Luz do Sul'', Palácio Dom Manuel, Évora, Portugal.
*''Fotografia Portuguesa'', Galeria Pente 10, Lisboa, Portugal.

2012
*''Ressonâncias'', Convento dos Capuchos, Almada, Portugal.

2013
*''O Grupo de Évora'', A Pequena Galeria, Lisboa, Portugal.
*''4 Em Évora'', Palácio Dom Manuel, Évora, Portugal.

2014
*''Porto Poetic'', Galeria Municipal Almeida Garrett, Porto, Portugal.
*''Flow'', A Pequena Galeria, Lisboa, Portugal.
*''A Shadow of a Doubt'', Galeria Chiado8 ,Lisboa, Portugal.
*''Esta terra é a tua'', Centro de Artes Visuais, Coimbra, Portugal.
*''Coleção Bernardo &+Cia'', Igreja S. Vicente, Évora, Portugal.


== Publicaties ==
===Catalogie, monografieën en andere individuele edities===

1983
*''17 fotografias de José Rodrigues e 17 poemas de Luís Carmelo'' (portfolio), Amsterdam.
*''A Viagem'', com texto de Luís Carmelo, ed. Atelier 18, Amsterdam Évora (sem data).

1987
*''Cadernos da Triangularidade / T&L, Tendências e Locais / Indícios da Performance'', de Carlos Gordilho, ed. Autor, Amsterdam.
*''Transparência Líquida'' (portfolio), Galerie Klove, Amsterdam.

1993
*''Cantadores de Alegrias, Mágoas e Mangações'', org. de J. M. Monarca Pinheiro, ed. Câmara Municipal do Alandroal.
*''Carta Arqueológica do Alandroal'', de Manuel Calado, ed. Câmara Municipal do Alandroal.

1994
*Ourique'' (colecção de 8 postais, cor) e Entre serras e planícies / descubra... Ourique (colecção de 16 postais, cor), ed. Cãmara Municipal de Ourique.

1995
*''O mestre que trabalho por cima do céu'', de J. M. Monarca Pinheiro (estudo e recolha etnográfica sobre chocalhos), ed. Associação Terra Dentro.
*''Memórias do Tempo'', Centre Culturel Calouste Gulbenkian, Paris / Museu de Évora.

1996
*''Alentejo Sagrado'', ed. Encontros de Fotografia de Coimbra.
*''Igreja de Santa Maria'' (de Siza Vieira), Marco de Canaveses, Dividendo Edições (colecção de 55 postais, p.b.).
*''Freguesias Rurais de Évora'' (colecção de 16 postais, cor), ed. Câmara Municipal de Évora.
*''Em cada casa amo porta, em cada porta um postigo - Antologia de Poesia Tradicional do Alentejo'', coord. J. M. Monarca Pinheiro, ed. Associação Terra Dentro.

1997
*''Agenda 1997'', ed. Centro de Documentação Álvaro Siza, Câmara Municipal de Matosinhos.
*José M. Rodrigues, Centro de Arte de S. João de Madeira.
*''Évora. Itinerários Históricos'', ed. Câmara Municipal de Évora.
*''É tão grande o Alentejo'', Coral Polifónico «Os Ganhões» de Castro Verde (disco), ed. Associação de Cante Alentejano «Os Ganhões», Castro Verde.
*''Montemor-o-Novo'' (colecção de 27 postais, cor), ed. Câmara Municipal de Montemor-o-Novo.

1998
*''O Prazer das Coisas'', Ether / Câmara Municipal de Oeiras,
*''Imagens do Alentejo'' (colecção de 27 postais, p.b., sem data), ed. Oficinas do Convento, Montemor-o-Novo,
*''Terra de Gama. Évora, Nisa, Sines, Vidigueira'' (colecção de 24 postais, cor), ed. Associação Ataegina / Comissão Nacional para os Descobrimentos Portugueses, Évora.
*''As Tabernas —. Percursos no Memória do Concelho de Girândola'', ed. Câmara Municipal de Grândola.

1999
*''Ofertório”-Retrospectiva 1972-1997'', Culturgest-Caixa Geral de Depósitos, Lisboa.
*''Chorar por água'' (catálogo), ed. Arquivo Fotográfico Lisboa.
*''A Luz e as Coisas'', (catálogo/colecção de 21 postais), Câmara Municipal de Évora.
*''Grândola 2000. Agenda'', Câmara Municipal de Grândola.
*''Terra de Grandes Barrigas onde só há Gente Gorda'', de J.M. Monarca Pinheiro, Editora Alentejana.
*''Altos Silêncios da Noite Minhas Vozes Vão Rompendo'', de J.M. Monarco Pinheiro, Editora Alentejana.

2000
*''Cartilha dos amores secretos'', c/ textos de Clara Pinto Correia, Maria Isabel Barreno.
*Urbano Tavares Rodrigues, Luís Carmelo, Editorial Notícias.

2001
*''São Bruno na Cartuxa de Évora'', Fundação Eugénio d’Almeida, Évora.
*''Quem vê caras nâo vê corações'', (catálogo), Centro de Arte, S. João da Madeira.
*''Jardins de Cristal'' (livro c/ texto de Luís Carmelo), Câmara Municipal Porto / Palácio Jardim de Cristal, Porto.
*''Cristal Gardens'' (catálogo), Nederlands Foto Instituut, Rotterdam.
*''As cidades de Álvaro Siza'', Livraria Figueirinhas, / Porto 2001, Porto.
*''(In)formar a Modernidade. Arquitecturas portuenses, 1923-1942: morfologias, movimentos, metamorfoses'', Faculdade de Arquitectura / Centro de Documentação, Universidade do Porto.
*''Água de Prata'', Casa do Sul, Évora.

2003
*''Panorâmicas'', Câmara Municipal de Matosinhos, Matosinhos.
*''Cape Verde, Language, Literature & Music, Ctrº Portuguese Studies & Culture, University of Massachusetts, Dartmouth, USA.
*''Dia de Rainha'', Centro Português de Fotografia, Porto.
*'' Deus, Labor et Constantia'', Fundação Eugénio de Almeida, Évora.
*'' Portugal''. de Miguel Torga, Publicações Dom Quixote, Lisboa.

2004
*''Fotografias de José Manuel Rodrigues'', Galeria Imago Lucis, Porto.

2005
*''Habitar J.P. Falcão de Campos'', Edición Caleidoscópio, Casal de Cambra.
*''In-/ExClui'', Projecto Todo-o-Terreno / Coop. Agrícola Reguengos de Monsaraz, Monsaraz.
*Bicentenário da Biblioteca Pública de Évora (colecção de doze postais), BPE.

2006
*''Solo a Solo'', Galeria Maior, Porto.

2008
*''Elementos'', Galeria Pente10 – Fotografia Contemporânea, Lisboa.
*''Antologia Experimental'', Fundação Eugénio de Almeida, Évora.
*''A Razão das Coisas'', Sextante Editora Lda, Lisboa.

2009
*''Experimental Anthology'', European Tracks on Photography, KaleidoscopEurope Project.

2010
*''A Produção da Presença'', Ajuntament de Gandia, Gandia, Espanha.

2012
*''O Jardim Botânico'', Universidade de Lisboa, Lisboa, Portugal.

2013
*''José M. Rodrigues'', coleção de bilhetes postais, A Pequena Galeria, Lisboa, Portugal.


===Periodieke publicaties en collectieve werken===

1980
*''Perspektief'', nₒ1, Rotterdam.

1981
*''Anuário Português de Fotografia'', Lisboa.

1983
*''Perspektief'', nₒ14, Spring, Rotterdam: projecto «O Eu e o Tempo».
*''De Tijd'', nₒ8, 21 oktober, Amsterdam: «Zeven Nieuwe fotografen».
*''Foto'', Amsterdam.

1984
*''Reflexions'', nₒ17, Nov./Dez., ed. Canon, Amsterdam.

1985
*''European Photography'', nₒ 21, Jan./Mar.: «Photography: Today/Tomorrow».

1986
*''Perspektief'', nₒ 25, Setembro, Rotterdam «Hommage to Perspektief».
*''A Priori Photographie'', Uitgeverij Makkom, Interdisciplinair Onderzoek in the *Kunst (associação Investigação Interdisciplinar em Arte), Amsterdam.
*''Holos'', Makkom, Amsterdam.

1987
*''Makkom Variaties'', Stichting Makkom, Amsterdam.
*''Achter Het Beeld (Por trás da imagem) '', Stichting Makkom, Amsterdam.

1988
*''Plaatwerk'', nₒ 22/23, Março, Amsterdam.

1991
*''Portugal 1890-1990'', Europália 91, Antwerpen.

1994
*''Itinerários de Fronteira'' («Vindimas, Bairrada, Setembro de 1993»), Encontros de Fotografia de Coimbra.

1994 / 95
*''Évora e o Mais - Jornal de Artes e Letras'', mensal, Évora.

1994 / 95
*''Jornal Terra do Cante'', mensal, Alcáçovas.

1995
*''Alfândega Nova. O Sítio e o Signo'', ed. Museu dos Transportes e Comunicações, Porto.

1995-98
*''Imenso Sul'', revista trimestral, Évora e Beja.

1996
*''Sul'' (Alentejo), Encontros de Fotografia de Coimbra.
*''Língua Franca'' (São Tomé), Encontros de Fotografia de Coimbra.

1997
*''Colóquio Letras'', nₒ 143/144, Janeiro—Junho, 1997: «O Diário que Sempre Existiu».
*''Mértola por José Manuel Rodrigues, Luis Pavão, António Cunha, Mariano Piçarra'', ed. Campo Arqueológico de Mértola.
*''Livro de Viagens, Fotografia Portuguesa 1854-1997'', Edition Stemmle, Zurique.

1998
*''Do Tamanho do Mundo'', ed. Projecto Terra de Gama, Associação Ataegina / Comissão Nacional para os Descobrimentos Portugueses, Évora.
*''Arqueologia Industrial'', ed. Centro de Arte de S. João da Madeira.
*''Longe'', de J. M. Monarca Pinheiro, ed. V.L.S. Lda., Évora.

1999
*III Bienal da Arte da AIP’98 – 2ₒsEscolhas dos Críticos de Arte Portuguesa Contemporânea, catálogo, Associação Industrial Portuense, Porto.
*Dialogues. Photograpie Portugaise Contemporaine, 241e monografie, Galerie Municipale du Chateau d’Eau, Toulouse, France.
*Identity and Environment, catálogo, Museum of Contemporary Art / Ludwig Museum, Budapest
*Encontros da Imagem Maio 1999, Encontros da Imagem, Braga.
*Memorias da Cidade, Encontros da Imagem, Braga.
*“À procura de Noé”, (c/texto de Pedro Ferro), in Imenso Sul, nº 19, Maio.
*Roteiro do Megalitismo de Montemor-o-Novo, de Catarina Oliveira, Câmara Municipal de Montemor-o-Novo (ed.).

2000
*“O princípio da perfeição”, Clara Fereira Alves (texto), José Manuel Rodrigues (fotografia).
*''Expresso / Revista'', nº 1440, 3 Junho.
*'' Catálogo Bienal Cascais'', Câmara Municipal de Cascais.
*''“Trilogia”/”O sagrado e o profano”'', Fundação Eugénio d’ Almeida, Évora.
*''15x15 – Um olhar sobre a Europa'', Instituto Camões, Lisboa.
*Monsaraz Museu Aberto, (catálogo), Câmara Municipal de Reguengos de Monsaraz.
*''Lousal. Território de Econtro e Cultura'', Associação de Desenvolvimento do Litoral Alentejano, Grândola.
*''Setembro'', Edição comemorativa do 2º aniversário da Livraria Fonte de Letras.

2001
*''Moura-Crónica da Festa'', Câmara Municipal de Moura.
*''Tomar-lhe o Gosto'', Agrafo – Associação de Arte, Tomar.
*'' (In)formar a modernidade. Arquitecturas portuenses'', 1923-1943, FAUP publicações, Porto.
*''As cidades de Álvaro Siza'', de Álvaro Siza e Carlos Castanheira, Livraria Figueirinhas, Lisboa
*''Espaços no Tempo. Fotografia Portuguesa. Instantâneos para o Século XX'', Instituto Camões / Centro Português de Fotografia, Lisboa / Porto.
*''Lisboa Capital do Nada. Marvila 2001'', Extramuros Assoc. Cultural para a Cidade.
*''Discursos Fotográficos'', (com Gerard Castello Lopes), Câmara Municipal de Évora
*''Casas + Interiors Norte'', Edições ASA.

2002
*''Topografias da Vinha e do Vinho'', Assírio & Alvim / Com. Vitivinícola da Bairrada.
*''Um olhar de Fotógrafo'', Fundação Eugénio de Almeida, Évora.
*''Pedras e Rochas / Rocks and Stones'', de Jorge Calado, ed. Fundação Eugénio de Almeida, Évora
*'' Arte Contemporânea, Novas Aquisições - Colecção Caixa Geral de Depósitos'', Culturgest, Lisboa
*''50 fotógrafos portugueses - Dos anos 50 à actualidade'', Fundação PLMJ / Fundação Serralves, Porto.
*''Colección Centro Português de Fotografia. Una Selección'', Fundación Foto Colectania, Barcelona.
*''Arquitectura Portuguesa. Una nueva generación'', 2G, Nº20, 2001/IV.

2003
*Arquitectura Tradicional Portuguesa (fotografia de capa), Publicações Dom Quixote, Lisboa.
*''Bairrada. Topografias da Vinha e do Vinho'', ICEP / Comissão Vitivinícola da Bairrada, Anadia.
*''Arte dos Artistas'' (catálogo), Culturgest, Lisboa.
*''Dia di Bai'', (catálogo) Centro de Artes Visuais / Público, Coimbra.
*''Projecções da Memória'', FEUP Edições, Porto.
*Álvaro Siza y la Arquitectura Universitária, Universitat de Valência.

2004
*''Extensão do Olhar – Uma antologia visual da fotografia portuguesa contemporânea'', Fundação PLMJ / Assírio & Alvim, Lisboa.
*''Victor Costa. Imagens do Tempo'', João Lima Pinheiranda (apresentação), fotografia de Aníbal Lemos e José M. Rodrigues, Ministério da Cultura /Delegação Regional da Cultura do Norte.
*''Movimentos Perpétuos. Arte para Carlos Paredes'', ed. Movimentos Perpétuos e artemágica, Lisboa.
*''Extensão do Olhar. Uma Antologia Visual da Fotografia Portuguesa Contemporânea'', Obras da Colecção da Fundação PLMJ, Assírio & Alvim.

2005
*''20 Artistas no 20º Aniversário'', catálogo, Centro de Arte, S. João da Madeira.
*''Alentejo Elementar'', Fundação Alentejo Terra-Mãe, Évora.
*''A Fotografia Revolucionária'', catálogo, Fundação Eugénio de Almeida, Évora.
*''Arquitectura Ibérica [Habitar] 10'', Edición Caleidoscópio, Casal de Cambra.
*'' 2G (Outubro 2005) '', Editorial Gustavo Gili, Barcelona.
*''Olhares Estrangeiros – Fotografias de Portugal'', catálogo, Culturgest, Lisboa.
*''Habitar 10. Arquitectura Ibérica'', Caleidoscópio, Casal de Cambra.
*''Dedans-Dehors- Le Portugal en Photographies'', Collection de la Caixa Geral de Depósitos, Centre Culturel Calouste Gulbenkian, Paris.

2006
*Portugal 2000-2005 – 25 edifícios para o século XXI, 2G Dossier, Editorial Gustavo Gili, Barcelona.
*Fotografia no Douro: Arqueologia e Modernidade, Fundação Museu do Douro.
*20 Artistas no 20º Aniversário (catálogo), Centro de Arte, S. João de Madeira.
*Álvaro Siza – Terraços de Bragança, Arquitectura COAM, ano 57, nº343.

2006/07
*Portefólio, Revista da Fundação Eugénio de Almeida, (anual), nº2.

2007
*Ingenuidades, catálogo, Fundação Calouste Gulbenkian, Lisboa.
*Évora ao Espelho, livro, Câmara Municipal de Évora, Évora.

2010/12
*''JA Jornal Arquitectos'', Publicação trimestral da Ordem dos Arquitectos, Portugal.


===Architectuur===
José Manuel Rodrigues publiceerde tevens architectuurfoto's in onder andere de tijdschriften ''Raumeister, Casabela'' en ''A & V'', en in ''Architectuur in Nederland - Jaarboek'' van 1987/88; 1990/91; 1991/92. Ook werkte hij samen met onder andere de volgende architecten: [[Herman Hertzberger]], [[S. Soeters]], [[Mecanoo architekten]], [[CePeZed]] ([[Jan Pesman]]), [[Ger C. Bout]], [[Carlos Castanheira]], [[João Pedro Falcão]] en [[Alvaro Siza]].

===''Perspektief''===
José Manuel Rodrigues was mede-oprichter van ''Perspektief - Kunststichting'', en verantwoordelijk voor het programmeren van de tentoonstellingen van de galerie.<ref> Calado, J. en José Manuel Rodrigues (1999) ''Ofertório. José Manuel Rodrigues. Retrospective 1972-1997'' Lissabon: Exhibition Catalogue, Culturgeste, p. 15.</ref>

Begin jaren ’80 zit de fotografie in [[Europa]] net in het slop als er een [[collectief]] opstaat, genaamd ''Perspektief''. Een beweging, een project, een galerie, een tijdschrift: bij ''Perspectief'' is alles anders, en alles veel. José Manuel Rodrigues is de coördinator van de galerie en het bijbehorend eerste nummer van het tijdschrift dat uitkomt in maart 1980. [[Revolutionair]] is het idee om fotografie te gaan verhuren. Dit werkte niet, maar het was een geweldig idee.

Twintig jaar lang is ''Perspektief'' een razend succes. Aan de ene kant rebels door de breuk met academische instellingen zoals het GKF, een [[elite]] fotografen groep, en aan de andere kant onder de vleugel genomen door onder andere de gemeente Rotterdam en het Nederlandse [[Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport]]. ''Perspektief'' groeit en vaart wel en verliest slechts haar bestaansrecht wanneer het [[Nederlands Fotoarchief]] wordt opgericht in 1990, ook in Rotterdam.


==Filmografie==
1984
*Film over Ernesto de Sousa, kleur.

1985
*«Niet zo maar een kikge», televisieprogramma over het werk van J.M.R., Staadtelevisie, Amsterdam (20m.).

1987-88
*Films in c/ u-matic, zwart-wit:
**N ₒ 1, zonder titel (1'34").
**N ₒ 2, zonder titel (11'09”).
**N ₒ 3, zonder titel (11'41”).
**N ₒ 4, zonder titel (10'46").
**N ₒ 5, zonder titel (7'48”).
**N ₒ 6, zonder titel (5'43”).
**N ₒ 7, zonder titel (8'07”).
**N ₒ 8, zonder titel (9'05").
**N ₒ 9, zonder titel (6'39").


== Bibliografie ==

ALMEIDA, Bernardo Pinto de
*"Duas exposições desiguais na Cooperativa Árvore", in ''Notícias da Tarde'', Porto, 7-VI-1983.

CALADO, Jorge
*''O prazer das coisas - uma antologia'', cat. Palácio Anjos, Oeiras, 1998.

CALADO, Manuel
*"Alentejo Sagrado. Rastos de um tempo pagão", in ''Alentejo Sagrado'', Coimbra, 1996.

CARMELO, Luis
*sem título, in ''A Viagem'', s.d. (1983), Amsterdam,
*"José Rodrigues", in ''Perspektief'', nₒ14, 1983, Amsterdam.
*sem título, cat, Casa de Bocage, Setúbal, 1983.
*"José Rodrigues", in ''Reflexions'', nₒ17, 1984, ed. Canon, Amsterdam.
*"As Minas de 5. Domingos", cat. 13ₒs Encontros de Fotografia de Coimbra, 1993.
*"Viagem à irrealidade mais próxima", cat. Galeria Municipal de Montemor-o-Novo, 1994.
*sem título, cat. Galeria Évora-Arte, 1997.

DINGS, Matt
*"Zeven Nieuwe fotografen", in ''De Tijd'', nₒ8, 1983, Amsterdam.

MEDEIROS, Margarida
*"As chaves e as portas de um ediffcio", in ''Público'', 3.111-1995.
*"Pessoas e outros lugares", in ''Público'', Lisboa, 27-IV-1995.
*"Pormenores do real", in ''Público'', 9-11-1996.
*"As três imagens da epifania", cat. Centro de Arte 5. João da Madeira, 1997; cat. Galeria Municipal de Montemor-o-Novo, 1997; cat. Casa da Cultura, Mora, 1998.

POMAR, Alexandre
*"A matéria do lugar", in ''Expresso/Revista'', Lisboa, 20-11-1993.
*"A superfície das coisas", in ''Expresso/Cartaz'', 26-11-1994.
*"Porto revisto", in ''Expresso/Revista'', 4-3-1995.
*"José M. Rodrigues", in ''Expresso/Cartaz'', 6-5-1995.
*"Domínio privado", in ''Expresso/Revisto'', 12-1-1996.
*"Enfim nós", in ''Expresso/Revista'', 16-9-1996.
*"A pele, o corpo, a terra", in ''Expresso/Cartaz'', 18-10-1997.
*"José M. Rodrigues", in ''Expresso/Cartaz'', 7-3-1998.

RODRIGUES, José Manuel
*nota sem título, catálogo Museu de Évora, 1981.
*entrevista, A.A. (Grupo Rodapé), ''Notícias do Sul'', 21 Maio, Évora, 1981.
*nota sem título («Fotografar é uma coisa. Escrever é outra....»), cat. 3 ₒs Encontros de Fotografia de Coimbra, 1982.
*prefácio sem título, in ''Alentejo Sagrado'', 1996.
*entrevista de Rute Manuel, «Sou levado a gostar só das últimas coisas», in ''A Capital'', suplemento «Olhar», 21-11-1998.
*«As palavras do fotógrafo», depoimentos recolhidos por José Luis Jones, in ''Imenso Sul'', nₒ14, Primavera/98.

SENA, António
*"Coimbra é uma lição", ''Jornal de Letras'', Lisboa, n2 7, 26 Maio 1981.
*''Nível de Olho. Fotografia em Portugal anos 80'', ed. Ether /Gal. Almada Negreiros, Lisboa, 1989.
*''Uma História de Fotografia. Portugal 1839 a 1991'', ed. Europália 91 /Imprensa Nacional, Lisboa, 1991; ''- História da imagem Fotográfica em Portugal -1839-1997'', ed. Porto Editora, 1998.

SERÉN, Maria do Carmo
*"Diacronias do olhar", in ''Arqueologia Industrial'', S. João da Madeira, 1998.

SERRANO, Mafalda
*''Elementos Naturais'', cat. Gal. Municipal Caldas da Rainha, 1995.

SITA, Teresa
*"O Sítio e o Signo", in ''Alfóndega Nova'', Porto, 1995.
*"O pulsar das coisas", cat. Centre Culturel Calouste Gulbenkian, Paris, 1995 / Museu de Évora, 1996.

TEDESCO, Patrizia
*sem título, cat. Galleria II Borga, 1984, Caserta, Itália.
*"José Rodrigues", ''Gazzeta di Caserta'', 21 Oct. 1984.

VROEGE, Bas
*"A Viagem" (recensão), ''Perspektief'', nₒ14, 1983, Amsterdam.


==Lezingen (2014)==
*29 oktober 2014 - ''O princípio e o fim serão a mesma coisa''. Conferências do Cenáculo, José Manuel Rodrigues en Jorge Calado.
*11 oktober 2014 - ''17º encontro Conversas à Volta da Luz'' - Klooster S. Francisco- Montemor-o-Novo. Sprekers: Pedro Letria, Helena Garcia Margarida Medeiros, Alexandre Pomar, Ton Hendriks en Carlos Bechegas. Curator: José M. Rodrigues. (Zie externe links voor een video.)
*20 maart 2014 - ''Fotografia na arquitetura'' - Galerie Municipal Almeida Garrett- Porto. Sprekers: José Manuel Rodrigues, Rita Burmester, Inês d'Orey en José Carvalho Araújo. Moderator: Luís Tavares Pereira.
*31 mei 2014 - ''Onde se esconde o espírito do lugar'' - Igreja de Santiago, Castelo de Monte-o-Novo – ICOMOS, met Paula Amendoeira.

== Prijzen ==
*Prijs voor Creatieve Fotografie uitgereikt door het Amsterdams Fonds voor de Kunst (1982)
*[[w:en:Pessoa Prize|Prémio Pessoa (Artikel in Engelstalige Wikipedia)]] uitgereikt door het dagblad Expresso (Portugal) en het bedrijf Unisys, samen met de dichter [[w:pt:Manuel Alegre|Manuel Alegre (artikel in Portugeestalige Wikipedia)]] (1999)

== Externe links==
*[http://alexandrepomar.typepad.com/alexandre_pomar/2008/08/jos%C3%A9-m-rodrigues---1993.html Alexandre Pomar blog – werk van en over José Manuel Rodrigues 1 (Portugees)]
*[http://alexandrepomar.typepad.com/alexandre_pomar/jos_manuel_rodrigues/ Alexandre Pomar blog – werk van en over José Manuel Rodrigues 2 (Portugees)]
*[http://apomargaleria.blogspot.pt/search/label/Jos%C3%A9%20M.%20Rodrigues Alexandre Pomar blog – werk van en over José Manuel Rodrigues 3 (Portugees)]
*[[w:pt:Alexandre Pomar|Alexandre Pomar (Artikel in Portugeestalige Wikipedia)]]
*[http://cvc.instituto-camoes.pt/luzatlantica/luz13.html Centro Virtual Camões]
*[https://www.youtube.com/watch?v=YhARCdudumw ''Duas Luzes. José M. Rodrigues'' - Film over het werk van José Manuel Rodrigues (Portugees)]
*[https://www.youtube.com/watch?v=5jv3aOfY7E4 ''Entre Imagens'' - Film over het werk van José Manuel Rodrigues (Portugees)]
*[http://expresso.sapo.pt/jose-m-rodrigues=f826989 José Manuel Rodrigues in ''Expresso'', Anon., 22-08-2013 (Portugese krant)]
*[http://www.publico.pt/temas/jornal/jose-manuel-rodrigues-238731 José Manuel Rodrigues in ''Público'', Anon., 23-11-2007 (Portugese krant)]
*[http://www.publico.pt/culturaipsilon/noticia/abrir-a-porta-do-atelier-e-entrar-323965 José Manuel Rodrigues in ''Público'', door Lucinda Canelas, 14-11-2013 (Portugese krant)]
*[https://www.youtube.com/user/oficinasconvento/videos Lezing 11 Oktober 2014 - ''17º encontro Conversas à Volta da Luz'', Youtube (Portugees)]
*[http://www.josemrodrigues.com/ Officiële site van José Manuel Rodrigues]
*[http://imagemfix.blogspot.nl/2013/10/sines-improvisos-de-jose-manuel.html Photosíntese website: Sines - ''Improvisos'' - Werk van José Manuel Rodrigues]
*[http://saisdeprata-e-pixels.blogspot.nl/2007/06/sursum-corda.html ''Sursum Corda'', essay over en werk van José Manuel Rodrigues, door Madalena Lello, op het blog ''Saisdeprata-e-Pixels'' (Portugees)]
*[http://www.triplov.org/cyber_art/jm_rodrigues/index.htm Triplov website: over José Manuel Rodrigues (Portugees)]
*[http://artephotographica.blogspot.nl/2008/09/uma-fotografia-um-nome.html ''Uma fotografía, um nome'', essay over en werk van José Manuel Rodrigues, door Maria do Carmo Serén, op het blog ''Arte Photográfica'' (Portugees)]
*[https://www.pinterest.com/hooooooola/jos%C3%A9-manuel-rodrigues/ Werk van José Manuel Rodrigues op de Pinterest-pagina van Adriana Pinto Azevedo]

==Bronvermelding==
Lijsten met exposities, publicaties, etc.:
*Calado, Jorge en José Manuel Rodrigues (1999) ''Ofertório. José Manuel Rodrigues. Retrospective 1972-1997'' Lissabon: Exhibition Catalogue, Culturgeste, pp. 243-6. ISBN 972-769-012-2
*''História de Portugal - Dicionário de Personalidades'' (vol. XIX). ISBN 989-554-124-4.
*Rodrigues, J.M. (2009) ''Experimental Anthology. European Tracks on Photography'' Ankara: Exhibition Catalogue, Instituto Italiano de Cultura de Ankara, pp. 118-122.
*[http://www.triplov.com/cyber_art/jm_rodrigues/ Triplov/cyber_art/jm_rodrigues]
Noten:

[[Categorie:Fotografie|Rodrigues, José Manuel]]
[[Categorie:Fotograaf|Rodrigues, José Manuel]]
[[Categorie:Nederlands fotograaf|Rodrigues, José Manuel]]
[[Categorie:Nederlands beeldend kunstenaar|Rodrigues, José Manuel]]
[[Categorie:Portugees fotograaf|Rodrigues, José Manuel]]

Maartje Wortel

2015-04-04T07:23:55Z

Tulp8: bron: Gooi en Eemlander, 4 april 2015

{{Infobox auteur
| naam = Maartje Wortel
| afbeelding =
| onderschrift =
| citaat =
| volledige naam = Maartje Wortel
| pseudoniem =
| beter-bekend-als =
| bijnaam =
| genoemd =
| geboren = [[26 oktober]] [[1982]]
| geboorteplaats = [[Eemnes]]
| overleden =
| overlijdensplaats =
| land = {{NL}}
| beroep =
| jaren-actief =
| genre =
| stroming =
| invloeden =
| bekende-werken =
| uitgeverij =
| onderscheiding = [[Write Now!]] [[2007]], [[Anton Wachterprijs]] [[2010]], Nieuw Proza Prijs Venlo 2010, Gouden Nationale Twittergala Cup 2012
| dbnl = wort007
| handtekening =
| website = http://maartjewortel.nl/
| lijst =
| ander portaal =
| portaal2 =
| portaal3 =
}}
'''Maartje Wortel''' ([[Eemnes]], [[26 oktober]] [[1982]]) is een [[Nederland]]se [[schrijver|schrijfster]].

Na de middelbare school 'Laar en Berg' in [[Laren (Noord-Holland)|Laren]] bezochte ze korte tijd de Academie voor Journalistiek in Tilburg.<ref>[[Gooi- en Eemlander]], zaterdag 4 april 2015, pag. 19</ref> In het eropvolgende schooljaar volgde ze de opleiding Beeld & Taal aan de [[Gerrit Rietveld Academie]] te [[Amsterdam]].

Ze publiceerde korte verhalen in de literaire tijdschriften ''[[Passionate Magazine]]'', ''[[De Brakke Hond]]'' en ''[[De Gids (literatuur)|De Gids]]''. Haar collumns verschenen in [[NRC Next]] en [[Trouw (krant)|Trouw]].
Maartje Wortel debuteerde in 2009 met de verhalenbundel ''Dit is jouw huis'' bij [[De Bezige Bij]]. In 2011 verscheen haar eerste roman ''Half Mens'', waarvoor zij genomineerd werd voor de BNG Nieuwe Literatuurprijs. Onderwerp van ''Half mens'' is een Amerikaanse taxichauffeur die een Nederlands meisje aanrijdt. Inspiratiebron voor het boek was een artikel over de psychische stoornis [[BIID]] (''Body Integrity Identity Disorder''). In 2014 verscheen eveneens bij de Bezige Bij het goed onthaalde ''IJstijd''.

== Bibliografie ==
* ''IJstijd'' (2014)
* ''Half mens'' - roman (2011)
* ''Dit is jouw huis'' - verhalenbundel (2009)

== Prijzen ==
* Juryprijs in de landelijke finale van de schrijfwedstrijd [[Write Now!]] in 2007
* [[Anton Wachterprijs]] 2010 (''Dit is jouw huis'')
* Nieuw Proza Prijs Venlo 2010 (winnende verhaal: 'Kranten')<ref>[http://www.shortstory.nu/weblog/winnaar-nieuw-proza-prijs-venlo-2010-Maartje-Wortel.html Nieuwe Proza Prijs Venlo 2010]</ref>
* Gouden Nationale Twittergala Cup 2012 [[Spui25]] <ref>[http://maartjewortel.nl/het-nieuws Website Maartje Wortel]</ref>

{{Appendix|2=
<div style="font-size:90%">
* [http://www.shortstory.nu/interviews/maartje_wortel_-_dit_is_jou.html Interview Maartje Wortel met ShortStory.nu n.a.v. haar debuutbundel]
* [http://www.maartjewortel.nl/ Officiële site van Maartje Wortel]
;Noten
{{References}}
}}

{{DEFAULTSORT:Wortel, Maartje}}
[[Categorie:Nederlands schrijver]]

Batavia (Niederländisch-Indien)

2015-03-10T10:47:10Z

Tulp8: Wijzigingen door 77.175.168.143 (Overleg) hersteld tot de laatste versie door Jorick 99

[[Bestand:Batavia - Townhall 1770.jpg|thumb|260px|Stadhuis van Batavia, rond 1710 gebouwd, nu het Jakarta Historisch Museum. Tekening door [[Johannes Rach]] (1770 )]]
[[Bestand:Ville de Batavia c1780.jpg|260px|thumb|[[Opticaprent]] van Batavia in 1780]]

'''Batavia''' was de naam van de [[hoofdstad]] van [[Nederlands-Indië]], het huidige [[Jakarta]]. De stad ligt aan de noordkust van [[Java (eiland)|Java]], aan een goed beschutte baai, in een vlakke en op sommige plaatsen moerassige omgeving, doorsneden door kanalen en rivieren.

Batavia bestond uit een oude stad in het laagste en ongezondste gedeelte en een nieuwe stad, iets hoger gelegen, in moderne stijl. Het was [[gouverneur-generaal van Nederlands-Indië|Gouverneur-Generaal]] [[Herman Willem Daendels]] die aan het begin van de 19e eeuw het initiatief nam tot de uitbreiding.

Ten tijde van de [[Vereenigde Oostindische Compagnie|VOC]] telde Batavia 30.000 tot 50.000 inwoners. In de tweede helft van de 19e eeuw groeide Batavia uit tot een stad van ruim 800.000 inwoners. Aan het eind van de Nederlandse [[kolonie (staatkundig)|koloniale]] periode werd het aantal van 1 miljoen inwoners bereikt. In 1905 telde de stad 9000 Europeanen, inclusief de met hen juridisch gelijkgestelde "[[Indische Nederlanders|Indo-Europeanen]]". De Europeanen en de [[mestiezen]] vormden toen één procent van de totale bevolking. Als "[[Resident (bestuurder)|gewest]]" telde Batavia dat jaar 2,1 miljoen inwoners, waaronder 14.000 Europeanen, 93.000 Chinezen en 2800 Arabieren.<ref>Oosthoek's Geïllustreerde Encyclopaedie (1917)</ref>

Batavia had in het verleden twee bijnamen: "Het kerkhof der Europeanen", vanwege de hoge sterftekans voor met name nieuwkomers in het VOC-tijdperk en in de 19e eeuw "Koningin van het Oosten" door de stedenbouwkundige schoonheid. 

==Geschiedenis==
[[Bestand:COLLECTIE TROPENMUSEUM Reproductie van een plattegrond van Batavia uit circa 1627 TMnr 496-3.jpg|260px|thumb|Reproductie van een plattegrond van Batavia uit circa 1627]]
[[Bestand:Waere affbeeldinge Wegens het Casteel ende Stadt BATAVIA gelegen opt groot Eylant JAVA Anno 1681.jpg|thumb|260px|Plattegrond van Batavia uit ca. 1681.]]

Batavia ontstond als havenstad ten tijde van het hindoeïstische [[Koninkrijk Soenda]] (Pajajaran) in de 14e eeuw en heette oorspronkelijk [[Sunda Kelapa (stad)|Sunda Kelapa]] (volgens de oude schrijfwijze Soenda Kelapa). De stad werd op [[22 juni]] [[1527]] door [[Fatahillah]] van het [[Sultanaat Demak]] veroverd, wat beschouwd wordt als de officiële stichtingsdatum van de stad. Hij hernoemde de stad ''Jayakarta'', ook geschreven als ''Djajakarta'' of ''Jacatra'', dat 'glorieuze overwinning' betekent.

In november 1610 sloot [[Jacques l'Hermite]] een verdrag met de van het [[sultanaat Bantam]] afhankelijke regent prins Jayawikarta<ref>Ook Widjaja krama genoemd</ref>, die vanwege zijn jonge leeftijd vervangen werd door de listige [[pangeran]] Aria Ranamanggala.<ref>[http://www.dbnl.org/tekst/rome002erfl01_01/rome002erfl01_01_0012.php DBNL.org]</ref> De eerste gouverneur-generaal in Indië, [[Pieter Both]], kreeg in [[1611]] geen toestemming voor het bouwen van een fort, maar wel voor een [[factorij]] dat in de Chinese wijk gebouwd werd op de oever van de rivier [[Ciliwung|Tjiliwan]]. In 1614 werd [[J.P. Coen]] benoemd tot directeur over alle factorijen. Coen besloot in augustus 1618 tot versterking van de handelspost, nadat hij tot gouverneur-generaal was benoemd.<ref>[http://www.nationaalarchief.nl/content/themavoc/1619StichtingBatavia.asp?ComponentID=4531&SourcePageID=5445 Nationaalarchief.nl]</ref> Een tweede reden was de concurrentie en de oudere rechten van de Chinezen uit [[Fujian (China)|Fujian]] in [[Bantam (stad)|Bantam]].<ref>Blussé, L. & F-J van Luyn (2008) China en de Nederlanders. Geschiedenis van de Nederlandse-Chinese betrekkingen 1600-2007, p. 36.</ref> In november begon hij zonder toestemming met de uitbreiding van het fort. Om de zaak in evenwicht te houden, kregen ook de Engelsen toestemming een handelspost te versterken.<ref>[http://www.zum.de/whkmla/military/17cen/batavia1619.html Zum.de]</ref><ref>[http://www.voc-kenniscentrum.nl/themas.html VOC-kenniscentrum.nl]</ref>  Daarop werd op 24 december de Engelse handelspost verwoest. Op 2 januari 1619 kwam het tot een treffen voor de Javaanse kust met de Engelsen onder sir [[Thomas Dale]], die onbeslist bleef. Coen zeilde vervolgens in het geheim naar de Molukken om hulp te halen bij [[Herman van Speult]] en [[Adriaen Maertensz. Block]].

Ondertussen werd in Batavia dag en nacht gewerkt aan het fort onder leiding van [[Pieter van den Broecke]].<ref>[http://www.kitlv-journals.nl/index.php/btlv/article/viewFile/5535/6302 Kitlv-journals.nl]</ref>  Deze werd door de Javanen in gijzeling genomen en capituleerde op 1 februari 1619. Vervolgens sloot hij een verdrag met de Engelsen en de sultan. Er ontstond een impasse die op [[30 mei]] [[1619]] doorbroken werd door Coen, die met zeventien schepen arriveerde. De Bantammers werden verjaagd en alle vijftien Engelse schepen vertrokken. Jacatra werd afgebrand en de bevolking verdreven. Er was nauwelijks enige tegenstand. De prins trok zich terug in het binnenland en Coen haalde na een blokkade van de haven de banden aan met Bantam. Zo werd de VOC heerser over het hele gewest.<ref>Colenbrander, H.T. (1934) Jan Pietersz. Coen. Levenbeschrijving, p. 159-169.</ref>

Het fort was al op 12 maart door de bevelhebber Van Raay tot Batavia gedoopt.<ref>[http://www.vocsite.nl/geschiedenis/handelsposten/batavia.html VOC-site over Batavia]</ref> Niettemin wilde Coen de nederzetting ''Nieuw-Hoorn'' noemen (naar zijn geboorteplaats [[Hoorn (Noord-Holland)|Hoorn]]), maar hij kreeg geen toestemming van de [[Heren XVII]], de [[bewindhebber]]s van de VOC.

Aan de oostzijde van de [[Ciliwung]] rivier werd een vierkant [[Kasteel van Batavia|kasteel]] gebouwd met op de vier hoeken grote uitspringende bastions. Al vanaf de stichting in 1619 waren Javanen onwelkom, want ze zouden opnieuw in opstand kunnen komen. Coen liet [[Willem IJsbrantsz. Bontekoe]] duizend Chinezen uit [[Macao]] ontvoeren en overbrengen naar Batavia. Slechts enkele tientallen overleefden de tocht. In 1621 werden achthonderd [[VOC op de Banda-eilanden|Bandanezen]], de enige overlevenden van de 15.000 inwoners, gedeporteerd naar Batavia; ongeveer zeshonderd kwamen levend aan.

Na een Javaanse belegering in augustus [[1628]] ontstond een vesting volgens de toentertijd geldende denkbeelden die vooral verspreid werden door [[Simon Stevin]]. [[Jacques Specx]] bouwde Batavia verder uit; de zogenaamde Oosterstad omgeven door een stadsgracht.<ref>Stapel, F.W. (1941) Gouverneurs-Generaal van Nederlandsch-Indië, p. 19.</ref> Rond 1646 werd een typisch Nederlands [[grachtenstelsel]] aangelegd met vier kanalen; de rivier de Ciliwung werd gekanaliseerd. Uit angst voor een opstand werden de stadsmuren dusdanig gebouwd dat vanaf deze bolwerken ook de straten binnen de stad bestreken konden worden.

In [[1656]] moesten alle Javanen, als gevolg van vijandelijkheden met Bantam, zich buiten de muren vestigen. In 1659 werd tijdelijk vrede gesloten met Bantam en kon de stad groeien. Er verschenen steeds meer buitenhuizen en priëlen. Vanaf [[1667]] werden bamboehuizen binnen de stad verboden, alsmede het houden van vee. Omdat de stad veel mensen aantrok, ontstonden er diverse voorsteden buiten de stadsmuren.

[[Bestand:Andries Beeckman - The Castle of Batavia.jpg|thumb|260px|Het kasteel van Batavia, gezien vanaf West Kali Besar. ([[Andries Beeckman]], circa 1656-58)]]

Het buitengebied bleef nog lang onveilig voor niet-inheemsen. Pas toen in [[1684]] opnieuw vrede werd gesloten met Bantam kwam de ontginning van de Preanger (Ommelanden) goed op gang. Langzamerhand werd de grond rond Batavia in cultuur gebracht. Naast de vestiging van vele buitenhuizen kwam ook de landbouw op gang. Met name de Chinezen maakten een aanvang met de verbouw van [[Suikerriet#Nederlands-Indië|suikerriet]], waarvan suiker en [[Arak (Verre Oosten)|arak]] werden gemaakt.

Door grootscheepse houtkap, onder andere voor de raffinage van suiker, ontstond veel erosie in het gebied buiten Batavia. Daardoor slibden de grachten in de binnenstad snel dicht. Ondanks baggerwerkzaamheden werden de stadsgrachten stinkende modderpoelen en de visvijvers voor de kust een broedplaats voor de [[malaria]]mug. In de achttiende eeuw werd Batavia steeds vaker getroffen door epidemieën en diegenen die het zich konden permitteren, verhuisden naar hoger gelegen delen. Uiteindelijk zou de oude stad rond [[1810]] definitief worden ontmanteld.

[[Bestand:Casteel te Batavia 1767.jpg|260px|thumb|Het binnenplein van het kasteel door Johannes Rach in 1767.]]

Er had zich inmiddels, op enige afstand ten zuiden van de oude stad, een nieuw centrum gevormd; een villawijk genaamd [[Weltevreden (Batavia)|Weltevreden]]. Hier bevond zich ook het enorme ''Koningsplein'', thans ''[[Medan Merdeka]]'' (Vrijheidsplein) genaamd.

== Bevolking ==
[[Bestand:Japanese Christian in Jakarta circa 1656 by Andries Beeckman.jpg|thumb|260px|Japanse christen in Batavia door [[Andries Beeckman]].]]

Batavia was gesticht om te fungeren als [[stapelmarkt]] en [[bestuurlijk centrum]]. Een vestigingskolonie was niet het doel van de VOC. 
Coen wilde een handelskolonie in de vorm van een stad met trouwe en nijvere inwoners die zorgden voor de productie en aanvoer van levensmiddelen en die bij de verdediging konden worden ingezet. De migratie van Nederlandse gezinnen wilde echter niet lukken. Er ontstond een gemengde samenleving. Nederlandse mannen kregen kinderen van Aziatische vrouwen. Hun kinderen werden [[Mesties|mestiezen]] genoemd, wat later bekend werd als Indo-Europeanen ([[Indische Nederlanders]])

Omdat de VOC alle handel in handen wilde hebben, werden [[vrijburgers]]  zo veel mogelijk geweerd. Batavia werd onaantrekkelijk gemaakt als vestigingsplaats voor personen die buiten de VOC om handel wilden drijven.

Het merendeel van de bewoners was van Aziatische afkomst. Ook werden uit [[India]] en Arakan ([[Myanmar|Birma]]) vele duizenden [[slavernij|slaven]] aangevoerd. Later kwamen de slaven ook uit [[Bali (eiland)|Bali]] en [[Celebes]]. Om opstanden te voorkomen mochten geen [[Javanen]] als slaven worden gehouden.

Door [[Chinese Indonesiërs|Chinezen]] naar Batavia te lokken (soms ook met dwang), ontstond er een grote Chinese bevolkingsgroep die bestond uit zowel kooplieden als arbeiders. Deze groep was zeer bepalend voor de ontwikkeling van de stad.

Ook was er een grote groep [[Mardijkers]], Portugees sprekende Aziatische christenen die door de Portugezen als slaven gebruikt waren. Zij waren door de VOC krijgsgevangen gemaakt in de vele botsingen met de Portugezen. Lange tijd, tot in de late [[18e eeuw]], zou het Portugees van de Mardijkers de dominerende taal in de stad zijn, nog vóór Nederlands en Maleis. Daarnaast woonden in Batavia mensen uit alle delen van de archipel, alsmede handelsgemeenschappen van Indiase moslims, Hindoes en [[Maleiers]]. Aanvankelijk leefden alle bevolkingsgroepen door elkaar heen. Al snel ontstonden echter buurten met bevolkingsgroepen van dezelfde afkomst.

In [[1688]] werd de volledige [[Rassensegregatie|segregatie]] van de inheemse bevolking een feit. Iedere groep moest zich in de Ommelanden in kampongs vestigen onder eigen hoofdmannen. Alle inwoners kregen een loodje of tjap, een loden identiteitsplaatje dat gemerkt was met het teken van de betreffende bevolkingsgroep.<ref>Later werd het loodje vervangen door een perkament.</ref> Er mocht niet zonder toestemming buiten de eigen bevolkingsgroep worden getrouwd.

[[Bestand:Tableau de la Partie de Batavia, ou s'est fait proprement le terrible Massacre des Chinois, le 9 Octob. 1740.jpg|thumb|260px|Gravure voorstellende het uitmoorden van de Chinese bevolking van Batavia op 9 oktober 1740.]]

Ofschoon de Chinezen het meest vertrouwd werden, zorgden juist zij voor de meeste moeilijkheden. Chinese bendes maakten de Ommelanden onveilig en in [[1740]] deden zij een aanval op de stad. Toen de Nederlanders bij enkele Chinezen in de stad wapens vonden, leidde dit tot een slachting die bekend werd als de [[Chinezenmoord]]. Later kregen de Chinezen een eigen [[Kampong (wonen)|kampong]] ten zuiden van de stad en mochten zij weer in de stad komen wonen.

== Stadshuizen en landhuizen ==
[[Bestand:Mohr2.jpg|thumb|260px|right|Het observatorium van [[Johan Maurits Mohr]] in Batavia]]

[[Bestand:COLLECTIE TROPENMUSEUM Oud Hollandse huisje Gang Missigit Batavia TMnr 10014853.jpg|thumb|260px|Oud Hollandse huisje Batavia.]]
Batavia leek in vele opzichten op een Nederlandse stad. Wel waren de huizen aan de Indische omstandigheden aangepast. Zo waren er overhangende dakranden als bescherming tegen de zon en bijgebouwen om de slaven te huisvesten. De rijken lieten grote buitenverblijven bouwen. Eerst in Nederlandse stijl, maar later meer in een Indische of Javaanse stijl.

== Vrouwen van Batavia ==
Er waren weinig Nederlandse vrouwen in Batavia. Mannen hadden daarom vaak omgang met Aziatische vrouwen zonder met hen te trouwen, omdat ze dan niet meer terug konden naar de [[Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden|Republiek]]. Hierdoor ontstond een mengcultuur in Batavia (Mestizocultuur).

Zonen mochten vaak in Europa studeren. Dochters moesten blijven; zij trouwden vaak al op zeer jonge leeftijd met VOC-dienaren. Omdat de vrouwen altijd in Batavia bleven, waren zij de spil in het sociale netwerk. Zij waren gewend om te gaan met slaven en slavinnen en spraken ook de lokale taal, veelal [[Portugees]] en [[Maleis]]. Als de mannen hun wettige echtgenote over lieten komen uit Nederland, werden deze bijvrouwen verstoten. Vaak moesten zij afstand doen van hun kinderen. Deze vrouwen werden '[[Snaar (verstoten bijvrouw)|snaar]]' genoemd.

== Pracht en praal ==
[[Bestand:COLLECTIE TROPENMUSEUM Theedrinkende Europeanen voor een woonhuis in Batavia met naast hen de auto met chauffeur TMnr 60001630.jpg|thumb|260px|Theedrinkende Europeanen voor een woonhuis in Batavia met naast hen de auto met chauffeur.]]
Er was sprake van een hoge mate van pronkzucht van de Bataafse [[bovenklasse]]. Op aandringen van de Heeren XVII kwamen, in navolging van de Nederlandse republiek, ook in Batavia weeldewetten tot stand die het weeldevertoon binnen de perken moesten houden. De leiding in Batavia trok zich niet veel aan van deze wetten. In [[1754]] tenslotte werd deze zaak door gouverneur-generaal [[Jacob Mossel]] streng aangepakt. Voor elke rang werd voorgeschreven wat het uiterlijk vertoon mocht zijn. De grootte van het rijtuig, aantal paarden ervoor, de juwelen, borduursels van de kleding en dergelijke; alles werd officieel vastgelegd. Onder invloed van de gelijkheidsidealen van de [[Bataafse Republiek]] werden deze voorschriften in [[1795]] afgeschaft.

== Slaven ==
Nederlandse en Mestizovrouwen hadden de gewoonte zich op straat te laten volgen door een groot aantal mooi uitgedoste slaven. Ook hierin werden door gouverneur Mossel drastische beperkingen aangebracht.

In de [[achttiende eeuw]] was meer dan 60% van de bevolking slaaf. Zij hadden meestal huishoudelijke taken. De arbeids- en leefomstandigheden waren over het algemeen redelijk. Er waren wetten die hen beschermden tegen een al te wreed optreden van hun meesters. Christelijke slaven kregen na de dood van hun meester hun vrijheid terug. Sommige slaven mochten met een eigen ambacht of winkel geld verdienen om zich vrij te kunnen kopen.

Ondanks de relatief redelijke omstandigheden vluchtten regelmatig slaven naar de ommelanden waar ze in grote bendes de omgeving onveilig maakten.

== De Moderne Tijd (1880-1942) ==
[[Bestand:Batavia harbour canal.jpg|thumb|260px|Havenkanaal van Batavia, circa 1870.]]
[[Bestand:COLLECTIE TROPENMUSEUM Kanaal (Pantjoran Kota) Djakarta TMnr 10014956.jpg|thumb|260px|rechts|Kanaal (Pantjoran Kota) Djakarta]]
[[Bestand:Jembatan kota intan JKT.jpg|thumb|260px|rechts|Hoenderpasarbrug]]
[[Bestand:Nieuws uit Indonesië, badplaats Tjilintjing bij Batavia Weeknummer 47-11 - Open Beelden - 17042.ogv|thumb|260px|rechts|Bioscoopjournaal uit 1947. Blanke badgasten ontspannen zich op een tropisch strand met palmen bij Batavia. Indische handelaar verkoopt ijs.]]
[[Bestand:Nieuws uit Indonesië, markt in Batavia Weeknummer 46-30 - Open Beelden - 16759.ogv|thumb|260px|rechts|Bioscoopjournaal uit 1946 met beelden van Batavia en een markt aldaar.]]
[[Bestand:Nieuws uit Indonesië, de volkswijk Tanah Abang aan de rand van Batavia Weeknummer 46-35 - Open Beelden - 16839.ogv|thumb|260px|rechts|Bioscoopjournaal uit 1946. In Nederlands-Indië komt na het einde van de oorlog het normale leven steeds meer op gang. In de volkswijk Tanah Abang, aan de rand van Batavia, wordt een markt gehouden.]]
Batavia heeft net zoveel ontwikkelingen doorgemaakt als de Nederlandse steden. Toen aan het eind van de [[negentiende eeuw]] de technische vooruitgang met [[stoomboot|stoomboten]] en een verkorte route door het [[Suezkanaal]] Indië dichterbij bracht, de wereldbehoefte aan grondstoffen sterk steeg èn het monopolie van de [[Nederlandsche Handel-Maatschappij]] als opvolger van de Vereenigde Oostindische Compagnie werd opgeheven, veranderde de stad sterk. Dankzij de aanleg van een grote haven in [[Tjandjong Priok]], werd Batavia de motor van de kolonie. De stad kreeg haar eerste spoorlijn in [[1873]] (naar [[Bogor (stadsgemeente)|Buitenzorg]]) en in [[1899]] een [[elektrische tram]]. Met vier maanden voorsprong op de Nederlandse tramlijn [[Tramlijn Amsterdam - Haarlem - Zandvoort|Haarlem-Zandvoort]], was deze de eerste door een bovenleiding gevoede tram in het hele koninkrijk der Nederlanden.<ref>(1899) "De feestelijke opening van het baanvak Dierentuin - Harmonie der Batavia Electrische Trammaatschappij", ''Bataviaasch Nieuwsblad'', jrg. 14, nr. 107, p. 1</ref>

Scholen, ziekenhuizen, fabrieken, kantoren van handelsfirma's en postkantoren werden rond 1900 overal in de stad gesticht. Gelijke tred hield de binnenkomst van Nederlanders, de zogenaamde [[totok]]s, waardoor de samenleving steeds meer op die van een Nederlandse stad ging lijken. Vooral in de jaren 1920-1940 ging het hard, de bevolking nam fors toe, ook door de toestroom vanaf het platteland. Nieuwe wijken voor de armere Indonesiërs werden aangelegd, alsmede villawijken als [[Menteng]] en Gondangdia. Vlak voor de Tweede Wereldoorlog woonden er inmiddels ongeveer 50.000 Europeanen. Het oude Batavia met zijn grachten en vestingmuren, dat eerder verlaten was voor het gezondere [[Weltevreden (Batavia)|Weltevreden]], beleefde een nieuwe opbloei toen de handelsfirma's er terugkeerden.
De snelle opkomst van de auto, veel sneller dan in Nederland, zorgde ervoor dat de wegen geasfalteerd werden, waardoor de straten niet meer stoffig en modderig waren. In een zeer korte periode veranderde de stad van uiterlijk, waarbij de VOC-werf, de VOC-pakhuizen, de herenhuizen en het oude stadhuis in stand bleven.

== Burgemeesters ==
Sinds instelling van het ambt in 1916:
*Mr. G.J. Bisschop (1916-1920)
*Prof. Ir. H. van Breen (1920-1920) Waarnemend
*Mr. A. Meijroos (1920-1933)
*Ir. E.A. Voorneman (1933 tot 19??)
*Drs. [[Archibald Theodoor Bogaardt|A.Th. Boogaardt]] (Waarnemend in 1941)
*Ir. E.A. Voorneman (1941 tot in 1942)
*Drs. [[Archibald Theodoor Bogaardt|A.Th. Boogaardt]] (1945-1947)

== Republiek Indonesië ==
Hoewel Batavia niet meer wordt gebruikt als de naam voor de hoofdstad van Indonesië, leeft Batavia in Indonesië voort als ''[[Betawi]]'', een verbastering die de lokale uitspraak van Batavia weergeeft en gebezigd wordt om de oorspronkelijke bevolking en zijn taal aan te duiden. Daarnaast wordt de naam Batavia nog steeds gebruikt in bijvoorbeeld de benaming van [[Batavia Air]], Café Batavia en Hotel Batavia.

Anno [[2005]] is Jakarta een stad van 8,5 miljoen inwoners (de agglomeratie telt er 17 miljoen) en is de hoofdstad en regeringszetel van de republiek [[Indonesië]].

== Geboren ==
* [[Rein van Bemmelen]], geoloog
* [[Ben Bot]], Nederlands diplomaat en minister
* [[Huibert Boumeester (roeier)|Huibert Boumeester]], roeier
* [[Jeroen Brouwers]], journalist
* [[Gaston Feuilletau de Bruyn]], kolonel der artillerie
* [[Tonke Dragt]], schrijfster
* [[Caro van Eyck]], actrice
* [[Sicco Ernst Willem Roorda van Eysinga]], ingenieur, publicist en vrijdenker
* [[Hope Robert Mac Gillavry]], luitenant-generaal
* [[Jan Willem Hugo Lambach]], natuurkundig ingenieur en vliegtuigbouwer
* [[Jan Glastra van Loon]], politicus
* [[Boudewijn de Groot]], zanger
* [[Hendrik Johan de Haas]], sergeant-majoor
* [[Hella Haasse]], schrijfster
* [[Dirk van Haren Noman]], medicus
* [[Michel van Hulten]], staatssecretaris
* [[Levinus Wilhelmus Christiaan Keuchenius]], advocaat en politicus
* [[Yvonne Keuls]], schrijfster
* [[Taco Kuiper]], onderzoeksjournalist en naamgever van de ''Taco Kuiper Award''
* [[Hugo Frank Lambach]], ingenieur en vliegtuigbouwer
* [[Peter Landberg]], ingenieur
* [[Anja Latenstein van Voorst-Woldringh]], Nederlands burgemeester van Albrandswaard, Oud-Beijerland, en Rijnwoude
* [[Ton Lensink]], acteur
* [[Jeanne Merkus]], avonturierster
* [[Pieter Mijer]], staatsman
* [[Rutger van Randwijck]], procureur-generaal
* [[Karel Justus Constant Rijnen]], majoor
* [[Eddy van der Roer]], voetballer
* [[Carel Jan Schneider]], schrijver
* [[Eric Schneider]], acteur
* [[Rob Slotemaker]], Nederlands auto- en rallycoureur
* [[Francis Steinmetz]], militair
* [[Joop van Tijn]], journalist
* [[Frans Tutuhatunewa]], president [[Republiek der Zuid-Molukken|RMS]]
* [[Gilles Johannes Verstege]], luitenant-kolonel
* [[George Johan Albert Webb]], kapitein
* [[Ilse Werner]], Duits actrice
* [[Henri Gustave Verspyck]], Nederlands ingenieur
* [[Flip Winckel]], Nederlands Engelandvaarder
* [[Johan Lodewijk Leonard Marinus Wittich]], eerste luitenant
* [[Eddy de Neve]] eerste doelpuntenmaker voor het [[Nederlands voetbalelftal]]

== Externe link ==
* [http://www.kitlv.nl Etsen en Foto's van Batavia]

{{Appendix|2=
* F. de Haan, ''Oud Batavia'' Bataviaasch Genootschap van Kunsten en Wetenschappen 1919.
* J.M.E. Worms (red.), ''Oriëntatiecursus cultuurwetenschappen. Java en de VOC'' (Open Universiteit, Heerlen 1992), ISBN 9035810325
* Hendrik E. Niemeijer, [[2005]], ''Batavia : een koloniale samenleving in de zeventiende eeuw'', Balans, ISBN 90-5018-723-4
* R.P.G.A. Voskuil, ''Batavia beeld van een stad'' Asia Maior 1997 ISBN 9074861113
* M.E. de Vletter, R.P.G.A. Voskuil e.a. ''Batavia/Djakarta/Jakarta Beeld van een metamorfose'' Asia Maior 1997 ISBN 90-74861-09-1
{{References}}
}}
{{Navigatie koloniën Republiek der Verenigde Nederlanden}}
{{Coor title dms|6|8|5.41|S|106|48|47.6|E|scale:50000_type:city_region:ID}}

{{DEFAULTSORT:Batavia (Nederlands-Indie)}}
[[Categorie:Geschiedenis van Jakarta]]
[[Categorie:Historische stad]]
[[Categorie:Geografie van Nederlands-Indië]]

Arend (Lokomotive)

2015-01-22T12:20:37Z

Tulp8: Versie 43078959 van 109.109.112.51 (overleg) ongedaan gemaakt.

{{Infobox stoomlocomotief
| titel = Arend, Leeuw
| afbeelding = Locomotief dearend.jpg
| onderschrift = De Arend in [[het Spoorwegmuseum]]
| aantal = 2 (1)
| fabrikant = [[R.B. Longridge & Co|Longridge & Co]] (replica: Centrale Werkplaats Zwolle)
| indienst = [[1839]]
| uitdienst = [[1856]]-[[1857]]
| asindeling = 1A1
| spoorbreedte = [[Breedspoor|1945 mm]]
| gewicht = 12 ton (19,3 ton)
| drijfwielen = 1810 mm (1800 mm)
| loopwielen = 1140 mm (1100 mm)
| tenderwielen = 1060 mm (1060 mm)
| lengte = 9785 mm
| breedte =
| hoogte = 4600 mm
| snelheid = 30 km/u
| dienstsnelheid =
| vuurkist = 5,9 m2 (6,5 m2)
| vlampijpen = 42,3 m2 (36 m2)
| roosteroppervlak = 1,13 m2
| stoomspanning = 4,13 kg/cm2
| aantal cilinders = 2
| cilinders = 356 x 450 mm
| stoomverdeling =
| waterinhoud = 3,3 m3
| brandstof = 600 kg cokes
| vermogen =
| trekkracht = 905 kg
| overignaam1 =
| overig1 = ''(tussen haakjes zijn de afwijkende gegevens van de replica weergegeven.)''
}}
[[Bestand:Station 'De Eenhonderd Roe'; juli 1939.jpg|thumb|left|[[Station d'Eenhonderd Roe]] op het [[Frederiksplein (Amsterdam)|Frederiksplein]] in [[Amsterdam]] met loc De Arend in 1939.]]
De '''Arend''' was de tweede [[stoomlocomotief]] in [[Nederland]], na de eerder afgeleverde ''[[Snelheid (locomotief)|Snelheid]]''. De ''Arend'' en de ''Snelheid'' trokken op [[20 september]] [[1839]] de openingstrein van [[Spoorlijn Amsterdam - Haarlem|de eerste spoorlijn van Nederland]], tussen [[Amsterdam]] en [[Haarlem]]. Hoewel de originele locomotief niet meer bestaat, is in [[1938]] een replica gebouwd welke nog steeds bestaat.

[[Bestand:Spoorwegmuseum - Stoomlocomotief De Arend.jpg|thumb|left|Replica van locomotief ''De Arend'' onder stoom.]]
[[Bestand:Opening van de spoorwegtentoonstelling Weeknummer 39-36 - Open Beelden - 55132.ogv|{{largethumb}}|Bioscoopjournaal uit 1939. Viering van honderd jaar [[Nederlandse Spoorwegen]], met rond 1:45 beelden van een rijdende replica van De Arend.]]

== Geschiedenis==
De in 1837 opgerichte [[Hollandsche IJzeren Spoorweg-Maatschappij]] (HSM) bestelde in juli 1838 vier locomotieven bij de fabriek [[R.B. Longridge & Co]] te [[Bedlington]] van het door [[George Stephenson|Stephenson]] gepatenteerde type [[Patentee]] met de [[asindeling]] 1A1, welke de namen ''Snelheid'', ''Arend'', ''Hoop'' en ''Leeuw'' zouden krijgen. De ''Arend'' en ''Leeuw'' waren gelijk aan elkaar, maar weken op diverse punten af van de ''Snelheid'' en ''Hoop''. Nadat de ''Snelheid'' in mei 1839 als eerste werd geleverd, werden daarmee de eerste proefritten uitgevoerd. Met de levering van de ''Arend'' begin september 1839 kon de treindienst worden begonnen. Na de openingsritten op 20 en 21 september 1839, werd op 24 september 1839 met de reguliere dienst aangevangen. De ''Leeuw'' werd op 26 december 1839 als vierde locomotief van de HSM afgeleverd.

De ''Arend'' en ''Leeuw'' deden dienst op het gehele breedsporige traject van de HSM, dat in 1842 werd verlengd tot [[Leiden]] en in 1843 gevolgd door [[Den Haag]] om in 1847 tot [[Rotterdam]] te komen.

Nadat in 1848 was gebleken dat de staat van de ''Hoop'' dermate slecht was geworden, werd geopperd om deze locomotief als plukloc voor de ''Snelheid'' te gebruiken. Een dergelijk plan werd ook voor de ''Arend'' en ''Leeuw'' opgesteld. Wegens de slechte ervaringen met de locomotief ''[[Leiden (locomotief)|Leiden]]'' en het afbestellen van twee gelijke locomotieven zou er geen vervangende locomotieven zijn om de pluklocs af te voeren. Daarop werd besloten om de vier oudste locomotieven volledig te reviseren. Na de revisie van de ''Snelheid'' en ''Hoop'' in 1848 en 1849, werden de ''Leeuw'' en ''Arend'' in respectievelijk 1850 en 1851 gereviseerd.

Nadat het spoor van de [[Nederlandsche Rhijnspoorweg-Maatschappij]] (NRS) in de periode 1854-1855 was omgebouwd van [[breedspoor]] tot [[normaalspoor]], probeerde de HSM een aantal van de bij de NRS overbodig geraakte jongere breedspoorlocomotieven over te nemen, ter vervanging van de oudste eigen locomotieven. De NRS had deze echter al aan de handelaar B.J. Nijkerk in Amsterdam verkocht. Met deze handelaar kwam de HSM overeen om twaalf locomotieven te ruilen met bijbetaling van 2000 gulden per locomotief. In 1856 werd de ''Leeuw'' geruild tegen de jongere ex-NSR locomotief [[NRS 11-16|16 ''Bromo'']]. De ''Bromo'' werd direct afgekeurd en teruggeleverd aan de aannemer. In 1857 werd de ''Arend'' geruild tegen de NRS [[NRS 11-16|12 ''Vesusius'']], die tot 1863 bij de HSM heeft dienstgedaan. Alle genoemde locomotieven zijn nadien gesloopt.

== Replica ==
In [[1938]] heeft men in de Centrale Werkplaats te [[Zwolle]] ter ere van het honderdjarig bestaan van de spoorwegen in Nederland een [[replica]] gebouwd. Wegens de aanwezigheid van originele tekeningen van de ''Leeuw tweeling loc'' werd een replica van de tweede locomotief de ''Arend'' gemaakt. Samen met drie rijtuigen werd de locomotief gebruikt bij filmopnamen voor de film ''100 jaar spoorwegen in Nederland'' bij [[Station Hoofddorp (Haarlemmermeerspoorlijnen)|station Hoofddorp]]<ref>[http://www.youtube.com/watch?v=irRQOL6Tj7A Honderd jaar spoorwegen in Nederland 1839 - 1939]</ref><ref name="OdR 1998-1">[[Nederlandse Vereniging van Belangstellenden in het Spoor- en tramwegwezen|NVBS]]: Op de Rails. Ockeloen, Max: De lotgevallen van de NS-tentoonstellingstrein uit het jaar 1939. 1-1988.</ref>.

In de zomer van 1939 reed de Arend rondjes over het tentoonstellingsterrein van de viering van het eeuwfeest van de spoorwegen op het [[Frederiksplein (Amsterdam)|Frederiksplein]] in [[Amsterdam]]. Voor tien cent konden mensen een ritje van twee rondes meerijden. Van deze mogelijkheid hebben ten minste 100.000 personen gebruik gemaakt; de trein legde ongeveer 3000 kilometer af op het terrein<ref name="OdR 1998-1" />. Na afloop werd de locomotief opgeborgen in een loods bij de werkplaats in [[Zwolle]]. Daar overleefde de locomotief de vernietiging van emplacement Zwolle in [[1945]] door een Duits [[Sprengkommando]]<ref name="OdR 1998-1" /><ref>Huurman, C. (2001), Het spoorwegbedrijf in oorlogstijd. 's-Hertogenbosch: Uitgeverij Uquilair.</ref>.

In [[1948]] werden de locomotief en rijtuigen naar [[Delft]] overgebracht voor het 100-jarige jubileum van het [[Delftsch Studenten Corps]]. De straat van de studentensociëteit Phoenix lag bij het station waar ook de rail van de [[Haagse tram]] lag. Hier werd over een lengte van 950 meter een derde rail aangebracht. Voor 15 cent konden mensen een ritje meerijden, dit werd door 13.000 personen gedaan<ref name="OdR 1998-1" />.

Van [[21 augustus]] tot [[1 september]] [[1951]] reed de trein in [[Enschede]] waar in het [[Volkspark (Enschede)|Volkspark]] de tentoonstelling ''FF'' (''fecerunt fortissimo'') werd gehouden. Van de 210.000 bezoekers maakten er 20.000 een ritje in de trein<ref name="OdR 1998-1" />. Daarna werd de trein opgeborgen in [[Hoorn (Noord-Holland)|Hoorn]], wat de latere loods van de [[Museumstoomtram Hoorn-Medemblik]] zou worden. In [[1953]] werd de trein opgenomen in het pas geopende Spoorwegmuseum.

Ook tijdens de manifestatie [[Treinen door de tijd]], ter gelegenheid van het 150-jarige bestaan van de spoorwegen in Nederland in 1989 reed de Arend zijn rondjes op het tentoonstellingsterrein bij de [[Utrecht (stad)|Utrecht]]se [[Jaarbeurs Utrecht|Jaarbeurs]]. Daarna ging de trein weer terug naar het [[Nederlands Spoorwegmuseum]] in [[Utrecht (stad)|Utrecht]], waar de loc staat met drie bijpassende [[spoorwegrijtuig|personenrijtuigen]] – 3e klasse no. 10 ''"waggon"'', 2e klasse no. 8 ''"char à bancs"'' en 1e klasse no. 4 ''"diligence"'' – in het museum. Sinds 1989 is deze in dienstvaardige toestand om met stoomkracht ritjes op het museumterrein te kunnen rijden.

Van [[22 augustus]] tot [[26 oktober]] [[1997]] was de Arend op bezoek in [[Zwitserland]] wegens het 150-jarig bestaan van de Zwitserse Spoorwegen<ref name="OdR 1998-1" />.

In 2008 is het breedspoor waarop de ''Arend'' kan rijden verlengd.

{| class="wikitable" style="float"
|-
! Fabrieksnummer
! Naam
! In dienst
! Uit dienst
! Bijzonderheden
|-
| 119 || Arend || 1839 || 1857 || Geruild tegen NRS [[NRS 11-16|12 ''Vesuvius'']].
|-
| 125 || Leeuw || 1839 || 1856 || Geruild tegen NRS [[NRS 11-16|16 ''Bromo'']], maar direct afgekeurd.
|-
! Fabrieksnummer
! Naam
! In dienst
! Uit dienst
! Bijzonderheden
|-
| 30 || De Arend ''(replica)'' || 1939 || || Opgenomen in de collectie van het [[Nederlands Spoorwegmuseum]].
|}

== Externe links ==
* [http://www.geschiedenis24.nl/nieuws/2011/oktober/Honderd-jaar-Nederlandse-Spoorwegen-1839---1939.html Honderd jaar Nederlandse Spoorwegen 1839-1939], www.geschiedenis24.nl
* [http://nmld.locaalspoor.nl/index.php?page=object&id=2240&lan=nl De Arend op de Nederlandse Museummaterieel Database]
* [http://soundcloud.com/dick-1952/geluid-van-stoomloc-de-arend Geluidsopname van de Arend bij de manifistatie Treinen door de tijd.]

{{Appendix|2=
{{References}}
* R.C. Statius Muller, A.J. Veenendaal jr., H. Waldorp: ''De Nederlandse stoomlocomotieven''. Uitg. De Alk, Alkmaar, 2005. ISBN 90 6013 262 9
* J. van der Meer: ''De Hollandsche IJzeren Spoorweg-Maatschappij''. Uitg. Uquilair, 2009, ISBN 978 90 71513 68 8
* J.J. Karskens: ''De Locomotieven van de Hollandsche IJzeren Spoorweg Maatschappij''. Uitg. J.H. Gottmer, Haarlem - Antwerpen, 1947
* G.F. van Reeuwijk: ''De breedspoorlokomotieven van de H.IJ.S.M.''. Uitg. De Alk, Alkmaar, 1985, ISBN 90 6013 927 5.
}}
{{Commonscat|Steam_locomotives_of_the_Netherlands|Nederlandse stoomlocomotieven}}
{{Navigatie stoomlocomotieven Nederland}}
{{Navigatie Het Spoorwegmuseum}}

[[Categorie:Nederlands spoorwegmaterieel]]
[[Categorie:Stoomlocomotief]]
[[Categorie:Hollandsche IJzeren Spoorweg-Maatschappij]]
[[Categorie:Locomotief van Longridge & Co]]
[[Categorie:Locomotief van Centrale werkplaats Zwolle]]
[[Categorie:Het Spoorwegmuseum]]

Diskussion:Kina-Büro

2015-01-08T09:21:26Z

Tulp8: besser Deutsch

== Das Kina-Büro heute? ==

In dem Artikel fehlen einige grundlegende Informationen, die ich hier mal in Fragen zusammenfassen möchte.
1.) Gibt es das Kina-Büro heute noch?
2.) Wo ist es ansässig?
3.) Wie arbeitet(e) es? Welche Staaten sind/waren Mitglieder?
4.) Hat es seine Aufgabe erfüllen können?--[[Benutzer:MiraculixHB|MiraculixHB]] 13:47, 22. Dez. 2006 (CET)
:Schauen Sie sich die Niederländische Wikipediaversion, [[Benutzer:Atsje|Atsje]] ([[Benutzer Diskussion:Atsje|Diskussion]]) 09:51, 8. Jan. 2015 (CET)

Diskussion:Kina-Büro

2015-01-08T08:51:52Z

Tulp8:

== Das Kina-Büro heute? ==

In dem Artikel fehlen einige grundlegende Informationen, die ich hier mal in Fragen zusammenfassen möchte.
1.) Gibt es das Kina-Büro heute noch?
2.) Wo ist es ansässig?
3.) Wie arbeitet(e) es? Welche Staaten sind/waren Mitglieder?
4.) Hat es seine Aufgabe erfüllen können?--[[Benutzer:MiraculixHB|MiraculixHB]] 13:47, 22. Dez. 2006 (CET)
:Sehen Sie mal auf die Niederländische Wikipediaversion, [[Benutzer:Atsje|Atsje]] ([[Benutzer Diskussion:Atsje|Diskussion]]) 09:51, 8. Jan. 2015 (CET)

Benutzer Diskussion:Nicola

2014-12-26T13:11:33Z

Tulp8: /* Frohe Weihnacht */

<div style="position: fixed; left:0; bottom:0; display:block; height:100px; width:150px;">[[Datei:Dom.gif|80px]]</div>
__NOINDEX__
<div style="font-family:Palatino; font-size:1.05em; text-align:justify;">
<div style="margin:0.5em; border:none; padding: 1em 1em 1em 1em; background-color:#E0E8FF;">
<div style="font-family: calibri;">
<blockquote style="border: none; background-color:#FFFAFA; padding: 2em;">
'''<big>Bitte um Beachtung:</big>'''
*Auf meiner Diskussionsseite ist die [[Wikipedia:Wikiquette|Wikiquette]] im Interesse aller Beteiligten einzuhalten. [[WP:Vandalismus|Beleidigungen o.Ä.]] werden kommentarlos entfernt.
*Neue Diskussionsthemen sind unten anzufügen. Wenn Du mich hier anschreibst, antworte ich auch hier. 
*Beiträge bitte mit <nowiki>--~~~~</nowiki> signieren 
* Nach sehr negativen Erfahrungen stehen Wikimails – also die, die Du mir senden möchtest per Klick "Email an diesen Benutzer" unter der [http://creativecommons.org/licenses/by/3.0/de/ CC-by-sa 3.0 Lizenz]. Das [http://de.wikipedia.org/wiki/E-Mail#Urteil_des_Landgerichts_K.C3.B6ln_2006 Urteil des LG Köln] wird für diese Adresse ignoriert, da es sich im Übrigen hauptsächlich auf Emails an Dritte bezieht und insbesondere, wenn man unrechtmäßig an diese gelangt ist. Das trifft nicht für Emails anderer Benutzer hier in der WP an mich zu. Du stimmst mit dem Klick darauf zu oder schreibst mir nicht. Ich werde diese Emails ggfs. veröffentlichen, wenn es um Hetze/Beleidigungen/sonstige Schweinereien geht.
 </div>
</div>
<div style="font-family: calibri;">



{| border="0" width="100%" cellspacing="6"
| width="100%" valign="top" style="border:1px solid #99B3FF; padding:0.5em; background-color:#E0E8FF; -moz-border-radius:1em;" |
</center>
[[Datei:Kerze Schneemann.jpg|right|mini|Allen Besuchern meiner Seite wünsche ich eine schöne Weihnachtszeit! Nicola]]
{{Zitat|'''''Ich mag verdammen, was du sagst, aber ich werde mein Leben dafür einsetzen, dass du es sagen darfst.''''' |Autor=[[Evelyn Beatrice Hall]]}}
{{Zitat|'''''The bicycle is the most civilized conveyance known to man. Other forms of transport grow daily more nightmarish. Only the bicycle remains pure in heart.''''' |Autor=[[Iris Murdoch]] |Quelle=''The Red and the Green''}}
:''Der Kölner Dom
:''kann nicht in den Himmel kommen:
:''Er ist auch leer zu schwer.
:''Drum wohnt der Himmel,
:''wenn er auf die Erde kommt,
:''im Kölner Dom.
:''Das ärgert Rom.
:''Weshalb in Köln der Dom
:''am Bahnhof steht,
:''von dem nach Rom der Schnellzug geht.
:::[[Reiner Kunze]], Lyriker

<gallery>
Kater Tyson.jpg|Ich habe einen Kater (der Hund, der nicht bellte)
Café Nicola Cup.jpg|Meine Tasse
Becher WikiCon 2014.jpg|Mein neuer Becher *freu*
Café Nicola.jpg|Mein Café
Morris Minor 1000 estate (woody).jpg|Mein Traumauto
Capra pyrenaica victoriae, juvenile -- 2013 -- Laguna Grande, Sierra de Gredos, España.jpg|Mein Wunschtier Nr. 1
Equus asinus Kadzidłowo 001.jpg|Mein Wunschtier Nr. 2
Cartoon-Fish.jpg|blubb....
</gallery>

{{Beteiligen}}
== Terminkalender ==
{{Wikipedia-Terminkalender|}}
{{Archivübersicht}}

{{Autoarchiv|Alter=7|Ziel='((Lemma))/Archiv/Archiv2013'}}
__TOC__
== Dies und das ==
* [http://othersite.org/rolf-verleger-pogrom-2014/ Und immer wieder aktuell: „Der böse Nachbar“]
* [http://www.spiegel.de/kultur/gesellschaft/beziehungskrise-sibylle-berg-ueber-noergelei-von-frauen-a-977714.html Und so isses :)]

== [[Wikipedia:Edit-a-thon Pissarro]] ==

[[Datei:Pissarro-zwei schwatzende Frauen am Meer.jpg|mini|[[Zwei schwatzende Frauen am Meer]] von [[Camille Pissarro]]]]

Hallo Nicola, Du hattest vielleicht vom Projekt [[Wikipedia:Edit-a-thon Pissarro]] gehört, das ich plane. Wenn nicht… möchte ich dies jetzt persönlich nachholen: 
: Es gab Ende November ein wichtiges Treffen vor Ort. Fazit und hier erst mal kurz und schnell mitgeteilt, die Artikelwerkstatt wird stattfinden am Freitag 30. Januar bis Sonntag 1. Februar 2015 (Fr: Anfahrt, Sa: Artikelwerkstatt, Sonntag: Nachbearbeitung und Rückreise). Die Projektseite wird aber noch weiter ausgearbeitet. Ich freue mich Dich als Interessent oder gar als Teilnehmer dort zu sehen. --[[Benutzer:Atamari|Atamari]] ([[Benutzer Diskussion:Atamari|Diskussion]]) 15:15, 6. Dez. 2014 (CET)

== Du wurdest auf der Seite [[Wikipedia:Vandalismusmeldung#Benutzer:Nicola|Vandalismusmeldung]] gemeldet (08:47, 21. Dez. 2014 (CET)) ==
Hallo Nicola, Du wurdest auf der o. g. Seite gemeldet. Weitere Details kannst du dem '''[[Wikipedia:Vandalismusmeldung#Benutzer:Nicola|dortigen Abschnitt entnehmen]]'''. Wenn die Meldung erledigt ist, wird sie voraussichtlich [[Wikipedia:Vandalismusmeldung/Archiv/2014/12/21#Benutzer:Nicola|hier]] archiviert werden. 
Wenn du zukünftig nicht mehr von diesem Bot informiert werden möchtest, trage dich [[Benutzer:Euku/Opt-out: VM-Nachrichtenempfänger|hier]] ein. – [[Benutzer:Xqbot|Xqbot]] ([[Benutzer Diskussion:Xqbot|Diskussion]]) 08:47, 21. Dez. 2014 (CET)

== Den heutigen Tag, Sonntag, 21. Dezember 2014, ==

[[Datei:Ursula Stock, 84.jpg|mini|hochkant|Nervensäge]]
rufe ich zum ''Tag der Nervensägen'' aus. Welcher Virus geht wohl gerade vor Weihnachten um? --[[Datei:Kölner sprinter farbig.svg |25px|verweis=Portal:Radsport]] [[Benutzer:Nicola|Nicola]] - [[Benutzerin Diskussion:Nicola| Ming Klaaf]] 18:49, 21. Dez. 2014 (CET)
:Tröste dich, morgen müßte der Paketmann klingeln ;) --[[Benutzer:Pölkkyposkisolisti|Pölkky]] 19:08, 21. Dez. 2014 (CET)
::Klingelt der 2mal? Schab Angst :) --[[Datei:Kölner sprinter farbig.svg |25px|verweis=Portal:Radsport]] [[Benutzer:Nicola|Nicola]] - [[Benutzerin Diskussion:Nicola| Ming Klaaf]] 19:16, 21. Dez. 2014 (CET)
:::Oooch, der wird schon nicht beißen. [http://www.nikonsupport.eu/europe/Manuals/QAcqjFO_PJ/D50_De_04.pdf Bettlektüre] --[[Benutzer:Pölkkyposkisolisti|Pölkky]] 20:01, 21. Dez. 2014 (CET)
::::So etwas Aufregendes sollten ältere Damen nicht vor dem Schlafen gehen lesen :) --[[Datei:Kölner sprinter farbig.svg |25px|verweis=Portal:Radsport]] [[Benutzer:Nicola|Nicola]] - [[Benutzerin Diskussion:Nicola| Ming Klaaf]] 20:04, 21. Dez. 2014 (CET)
:::::Ich hatte dir ursprünglich noch gute Akkus reingepackt, die Kamera mag das aber nicht, deshalb Batterien. SD-Karten über 2 GB mag sie auch nur manchmal, ist echt zickig die alte Dame. Man muß sich mit ihr anfreunden und ihre Macken akzeptieren ;) Das Objektiv ist ein [http://www.fahrradmonteur.de/Suppenhuhn Suppenhuhn], ich denke, das wird dir am ehesten helfen. --[[Benutzer:Pölkkyposkisolisti|Pölkky]] 20:15, 21. Dez. 2014 (CET)
::::::Dann wären wir ja schon zwei alte Damen. Na, wenn das mal gut geht :) Aber keine Sorge: Ich weiß mir zu helfen. Vorab schon mal ganz lieben Dank. --[[Datei:Kölner sprinter farbig.svg |25px|verweis=Portal:Radsport]] [[Benutzer:Nicola|Nicola]] - [[Benutzerin Diskussion:Nicola| Ming Klaaf]] 20:18, 21. Dez. 2014 (CET)
::::::: Wie kennt denn ein knuspriges junges Meedchen wie Du ''gleich zwei'' alte Damen? Wollen Deine Klassenkameradinnen Dich nicht in den Bieber-Fanclub aufnehmen? --[[Benutzer:Elop|Elop]] 23:19, 21. Dez. 2014 (CET)
::::::::Die zwei "alten Damen" sind eine Kamera und ich. --[[Datei:Kölner sprinter farbig.svg |25px|verweis=Portal:Radsport]] [[Benutzer:Nicola|Nicola]] - [[Benutzerin Diskussion:Nicola| Ming Klaaf]] 23:24, 21. Dez. 2014 (CET)
::::::::: Na soowas - hätte ich ja niiee errätselt ... --[[Benutzer:Elop|Elop]] 23:51, 21. Dez. 2014 (CET)

== [[Benutzer:GiftBot/Ausrufer|Ausrufer]] – 52. Woche ==

Rückblick:
{|
|-
| [[m:Special:Diff/10802830|'''Deadmin''']] {{noping|Bdk}} und {{noping|Erzbischof}}
| →
| Entzug der Adminrechte aufgrund von Inaktivität
|}
Meinungsbilder in Vorbereitung: [[Wikipedia:Meinungsbilder/Relevanzkriterien für Kraftwerke|Relevanzkriterien für Kraftwerke]] 
Kurier – linke Spalte: [[WP:K#Auswertung: Seiten mit den meisten Interwikilinks|Auswertung: Seiten mit den meisten Interwikilinks]], [[WP:K#Der Miniaturenwettbewerb geht in die dritte Runde|Der Miniaturenwettbewerb geht in die dritte Runde]], [[WP:K#Video-Jahresrückblick 2014|Video-Jahresrückblick 2014]], [[WP:K#Auge in Auge mit Camille bei Eduard|Auge in Auge mit Camille bei Eduard]], [[WP:K#Carl Durheims Fahndungsfotografien von Heimatlosen auf Commons|Carl Durheims Fahndungsfotografien von Heimatlosen auf Commons]] 
Kurier – rechte Spalte: [[WP:K#Wo findet die WikiCon 2015 statt?|Wo findet die WikiCon 2015 statt?]], [[WP:K#Wikidata statt Freebase|Wikidata statt Freebase]], [[WP:K#Flickr stoppt Verkauf von CC-BY-Bildern|Flickr stoppt Verkauf von CC-BY-Bildern]], [[WP:K#Neue Accounts bei der The Wikipedia Library|Neue Accounts bei der The Wikipedia Library]], [[WP:K#Edit-a-thon im Von der Heydt-Museum, Hotelanmeldung noch bis 19.12.!|Edit-a-thon im Von der Heydt-Museum, Hotelanmeldung noch bis 19.12.!]], [[WP:K#10 Jahre Portal:Fußball|10 Jahre Portal:Fußball]], [[WP:K#Grüne Sterne zu Weihnachten und noch kein Winter|Grüne Sterne zu Weihnachten und noch kein Winter]], [[WP:K#Alkimsche Heerscharen|Alkimsche Heerscharen]] 
– [[Benutzer:GiftBot|GiftBot]] ([[Benutzer Diskussion:GiftBot|Diskussion]]) 00:46, 22. Dez. 2014 (CET)

== [[Roger Pingeon]] ==
Ich finde es schöner, wenn das Inhaltsverzeichnis am Anfang steht und nicht unten. --[[Benutzer:GT1976|GT1976]] ([[Benutzer Diskussion:GT1976|Diskussion]]) 07:43, 22. Dez. 2014 (CET)
:Das kann ich nachvollziehen. Aber ich habe eine Abneigung gegen "Leben" bei Radsportlern, wo doch oft nur die sportliche Laufbahn dargestellt wird. Ich habe das geändert. Gruß, --[[Datei:Kölner sprinter farbig.svg |25px|verweis=Portal:Radsport]] [[Benutzer:Nicola|Nicola]] - [[Benutzerin Diskussion:Nicola| Ming Klaaf]] 07:53, 22. Dez. 2014 (CET)
::Alles klar, danke für die Info, ich werde das bei den Sportlern in Zukunft berücksichtigen! Schöne Feiertage: --[[Benutzer:GT1976|GT1976]] ([[Benutzer Diskussion:GT1976|Diskussion]]) 08:47, 22. Dez. 2014 (CET)

==Ein gesegnetes Weihnachtsfest==
[[File:The Nativity by Hans Memling.jpg|mini]]
und ein friedvolles Jahr 2015 wünscht Dir und allen, die Dir nahe stehen --[[Benutzer:Lutheraner|Lutheraner]] ([[Benutzer Diskussion:Lutheraner|Diskussion]]) 15:16, 22. Dez. 2014 (CET)
:Vielen Dank, das wünschte ich Dir und Deiner Familie auch! (siehe ganz oben :)) --[[Datei:Kölner sprinter farbig.svg |25px|verweis=Portal:Radsport]] [[Benutzer:Nicola|Nicola]] - [[Benutzerin Diskussion:Nicola| Ming Klaaf]] 15:27, 22. Dez. 2014 (CET)

== Frohe Weihnacht ==

[[File:Neozoon Weihnachtsbaum 2014.jpg|thumb|300px|left|Frohe Weihnacht und guten Start ins neue Jahr 
Prettige Kerstdagen en een gelukkig nieuw jaar 
Merry Christmas and a happy New Year 
''wünscht Dir'' --[[Benutzer:Neozoon|Neozoon]] ([[Benutzer Diskussion:Neozoon|Diskussion]]) 21:54, 22. Dez. 2014 (CET) ]]
:Wat een mooie poes :) Bedankt, --[[Datei:Kölner sprinter farbig.svg |25px|verweis=Portal:Radsport]] [[Benutzer:Nicola|Nicola]] - [[Benutzerin Diskussion:Nicola| Ming Klaaf]] 21:59, 22. Dez. 2014 (CET)

== Esmée van Eeghen ==
Dag Nicola, de foto's van het graf en herdenkingsmonument zijn bijgeplaatst. Groetjes, [[Benutzer:Atsje|Atsje]] ([[Benutzer Diskussion:Atsje|Diskussion]]) 14:11, 26. Dez. 2014 (CET)

Esmée van Eeghen

2014-12-26T13:09:15Z

Tulp8: /* Die Ermordung */

[[Datei:EsmeevanEeghen.jpg|mini|Esmée van Eeghen (ca. 1940)]]
'''Esmée Adrienne van Eeghen''' (* [[7. Juli]] [[1918]] in [[Amsterdam]]; † [[7. September]] [[1944]] in [[Groningen|Noorddijk]]) war eine [[Niederlande|niederländische]] [[Niederländischer Widerstand 1940–1945|Widerstandskämpferin]] gegen die [[Geschichte_der_Niederlande#Deutsche_Besetzung|deutsche Besetzung]] der Niederlande während des [[Zweiter Weltkrieg|Zweiten Weltkriegs]].

== Herkunft und Persönlichkeit ==
Esmée van Eeghen entstammte mütterlicher- wie väterlicherseits aus angesehenen Amsterdamer Familien. Ihr Vater Reginald Hendrik van Eeghen (1889-1936) war Direktor der [[Amstel (Brauerei)|Amstelbrauerei]]. Ihre Eltern ließen sich scheiden, als sie acht Jahre alt war, und ihr Vater zog in die [[Vereinigte Staaten|Vereinigten Staaten]], wo er 1936 starb. 1930 heiratete ihre Mutter Minette Adrienne „Miesje“ van Lennep (1892–1975) [[Schimmelpenninck (Adelsgeschlecht)|Alphert Baron Schimmelpenninck van der Oye]] (1880–1943), Bürgermeister von [[Utrechtse Heuvelrug|Maarn]] und [[Utrechtse Heuvelrug|Doorn]].<ref name="elias">{{Internetquelle |url=http://resources.huygens.knaw.nl/vrouwenlexicon/lemmata/data/Eeghenesmee |titel=Eeghen, Esmée Adrienne (1918-1944) |sprache=niederländisch |autor=Elias van der Plicht/Anja Marbus |datum=13. Januar 2014 |hrsg=Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland |zugriff=24. Dezember 2014}}</ref> Sie hatte einen Bruder, Dave, sowie einen jüngeren Halbbruder, Sander.

Van Eeghen war eine mondäne junge Frau mit einem ambivalenten Charakter. Sie konnte spontan, liebevoll und feinfühlig sein, hatte aber auch harte, brutale und egozentrische Seiten.<ref name="elias" /> Als Jugendliche wurde sie von einem [[Schweiz]]er Psychiater behandelt. Sie war von einer Gouvernante erzogen worden und sprach fließend Englisch, Deutsch und Französisch und machte viele Reisen, auch dank ihres Stiefvaters, der Vorsitzender des niederländischen [[Nationales Olympisches Komitee|Nationalen Olympischen Komitees]] sowie Mitglied des [[Internationales Olympisches Komitee|IOC]] war. Sie spielte Klavier, war eine gute Sängerin<ref>{{Internetquelle |url=http://www.afvn.nl/2007_3/afpag3_9.htm |titel=Esmée van Eeghen; ten prooi aan de liefde |sprache=niederländisch |hrsg=AFVN |zugriff=24. Dezember 2014}}</ref> und zudem blond, groß und schlank, „een knappe verschijning die bij mannen niet onopgemerkt bleef“ (dt. = „eine schöne Erscheinung, die von Männern nicht unbemerkt blieb“).<ref name="elias" />

== Im Widerstand ==
[[Datei:Scholtenhuis.jpg|mini|Das ''Scholtenhuis'' in Groningen (1940)]]
[[Datei:Baarn GvanderVeenlaan 14.JPG|mini|Ehemaliges Haus der Familie in Baarn, [[Gerrit van der Veen|Gerrit van der Veenlaan 14]] (2013)]]
Obwohl Esmée van Eghen finanziell unabhängig war, nahm sie eine Tätigkeit als Krankenpflegerin im Amsterdamer [[Burgerziekenhuis]] auf. Im Frühjahr 1943 ging sie eine Liebesbeziehung mit einem Medizinstudenten, Henk Kluvers, ein. Als er im Frühjahr die Loyalitätserklärung für Studenten unterschreiben sollte, ging er nach [[Leeuwarden]], um sich dieser Unterschrift zu entziehen. Van Eeghen folgte ihm und unterstützte ihn und seinen Freund [[Pieter Meerburg]] dabei, jüdische Kinder im Auftrag der [[Landelijke Organisatie voor Hulp aan Onderduikers]] (LO) im Norden des Landes zu verstecken. Sie retteten mindestens 100 Kindern das Leben.<ref>{{Internetquelle |url=http://www.yadvashem.org/yv/en/righteous/stories/meerburg.asp |titel=The Courageous Student: Pieter Adriaan Meerburg |sprache=englisch |hrsg=Yad Vashem |zugriff=24. Dezember 2014}}</ref> Sie wünschte sich selbst eine Familie, doch Kluvers war noch in Ausbildung und zudem an [[Tuberkulose]] erkrankt, so dass für ihn eine Ehe nicht in Frage kam und er die Beziehung beendete.<ref name="elias" /><ref>Henk Kluvers ließ sich später als Arzt in [[Bussum]] nieder und wurde 1997 ebenso wie Pieter Meersburg als [[Gerechter unter den Völkern]] geehrt. Siehe: {{Internetquelle |url=http://db.yadvashem.org/righteous/righteousName.html?language=en&itemId=4015662 |titel=Kluvers Henk |hrsg=Yad Vashem |zugriff=24. Dezember 2014}}</ref>

Anschließend arbeitete Esmée van Eeghen für den [[Friesland|friesischen Widerstand]] (''Friese knokploegen'') als Kurierin; ihre Decknamen lauteten ''Elly'' und ''Sjoerdje''. Sie soll eine Liaison mit dem verheirateten [[Krijn van der Helm]] gehabt haben, einem führenden Mitglied des Widerstands und der LO. Van Eeghen besorgte falsche Ausweise und Lebensmittelkarten für untergetauchte Menschen, transportierte Waffen sowie Munition und beteiligte sich an bewaffneten Überfällen. Gemeinsam mit van der Helm brachte sie alliierte Piloten in Sicherheit.<ref name="cadi">{{Internetquelle |url=http://geschiedenis.umcgambulancezorg.nl/voor-wie-en-met-wie/voor-wie/voor-wie/1940-1945-leeuwarden-een-cadillac-ziekenwagen-in-de-illegaliteit-willem-de-vrij-gedeporteerd-in-duitse-dwangarbeid/ |titel=1940-1945. Leeuwarden: Een Cadillac ziekenwagen in de illegaliteit. |sprache=niederländisch |hrsg=De geschiedenis van UMCG |zugriff=24. Dezember 2014}}</ref> Im Zug nach Amsterdam soll sie sich einmal von einem deutschen Offizier, mit dem sie zuvor geflirtet hatte, einen Koffer mit Waffen durch die Kontrollen haben tragen lassen.<ref name="elias" />

Ab Anfang des Jahres 1944 wurde van Eeghen vermehrt in der Gesellschaft von Angehörigen des deutschen [[Sicherheitsdienst des Reichsführers-SS|Sicherheitsdienstes]] (SD) gesehen. Dies soll nach Absprache mit van der Helm geschehen sein, um diese auszuspionieren. Nach einer anderen Version soll sie auf diesem Wege versucht haben, Informationen über ihren verhafteten Bruder Dave zu erhalten, der der Widerstandsgruppe [[Ordedienst]] angehört hatte. Es gab Gerüchte, ihr „sexueller Trieb“ sei der Grund für ihren Umgang mit den Deutschen. Noch 1986 wurde sie in der Zeitschrift [[Vrij Nederland]] wie folgt beschrieben, wie [[Die Zeit]] zitierte: „Sie habe saufen können wie ein Templer, fluchen wie ein Ketzer und schießen wie sonst niemand; sie sei launisch gewesen und illoyal, flatterhaft, hysterisch – und nymphoman.“<ref>{{Internetquelle |url=http://www.zeit.de/1995/24/Widerstand_in_der_Kunst |titel=Widerstand in der Kunst |autor=Heinz Josef Herbort |hrsg=Zeit Online |datum=9. Juni 1995 |zugriff=24. Dezember 2014}}</ref>
Als „bildschöner Schwan unter fremden Enten“<ref name="femme" /> war sie ein Fremdkörper im konservativ-reformierten Friesland und daher auch Ziel von Klatsch und Neid<ref name="elias" />: „De boerenmensen werden geconfronteerd met een stadse, duur geklede en opgemaakte jonge vrouw die bovendien nog stevig rookte en flink dronk. Een exotische bloem in de Friese klei.“ (dt. = „Die Bauern wurden mit einer einer jungen weltläufigen Frau konfrontiert, die teuer gekleidet und zurecht gemacht war, darüberhinaus kräftig rauchte und gerne trank. Eine exotische Blume auf friesischem Boden.“).<ref name="doden">{{Internetquelle |url=http://www.dodenakkers.nl/oorlog/grafmonumenten/18-eeghen.html |titel=Het graf van Esmée van Eeghen |autor=Pim de Bie |sprache=niederländisch |hrsg=Stichting Dodenakkers.nl |datum=27. Juni 2009 |zugriff=24. Dezember 2014}}</ref>

Im Frühjahr 1944 verliebte sich Esmée van Eeghens in den deutschen [[Wehrmacht]]soffizier Hans Schmälzlein, der gegen die [[Nationalsozialismus|Nazis]] eingestellt war und mit dem sie deshalb auf Anweisung Kontakt aufgenommen haben soll.<ref name="boeken">{{Internetquelle |url=http://nrcboeken.vorige.nrc.nl/recensie/de-geur-van-verraad |titel=De geur van verraad |autor=Harry van Wijnen |sprache=niederländisch |hrsg=nrc boeken |datum=11. März 1995 |zugriff=24. Dezember 2014}}</ref> Aus dieser Zuneigung machte sie kein Geheimnis – es war die Rede von Heirat –, verschwieg aber, dass sie mit ihm zusammenwohnte, so dass ihr aus der Widerstandsgruppe zunehmend Misstrauen entgegenschlug, als dies herauskam. Das [[Feme]]gericht des friesischen Widerstandes drohte ihr mit der Todesstrafe. Auf Einspruch von van der Helm wurde ihr jedoch lediglich nahegelegt, [[Provinz Nordholland|Nordholland]] zu verlassen; daraufhin ging sie zurück zu ihrer Familie nach Baarn. Im Sommer 1944 spitzte sich die Situation für sie zu, denn nun wurde auch der SD argwöhnisch. Am 9. August wurde sie am Hauptbahnhof in Amsterdam – angeblich auf Hinweis einer Freundin, die wegen Schmälzlein eifersüchtig war – verhaftet und nach Groningen gebracht, wo sie im berüchtigten ''Scholtenhuis'', dem Sitz von SD und [[Hauptamt Sicherheitspolizei|Sicherheitspolizei]], verhört wurde.<ref name="elias" />

== Die Ermordung ==
Der niederländische investigative Journalist [[Arnold Karskens]] beschreibt die nun folgenden Ereignisse in seinem Buch ''Het beestmensch'': Esmée van Eeghen wurde von dem Chef des SD Groningen, [[Ernst Knorr]], gezwungen, einen Brief an ihren früheren Freund Krijn van der Helm, der in [[Amersfoort]] untergetaucht war, zu schreiben. (Der Brief war an die Adresse von van der Helms Eltern gerichtet und van Eeghen war eventuell nicht bekannt, dass er sich zu diesem Zeitpunkt genau dort aufhielt.<ref name="cadi" />) Die Brüder [[Pieter Faber|Pieter]] und [[Klaas Carel Faber]] sollten den Brief überbringen. Während Klaas Carel Faber vor dem Haus wartete, kam es drinnen zum Kampf, bei dem van der Helm von Pieter Faber erschossen wurde. Da diese Quelle nun versiegt war – man hatte van der Helm lebend fassen wollen – und Esmée van Eeghen keine weiteren Informationen preisgab, wurde ihr Tod beschlossen.<ref name="arnold">{{Internetquelle |url=https://books.google.de/books?id=8YEvAgAAQBAJ&pg=PT63&lpg=PT63&dq=%22henk+kluvers%22+eeghen&source=bl&ots=JHwi11oZQr&sig=g_fYtJ7jWGVia9Ksm-3EO4KuVBs&hl=de&sa=X&ei=0YKaVIiwGaXfywOptICwCw&ved=0CCAQ6AEwADgK#v=onepage&q=%22henk%20kluvers%22%20eeghen&f=false |titel=Het beestmensch |autor=Arnold Karskens |datum=2012 |zugriff=24. Dezember 2014 |seiten=o. S.}}</ref>

Am 7. September 1944 wurde Esmée van Eeghen gemeinsam mit einem weiteren Gefangenen, dem 24jährigen Luitje Kremer, mit einem Auto aus der Stadt gebracht, erschossen und ihre Leichname in den [[Van Starkenborghkanaal]] geworfen. An der Tat waren Ernst Knorr sowie Pieter und Klaas Carel Faber beteiligt.

Nach einer Aussage von Klaas Carel Faber im September 1945 soll nur Knorr (der im Juli 1945 unter ungeklärten Umständen im Gefängnis tot aufgefunden worden war) geschossen haben.<ref name="arnold" /> Karstens bezweifelt diese Angaben, da der Körper der Frau von 13 Kugeln getroffen wurde und eine Autopsie im ''Pathologisch Anatomisch Laboratorium'' von Groningen erbrachte, dass diese drei verschiedene Kaliber hatten. Im Körper von Kremer befanden sich vier Kugeln mit zwei unterschiedlichen Kalibern.<ref name="arnold2">{{Internetquelle |url=http://arnoldkarskens.com/index.php?option=com_content&view=article&id=573 |titel=Cold Case van de Eeuw |sprache=niederländisch |hrsg=Arnold Karskens |zugriff=24. Dezember 2014}}</ref> 1954 bezeichnete Klaas Carel Faber gegenüber der deutschen Justiz Esmée van Eeghen als „einzige weibliche Führungsfigur einer Terroristenorganisation in den Niederlanden“, die Angehörige der Wehrmacht in Hotels gelockt habe, um sie zu erschießen. Allein bei den Verhören in Groningen habe sie fünf Morde gestanden. Auch diese Aussage hält Karstens für „abseits der Wahrheit“.<ref name="arnold2" />
[[File:Esmée van Eeghen graf Baarn 6.JPG|thumb|Graf in Baarn]]
[[File:Baarn Herdenkingsmonument lijst met gevallenen 7.JPG|thumb|]]

Die Leiche von Esmée van Eeghen wurde am Tag nach ihrem Tod im Kanal gefunden. Sie wurde zunächst in Norddijk beerdigt, und im August 1945 ließ ihre Mutter sie auf den Friedhof von Baarn umbetten.<ref name="elias" /> Ihr Bruder Dave kam im April 1945 im [[KZ Bergen-Belsen]] zu Tode, wenige Tage vor der Befreiung.<ref name="doden" />

Hans Schmälzlein wurde ebenfalls verhaftet und zurück nach Deutschland gebracht. Sein weiteres Schicksal ist unbekannt.<ref name="boeken" /> Pieter Faber wurde 1948 wegen 27fachen Mordes in Groningen hingerichtet, sein Bruder Klaas Carl starb 2012 in [[Ingolstadt]], nachdem die deutsche Justiz jahrzehntelang eine Auslieferung an die Niederlande verweigert hatte, da er aufgrund seiner Tätigkeit für den SD die deutsche Staatsangehörigkeit erlangt hatte.

== Posthum ==
Während des [[Holland Festival]]s 1995 wurde die Oper ''Esmée'' von [[Theo Loevendie]] und [[Jan Blokker]] uraufgeführt. Zuvor gab es von Seiten ehemaliger Widerstandskämpfer scharfe Kritik an dem Werk. So erhielt Loevendie einen empörten Anruf von Henk Kluvers, der sich beschwerte, dass die Oper nicht der historischen Wahrheit entspräche und Esmée darin zu negativ dargestellt sei. Pieter Meerburg bedauerte die Aufführung der Oper, solange noch Zeitzeugen lebten. Loevendie und Blokker hingegen beriefen sich darauf, dass es sich bei der Oper um Fiktion handele.<ref name="femme">{{Internetquelle |url=http://www.volkskrant.nl/dossier-archief/femme-fatale-is-fryslan-ontstegen-opera-esmee-van-de-historische-werkelijkheid-losgezongen~a386807/ |titel=Femme fatale is Fryslân ontstegen Opera Esmée van de historische werkelijkheid losgezongen |sprache=niederländisch |hrsg=[[de Volkskrant]] |datum=26. Mai 1995 |autor=Ben Havemann |zugriff=24. Dezember 2014}}</ref>

Am 29. Oktober 2011 enthüllte [[Bernhard zur Lippe-Biesterfeld|Prinz Bernhard]] eine Gedenkplakette am Kriegerdenkmal auf dem Bahnhof in Baarn, auf der die Namen von 31 Menschen der Stadt stehen, die im Zweiten Weltkrieg im Kampf gegen die Deutschen ihr Leben verloren. Neben dem Namen von Esmée van Eeghen steht dort auch der Name ihres Bruders Dave. Am 15. März 2003 hatte das Theaterstück ''Der Dames Verzet'' Premiere, in dem die Frauenfiguren, darunter van Eeghen, auf ihre Rolle im Widerstand zurückblicken.<ref name="doden" />

2006 kam der Film [[Black Book (Film)|Black Book]] des Regisseurs [[Paul Verhoeven (Niederlande)|Paul Verhoeven]] heraus, dessen Hauptfigur Rachel Stein zum Teil an die Person von Esmée vam Eeghen angelehnt ist.<ref>{{Internetquelle |url=http://www.indiewire.com/article/indiewire_interview_black_book_director_paul_verhoeven |titel="Black Book" Director Paul Verhoeven |autor=Howard Feinstein |sprache=englisch |datum=2. April 2007 |zugriff=25. Dezember 2014 |hrsg=Indiewire}}</ref>

== Einzelnachweise ==
<references />

{{Normdaten|TYP=p|GND=118897136|VIAF=64805802}}

{{SORTIERUNG:Eeghen, Esmee van}}
[[Kategorie:Person (Amsterdam)]]
[[Kategorie:Person (Niederländischer Widerstand 1940–1945)]]
[[Kategorie:NS-Opfer]]
[[Kategorie:Niederländer]]
[[Kategorie:Geboren 1918]]
[[Kategorie:Gestorben 1944]]
[[Kategorie:Frau]]

{{Personendaten
|NAME=Eeghen, Esmée van
|ALTERNATIVNAMEN=Eeghen, Esmée Adrienne van (vollständiger Name)
|KURZBESCHREIBUNG=niederländische Widerstandskämpferin
|GEBURTSDATUM=7. Juli 1918
|GEBURTSORT=[[Amsterdam]]
|STERBEDATUM=7. September 1944
|STERBEORT=[[Groningen|Noorddijk]]
}}

Oud Eik en Duinen (Friedhof)

2014-11-19T16:44:51Z

Tulp8: Versie 42517575 van 83.84.18.145 (overleg) ongedaan gemaakt. eerst graag een pagina over deze man aub

[[Bestand:Begraafplaats Oud Eik en Duinen, Den Haag, april 2004.JPG|thumb|260px|Oud Eik en Duinen]]
[[Bestand:Eikenduin1.JPG|thumb|260px|Ruïne van kapel uit 1247 op begraafplaats Oud Eik en Duinen]]
'''Oud Eik en Duinen''' is een [[begraafplaats]] in [[Den Haag]]. Zij ligt aan de Laan van Eik en Duinen. Aan de andere zijden liggen de Mient en de Oude Haagweg. Door de rustige uitstraling midden in Den Haag was de begraafplaats geliefd. Zij wordt wel de Nederlandse [[Cimetière du Père-Lachaise|Père-Lachaise]] genoemd.

==Geschiedenis==
Rond 1247 liet graaf [[Willem II van Holland]] een [[Kerk van Eikenduinen|kapel]] bouwen in Eikenduinen ter nagedachtenis aan zijn vader graaf [[Floris IV]]. De kapel werd gedeeltelijk gesloopt in 1581. In de zeventiende eeuw kwam het gebied weer in gebruik als begraafplaats.

Toen bleek dat (Oud) Eik en Duinen te klein werd, is in [[1891]] aan de andere kant van de Laan van Eik en Duinen de begraafplaats [[Nieuw Eykenduynen]] aangelegd, waar o.a. [[Willem Kloos (dichter)|Willem Kloos]] begraven ligt. Tegen de begraafplaats liggen een [[kinderboerderij]] en een [[volkstuin]]complex.

==Bekende personen==
Op de begraafplaats zijn tal van bekende personen begraven, onder wie [[Louis Couperus]], [[Hendrik Willem Mesdag]] en [[Willem Drees]]. Ook is er familie van prins [[Bernhard van Lippe-Biesterfeld]] begraven, namelijk zijn broer [[Aschwin zur Lippe-Biesterfeld|Aschwin]] en diens vrouw [[Simone Arnoux]].

Hier begraven zijn onder anderen:
{{Inhoud abc}}

== A ==
* [[Peter van Anrooy]] (1879-1954), componist en dirigent
* [[Simone Arnoux]] (1915-2001), echtgenote van [[Aschwin zur Lippe-Biesterfeld]]
<gallery>
Bestand:Peter van Anrooy (2).jpg|Peter van Anrooy
Bestand:Simone Arnoux (1963).jpg|Simone Arnoux
</gallery>

== B ==
* [[Daniel Johannes von Balluseck]] (1895-1976), hoofdredacteur van het Algemeen Handelsblad, voorzitter van de VN-Veiligheidsraad en Nederlands diplomaat
* [[Diederik Jacobus den Beer Poortugael]] (1800-1879), officier, dichter, ridder Militaire Willems-Orde
* [[Eduard Willem Bischoff van Heemskerck]] (1850-1934), kolonel, ridder Militaire Willems-Orde
* [[Willem Frederik Karel Bischoff van Heemskerck]] (1852-1915), generaal-majoor
* [[Ferdinand Bordewijk]] (1884-1965), schrijver
* [[Johan Jacob Boreel]] (1869-1934), luitenant-kolonel, ridder Militaire Willems-Orde
* [[Christiaan ten Bosch]] (1840-1924), viceadmiraal
* [[Pieter Brijnen van Houten]] (1907-1991), geheim agent
* [[Herman Brockmann]] (1871-1936), roeier
* [[Pieter Cornelis Boutens]] (1870-1943), dichter
* [[Menno ter Braak]] (1902-1940), schrijver
* [[Louis Christiaan van den Brandeler]] (1855-1911), generaal-majoor, gouverneur Koninklijke Militaire Academie
* [[Klaas Buchly]] (1910-1965), wielrenner
<gallery>
Bestand:Beer Poortugael DJ.jpg|D.J. den Beer Poortugael
Bestand:Bisschoff van Heemskerck, EW.jpg|E.W. Bischoff van Heemskerck
Bestand:Bisschoff-van-Heemskerck,-W.jpg|W.F.K. Bischoff van Heemskerck
Bestand:Boreel, JJ, 1869-1934.jpg|J.J. Boreel
Bestand:Brandeler, LC van der.jpg|L.C. van den Brandeler
Bestand:Vice-admiraal Christiaan ten Bosch.jpg|Chr. ten Bosch
Bestand:Anefo 911-3769 Tour de France.jpg|N. Buchly
</gallery>

== C ==
* [[John Malcolm Campbell]] (1845-1928), luitenant-generaal
* [[Eduard Willem van der Capellen]] (1863-1935), generaal-majoor
* [[François de Casembroot]] (1817-1895), viceadmiraal, officier Militaire Willems-Orde
* [[Jan Frans Adolf Coertzen]] (1801-1863), schout-bij-nacht, ridder Militaire Willems-Orde
* [[Wouter Cool]] (1848-1928), luitenant-generaal, Minister van Oorlog
* [[Jean Henri Coronel]] (1846-1934), adjudant-onderofficier, ridder Militaire Willems-Orde
* [[Pieter Cort van der Linden]] (1846-1935), politicus
* [[Louis Couperus]] (as) (1863-1923), schrijver
* [[Elisabeth Couperus-Baud]] (as) (1867-1960), letterkundige en vertaalster, echtgenote van Louis Couperus
<gallery>
Bestand:Campbell,-JM4.jpg|J.M. Campbell
Bestand:Capellen, baron E. van der. Commandant van het 2de regiment huzaren.jpg|E.W. van der Capellen
Bestand:Casembroot FF de.jpg|F. de Casembroot
Bestand:Coertzen, JFA.jpg|J.F. Adolf Coertzen
Bestand:Cool, W. (4).jpg|W. Cool
Bestand:Coronel, JM, 1846-1934.jpg|J.H. Coronel
Bestand:Cort van der Linden-Haverman.jpg|P. Cort van der Linden
Bestand:Couperus.jpg|L.M.A. Couperus
</gallery>

== D ==
* [[Willy Derby]] (1886-1944), volkszanger
* [[Herman Deutmann]] (1870-1926), hoffotograaf
* [[Karel Hugo van Diepenbrugge]] (1817-1889), generaal-majoor, inspecteur der artillerie
* [[Johan Hendrik Doeleman]] (1848-1913), beeldend kunstenaar
* [[Willem Hendrik Doorman]] (1799-1873), generaal, ridder Militaire Willems-Orde
* [[Willem Drees]] (1886-1988), politicus
* [[Toon Dupuis]] (1877-1937), beeldhouwer
<gallery>
Bestand:Diepenbrugge.jpg|K.H. van Diepenbrugge
Bestand:Johan Hendrik Doeleman (1848-1913).jpg|J.H. Doeleman
Bestand:Doorman, WH.jpg|W.H. Doorman
Bestand:Drees, W. - SFA002019221.jpg|W. Drees
</gallery>

== E ==
* [[Jacob Nicolaes Everts]] (1785-1846), luitenant-generaal, officier Militaire Willems-Orde
<gallery>
Bestand:Everts, jhr JN, 1785-1846.jpg|J.N. Everts
</gallery>

== F ==
* [[Isaäc Dignus Fransen van de Putte]] (1822-1902), Minister van Koloniën
<gallery>
Bestand:Van der Putte.jpg|I.D. Fransen van de Putte
</gallery>

== G ==
* [[Willem Karel van Gennep]] (1823-1900), viceadmiraal, ridder Militaire Willems-Orde
* [[Neville Davison Goldsmid]] (1814-1875), industrieel, kunstverzamelaar
* [[Jan de Graan]] (1852-1874), violist
* [[Walter Robert de Greve]] (1864-1924), commandant Koninklijk Nederlandsch-Indisch leger, ridder Militaire Willems-Orde
<gallery>
Bestand:Gennep, WK van.jpg|W.K. van Gennep
Bestand:Greve-2.jpg|W.R. de Greve
</gallery>

== H ==
* [[Panthaleon Emile Hajenius]] (1874-1939), kolonel, ridder Militaire Willems-Orde
* [[Hendrik Hamakers]] (1834-1916), majoor, ridder Militaire Willems-Orde
* [[Jacobus Diderik Jan van der Hegge Spies]] (1830-1895), kapitein-ter-zee, ridder Militaire Willems-Orde
* [[Hans Hirschfeld]] (1899-1961), econoom
* [[Carel Hendrik Hoedt]] (1862-1932), kapitein Koninklijk Nederlandsch-Indisch Leger, ridder Militaire Willems-Orde
* [[Samuel van Houten]] (1837-1930), minister van Binnenlandse Zaken
<gallery>
Bestand:MWO Hajenius.jpg|P.E. Hajenius
Bestand:Hamakers H.jpg|H. Hamakers
Bestand:Hegge Spies. JDJ van de.jpg|J.D.J. van der Hegge Spies
Bestand:Hans Hirschfeld.png|H.M. Hirschfeld
Bestand:Ingevoerd Hoedt, CH. Kapitein, ridder MWO, Celebes.jpg|C.H. Hoedt
Bestand:Samuel van Houten.jpg|S. van Houten
</gallery>

== I ==
* [[Ernst Franz Insinger]] (1870-1930), luitenant-generaal
<gallery>
Bestand:Insinger, E.F..jpg|E.F. Insinger
</gallery>

== J ==
* [[Gerrit Jäger]] (1863-1894), journalist, toneelschrijver en vriend van Louis Couperus

== K ==
* [[Rijnholt Antony Klerck]] (1774-1854), luitenant-generaal, ridder Militaire Willems-Orde
* [[Johan Philip Koelman]] (1818-1893), schilder, beeldhouwer en schrijver
* [[Cornelis Eliza van Koetsveld]] (1807-1893), hofprediker en schrijver
* [[Gijsbertus Johannes van Kooten]] (1851-1923), luitenant-generaal en ridder Militaire Willems-Orde
* [[Gerhardus Kruys]] (1838-1902), viceadmiraal
* [[Roelof Kuipers]] (1855-1922), architect
* [[Abraham Kuyper]] (1837-1920), politicus
* [[Henriëtte Kuyper]] (1870-1932), schrijfster
<gallery>
Bestand:Baron Klerck, KA.jpg|R.A. Klerck
Bestand:Koetsveld.jpg|C.E. van Koetsveld
Bestand:Kruijs, G. Minister van Marine.jpg|G. Kruys
Bestand:Kooten, GJ van.jpg|G.J. van Kooten
Bestand:Abraham Kuyper - Griffis.jpg|A. Kuyper
</gallery>

== L ==
* [[Gerardus van der Leeuw]] (1890-1950), theoloog en minister van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen
* [[Aschwin zur Lippe-Biesterfeld]] (1914-1988), broer van Prins Bernhard
* [[Johannes Servaas Lotsy]] (1808-1863), minister van Marine en van Koloniën, minister van Staat
* [[Pieter Louwerse]] (1840-1908), schrijver, dichter en schoolmeester
<gallery>
Bestand:Aschwin zur Lippe Biesterfeld (1961).jpg|Ashwin zur Lippe-Biesterfeld
</gallery>

== M ==
* [[Norman MacLeod (1811-1896)]], luitenant-generaal
* [[Johan de Meester (1860-1931)]], schrijver en journalist
* [[Dirk Matak Fontein]] (1840-1912), officier der gezondheid, ridder Militaire Willems-Orde
* [[Hendrik Willem Mesdag]] (1831-1915), schilder
* [[Sientje van Houten|Sientje Mesdag-van Houten]] (1834-1909), schilderes
* [[Piet Moeskops]] (1893-1964), wielrenner
* [[Hendrik Pieter Nicolaas Muller]] (1859-1941), koopman, wereldreiziger, etnograaf, publicist, diplomaat, filantroop
<gallery>
Bestand:Generaal MacLeod.jpg|N. MacLeod
Bestand:Matak Fontein, D.jpg|D. Matak Fontein
Bestand:Mesdag-Haverman.jpg|H.W. Mesdag
Bestand:SientjeMesdag.jpg|S. Mesdag-van Houten
Bestand:Moeskops piet.jpg|P. Moeskops
Bestand:M VA0958.jpg|H.P.N. Muller
</gallery>

== N ==
* [[Adriaan Johan Charles de Neve]] (1857-1913), assistent-resident te Atjeh, ridder Militaire Willems-Orde
* [[Gerardus Philippus Marius van der Noordaa]] (1847-1904), majoor, ridder Militaire Willems-Orde
<gallery>
Bestand:Ingevoerd Neve, AJCh de. Ridder MWO, resident westerafdeling Borneo.jpg|A.J.C. de Neve
Bestand:Noorda GPM van de.jpg|G.P.M. van der Noordaa
</gallery>

== O ==
* [[Antonie Frederik Jan Floris Jacob van Omphal]] (1788-1863), luitenant-generaal
<gallery>
Bestand:Herman Antonie de Bloeme - Baron van Omphal.jpg|A.F.J.F.J. van Omphal
</gallery>

== P ==
* [[Jan Pieter Paauwe]] (1872-1956), predikant
* [[Jean-Louis Pisuisse]] (1880-1927), zanger en cabaretier
* [[Nicolaas Jules Cesar van Polanen Petel]] (1855-1922), kapitein Koninklijk Nederlandsch-Indisch Leger, ridder Militaire Willems-Orde
* [[Willem Frederik Pop]] (1858-1931), Minister van Oorlog
<gallery>
Bestand:Jean-Louis Pisuisse (1880-1927) -met zijn latere vrouw Jenny Gilliams-, staande bij piano.jpg|J-L. Pisuisse
Bestand:Polanen Petel, NJC.jpg|N.J.C. van Polanen Petel
Bestand:Pop, WF.jpg|W.F. Pop
</gallery>

== Q ==
* [[Huibert Quispel]] (1841-1921), vice-admiraal, officier Militaire Willems-Orde
<gallery>
Bestand:Quispel, H..jpg|H. Quispel
</gallery>

==R ==
* [[Johan Hendrik Ram]] (1861-1913), luchtvaartpionier, officier en oorlogsverslaggever; vriend van [[Louis Couperus]]
* [[Paul du Rieu]] (1859 (?)-1901), architect
* [[Julius Constantijn Rijk]] (1814-1891), admiraal, commandeur Militaire Willems-Orde
* [[Albert Johan Roest]] (1837-1920), burgemeester van Den Haag van 1887 tot 1897
* [[Leonardus Johannes Warnerus van Rouveroy]] (1818-1897), majoor, ridder Militaire Willems-Orde
* [[Leonard Henri Ruyssenaers]] (1850-1913), secretaris-generaal Hof van Arbitrage
<gallery>
Bestand:Ram, jhr. JH. Kapitein der grenadiers, medeoprichter Koninklijke Vereniging voor de Luchtvaart.jpg|J.H. Ram
Bestand:Paul du Rieu.jpg|P. du Rieu
Bestand:Rijk, JC, 1787-1854.jpg|J.C. Rijk
Bestand:Rouveroy, LJW, 1818-1897.jpg|L.J.W. van Rouveroy
Bestand:L.H. Ruyssenaers.jpg|L.H. Ruyssenaers
</gallery>

== S ==
* [[Andreas Schelfhout]] (1787-1870), schilder
* [[Jakob van Schevichaven]] (1866-1935), detectiveschrijver
* [[Aegidius Clemens August Schönstedt]] (1811-1881), luitenant-generaal, ridder Militaire Willems-Orde
* [[Jérôme Alexander Sillem (1902-1986)|Jérôme Alexander Sillem]] (1902-1986), bankier
* [[Jan Elias Nicolaas Sirtema van Grovestins]] (1842-1919), luitenant-generaal, ridder Militaire Willems-Orde
* [[Louis Philip Jacob Snabilié]] (1797-1865), officier van gezondheid, ridder Militaire Willems-Orde
* [[Cornelis Jacobus Snijders]] (1852-1939), luitenant-generaal, ridder Militaire Willems-Orde
* [[Alfred van Sprang]] (1917-1960), journalist
* [[Jan Springer]] (1850-1915), architect
* [[Nicolaas Pieter van der Stok]] (1841-1907), officier van gezondheid, ridder Militaire Willems-Orde
* [[Jacques Henri Leonard Jean Sweerts de Landas Wyborgh]] (1851-1912), viceadmiraal
* [[Jan van Swieten]] (1807-1888), commandant Koninklijk Nederlandsch-Indisch leger
<gallery>
Bestand:Schonstedt, ACA.jpg|A.C.A. Schönstedt
Bestand:Ingevoerd Sirtema van Grovestins, Baron JEN. Luitenant generaal, ridder MWO tweede Atjeh expeditie.jpg|J.E.N. Sirtema van Grovestins
Bestand:Snabilie, LPJ, 1797-1865.jpg|L.P.J. Snabilié
Bestand:Snijders, CJ.jpg|C.J. Snijders
Bestand:Jan Springer.jpg|J.L. Springer
Bestand:Stok, dr. NP van der..jpg|N.P. van der Stok
Bestand:Sweerts de Landas Wyborgh. Vice-admiraal.jpg|J.H.L.J. baron Sweerts de Landas Wyborgh
Bestand:Swieten,-J.-van2.jpg|J. van Swieten
</gallery>

== T ==
* [[Adriën Telders]] (1843-1913), vicepresident Hoge Raad der Nederlanden
* [[Henricus Martinus Tersteege]] (1828-1916), luitenant-kolonel, officier Militaire Willems-Orde
* [[Jaap van Till (bankier)|Jaap van Till]] (1900-1977), bankier
* [[Jan Tinbergen]] (1903-1994), econoom
* [[Frederik Willem Hendrik Tuinenburg]] (1857-1921), majoor Koninklijk Nederlandsch-Indisch Leger, ridder Militaire Willems-Orde
* [[Ernest Frederik Christiaan Hendrik Joan van Tuyll van Serooskerken]] (1850-1916), generaal-majoor
<gallery>
Bestand:A. Telders.jpg|A. Telders
Bestand:Tersteege, HM.jpg|H.M. Tersteege
Bestand:JCC van Till.JPG|J.C.C. van Till
Bestand:Ehrenfeststudents.jpg|J. Tinbergen
Bestand:Tuinenburg, FWH. Kapitein der infanterie.jpg|F.W.H. Tuinenburg
Bestand:Tuyll van Serooskerken, baron.jpg|E.F.C.H.J. van Tuyll van Serooskerken
</gallery>

== U ==
== V ==
* [[Koen Verhoeff]] (1928-1989), sportverslaggever
* [[J.J. Voskuil (schrijver)|Han Voskuil]] (1926-2008), schrijver
<gallery>
Bestand:Jj han voskuil.jpg|J.J. Voskuil
</gallery>

== W ==
* [[Davina van Wely]] (1922-2004) (as), violiste
* [[Johan Lodewijk Leonard Marinus Wittich]] (1858-1941), eerste luitenant Koninklijk Nederlandsch-Indisch Leger, ridder Militaire Willems-Orde
* [[Albert Willem Frederik Cornelis van Woerden]] (1851-1914), schout-bij-nacht
<gallery>
Bestand:Davina van Wely.jpg|D. van Wely
Bestand:Wittich, JLLM. Eerste luitenant der infanterie.jpg|J.L.L.M. Wittich
Bestand:Woerden, AWFC van. Schout bij nacht.jpg|A.W.F.C. van Woerden
</gallery>

== X ==
== Y ==
* [[Yi Jun]] (1859-1907), Koreaans diplomaat en onafhankelijkheidsonderhandelaar (in 1963 herbegraven in Korea)

== Z ==
== Externe link ==
* [http://members.home.nl/tettero/Westland/Eikenduinen.htm Geschiedenis]

{{Coor title dms|52|4|1|N|4|15|52|E|type:landmark_scale:12500_region:NL}}

[[Categorie:Begraafplaats in Den Haag]]

Schnitzelbank (Bänkelsang)

2014-09-05T21:00:03Z

Tulp8: picture

__NOTOC__
[[File:Snydselbankliet.jpg|thumb|''Schnitzelbanksang'']]
Ein '''Schnitzelbank''' ist in der Schweiz eine Zusammenstellung kurzer [[Vers]]e, die meist rhythmisch oder gesanglich vorgetragen werden und die Zuhörer mit der [[humor]]vollen Schilderung aktueller oder allgemein menschlicher Vorkommnisse erheitern sollen.

Besondere Schwierigkeit und Reiz bestehen darin, ein Thema bei der Zuhörerschaft in sehr wenigen Worten anzusprechen und ihm mit einer Pointe eine verblüffende Wendung zu geben: in je kürzeren und wenigeren Zeilen das bewerkstelligt wird, desto höher ist die Kunst des Schnitzelbänklers. Schnitzelbänke werden zu [[Hochzeitsfeier]]n und anderen Festen, [[Fasnacht]] usw. verfasst und von Einzelpersonen oder kleinen Gruppen vorgetragen. Oft wird der Vortrag mit einem oder wenigen Musikinstrumenten begleitet, und meist zeigen die Schitzelbänkler vor und zu den einzelnen Versen dazugehörige Plakate (Helgen), die ins Thema des Verses einführen, die Pointe aber nicht vorwegnehmen dürfen.

Schnitzelbänke stehen in der Tradition des [[Bänkelsang]]s. Sie sind ein tragendes Element der [[Basler Fasnacht]] in [[Basel]]. Sie sind aber auch in anderen Orten in der Schweiz und in Südwestdeutschland bekannt und werden im Rahmen der [[Schwäbisch-alemannische Fastnacht|schwäbisch-alemannischen Fastnacht]] vorgetragen und sind dabei immer vom örtlichen [[Dialekt]] mitgeprägt.

Historische Grundzüge zu Bänkel- und [[Moritat]]ensängern zwischen dem 17. und 19. Jahrhundert zum heutigen Schnitzelbank wurden wegen der Affinität zum Spott mehrfach angeführt, jedoch konkrete, etymologische Belege hierzu blieben bisher aus.

Der Name Schnitzelbank stammt noch aus der Zeit der Küferwerkstatt. Auf dieser speziellen [[Schnitzelbank_(Werkbank)|Werkbank]] wurden die Holzdauben beschnitzt, die man zur Fassherstellung benötigte.

== Literatur ==
* Markus Fürstenberger, Emelyn González: ''Ei du scheene... Das 20. Jahrhundert im Spiegel der Basler Schnitzelbänke'', Schwabe, 2002, ISBN 3-7965-1924-5

== Siehe auch ==
* [[Büttenrede]]
* [[Der Pennäler Schnitzelbank]] in Ellwangen (Jagst)

== Weblinks ==
* [http://www.schnitzelbankbasel.ch/ Schnitzelbangg Comité]
* [http://www.bsg-online.ch/ BSG Basler Schnitzelbangg Gsellschaft]
* [http://www.vsg-basel.ch/ VSG Verainigti Schnitzelbangg-Gsellschaft]
* [http://www.comite2000.ch/ Comité 2000]
* [http://www.haafebeggi2.ch/ Schorsch vom Haafebeggi II]

[[Kategorie:Basler Fasnacht]]
[[Kategorie:Lyrische Form]]
[[Kategorie:Karneval]]

Viking Schaatsenfabriek

2014-09-01T09:08:39Z

Tulp8: /* Externe link */ categorie

'''Viking Schaatsenfabriek''' is een Nederlandse [[schaats]]enfabriek die halverwege de jaren 50 van de 20e eeuw is opgericht en die zich tegenwoordig in [[Almere]] bevindt.
In de Viking schaatsfabriek bedenkt oud-schaatser [[Jaap Havekotte]] rond 1971 de bekende Viking schaats waar vanaf 1972 alle wereldrecords mee zouden worden gevestigd en die lang door alle schaatsers ter wereld werden gebruikt.<ref>[http://www.ad.nl/ad/nl/1021/Meer-sport/article/detail/3640663/2014/04/24/Schaatsicoon-Jaap-Havekotte-102-overleden.dhtml ''Schaatsicoon Jaap Havekotte (102) overleden''], [[Algemeen Dagblad|AD]], 24 april 2014.</ref>

Viking is daarnaast de eerste producent van de [[klapschaats]] waar nu alle schaatsers op rijden. Het bedrijf levert met name in het segment van de topsport, waar het 80% van de wereldmarkt beheerst. Naast schaatsen worden ook custom made [[ skeeler]]s geproduceerd voor de topsport. De schaatsen van hoge kwaliteit staal en veelal kangoeroeleder, worden met de hand gemaakt in Nederland in de Viking schaatsen Fabriek te Almere.

==Geschiedenis==
De fabriek komt voort uit een samenwerking van [[Co Lassche]] en [[Jaap Havekotte]]. Lassche was koperslager, en Havekotte was timmerman van beroep. Co Lassche maakte reeds [[noor (schaats)|noren]] in de jaren 30 van de 20e eeuw. Direct na de [[Tweede Wereldoorlog]] maakte hij schaatsen uit "welfare" beschuitblikken die gebruikt werden bij de voedseldroppings door de bevrijders. In een kelder te [[Durgerdam]] maakte hij er allerlei artikelen van waaronder schaatsen. Voor de bladen hiervan gebruikte hij zaagbladen uit de gereedschapswinkel. In [[1947]] benaderde hij Havekotte en deze ging ze verkopen. Hierop werd in de [[Jaarbeurs Utrecht]] een beurs gehouden waar de schaatsen werden gepresenteerd en er een groot aantal werden verkocht.

Op [[11 februari]] [[1948]] startten Co en Jaap een kleine werkplaats aan de ''Gerard Doustraat'' te [[Amsterdam]] waar in [[1949]] al zeven mensen werkten. In [[1949]] werd nog een fabriek in de ''3e Oosterparkstraat'' in gebruik genomen, terwijl ook in Durgerdam schaatsen werden gemaakt.

In mei [[1952]] kwam het tot een breuk tussen Lassche en Havekotte. De persoonlijke verhoudingen tussen het tweetal zijn overigens goed gebleven.

Havekotte ging verder in [[Weesp]] en hernoemde het bedrijf tot de Viking Schaatsenfabriek. Later kwam de fabriek onder leiding van zijn zoon Jaap Havekotte jr. In augustus [[2000]] verhuisde het bedrijf naar [[Almere]].

{{Appendix|2=
* [http://www.viking.nl/ Officiële website]
}}
{{Appendix}}

[[Categorie:Schaatsenfabriek]]
[[Categorie:Almere]]

Viking Schaatsenfabriek

2014-09-01T09:07:58Z

Tulp8: Versie 41995824 van Joellehavekotte (overleg) ongedaan gemaakt. Geen lege categorieën aanmaken aub

'''Viking Schaatsenfabriek''' is een Nederlandse [[schaats]]enfabriek die halverwege de jaren 50 van de 20e eeuw is opgericht en die zich tegenwoordig in [[Almere]] bevindt.
In de Viking schaatsfabriek bedenkt oud-schaatser [[Jaap Havekotte]] rond 1971 de bekende Viking schaats waar vanaf 1972 alle wereldrecords mee zouden worden gevestigd en die lang door alle schaatsers ter wereld werden gebruikt.<ref>[http://www.ad.nl/ad/nl/1021/Meer-sport/article/detail/3640663/2014/04/24/Schaatsicoon-Jaap-Havekotte-102-overleden.dhtml ''Schaatsicoon Jaap Havekotte (102) overleden''], [[Algemeen Dagblad|AD]], 24 april 2014.</ref>

Viking is daarnaast de eerste producent van de [[klapschaats]] waar nu alle schaatsers op rijden. Het bedrijf levert met name in het segment van de topsport, waar het 80% van de wereldmarkt beheerst. Naast schaatsen worden ook custom made [[ skeeler]]s geproduceerd voor de topsport. De schaatsen van hoge kwaliteit staal en veelal kangoeroeleder, worden met de hand gemaakt in Nederland in de Viking schaatsen Fabriek te Almere.

==Geschiedenis==
De fabriek komt voort uit een samenwerking van [[Co Lassche]] en [[Jaap Havekotte]]. Lassche was koperslager, en Havekotte was timmerman van beroep. Co Lassche maakte reeds [[noor (schaats)|noren]] in de jaren 30 van de 20e eeuw. Direct na de [[Tweede Wereldoorlog]] maakte hij schaatsen uit "welfare" beschuitblikken die gebruikt werden bij de voedseldroppings door de bevrijders. In een kelder te [[Durgerdam]] maakte hij er allerlei artikelen van waaronder schaatsen. Voor de bladen hiervan gebruikte hij zaagbladen uit de gereedschapswinkel. In [[1947]] benaderde hij Havekotte en deze ging ze verkopen. Hierop werd in de [[Jaarbeurs Utrecht]] een beurs gehouden waar de schaatsen werden gepresenteerd en er een groot aantal werden verkocht.

Op [[11 februari]] [[1948]] startten Co en Jaap een kleine werkplaats aan de ''Gerard Doustraat'' te [[Amsterdam]] waar in [[1949]] al zeven mensen werkten. In [[1949]] werd nog een fabriek in de ''3e Oosterparkstraat'' in gebruik genomen, terwijl ook in Durgerdam schaatsen werden gemaakt.

In mei [[1952]] kwam het tot een breuk tussen Lassche en Havekotte. De persoonlijke verhoudingen tussen het tweetal zijn overigens goed gebleven.

Havekotte ging verder in [[Weesp]] en hernoemde het bedrijf tot de Viking Schaatsenfabriek. Later kwam de fabriek onder leiding van zijn zoon Jaap Havekotte jr. In augustus [[2000]] verhuisde het bedrijf naar [[Almere]].

==Externe link==
*[http://www.viking.nl/ Officiële website]

{{Appendix}}

[[Categorie:Schaatsenfabriek]]
[[Categorie:Almere]]
[[Categorie:Viking]]

Austerlitz (Zeist)

2014-07-11T17:44:18Z

Tulp8: /* Bekende Austerlitzers */

{{Infobox plaats in Nederland
| kaart=[[Bestand:Map NL - Zeist - Austerlitz.png|250px]]
| naam=Austerlitz
| gemeente=[[Zeist]]
| opp=
| provincie=[[Utrecht (provincie)|Utrecht]]
| inwoners=1.525
| datum inwoners=
| dichtheid=
| web=
| postcode =
| netnummer =
| bestandsnaam wapen=
| lat_deg = 52
| lat_min = 4
| lat_sec = 43
| lon_deg = 5
| lon_min = 19
| lon_sec = 0
| verkeersader =
}}
{{Gesproken Wikipedia klein|Nl-Austerlitz (Nederland)-article.ogg|21636331}}
'''Austerlitz''' is een dorp in de [[Nederland]]se provincie [[Utrecht (provincie)|Utrecht]], gemeente [[Zeist]].

De geschiedenis van Austerlitz gaat terug tot [[1804]], toen [[Auguste de Marmont]], generaal van [[Napoleon Bonaparte]], de helft van zijn troepen hier liet samenkomen, zo'n 18.000 manschappen, in wat toen het [[Camp d'Utrecht|Kamp van Utrecht]] genoemd werd. Een aantal handelaren streek bij het legerkamp neer om met de soldaten handel te drijven. De Marmont werd later weggeroepen naar oorlogen elders, maar de handelaren bleven, en hun nederzetting was het begin van het dorp Austerlitz.

Austerlitz is vooral bekend door de [[Pyramide van Austerlitz|pyramide]], een bouwwerk dat in opdracht van De Marmont werd gebouwd door zijn soldaten. Deze staat echter op [[Woudenberg]]s grondgebied.

Nadat Napoleon op 2 december 1805 de zogenaamde [[Driekeizersslag]] bij [[Slavkov u Brna|Austerlitz]] in [[Markgraafschap Moravië|Moravië]], (het huidige [[Slavkov u Brna]]) had gewonnen, besloot zijn broer [[Lodewijk Napoleon Bonaparte]], (die een jaar later [[Koninkrijk Holland|Koning van Holland]] zou worden), de nederzetting en de pyramide de naam Austerlitz te geven.

Hoewel Lodewijk Bonaparte er in 1806 een [[Lijst van Nederlandse plaatsen met voormalige stadsrechten|stad]] van wilde maken onder meer door het [[stadsrechten]] te verlenen, is daar niet veel van gekomen en werd het per 1 januari 1812 door Napoleon ingelijfd bij Zeist.

Er wonen 1.525 mensen in Austerlitz.

[[SV Austerlitz]] is de voetbalvereniging van Austerlitz.

== Bekende Austerlitzers ==
*[[Mick Mulder]] (Tim van de [[De Daltons (televisieserie)|Daltons]])

== Zie ook ==
* [[Lijst van straten in Zeist|Lijst van straten in de gemeente Zeist]]

== Externe link ==
* [http://www.historischausterlitz.nl/ website van Historische Werkgroep Austerlitz]

{{Navigatie gemeente Zeist}}
{{Coor title dms|52|4|43|N|5|19|0|E|type:city(1500)_scale:20000_region:NL}}

[[Categorie:Plaats in Utrecht]]
[[Categorie:Zeist]]

Truus Oversteegen

2014-06-12T19:30:50Z

Tulp8: /* Externe links */

{{Infobox kunstenaar
| naam = Truus Menger-Oversteegen
| afbeelding = Afscheid Truus Menger-Oversteegen Hoorn.jpg
| onderschrift = Afscheid door Truus Menger-Oversteegen in Hoorn (1990)
| volledige naam =
| bijnaam =
| geboren = 29 augustus 1923
| overleden =
| land = Nederland
| nationaliteit =
| beroep =
| jaren-actief =
| stijl =
| RKD = 55227
| website = http://www.truusmenger.nl/
}}
'''Truus Oversteegen''' ([[Schoten (Nederland)|Schoten]], [[29 augustus]] [[1923]]) is een [[Nederland]]se [[beeldhouwer]] en [[Kunstschilder|schilder]]. Tijdens de [[Tweede Wereldoorlog]] was zij een [[verzetsstrijdster]] in de [[Raad van Verzet]] (RVV). In de oorlogsjaren verrichtte zij veel verzetsactiviteiten met haar zus [[Freddie Oversteegen]] en [[Hannie Schaft]].

Op 1 maart 1945 werd [[Nationaal-Socialistische Beweging|NSB]]-agent van politie Willem Zirkzee door Hannie Schaft en Truus Oversteegen geëxecuteerd. Dit vond plaats ter hoogte van het Krelagehuis aan de Leidsevaart in Haarlem. Op 15 maart pleegden Hannie Schaft en Truus Oversteegen een geslaagde aanslag op Ko Langendijk. Deze succesvolle kapper uit IJmuiden was voor de [[Sicherheitsdienst]] gaan werken. Een eerdere aanslag op hem door [[Jan Bonekamp]] was mislukt. Hannie Schaft en Truus Oversteegen hebben tevergeefs geprobeerd om Jan Bonekamp te bevrijden toen deze zwaargewond door de Duitsers was gearresteerd en naar het [[Wilhelmina Gasthuis (Amsterdam)|Wilhelmina Gasthuis]] in Amsterdam was gebracht.

Hannie Schaft en Truus Oversteegen waren van plan om [[Fake Krist]] op [[25 oktober]] [[1944]] te liquideren, maar andere Haarlemse verzetsstrijders waren hen voor. Nadat Hannie Schaft op [[21 maart]] [[1945]] werd opgepakt meende het verzet dat zij aan de [[Huis van Bewaring I (Weteringschans)|Weteringschans]] was opgesloten. Oversteegen probeerde in een Duits verpleegstersuniform om Hannie Schaft mee te krijgen. Ze hing een verhaal op dat ze haar moest meenemen voor medisch onderzoek. Ze huilde veel om de mensen daar te overtuigen. Hannie Schaft bleek echter aan de [[Huis van Bewaring II (Amstelveenseweg)|Amstelveenseweg]] te hebben gezeten en was inmiddels geëxecuteerd.

Na de oorlog sprak Truus Menger-Oversteegen geregeld op (internationale) universiteiten en middelbare scholen over oorlogen, antisemitisme, verdraagzaamheid en onverschilligheid. Zij werd als kunstenares bekend onder de naam van haar man Piet Menger, die zij had leren kennen in het verzet.

Bij haar 75ste verjaardag (1998) werd zij vanwege haar verdiensten benoemd tot [[Officier in de Orde van Oranje-Nassau]]. Op 15 april 2014 ontving Truus Menger-Oversteegen tegelijk met haar zuster uit handen van [[minister-president]] [[Mark Rutte]] het [[Mobilisatie-Oorlogskruis]]; een buitengewone eer, omdat de onderscheiding gewoonlijk door de [[burgemeester]] wordt uitgereikt.

== Bekende kunst in binnen en buitenland ==
Op verschillende plekken in Nederland en in het buitenland staan beelden en monumenten die door haar zijn gemaakt, bijvoorbeeld een beeld ter nagedachtenis van Hannie Schaft in het [[Kenaupark]] in Haarlem. Andere werken van haar zijn:
* [[Steen van de miljoenen tranen]] in Rotterdam
* ''Leidse vrouwen in het verzet'' te Leiden
* ''Banner of Hope" in Johannesburg, Zuid-Afrika
* ''Hun offers voor onze toekomst'' herdenkingsmonument te Grootebroek
* ''Jodenmarkt'' te Amsterdam
* ''Staakt Staakt Staakt'' herdenkingsmonument te Zaandam
* Beeldengroep van handen in Hoorn (N-H)
* ''Bevroren Tranen'' in Herinneringscentrum Kamp Westerbork

<gallery widths="200" heights="200">
Bestand:Beeld Wanhoop, Hoorn.jpg|Wanhoop - Hoorn (1990)
Bestand:Hannie Schaft 3.JPG|Hannie Schaft - Haarlem (1992)
Bestand:Rotterdam monument miljoenen tranen.jpg|''[[Steen van de miljoenen tranen]]'' - Rotterdam (1990)
Bestand:Replica Leidse vrouwen uit het verzet Truus Menger.jpg|Replica van het beeld ''Leidse vrouwen uit het verzet'' (1985)
</gallery>

Daarnaast heeft zij veel (overzichts)tentoonstellingen gehad in binnen- en buitenland.

== Boek ==
In [[1982]] schreef Truus Menger-Oversteegen een boek over haar ervaringen in de tweede wereld oorlog: ''Toen niet, nu niet, nooit''. Ter ere van haar 75ste verjaardag is het boek in het Engels vertaald ''Not Then, Not Now, Not Ever'' (1998). Later is er ook een Duitse vertaling getiteld ''Im letzten Augenblick'' gekomen (2000).

== Toneel ==
In de Oostenrijkse hoofdstad Wenen was in [[1997]] de première van een toneelstuk gebaseerd op het leven Hannie, Freddie en Truus. Ook in Nederland is een toneelstuk gemaakt.

== Dochter ==
De oudste dochter van Menger is naar Hannie Schaft vernoemd. Deze Hannie Menger is voorzitster van de Stichting Nationale Hannie Schaft-Herdenking.

== Truus Oversteegenstraat ==
Op 12 juni 2014 onthulde Truus samen met zus Freddie en burgemeester van [[Haarlem]] [[Bernt Schneiders]] de "Truus Oversteegenstraat" in de Haarlemse Slachthuisbuurt<ref>Besluit college van B&W, 5 maart 2013, Haarlem https://gemeentebestuur.haarlem.nl/Vergaderingen/Besluitenlijst-BenW/2013/5-maart/10:00/Vaststelling-Structuurvisie-Schalkstad-2025/reacties</ref><ref>Verzetshelden Oversteegen 'voor eeuwig verbonden met Haarlem', Haarlems Dagblad, 12 juni 2014 http://www.haarlemsdagblad.nl/regionaal/haarlemeo/article27094543.ece/Verzetshelden-Oversteegen-voor-eeuwig-verbonden-met-Haarlem?lref=R2</ref>. In het verlegnde ervan ligt de "Freddie Oversteegenstraat", beide parallel aan de Hannie Schaftstraat.

<gallery>
Bestand:Truus_Oversteegenstraat.JPG|Truus Oversteegenstraat te Haarlem
</gallery>

Er is ook een Truus Oversteegenstraat in Montfoort (Utrecht).

==Zie ook==
* [[Lijst van Nederlandse beeldhouwers]]
* [[Lijst van officiers in de Orde van Oranje-Nassau]]

{{Appendix|2=
* [http://www.truusmenger.nl/ Privé website]
* [http://www.npo.nl/de-wandeling-truus-menger-deel-1/15-05-2013/WO_KRO_007441 Uitzending KRO De Wandeling met Truus Menger, deel 1]
* [http://www.npo.nl/de-wandeling-truus-menger-deel-2/15-05-2013/WO_KRO_007442 Uitzending KRO De Wandeling met Truus Menger, deel 2]
* [http://schattenkampf.arte.tv/#/truus-menger-oversteegen/ Truus Overstegen over het verzet in de Tweede Wereldoorlog]
;verwijzingen
{{references}}
}}
{{Commonscat|Truus Menger-Oversteegen}}

[[Categorie:Nederlands verzetsstrijder in de Tweede Wereldoorlog|Oversteegen, Truus]]
[[Categorie:Nederlands beeldhouwer|Menger-Oversteegen, Truus]]

Sturmflut von 1916

2014-05-14T13:46:58Z

Tulp8: Versie 41290803 van 83.82.82.43 (overleg) ongedaan gemaakt.

{{Infobox stormvloed
| Naam = Stormvloed van 1916
| Afbeelding = Overstroming Schellingwoude 1916.jpg
| Onderschrift = [[Schellingwoude]] gedurende de [[watersnood]]
| Jaar = 1916
| Datum = 14 januari 1916
| Regio = Noord-Nederland, Zuiderzeegebied en Biesbosch
| Doden = 19
}}
Op [[13 januari|13]] en [[14 januari]] '''[[1916]]''' voltrok er zich in [[Nederland]] een '''watersnood''' rond de [[Zuiderzee (water)|Zuiderzee]]. Een stormvloed viel samen met een hoge afvoer op de rivieren. Als gevolg braken op tientallen plaatsen de dijken en was daarnaast op veel plaatsen sprake van schade aan binnenbeloop en bekleding van de dijken. In de [[provincie]] [[Noord-Holland]] vielen 19 doden, terwijl er bij diverse scheepsrampen op zee nog eens 32 mensen omkwamen. [[Koning (titel)|Koningin]] [[Wilhelmina der Nederlanden|Wilhelmina]] bezocht de getroffen gebieden.

==Doorbraken en overstromingen==
;[[Groningen (provincie)|Groningen]]
* Het zuidwestelijk deel van het eiland [[Rottumeroog]] [[Inundatie|inundeerde]].
;[[Friesland]]
* Buitenpolders (buitendijks gebied) nabij [[Holwerd]] liepen onder.
;[[Overijssel]]
* De dijken bleken te laag, daarnaast trad op veel plaatsen schade op aan de dijkbekleding.
* Bij [[Zwolle (Overijssel)|Zwolle]] liep de dijk Kleine Weezenland over.
* Bij [[Zwartsluis]] liep een dijk over.
* Langs het [[Zwarte Water (rivier)|Zwarte Water]] en de [[Overijsselse Vecht]] liepen dijken over en moest opgekist worden.
* De Dronther overlaat liep gedurende 20 uur over en heeft het Overijsselse land op de linkeroever van de IJssel onderwater gezet.
;[[Gelderland]]
* Alle Zuiderzeedijken overstroomden. Dankzij hun vrij hoge ligging bleven gelukkig grote delen van de [[Veluwe (streek)|Veluwe]] gespaard.
* Ten noorden van [[Elburg (stad)|Elburg]] werd een gat in de dijk geslagen, hoewel deze niet geheel doorbrak.
* Ten oosten van [[Nijkerk (stad)|Nijkerk]] ontstond een doorbraak.
* Ten westen van Nijkerk waren twee doorbraken van elke circa 140 m en nog twee gaten van 75 m en 90 m breed.
;[[Utrecht (provincie)|Utrecht]]
* Ook in Utrecht werden meerdere gaten in dijken geslagen. Het land achter [[Spakenburg]], [[Bunschoten]] en [[Zeldert]] tot aan [[Amersfoort]] werd overspoeld.
;[[Noord-Holland]]
*Extreem hoog water langs de Zuiderzee vóór de ramp door aanhoudende noordwestenwind.
*Dagenlange regen had bovendien de - slecht onderhouden - dijken verslapt. Noordwaarts ruimende wind joeg in de ochtend van 14 februari 1916 het water over de [[Waterlandse Zeedijk]], die bij [[Katwoude]] en [[Uitdam]] brak. Hierdoor liep praktisch de hele regio [[Waterland (regio)|Waterland]] onder. Tussen [[Zaandam]], [[Purmerend]] en [[Edam]] tot aan het [[IJ (water)|IJ]] bij [[Amsterdam-Noord]] had het water vrij spel. Ook de verschillende polder- en ringdijken verdwenen goeddeels onder.
*De [[Purmer]] en [[Wijdewormer]] bleven droog, evenals de dijken langs IJ en Zuiderzee.
*Het dieptepunt werd bereikt in de nacht van 22 op 23 februari met een noordoostelijke sneeuwstorm. Twee mannen verdronken op 18 februari in het [[Buikslotermeer]] toen zij zich niet langer aan een telefoonpaal konden vasthouden. Tussen de vluchtelingen in de kerk van [[Buiksloot]] glipte een meisje van vier het water in en verdronk. Daarnaast verdwenen vee, (huis)dieren en goederen in de golven.
*Ook het eiland [[Marken (Markermeer)|Marken]] met zijn lage kades liep onder water. Hier vielen 16 dodelijke slachtoffers.
*Tevens brak de Amsteldijk bij [[Anna-Paulownapolder]]. Hier kwamen 2 mensen om het leven.

;[[Zuid-Holland]]
*De [[Biesbosch]] liep grotendeels onder. Tevens vond een doorbraak plaats bij [[Lage Zwaluwe]] waardoor een polder onder kwam te staan.
*Het water op de benedenrivieren kwam op verschillende plekken tot aan de kruin en bij de [[Krimpenerwaard]] zelfs over de kruin.

==Aanvang Zuiderzeewerken==
Mr. G. Vissering, president van [[De Nederlandsche Bank]] schreef in het ''[[Algemeen Handelsblad]]'' dat Nederland het [[Plan-Lely]] om de Zuiderzee af te sluiten moest uitvoeren. De [[Zuiderzee-vereniging]] organiseerde in [[Amsterdam]] een tentoonstelling hierover. [[Cornelis Lely|Ir. Lely]] diende op [[9 september]] [[1916]] zijn ontwerp in.

Deze ramp en de hongersnood van 1918 leidden tot de totstandkoming van de [[Zuiderzeewet]]. De dijkversterkingen die naar aanleiding van de ramp werden uitgevoerd, waren in 1926 voltooid. In 1932 werd de Zuiderzee 'getemd' met de aanleg van de [[Afsluitdijk]].

De watersnood leidde ook tot de oprichting van de [[stormvloedseindienst]].

{{Appendix||2=
{{References}}
==Bronnen==
* De website van het [[Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut|KNMI]].
* [http://web.archive.org/web/20060818021138/http://www.historischcentrumflevoland.nl/ Sociaal Historisch Centrum voor Flevoland] ArchiveWeb-versie van 18 aug. 2006, gevonden op 3 juni 2010.
* {{Aut|J.C. Ramaer, H. Wortman}}, ''Verslag van den stormvloed van 13/14 januari 1916''.
==Externe links==
* [http://waterland.pictura-dp.nl/index.php?option=com_memorix&Itemid=36&task=topview&CollectionID=1&RecordID=254&PhotoID=KA00240 Overzichtskaart rampgebied (Waterlands archief)]
* [http://www.deltawerken.com/223 Deltawerken Online over de Zuiderzeevloed]
* [http://www.geschiedenis24.nl/speler.program.7100632.html Filmjournaalbeelden van de schade na de stormvloed]
}}
{{Navigatie stormvloeden Nederland}}

[[Categorie:Overstroming in Nederland]]
[[Categorie:Zuiderzee]]
[[Categorie:Geschiedenis van Nederland in de 20e eeuw]]
[[Categorie:Geschiedenis van Noord-Holland]]
[[Categorie:Overstroming in Friesland|1916]]
[[Categorie:Overstroming in Groningen|1916]]
[[Categorie:Ramp in 1916]]