Wikipedia - Benutzerbeiträge [de]

Benutzer:KureCewlik81/Militärputsch 1960

2008-07-08T21:27:18Z

Math34: /* Harekât */

{{Çalışma var}}

'''27 Mayıs 1960 Darbesi'''<ref>[http://www.tbmm.gov.tr/tarihce/kb10.htm TBMM.gov 27 Mayıs 1960'da yapılan askerî darbe ile sona erdi, URL erişim tarihi: 13 Haziran 2008]</ref>, [[Türkiye Cumhuriyeti]] tarihinde gerçekleşmiş ilk [[askerî darbe]]<ref>[http://www.jstor.org/stable/176426 Sakallıoğlu, Ümit Cizre. "Parameters and Strategies of Islam-State Interaction in Republican Turkey." ''International Journal of Middle East Studies'', Vol. 28, No. 2 (May, 1996), pp. 231-251. Cambridge University Press.] URL erişim tarihi: 14 Haziran 2008.</ref>. Ayrıca '''27 Mayıs Askerî Müdahalesi'''<ref name="JacobM.Landau">Jacob M. Landau, ''Radical Politics in Modern Turkey'', BRILL, 1974. ISBN: 9-0040-4016-1 "The 1960 Military Intervention and the 1961 Contitution" bölümü.</ref> veya '''27 Mayıs İhtilâli'''<ref>[http://www.tbmm.gov.tr/tarihce/kb11.htm TBMM.gov 27 Mayıs ihtilali ile ülke yönetimine el koyan askerî güç, URL erişim tarihi: 14 Haziran 2008]</ref> olarak da anılır. [[1950]] yılında iktidara gelen [[Demokrat Parti]]'nin ülkeyi gitgide bir baskı rejimine ve kardeş kavgasına götürdüğü gerekçelerini ileri sürerek [[Türk Silahlı Kuvvetleri]] içersinde bir grup subay '''[[27 Mayıs]] [[1960]]''' sabahı ülke yönetimine bütünüyle el koydu. 37 subaydan oluşan [[Milli Birlik Komitesi]] bu harekat ile anayasa ve [[TBMM]]'yi feshetti, siyasi faaliyetleri askıya aldı, Cumhurbaşkanı [[Celal Bayar]], Başbakan [[Adnan Menderes]] başta olmak üzere bir çok [[Demokrat Parti]]'liyi tutuklattı. [[Genelkurmay Başkanı]] Orgeneral [[Rüştü Erdelhun]] ve "Kore Kahramanı" [[Tahsin Yazıcı]] da tutuklananlar arasındadır.

Silahlı Kuvvetler içindeki bir grup subaydan oluşan [[Milli Birlik Komitesi]] ülke yönetimini üstlendi. 3. Ordu Komutanı Orgeneral [[Ragıp Gümüşpala]]'nın, eğer darbenin lideri kendisinden daha kıdemli değilse Ordusuyla [[Ankara]]'ya yürüyüp isyancıları yakalayacağını söylemesi üzerine darbeden haberi olmayan Emekli Orgeneral [[Cemal Gürsel]] Milli Birlik Komitesi'nin başına getirildi.<ref> [http://www.tercuman.com.tr/v1/yazaryazi.asp?id=13&yazitar=28.05.2004&yaziid=6850 27 Mayıs Neden İhtilal Değildir Sırrı Yüksel Cebeci Tercüman URL erişim tarihi:14 Haziran 2008]</ref><ref> [http://www.haber7.com/artikel.php?artikel_id=142954 Prof. Dr. Osman Özsoy Haber7.com URL erişim tarihi:14 Haziran 2008]</ref> Bu darbenin daha sonraki yıllarda meydana gelen askeri darbelerden farkı,[[Türk Silahlı Kuvvetleri]] emir komuta zinciri içinde yapılmamış
olmasıdır;<ref>[http://hurarsiv.hurriyet.com.tr/goster/haber.aspx?id=142874&yazarid=6 Hürriyet 28 Şubat ve 27 Mayıs farkı, 27 Nisan 2003 URL erişim tarihi:14 Haziran 2008]</ref> nitekim dönemin [[Genelkurmay]] başkanı da yönetime el koyan askeri güçler tarafından tutuklanmıştır.

== 27 Mayıs'ın nedenleri ==
===DP - Ordu ilişkisi===

1950'li yılların sonlarına doğru ordunun DP iktidarından memnun olmadığını duyan Adnan Menderes'in çevresine "Ben bu orduyu yedek subaylarla da idare ederim" dediği söyleniyordu. Hüsamettin Cindoruk, Yassıada davaları sırasında Mahkeme başsavcısının Menderes'e bu konuyu sorması üzerine Menderes'in ''“Efendim ben devleti idare ettim, yedek subaylık yaptım, kendi gücümü biliyorum. Bu ordu yedek subaylarla nasıl idare edilir. Bunu kim uydurmuş?”'' dediğini belirtmiştir.<ref>[http://www.ikincicumhuriyet.org/arsiv/arsiv7294.htm,Hüsamettin Cindoruk: 27 Mayıs askerin şaşkınlığıydı , URL erişim tarihi:5 Temmuz 2008]</ref> Kendisinin bu lafı söyleyip söylemediği kesin olarak bilinmemekle birlikte darbeyi hazırlayanların bu sözleri propaganda amacıyla kullandığı bilinmektedir. Bu sözler 27 Mayıs'tan sonra da darbeyi meşrulaştırmak için kullanılmıştır.<ref>[http://www.kenthaber.com/Arsiv/Haberler/2008/Mayis/27/Haber_392437.aspx "O Gece" -Bugün- 26-27 Mayıs Gecesi ve Sonrası, Altemur Kılıç]</ref><ref>[http://arsiv.zaman.com.tr/2003/01/20/yazarlar/butun.htm Hafızamızdaki yanlışlar, Mehmed Niyazi, Zaman]</ref><ref>[http://www.kurtulushareketi.org/dergi/7/kurtulus_07_06.pdf Türkiye'de devlet, askeri vesayet ve siyaset dosyası, Kurtuluş Dergisi]</ref>

Darbenin nedeninin Menderes hükümetinin uygulamaları ve çıkardığı yasalar olduğu, [[cunta]] yönetimi tarafından ileri sürülmüştür. [[MBK]]'ya göre ihtilal kardeş kavgasını durdurmak ve [[laiklik]]'e aykırı uygulamaları durdurmak için yapılmıştır.<ref>http://www.stargazete.com.tr/index.asp?haberID=160556</ref> Ayrıca birçok subay DP iktidarının Kemalist ve laik rejimi tehdit ettiğini düşünmekteydi.<ref name="britannica">[http://search.eb.com/eb/article-44437 "Turkey." Encyclopædia Britannica. 2008. Encyclopædia Britannica Online. 13 June 2008 (13 Haziran 2008)] <http://search.eb.com/eb/article-44437> URL Erişim tarihi: 14 Haziran 2008.</ref>Bunların dışında, darbenin iktidarı geleneksel elit iktidar gruplarına (ordu ile siyasî bürokrasiye) vermek amacıyla yapıldığını öne süren kaynaklar da mevcuttur.<ref name="gale">"Turkey." Europe Since 1914: Encyclopedia of the Age of War and Reconstruction. Ed. John Merriman and Jay Winter. Vol. 5. Detroit: Charles Scribner's Sons, 2006. 2573-2579. Gale Virtual Reference Library. Gale. ''Gale Document Number'' ("Gale Belge Numarası"): GALE|CX3447000869. 14 Haziran 2008.</ref>

[[DP]] iktidarının tarım [[burjuva]]zisine ve büyük toprak sahiplerine imtiyazlar sağlaması, kent ağırlıklı büyük ticaret ve sanayi burjuvazisini muhalif bir konuma iter.{{kaynak göster}} Kötüye giden ekonomi, yüksek enflasyon, kamu çalışanlarına ödenen düşük maaşlar DP'ye karşı kitlesel hareketlerin oluşumuna neden olur.{{kaynak göster}} Başlangıç aşamasında sayılabilecek bir ekonomik kriz havasının darbenin etkenlerinden olduğu belirtilmektedir.<ref name="galeDavid">Waldner, David. "Turkey." Encyclopedia of the Modern Middle East and North Africa. Ed. Philip Mattar. Vol. 4. 2nd ed. New York: Macmillan Reference USA, 2004. 2236-2242. Gale Virtual Reference Library. Gale. ''Gale Document Number'' ("Gale Belge Numarası"): GALE|CX3424602742. 14 Haziran 2008.</ref>

=== DP'nin siyasi faaliyet ve kararları ===

[[CHP]] muhalefeti [[DP]]'yi anayasa ihlalleriyle suçlamaktadır.{{kaynak göster}} Üniversite çevreleri ve bazı aydınlar bu eleştirilere destek verirler.{{kaynak göster}} İhtilalden bir ay önce İstanbul Üniversitesi'nde DP karşıtı bir eylem zorlukla bastırılır. Eylemi bastırmakla görevli askerlerin tutumu ordunun da DP'ye cephe aldığını gösterir. <ref>[http://www.aksiyon.com.tr/detay.php?id=25779 İ. Doğan, 30.10.2006, Aksiyon Dergisi URL erişim tarihi:15 Haziran 2008]</ref> Bu olaya şahit olan [[Ali Fuat Başgil]] o an, gördüklerini şu şekilde değerlendirir:<ref>[http://www.aksiyon.com.tr/detay.php?id=25779 27 Mayıs'ta "Oradaydım" analizi URL erişim tarihi:15 Haziran 2008 ]</ref>

<blockquote>''Tamam dedim. Bu hareket orduya da sirayet ettiğine göre, artık Menderes Hükümeti gitmiştir.''</blockquote>

DP hükümetinin sansür politikaları basınla olan ilişkilerini de büyük oranda zedelemiştir.

=== Dış politika bazlı etkenler ===
[[Menderes]], iktidarının son yıllarında artık [[Marshall Planı]] kapsamında Amerika'dan daha fazla kredi alamadığını görmüş ve [[Seydişehir]] Aluminyum ve [[İskenderun]] Demir-Çelik ve diğer sanayi projelerini kredilendirmek için [[Sovyetler Birliği]] ile yakınlaşmaya başlamıştı. Bu amaçla Rusya'ya üst düzey ziyeretler yapılıp, ülkedeki sanayinin gelişmesi için Rusya ile yatırım antlaşmaları imzalanma hazırlığı yapılmaktaydı.<ref>[http://www.stargazete.com.tr/index.asp?haberID=160037]</ref> Nitekim, [[Demokrat Parti]]'nin devamı olan [[Adalet Partisi]], darbeden yıllar sonra yapılan seçimlerde [[1965]] yılında tek başına iktidara geldiğinde, [[Adnan Menderes]] döneminde projesi yapılıp da kredi yokluğundan gerçekleştirilemeyen bu projeleri [[Sovyetler Birliği]]nden alınan proje kredileriyle bitirmiştir.<ref>[http://www.zaman.com.tr/haber.do?haberno=693501] </ref><ref>[http://strateji.cukurova.edu.tr/EGITIM/ortas/02.php AB ve Tarım Eğitimi�1, URL erişim tarihi:20 Haziran 2008]</ref>

Bazı iddialara göre ihtilalin arkasında başta [[ABD]] olmak üzere Batılı devletler, [[CIA]] ve [[MOSSAD]] vardır. <ref name="Bay Pipo">{{Kitap belirt
| son = Yalçın
| ilk = Soner
| yazarurl =
| yardımcıyazarlar=
| yıl = 2000
| başlık = Bay Pipo, Bir MİT görevlisinin gizli Yaşamı:Hiram Abas
| yayımcı= Doğan
| yer= İstanbul
| id = 975-6770-28-7
}}</ref><ref>[http://www.yenisafak.com/arsiv/2005/eylul/18/g02.html İran Şahı askeri darbeyi Menderes'ten sakladı, YeniŞafak]</ref><ref>[http://www.radikal.com.tr/haber.php?haberno=218706&tarih=18/04/2007 Neden zincirbozan? Avni Özgürel Radikal]</ref>

== 27 Mayıs'a giden süreç==
[[Resim:Image023 menderes.png|thumb|100px|Dönemin başbakanı [[Adnan Menderes]]]]
[[Resim:Celal bayar.jpg||thumb|100px|Dönemin cumhurbaşkanı "Reşad-ı Sani" [[Celal Bayar]]]]

===1957 seçimleri===
[[1957 Türkiye Cumhuriyeti Milletvekili Genel Seçimleri|27 Ekim 1957]] seçimleri oldukça sert bir hava içersinde yapıldı. [[DP]] seçimler öncesinde yasal düzenlemeler yaparak, muhalefetin bütünleşerek seçimlere bir cephe halinde girmesini engelledi. <ref>[http://www.tugiad.org.tr/img/news/uploads/Siyasi_Partiler_ve_Millet_Vekili_Secimi.doc Listeli Çoğunluk Sistemi URL erişim tarihi:15 Haziran 2008]</ref> [[DP]] oyların %47.88'ini alarak yürürlükteki çoğunluk esasına dayalı seçim sistemi sayesinde 424 milletvekili çıkardı. [[İsmet İnönü]]'nin başında bulunduğu [[CHP]] %41.09 oyla 178 milletvekilliği kazanmıştı. <ref>[http://www.tbmm.gov.tr/develop/owa/secimler.secimdeki_partiler?p_secim_yili=1957 TBMM 1957 seçimleri, URL erişim tarihi:15 Haziran 2008]</ref>[[Cumhuriyetçi Millet Partisi]] ve [[Hürriyet Partisi]] dörder milletvekilliği kazandılar. Muhalefetin toplam oy miktarı [[DP]]'yi geride bırakıyordu. [[Demokrat Parti]],matematiksel olarak muhalafet partilerinin oyları karşısında azınlığın iktidarı konumundaydı.<ref name="Türkiye’de Seçim Sistemi
">http://www.anayasa.gov.tr/eskisite/anyarg23/alkan.pdf, Türkiye’de Seçim Sistemi Tercihinin Misyon Boyutu, 2006, URL erişim tarihi:15 Haziran 2008></ref>Seçimlerden sonra siyasi ortamdaki gerginlik hızını arttırarak sürdü. [[CHP]] yurt çapında destek görmeye başlamıştı. Bir önceki seçimde %35 olan oy oranını % 41'e yükseltmesi bunun göstergesiydi. Oysa [[DP]] 1954'te % 57 olan oy oranını % 47'ye düşürmüştü.<ref>DİE, 1950-65 Milletvekili ve 1961, 1964 Cumhuriyet Senatosu üye seçimleri Yayın No: 513, Ankara-1966 </ref>

===Gizli komiteler ve Dokuz subay olayı===
{{ana|Dokuz Subay Olayı}}
[[1954]]'te [[İstanbul]]'da [[Dündar Seyhan]] ve [[Orhan Kabibay]]'ın kurduğu komiteye [[Faruk Güventürk]], [[Necati Ünsalan]], [[Ahmet Yıldız]], [[Suphi Gürsoytrak]], [[Orhan Erkanlı]] gibi genç subaylar katılmışlardır. Ankara'da ise [[Talat Aydemir]], Millî Müdafaa Vekili Ethem Menders'in yaveri [[Adnan Çelikoğlu]], [[Sezai Okan]], [[Osman Köksal]] ve yandaşları ayrı bir komiteyi kurmuşlardır. [[1957]]'de İstanbul ve Ankara'daki iki komite birleşmiştir.<ref name="Aslandaş ve Bıçakçı ''a.g.e.'' s.76-77">{{Kitap belirt| son =Aslandaş | ilk =Alper Sedat | yazarurl = | yardımcıyazarlar=Baskın Bıçakçı | yıl =1995 | başlık =Popüler Siyasî Deyimler Sözlüğü | yayımcı=İletişim | yer=İstanbul | id =ISBN 975 470 510 0 s.76-77}}</ref>
<ref>Nazlı Ilıcak'a göre cuntanın temelleri 1955'te atılmıştır.[http://www.takvim.com.tr/2007/03/31/yaz1606-3140-127.html Nazlı Ilıcak, '9 Subay', 31 Mart 2007 tarihli ''Takvim'' gazetesi URL erişim tarihi 22 Haziran 2008]</ref>

Birleşik komite 27 Ekim 1957'de öngörülen seçimlerinde DP'nin kaybedeceğini varsayarak [[29 Ekim]] Cumhuriyet Bayramı töreninde zırhlı birlikler ile şeref tribündeki DP'lileri tutuklayarak yönetime el koymayı planlamıştır. Fakat seçimde DP kazandığı için darbe 1958 Şubat'a ertelendi.<ref name="Aslandaş ve Bıçakçı ''a.g.e.'' s.76-77"/>

Bu arada [[16 Ocak]] 1958'de<ref>Aydemir, Ş. S. ''İhtilâlin Mantığı ve 27 Mayıs İhtilâli'' s.263</ref> komite üyesi Kurmay Binbaşı [[Samet Kuşçu]]'nun ihbarı üzerine emekli Kurmay Albay [[Cemal Yıldırım]], Kurmay Albay [[Naci Aşkun]], Kurmay Albay [[İlhami Barut]], Topçu Yarbay [[Faruk Güventürk]], Piyade Binbaşı [[Ata Tan]], Piyade Binbaşı [[Ahmet Dalkılıç]], Piyade Yüzbaşı [[Kazım Özfırat]], Piyade Yüzbaşı [[Hasan Sabuncu]] ve Kuşçu'nun kendisi başta olmak üzere 9 subay tutuklanmıştır. Yargılamada 8 subay beraat etmiş ve Kuşçu "iftira" suçundan mahkûm olmuştur.<ref name="Aslandaş ve Bıçakçı ''a.g.e.'' s.76-77"/>

===Uşak, Topkapı, Kayseri olayları===
{{Başlık taslak}}
[[1959]]'un Nisan ayında [[CHP]] Genel Başkanı [[İsmet İnönü]] Batı Anadolu illerini kapsayan bir geziye çıktı. CHP'liler geziye "Büyük Taarruz" adını takmışlardır.<ref>Aydemir, Ş. S. ''İhtilâlin Mantığı ve 27 Mayıs İhtilâli'' s.281</ref><ref>Aslandaş ve Bıçakçı ''a.g.e.'' s.118</ref>

29 Nisan'da İnönü [[Nikolaos Trikupis|Trikupis]]'i esir aldığı [[Uşak (il)|Uşak]]'ı "Büyük Taarruz"un ilk durağı olarak seçmiş ancak oraya ulaştığında taşlı saldırıya uğrayıp, başından yaralanmıştır. <ref>[http://www.zaman.com.tr/yazar.do?yazino=490570,Taha Kıvanç'a Yanıt: Sağduyu ve Bellek, URL erişim tarihi: 16 Haziran 2008]</ref>
İçişleri Bakanının emriyle İnönü'nün gezisini engelleyen Uşak valisi İlhan Engin'e<ref>[http://www.usak.gov.tr/yeni/index.php?option=com_content&task=view&id=40&Itemid=80 'Eski valilerimiz', Uşak Valiliği resmî web sitesi URL erişim tarihi: 16 Haziran 2008]</ref> muhalif basın 'İktidarın "Uşak" Valisi' demeye başlamıştı.<ref>[http://www.gebzehaber.net/?sayfa=sayfa_detay&id=2505 Kamu yönetimi, URL erişim tarihi: 16 Haziran 2008]</ref>

Birçok ilde [[CHP]]-[[DP]] arasında olaylar patlak verdi. [[1960]] başlarında basına sansür artmıştı, gazeteler sansür nedeni ile beyaz sayfalarla çıkıyordu. Cezaevleri tutuklu gazetecilerle doluydu.

[[2 Nisan]] [[1960]]'ta [[Kayseri]]'ye gelen [[İsmet İnönü]]'nün treni, vali [[Ahmet Kınık]]'ın emriyle durduruldu. Zorlukla yoluna devam eden İsmet İnönü'yü Kayseri'de 50 bin kişi karşıladı.<ref>[http://www.cnnturk.com/YASAM/DIGER/haber_detay.asp?PID=00223&haberID=166908 Tarihte bugün, CNN Türk]</ref><ref>[http://www.aksiyon.com.tr/detay.php?id=29204 Ruslar, İsmet İnönü'yü denizden takip etmiş, Cemal A. Kalyoncu, Aksiyon]</ref> Seçim öncesi meydana gelen bu olaydan dönemin Ulaştırma Bakanı sorumlu tutuldu. 27 Mayıs Darbesi'nden sonra hazırlanan 1961 Anayasası'na ''Millet Meclisi genel seçimlerinden önce Ulaştırma, İçişleri ve Adalet Bakanları çekilir(m. 109)'' maddesinin eklenmesinin sebebi olarak da bu olay gösterilir.<ref>[http://www.gercekhayat.com/bolum.php?action=yazidetay&yaziid=696&sayi=342 İstifaların sebebi trenmiş, Gerçek Hayat]</ref>

==="İhtilal beyannameleri"===
Nisan 1960'ta [[TBMM]]'de gazete ve dergilerin "yıkıcı, gayrimeşru ve kanun dışı" faaliyetlerini inceleyerek meclise bildirmek için kurulan [[Tahkikat Komisyonu]] meclis ile ilgili bütün neşriyatı yasaklayınca DP-CHP daha ilişkisigerginlileştirmiştir. CHP'lilerin konuşmaları basına yansımadan elden ele dolaşmıştır. DP yönetimi bu konuşmalarını "İhtilal beyannameleri" olarak adlandırmıştır.

[[18 Nisan]] [[1960]] günü Mazlum Kayalar ve Baha Akşit'in CHP'nin "yıkıcı, gayrimeşru ve kanun dışı" faaliyetleri olduğu gerekçesiyle meclis araştırmasına açılması yolundaki önerge karşısında İnönü şöyle konuşmuş:

<blockquote>*''Biz demokratik rejim dedik, bu rejim kurulmuştur. Bu demokratik rejim istikametinden ayrılıp, baskı rejimi haline götürmek tehlikeli birşeydir. Bu yolda devam ederseniz, ben de sizi kurtaramam.''<ref>''İsmet İnönü'nün TBMM'deki konuşmaları'', TBMM Basımevi, Ankara, 1993, Cilt 2, s:300</ref></blockquote>

<blockquote>*''Şartlar tamam olduğunda milletler için ihtilalin meşru bir haktır.''</blockquote>

<blockquote>*''Bu tedbire teşebbüs eden baskı tertipçileri zannediyorlar ki: Türk Milletinin Kore Milleti kadar haysiyeti yoktur.''</blockquote>

CHP Genel Başkanı uyarılarını sürdürdü.27 Nisan 1960 günkü TBMM toplantısında [[İsmet İnönü|İnönü]] tekrar [[Tahkikat Komisyonu]]'nu hedef alınca Meclis İnönü'ye oniki oturum toplantılara katılmama cezası vermiştir.<ref>''İsmet İnönü'nün TBMM'deki konuşmaları'', TBMM Basımevi, cilt 2, S:302-06</ref> Kararı protesto eden [[CHP]] milletvekilleri Meclisten polis zoru ile uzaklaştırılmıştır.<ref>''Cumhuriyet'in Seksen Yılı'', Cumhuriyet Gazetesi (2003), s.203</ref><ref>''İsmet Paşa'', Can Dündar-Bülent Çaplı, İmge kitabevi,(2006), s:95-96</ref>

27 Nisan 1960'da Tahkikat Encümenlerinin görev ve yetkileri hakkında kanun teklifi konuşmasını yapan İnönü'ye Afyon milletvekili Murat Ali Ülgen : "Kürsüden ihtilal beyannamesi okudun paşam" demiştir.<ref>''İsmet İnönü'nün TBMM'deki konuşmaları'', TBMM Basımevi, cilt 2, S:302-06</ref>

===28-29 Nisan olayları ve 555K===
{{ana|28-29 Nisan olayları|555K}}

28 Nisan'da İstanbul'da 29 Nisan'da Ankara'da çıkan öğrenci olayları şiddetle bastırıldı.

[[İstanbul]]'da çıkan olaylarda yaklaşık 40 öğrenci yaralanmış ve [[İstanbul Üniversitesi]] Orman Fakültesi öğrencisi [[Turan Emeksiz]] polisin kurşunuyla öldürülmüştür.<ref>Çankaya'nın Hanımefendisi, Milliyet Gazetesi Yazı Dizisi,1997</ref> Bunundan dolayı "Kanlı Perşembe" olarak anılmıştır.<ref name="Aslandaş ve Bıçakçı ''a.g.e.'' s.244-245">{{Kitap belirt| son =Aslandaş | ilk =Alper Sedat | yazarurl = | yardımcıyazarlar=Baskın Bıçakçı | yıl =1995 | başlık =Popüler Siyasî Deyimler Sözlüğü | yayımcı=İletişim | yer=İstanbul | id =ISBN 975 470 510 0 s.244-245}}</ref>

DP yönetimi bu illerde sıkıyönetim ilan etti. Bu olaylarda polisler "Kahrolsun diktatörler", "Hürriyet isteriz" sloganları atan öğrencileri dağıtmaya çalışmışlardır. Ancak "Türk ordusu çok yaşa" sloganı atan öğrenciler ile askerler arasında dayanışma yaşanmış ve askerler polislerin teslim ettikleri öğrencileri serbest bırakmışlardır.<ref name="Aslandaş ve Bıçakçı ''a.g.e.'' s.244-245" />

Harp okulu öğrencileri ise [[Atatürk Bulvarı]]nda sessiz yürüyüş yapmışlardır.

[[3 Mayıs]] [[1960]]'ta Kara Kuvvetleri Komutanı [[Cemal Gürsel|Orgeneral Cemal Gürsel]] [[Türkiye Cumhuriyeti Millî Savunma Bakanlığı|Millî Müdafaa Vekili]] [[Ethem Menderes]]'e bir [[s:Gemal Gürsel'den Ethem Menderes'e mektup|mektubu]] göndermiş ve Kara Kuvvetleri Kumandanlığı Karargâhına da [[s:Cemal Gürsel'in veda mesajı|Veda mesajı]] göndermiştir.

[[5 Mayıs]] [[1960]] tarihinde, [[Ankara]], [[Kızılay]]'da [[Demokrat Parti]] aleyhtarı öğrencilerin yaptığı protesto eylemidir. Adını '''5'''. ayın '''5'''. günü saat '''5'''`te '''K'''ızılay'da gerçekleşmesinden alan eylem [[cumhuriyet]] tarihinin ilk "sivil itaatsizlik" eylemi olarak da anılır.
[[28 Nisan|28]] ve [[30 Nisan]] [[1960]] tarihlerinde polisle öğrenciler arasında çıkan çatışmalarda öğrencilerin hayatını kaybetmesi ve [[Turan Emeksiz]] isimli öğrencinin ölmesi ülkedeki ortamı kutuplaşmaya sürükledi. <ref>[http://www.turksolu.org/kitap/35.htm Şükran Özkaya, Adım Adım 27 Mayıs]</ref>
[[DP]] mitingi için [[Kızılay Meydanı]]'na gelen dönemin başbakanı [[Adnan Menderes]], bir anda kendini protestocuların arasında buldu.
Rivayete göre, o zamanlar öğrenci olan, şu anki [[CHP]] lideri [[Deniz Baykal]], şair [[Cemal Süreya]]'nın aktardığına göre ise [[Vedat Dalokay]], Menderes'in ''“Ne istiyorsunuz?”'' sorusu üzerine başbakanın yakasına yapışıp ''“Hürriyet istiyoruz!”'' demişti. Menderes ise şu soruyla cevap vermişti: ''“Başbakanın yakasına yapışıyorsun, bundan büyük hürriyet olur mu?”''<ref>[http://yenisafak.com.tr/Pazar/default.aspx?t=19.04.2007&i=40562 Yeni Şafak]</ref>
<ref>[http://arsiv.sabah.com.tr/2007/01/24/cp/yaz1047-20-108-20070114-102.html Sabah]</ref>

Adnan Menderes, 28-29 Nisan ve 5 Mayıs olaylarından sonra üniversite hocalarını gençleri kışkırtmakla suçlamış ve onlara "Kara Cübbeliler" olarak söz etmeye başlamıştır.
<ref name="Aslandaş ve Bıçakçı ''a.g.e.'' s.129">{{Kitap belirt| son =Aslandaş | ilk =Alper Sedat | yazarurl = | yardımcıyazarlar=Baskın Bıçakçı | yıl =1995 | başlık =Popüler Siyasî Deyimler Sözlüğü | yayımcı=İletişim | yer=İstanbul | id =ISBN 975 470 510 0 s.129}}</ref>

== Millî Birlik Komitesi iktidarı ==
{{Ana|Millî Birlik Komitesi}}
[[Resim:MBKTürkeş.jpg|thumb|150px|Kurmay Albay [[Alparslan Türkeş]] radyodan ihtilal bildirisini okurken (27 Mayıs 1960 Cuma sabah saat 5.25)]]
[[Resim:Madanoglu.jpg|thumb|100px|Tümgeneral [[Cemal Madanoğlu]]]]
[[Resim:CemalGursel.jpg|thumb|100px|Orgeneral [[Cemal Gürsel]]]]

===Harekât===

Başkent Ankara'yı ele geçirmek için Tümgeneral [[Selahattin Kaplan]] komutasındaki 28. Tümen, Tuğgeneral [[Yusuf Demirdağ]] komutasındaki [[Zırhlı Birlikler Okulu ve Eğitim Tümen Komutanlığı|Zırhlı Eğitim Merkezi]] ([[Etimesgut, Ankara|Etimesgut]]), Süvari Yarbay Reşit Çölok komutasındaki 43. Süvari Alayı, Binbaşı Hakkı Bozkaya komutasındaki Tank Taburu (Harp Okulu arkası) gibi birliklerin ikna edilmesi ya da etkisizleştirilmesi gerekirdi.<ref>Hulûsi Turgut, ''Şahinlerin Dansı'', ABC, 1995, s.131-133.</ref>

23 Mayıs Pazartesi, harekât tarihi 25 Mayıs 1960 olarak kararlaştırılmış ve parolalar belirlenmiştir: zamanında gerçekleştirse ''"[[Dündar Seyhan]]'ın oğlu sınıfını geçti."'', ertelendiği takdirde ''"Dündar Seyhan'ın oğlu bütünlemeye kaldı."''<ref>Turgut, ''a.g.e'', s. 133.</ref>

Gürsel'in veda mektubundan sonra liderini kaybeten gizli örgüt, önce Genelkurmay İkinci başkanı Cevdet Sunay'a başvurmuş fakat olumulu yanıt alamayınca I. Ordu ve sıkyönetim Komutanı Fahri Özdilek'e başvurmuş fakat ne olumlu ne de olumsuz yanıt alabilmiştir. [[Orhan Kabibay]] Kore'den tanıdığı "[[argo]] bir adam" Kara Kuvvetleri Lojistik Başkanı Tümgeneral [[Cemal Madanoğlu]]'u önermiş ve Madanoğlu şöyle diyerek tereddüt etmiş:

<blockquote>''Ulan biliyorsun bende [[Er bezi|t.......]] var, kafa yok.'' (Cemal Madanoğlu)<ref>Turgut, ''a.g.e'', s.116.</ref></blockquote>

Orhan Kabibay, düşünmek için 24 saat izin vermiş ve süre dolduğunda Madanoğlu şu yanıtı vermiştir:

<blockquote>''Ulan, erkeklik öldü mü, örgütünüze girmeyi kabul ediyorum''</blockquote>

27 Mayıs 1960 sabah saat 3.15'te piyade birlikleri ve süvari grubu, 3.30'da tanklar hareket etmiştir. Saat 5.25'de {{fact}} Albay [[Alparslan Türkeş]] tarafından radyoda okunan ilk bildiri ile harekat bütün [[Türkiye]] ve dünyaya ilan edildi: [[s:27 Mayıs Darbe Bildirisi|Bildiri metni]]

İlk olarak Tuğgeneral [[Yusuf Demirdağ]] evinden alınıp Harp Okulu'na getirilmiş ve nezarethaneye kapatılmıştır. Bundan sonra [[Refik Koraltan]] getirilmiştir. 2. Ordu komutanı Orgeneral [[Suat Kuyaş]] ta enterne edilmiştir. [[Celal Bayar]] [[Çankaya Köşkü]]nde Veteriner Tuğgeneral [[Burhanettin Uluç]], Topçu Yarbay Abdullah Tardu, Kurmay Albay [[Sami Küçük]] tarafından gözaltına alınmıştır. Bu arada komite üyelerinden Cumhurbaşkanlığı Muhafız Alayı komutanı Kurmay Albay [[Osman Köksal]] da yanlışlıkla içeriye kapatılmıştır.<ref>Turgut, ''a.g.e'', s. 140-141.</ref>

[[Adnan Menderes]] [[Eskişehir]]'den [[Kütahya]]'ya geçtiğinde Keşif Tabur komutanı [[Agasi Şen]] ve Binbaşı [[Muhsin Batur]] tafafından gözaltına alınmış ve Ankara'ya getirilmiştir. Darbenin ilk günü, Bayar, Menderes, Koraltan, [[Fatin Rüştü Zorlu]] ve Başbakanlık Müsteşarı [[Ahmet Salih Korur]] ve diğer hükûmet üyeleri Harp Okulunda, aralarında [[Şener Eruygur]]'un da bulunduğu öğrenciler tarafından hakaretlere uğramışlar ve enterne edilmişlerdir.<ref>http://www.yenicaggazetesi.com.tr/a_haberdetay.php?hityaz=3897</ref><ref>http://www.yenicaggazetesi.com.tr/a_haberdetay.php?hityaz=3918</ref>

[[Cemal Gürsel]], İstanbul [[Atatürk Havalimanı|Yeşilköy Askerî Havaalanı]]ndan kalkışan [[C-47]] ile İzmir [[Bostanlı, Karşıyaka|Karşıyaka Bostanlı]]'daki evinden alınıp saat 11.30'da Ankara'ya Harp Tarih binasına gelmiş ve saat 16'da radyoda konuşma yapmıştır.<ref>Turgut, ''a.g.e'', s. 144-145.</ref>

27 Mayıs 1960’tan, seçimlerin yapılarak normal yaşama geçildiği [[15 Ekim]] [[1961]] yılına kadar geçen süre, askerin [[Milli Birlik Komitesi]] (MBK) eliyle [[de facto]] iktidarda olduğu dönemdir. Bu dönemde [[Türkiye Büyük Millet Meclisi]]’nin anayasal bütün hak ve yetkileri 38 subaydan kurulu MBK’nin eline geçti. MBK ülkeyi ilk zamanlar yayımladıkları tebliğlerle idare etmişlerdir.

3 numaralı Tebliğ ile her türlü siyasi parti neşriyat ve faaliyetleri, gösteri yürüyüşleri ve her türlü toplantı yasaklanmıştır. [[MBK]] faaliyetlerinin aksamaması için telsiz ve telefon görüşmelerini kısıtlayan 4 ve 5 numaralı Tebliğlerden sonra, ordunun görevini açıklayan 6 numaralı Tebliğ yayımlanmıştır. 6 numaralı Tebliğin ilk fıkrasında,

<blockquote>''“Türk Ordusu bir kere daha tarihi bir vazife karşısında bulunuyor. Bu vazife; dâhilde memleketi buhran ve felakete sürüklemek isteyen hırslı politikacıların elinden kurtarmaktır”'' demektedir.</blockquote>

Aynı şekilde 13 ve 32 numaralı Tebliğlerde bu darbenin yapılış gerekçeleri şöyle yer bulmuştur:

<blockquote>''“Biz vatandaşları birbirine düşürecek bir kardeş kavgasını önlemek için bu işe giriştik”. “Milli İnkılâp, hiçbir şahsın, hiçbir zümrenin lehine yapılmış bir hareket değildir. Muhterem halkımızın, köylü ve işçilerimizin demokrasiye kavuşması, hak ve hürriyetinin teminatı, iktisadi kalkınması, ana prensibimizdir. Vatandaşların hususi işlerinde ve her türlü çalışma yerlerinde, kardeşlik duyguları ve huzur içinde bulunmaları esastır.”</blockquote>

===Onar Komisyonu===
{{Başlık taslak}}
27 Mayıs sabahı, Askerler; [[İstanbul Üniversitesi]]nden [[Sıddık Sami Onar]], [[Hıfzı Veldet Velidedeoğlu]], [[Naci Şensoy]], [[Ragıp Sarıca]], [[Tarık Zafer Tunaya]], [[Hüseyin Nail Kubalı]] ve [[İsmet Giritli]]'yi askeri bir uçakla Ankara'ya getirmişlerdir.<ref>Aslandaş ve Bıçakçı ''a.g.e.'' s.174</ref>

[[28 Mayıs]] günü Ankara'da iştirak eden [[Muammer Aksoy]], [[İlhan Arsel]] ve [[Bahri Savcı]] ile birlikte yeni bir anayasa taslağını hazırlamak için çalışmalara başlamışlardır. Başkanlığına getirilen Sıddık Sami Onar'ın adıyla "Onar Komisyonu" olarak anılmıştır.<ref>[http://www.mulkiyedergi.org/index.php?option=com_docman&task=doc_details&gid=659&&Itemid=2
Bahri Savcı`nın Ardından - Cem Eroğul,URL erişim:17 Haziran 2008] </ref><ref>[http://www.anayasa.gov.tr/eskisite/anyarg23/aybay.pdf
Türki Cumhuriyetler, Komşular ve Anayasal Sorunlar, URL erişim:17 Haziran 2008]</ref>

==="Hürriyet Şehitleri"===
MBK [[28 Nisan]] - [[27 Mayıs]] [[1960]] arasında yüzlerce gencin öldürüp kamyonlarla mezarlıklara getirip gizlice gömüldüğünü iddia etmiş ve bu gençler "Hürriyet Şehitleri" olarak adlandırılmıştır. [[2 Haziran]] 1960'da [[İstanbul Üniversitesi]] rektörü [[Sıddık Sami Onar]], Üniversitesi Yönetim Kurulu'nun 'memleketi hürriyete kavuşturmak için şehit düşenler' için anıt inşa etmeye karar verdiğini açıklamıştır. [[3 Haziran]]'da MBK ''Hürriyet Şehitlerimizin tesbiti işine Silahlı Kuvvetlerimizin idareyi aldığı andan itibaren ehmmiyetle devam edilmektedir.'' diyen bir teblik yayınlamıştır.

Fakat gençlerin cesetleri hiç ortaya çıkmayınca, [[9 Haziran]]'da Sıddık Sami Onar ''Naaşları belki bulamayacağız ama ölülerimiz vardır.'' diye konuşmuştur. [[10 Haziran]]'da 28 Nisan olayının kurbanı Turan Emeksiz, tanktan düşerek ezilen İstanbul Lisesi öğrencisi Nedim Küçükpolat, 27 Mayıs'ta kaza kurşunuyla ölen Harp Okul öğrencisi Teğmen Ali İhsan Kalmaz, Ersan Özey ve Sökmen Gültekin'in naaşları [[Anıtkabir]]'deki "Hürriyet Şehitliği"'ne nakledilmiştir.

MBK üyelerinin kimlikleri [[18 Haziran]] [[1960]]'ta açıklanmıştır. Yurt dışında bulunan gizli komite mensupları Dündar Seyhan, Talat Aydemir, Sadi Koçaş komiteye girmemişlerdir.

<div style="clear: both; width: 100%; padding: 0; text-align: left; border: none; margin: auto" class="NavFrame">
<div style="background: #B0C4DE; text-align: center; border: 1px solid #676" class="NavHead">'''[[Millî Birlik Komitesi]] üyeleri'''</div>
<div class="NavContent">
{| class="toccolours" style="width: 100%; border-top: none;"
|- style="background:#B0C4DE; text-align:center"
! # !! colspan=1|İsim !! 27 Mayıs 1960'da görevi!! Sonraki görevi
|- style="background:#ffffff"
| rowspan=1 | '''1'''
| rowspan=1 | Orgeneral [[Cemal Gürsel]]
| rowspan=1 | [[İzmir]]'de zorunlu izinli
| rowspan=1 | [[26 Ekim]] [[1961]]'de Cumhurbaşkanı
|- style="background:#ffffff"
| rowspan=1 | '''2'''
| rowspan=1 | Tuğgeneral [[İrfan Baştuğ]]
| rowspan=1 | [[Genelkurmay Başkanlığı]] Personel Başkanı
| rowspan=1 | [[12 Eylül]] [[1960]]'da trafik kazasında öldü
|- style="background:#ffffff"
| rowspan=1 | '''3'''
| rowspan=1 | Tuğgeneral [[Sıtkı Ulay]]
| rowspan=1 | [[Harp Okulu]] Komutanı
| rowspan=1 | [[Cumhuriyet Senatosu]] Tabiî Üyesi
|- style="background:#ffffff"
|- style="background:#ffffff"
| rowspan=1 | '''4'''
| rowspan=1 | Tümgeneral [[Cemal Madanoğlu]]
| rowspan=1 | [[Kara Kuvvetleri Komutanlığı|KKK]] Lojistik Başkanı
| rowspan=1 | Cumhuriyet Senatosu Tabiî Üyesi (Katılmadan istifa)
|- style="background:#ffffff"
| rowspan=1 | '''5'''
| rowspan=1 | Kurmay Albay [[Ekrem Acuner]]
| rowspan=1 | KKK Harekât Şube Müdürü
| rowspan=1 | Cumhuriyet Senatosu Tabiî Üyesi
|- style="background:#ffffff"
| rowspan=1 | '''6'''
| rowspan=1 | Kurmay Yarbay [[Refet Aksoyoğlu]]
| rowspan=1 | KKK Harekât Şubesi
| rowspan=1 | Cumhuriyet Senatosu Tabiî Üyesi
|- style="background:#ffffff"
| rowspan=1 | '''7'''
| rowspan=1 | Kurmay Albay [[Mucip Ataklı]]
| rowspan=1 | Kara Harp Akademisi öğretmeni
| rowspan=1 | Cumhuriyet Senatosu Tabiî Üyesi
|- style="background:#ffffff"
| rowspan=1 | '''8'''
| rowspan=1 | Hava Kurmay Binbaşı [[Emanullah Çelebi]]
| rowspan=1 | Hava Harp Akademisi öğrencisi
| rowspan=1 | Cumhuriyet Senatosu Tabiî Üyesi
|- style="background:#ffffff"
| rowspan=1 | '''9'''
| rowspan=1 | Kurmay Yarbay [[Vehbi Ersü]]
| rowspan=1 | 43.Süvari Alay II. Grup Komutanı
| rowspan=1 | Cumhuriyet Senatosu Tabiî Üyesi
|- style="background:#ffffff"
| rowspan=1 | '''10'''
| rowspan=1 | Kurmay Binbaşı [[Suphi Gürsoytrak]]
| rowspan=1 | 1.Ordu Topçu Komutanlığı 608.Topçu Taburu
| rowspan=1 | Cumhuriyet Senatosu Tabiî Üyesi
|- style="background:#ffffff"
| rowspan=1 | '''11'''
| rowspan=1 | Kurmay Yarbay [[Kadri Kaplan]]
| rowspan=1 | Millî Savunma Bakanlığı Genel Sekreterliği Harekât Subayı
| rowspan=1 | Cumhuriyet Senatosu Tabiî Üyesi
|- style="background:#ffffff"
| rowspan=1 | '''12'''
| rowspan=1 | Kurmay Yarbay [[Suphi Karaman]]
| rowspan=1 | KKK Personel Başkanlığı Erkân Şube Müdürü
| rowspan=1 | Cumhuriyet Senatosu Tabiî Üyesi
|- style="background:#ffffff"
| rowspan=1 | '''13'''
| rowspan=1 | (Kurmay) Yüzbaşı [[Kamil Karavelioğlu]]
| rowspan=1 | Kara Harp Akademisi öğrencisi
| rowspan=1 | Cumhuriyet Senatosu Tabiî Üyesi
|- style="background:#ffffff"
| rowspan=1 | '''14'''
| rowspan=1 | Kurmay Albay [[Osman Köksal]]
| rowspan=1 | Cumhurbaşkanlığı Muhafız Alayı Komutanı
| rowspan=1 | Cumhuriyet Senatosu Tabiî Üyesi
|- style="background:#ffffff"
| rowspan=1 | '''15'''
| rowspan=1 | Kurmay Albay [[Fikret Kuytak]]
| rowspan=1 | KKK Harekât Şube Müdürü
| rowspan=1 | Cumhuriyet Senatosu Tabiî Üyesi
|- style="background:#ffffff"
| rowspan=1 | '''16'''
| rowspan=1 | Kurmay Albay [[Sami Küçük]]
| rowspan=1 | Genelkurmay V.Subesi
| rowspan=1 | Cumhuriyet Senatosu Tabiî Üyesi
|- style="background:#ffffff"
| rowspan=1 | '''17'''
| rowspan=1 | Kurmay Yarbay [[Sezai Okan]]
| rowspan=1 | Genelkurmay Başkanlığı Pl. ve Prens. Şubesi
| rowspan=1 | Cumhuriyet Senatosu Tabiî Üyesi
|- style="background:#ffffff"
| rowspan=1 | '''18'''
| rowspan=1 | Orgeneral [[Fahri Özdilek]]
| rowspan=1 | 1.Ordu Komutanı
| rowspan=1 | Cumhuriyet Senatosu Tabiî Üyesi
|- style="background:#ffffff"
| rowspan=1 | '''19'''
| rowspan=1 | Kurmay Binbaşı [[Mehmet Özgüneş]]
| rowspan=1 | 61.Tümen Topçu Komutanlığı
| rowspan=1 | Cumhuriyet Senatosu Tabiî Üyesi
|- style="background:#ffffff"
| rowspan=1 | '''20'''
| rowspan=1 | Deniz Kurmay Binbaşı [[Selahattin Özgür]]
| rowspan=1 | Deniz Harp Akademisi öğrencisi
| rowspan=1 | Cumhuriyet Senatosu Tabiî Üyesi
|- style="background:#ffffff"
| rowspan=1 | '''21'''
| rowspan=1 | Kurmay Binbaşı [[Şükran Özkaya]]
| rowspan=1 | 3.Zırhlı Tugay Piyade Tabur Konumtanı
| rowspan=1 | Cumhuriyet Senatosu Tabiî Üyesi
|- style="background:#ffffff"
| rowspan=1 | '''22'''
| rowspan=1 | Hava Kurmay Albay [[Haydar Tunçkanat]]
| rowspan=1 | Hava Harp Akademisi öğretmeni
| rowspan=1 | Cumhuriyet Senatosu Tabiî Üyesi
|- style="background:#ffffff"
| rowspan=1 | '''23'''
| rowspan=1 | Kurmay Yarbay [[Ahmet Yıldız]]
| rowspan=1 | 4.Tümen 13.Topçu Taburu Komutanı
| rowspan=1 | Cumhuriyet Senatosu Tabiî Üyesi
|- style="background:#ffffff"
| rowspan=1 | '''24'''
| rowspan=1 | Kurmay Albay [[Muzaffer Yurdakuler]]
| rowspan=1 | Genelkurmay Başkanlığı Özel P.P.Şubesi Müdürü
| rowspan=1 | Cumhuriyet Senatosu Tabiî Üyesi
|- style="background:#ffffff"
| rowspan=1 | '''25'''
| rowspan=1 | Kurmay Albay [[Alparslan Türkeş]]
| rowspan=1 | KKK NATO Şubesi Müdürü
| rowspan=1 | [[13 Kasım]] [[1960]]'ta [[Yeni Delhi]] hükûmet müşaviri
|- style="background:#ffffff"
| rowspan=1 | '''26'''
| rowspan=1 | Kurmay Yarbay [[Orhan Kabibay]]
| rowspan=1 |
| rowspan=1 | [[13 Kasım]] [[1960]]'ta [[Brüksel]] hükûmet müşaviri
|- style="background:#ffffff"
| rowspan=1 | '''27'''
| rowspan=1 | Kurmay Binbaşı [[Orhan Erkanlı]]
| rowspan=1 |
| rowspan=1 | [[13 Kasım]] [[1960]]'ta [[Mexico City]] hükûmet müşaviri
|- style="background:#ffffff"
| rowspan=1 | '''28'''
| rowspan=1 | Deniz Kurmay Binbaşı [[Münir Köseoğlu]]
| rowspan=1 |
| rowspan=1 | [[13 Kasım]] [[1960]]'ta [[Stokholm]] hükûmet müşaviri
|- style="background:#ffffff"
| rowspan=1 | '''29'''
| rowspan=1 | Kurmay Yarbay [[Mustafa Kaplan]]
| rowspan=1 |
| rowspan=1 | [[13 Kasım]] [[1960]]'ta [[Lizbon]] hükûmet müşaviri
|- style="background:#ffffff"
| rowspan=1 | '''30'''
| rowspan=1 | Tank Binbaşı [[Muzaffer Karan]]
| rowspan=1 | Tank Taburu Harekât ve Eğitim Subayı
| rowspan=1 | [[13 Kasım]] [[1960]]'ta [[Oslo]] hükûmet müşaviri
|- style="background:#ffffff"
| rowspan=1 | '''31'''
| rowspan=1 | Kurmay Binbaşı [[Şefik Soyuyüce]]
| rowspan=1 |
| rowspan=1 | [[13 Kasım]] [[1960]]'ta [[Kopenhag]] hükûmet müşaviri
|- style="background:#ffffff"
| rowspan=1 | '''32'''
| rowspan=1 | Piyade Binbaşı [[Fazıl Akkoyunlu]]
| rowspan=1 | Genelkurmay Başkanlığı Muhafız Taburu Komutanı
| rowspan=1 | [[13 Kasım]] [[1960]]'ta [[Kabil]] hükûmet müşaviri
|- style="background:#ffffff"
| rowspan=1 | '''33'''
| rowspan=1 | Deniz Kıdemli Yüzbaşı [[Rıfat Baykal]]
| rowspan=1 |
| rowspan=1 | [[13 Kasım]] [[1960]]'ta [[Tel-Aviv]] hükûmet müşaviri
|- style="background:#ffffff"
| rowspan=1 | '''34'''
| rowspan=1 | Kurmay Binbaşı [[Dündar Taşer]]
| rowspan=1 |
| rowspan=1 | [[13 Kasım]] [[1960]]'ta [[Rabat]] hükûmet müşaviri
|- style="background:#ffffff"
| rowspan=1 | '''35'''
| rowspan=1 | Kurmay Yüzbaşı [[Numan Esin]]
| rowspan=1 |
| rowspan=1 | [[13 Kasım]] [[1960]]'ta [[Madrid]] hükûmet müşaviri
|- style="background:#ffffff"
| rowspan=1 | '''36'''
| rowspan=1 | Kurmay Yüzbaşı [[İrfan Solmazer]]
| rowspan=1 |
| rowspan=1 | [[13 Kasım]] [[1960]]'ta [[Lahey]] hükûmet müşaviri
|- style="background:#ffffff"
| rowspan=1 | '''37'''
| rowspan=1 | Kurmay Yüzbaşı [[Muzaffer Özdağ]]
| rowspan=1 |
| rowspan=1 | [[13 Kasım]] [[1960]]'ta [[Tokyo]] hükûmet müşaviri
|- style="background:#ffffff"
| rowspan=1 | '''38'''
| rowspan=1 | Jandarma Yüzbaşı [[Ahmet Er]]
| rowspan=1 |
| rowspan=1 | [[13 Kasım]] [[1960]]'ta [[Trablusgarp]] hükûmet müşaviri
|- style="background:#ffffff"
|
</div>
|}
</div></div><noinclude>
 

===Ayten sokak===
{{Başlık taslak}}

MBK üyelerinden [[Muzaffer Karan]] ve [[Fikret Kuytak]] öteden beri [[CHP]] genel sekreteri [[İsmail Rüştü Aksal]] ile temas halindeydiler. Darbeden sonra bunlarla aynı grubu oluşturan [[Refet Aksoyoğlu]], [[Suphi Gürsoytrak]] ve [[Ahmet Yıldız]] ile birlikte CHP ile irtibatlı olarak çalışmışlardır.<ref>Dündar Seyhan, ''Görgedeki Adam'', Nurettin Uycan Matbaası, 1966, s.114.</ref>

<blockquote>''İsmet Paşa, gerdeğe girecek bir delikanlı gibi iktidar için sabırsızlanyor.'' (Cemal Gürsel)</blockquote>

CHP "Aman ne iyi, asker geldi memkeleti kurtardı" havasına girdi.<ref>''CHP alınacak tavır konusunda ikiye bölündü, herkes bir uçurumla. Bir taraf askeri müdahaleyle işbirliğinden yana, bunların içinde iyi niyetlileri vardı, İnönü gibi. İşte böyle, ancak yumuşak bir davranışla çıkarız kanısı, bir de yalnız CHP'lilerin değil, Türkiye'de hemen bütün solcuların içine düştükleri yanılgı, "Oh askergeldi, bizi kurtardı, reformlar da yapacağını söylüyor, ne iyi" havasıydı. Fakat CHP'nin bir kesimi buna başından kesinkes karşı çıktı.''</ref>

<div style="clear: both; width: 100%; padding: 0; text-align: left; border: none; margin: auto" class="NavFrame">
<div style="background: #B0C4DE; text-align: center; border: 1px solid #676" class="NavHead">24. Hükûmet - 1. Milli Birlik Komitesi Hükûmeti ([[30 Mayıs]] [[1960]] - [[5 Ocak]] [[1961]])
</div>
<div class="NavContent">
{| class="toccolours" style="width: 100%; border-top: none;"
|- style="background:#B0C4DE; text-align:center"
! Görev
! İsim
! Tarih
|-valign="top"
|
Devlet Başkanı, Başvekil ve Millî Müdafaa Vekili 
Devlet Vekili ve Başvekili Yardımcısı 
Devlet Vekili 
Devlet Vekili 
Dahiliye Vekili 
Adliye Vekili 
Hariciye Vekili 
Maliye Vekili 
Maarif Vekili 
Millî Müdafaa Vekili 
Nafia Vekili 
Ticaret Vekili 
Sıhhat ve İçtimî Muavenet Vekili 
Gümrük ve İnhisarlar Vekili 
Ziraat Vekili 
Münakat Vekili 
Çalışma Vekili 
Sanayi Vekili 
Basın-Yayın ve Turizm Vekili 
İmar ve İskân Vekili 
|
[[Cemal Gürsel]] 
[[Fahri Özdilek]] 
[[Âmil Artus]] 
[[Hayri Mumcuoğlu]] - [[Şefik İnan]] 
[[Muharrem İhsan Kızıloğlu]] 
[[Abdullah Gözübüyük]] - [[Âmil Artus]] 
[[Selim Sarper]] 
[[Ekrem Alican]] - [[Kemal Kurdaş]] 
[[Fehmi Yavuz]] - [[Bedrettin Tuncel]] 
[[Fahri Özdilek]] -[[ Hüseyin Ataman]] 
[[Daniş Koper]] - [[Mukbil Gökdoğan]] 
[[Cihat İren]] - [[Mehmet Baydur]] 
[[Nusret Karasu]] - [[Ragıp Üner]] 
[[Fethi Aşkın]] 
[[Feridun Üstün]] - [[Osman Tosun]] 
[[Sıtkı Ulay]] 
[[Cahit Talas]] - [[Raşit Beşerler]] 
[[Muhtar Uluer]] - [[Şahap Kocatopçu]] 
[[Zühtü Tarhan]] 
[[Orhan Kubat]] - [[Fehmi Yavuz]] 
|
<div style="text-align: center;">
 
[[22 Ekim]] [[1960]] 
 
[[6 Eylül]] [[1960]] 
[[6 Eylül]] [[1960]] 
[[27 Ağustos]] [[1960]] 
 
[[26 Aralık]] [[1960]] 
[[10 Eylül]] [[1960]] 
[[9 Haziran]] [[1960]] 
[[22 Ekim]] [[1960]] 
[[12 Eylül]] [[1960]] 
[[6 Eylül]] [[1960]] 
 
[[29 Ağustos]] [[1960]] 
 
[[6 Eylül]] [[1960]] 
[[6 Eylül]] [[1960]] 
 
[[27 Ağustos]] [[1960]] 
</div>
|}
</div></div><noinclude>

== Yassıada tutuklamaları ==
[[Resim:A F Cebesoy.jpg|thumb|60px|[[Ali Fuat Cebesoy|Cebesoy]]]]
[[Resim:YamutGKB.JPG‎|thumb|60px|[[Nuri Yamut|Yamut]]]]
27 Mayıs sonrasında Cumhurbaşkanı [[Celal Bayar]], Başbakan [[Adnan Menderes]], hükümet üyeleri ve aralarında [[Milli Mücadele]]'nin önemli komutanlarından [[Ali Fuat Cebesoy]]'un da olduğu [[Demokrat Parti]] milletvekilleri, parti yöneticileri ve bazı üst düzey kamu görevlileri tutuklanarak Yassıada'ya götürüldü. Burada tutuklulara ağır işkence ve kötü muameleler yapıldığı iddia edildi.<ref>[http://www.zaman.com.tr/haber.do?haberno=695803 Zaman]</ref><ref>[http://yenisafak.com.tr/diziler/yassiada/index.html Yeni Şafak]</ref><ref>[http://www.haber7.com/haber.php?haber_id=325514 Haber7]</ref> İşkence ve kötü muameleler neticesinde [[Cemil Keleşoğlu]]<ref>[http://www.haber7.com/haber.php?haber_id=322765 Haber7]</ref> ve [[Namık Gedik]]'in<ref>[http://www.sabah.com.tr/2008/05/27/haber,D0C7C99FAE4B4A79B06E76117CC4F200.html Sabah]</ref> intihar ettiği ileri sürüldü. Hatta DP avukatlarından [[Hüsamettin Cindoruk]], Namık Gedik'in intiharının dahi şüpheli olduğunu iddia etti:

<blockquote>''Namık Gedik'in intiharında fiziki zorluk var. Çift camlı bir odada yatağın üzerinden atlayıp çerçevelere çarpmadan camları kırabilmek için [[Hezarfen Ahmet Çelebi]] olmak lazım. Olabilirliği çok zor ama tek şahit Ethem Menderes. Bir de cüsseli biri, atletik yapılı değil. Namık Bey'in ailesi intihar olayına hiç inanmadı.<ref>[http://www.aksiyon.com.tr/detay.php?id=2970 Aksiyon]</ref>
</blockquote>
Yassıada tutuklularından eski [[Demokrat Parti|DP]] milletvekili [[Gıyasettin Emre]], başına gelenleri şu şeklide anlatır:

<blockquote>''Askerî havaalanında uçaktan indiriliyoruz. Sille tokat, tekme, küfür... Yemekte konuşamıyorduk.Konuştuğu için dayak yiyen çok oldu. Her sabah kumlu pırasa, akşam da taşlı fasulye veriyorlardı.<ref>[http://www.haber7.com/haber.php?haber_id=322765 Haber7]</ref>''</blockquote>
Tutukluluk süresinde; [[Yusuf Salman]], [[Lütfi Kırdar]], [[Gazi Yiyitbaşı]], [[Yümnü Üresin]], [[Nuri Yamut]] ve [[Kenan Yılmaz]] hayatlarını kaybettiler.<ref>[http://yenisafak.com.tr/diziler/yassiada/index.html Yeni Şafak]</ref>

== Yargılamalar ==
[[Resim:ErdelhunGKB.JPG|thumb|100px|Eski Genelkurmay Başkanı Rüştü Erdelhun]]
{{ana|Yassıada Yargılamaları}}

[[14 Nisan]] [[1960]]'da başlayan yassıada davaları, 11 ay 1 gün sürdü. 203 gün davalara bakıldı, 872 oturum yapıldı. 19 davaya bakıldı, 1068 tanık dinlendi ve yargılamalar hükmün açıklandığı [[15 Eylül]] [[1961]] tarihinde son buldu.<ref name="27 Mayıs Kronolojisi">[http://www.bianet.org/bianet/kategori/bianet/107229/27-mayis-darbesi-kronolojisi-ve-yassiada-durusmalari ,27 Mayıs Darbesi Kronolojisi ve Yassıada Duruşmaları URL erişim tarihi:14 Haziran 2008]</ref><ref>[http://www.zaman.com.tr/haber.do?haberno=694516 Gelin Koraltan, 48 yıl sonra konuştu]</ref>Sivil ve askerlerden oluşan Yassıada mahkemelerinde yargılanan siyasîler; vatana ihanet, kamu fonlarının kötüye kullanımı, [[Kırşehir]]'in ilçe yapılması, meclis iç tüzüğünde yapılan değişiklik, Meclis oturumlarının yayına engel olunması, [[CHP]]'nin mallarına el konulması, Tahkikat komisyonu <ref>[http://www.8sutun.com/node/19549 Arşivlerden çıkan Yassıada belgeleri! 14 Haziran 2008]</ref> oluşturmak, hakim teminatı ve mahkeme bağımsızlığının ihlali gibi konularla toplam 19 dava açıldı, davalar anayasayı ihlal davasıyla birleştirildi.<ref name="27 Mayıs Kronolojisi" />
Bu bağlamda [[14 Ekim]]'de ilk dava "Köpek
Davası"dır<ref name="Yassıada davaları">[http://www.nedir.cc/hukuk/yassiada-davalari.html Yassıada Davaları URL erişim tarihi:14 Haziran 2008]</ref>. Davanın sanıkları [[Celal Bayar]] ve [[Nedim Ökmen]]'dir. Konusu ise köpeğin değerinden fazlasına Orman Çifliğine satılmasıdır. [[TCK]]'nın 209. maddesine göre 5 yıl hapis ve ömür boyu memuriyetten mahrumiyetleri istendi<ref name="Yassıada davaları" />. Bayar'ın savunması [[Milli Mücadele]] yıllarında gösterdikleri yardımlardan dolayı bu parayla Bursalı köyüne çeşme yaptırdığı yolundadır.
Yassıada spor salonunda gerçekleştirilen ikinci davanın konusu [[6-7 Eylül Olayları]]'nın DP hükümetince çıkartıldığına dair suçlamadır. <ref>[http://www.radikal.com.tr/haber.php?haberno=163591 Radikal 8 Eylül 2005, URL erişim tarihi: 14 Haziran 2008]</ref> [[Celal Bayar]], [[Adnan Menderes]], [[Fatin Rüştü Zorlu]], [[Fuat Köprülü]], İstanbul Valisi [[Fahrettin Kerim Gökay]], Emniyet müdürü [[Alaaddin Eriş]], İzmir Valisi [[Kemal Hadımlı]], Selanik başkonsolosu [[Mehmet Ali Balin]] ve diğerleri [[Selanik]]'te [[Atatürk]]'ün evinin bombabalanması ve Rum azınlığın evlerinin yağmalanmasının organizasyonunu yapmakla suçlanıp, 5 ile 10 yıl ağır hapis, kamu hizmetlerindn sürekli men cezası istenildi. Savunma Türk hükümetinin tertip etmesi asla doğru değildir denilerek yapıldı.<ref>[http://mimoza.marmara.edu.tr/~mtekce/eco272/67eylul.pdf Varlık Vergisi, URL erişim tarihi 15 Haziran 2008]</ref> Bayar beraat ederken, Menderes ve Zorlu 6 yıl hapis, diğerleri 4 ay hapis cezası aldı<ref name="Yassıada davaları" />

Bir sonraki dava "Bebek Davası" olup sanıklar [[Adnan Menderes]] ve [[Fahri Atabıyık]]'tır. Cemal Gürsel tarafından gizli celse olarak yapılması istensede açık olarak yapılmıştır. Ayhan Aydan'dan olan bebeğini Fahri Atabıyık'a azmettirerek öldürmektmek suçundan her ikisine 5 ile 10 yıl ağır hapis istenir<ref name="Yassıada davaları" /> [[Ayhan Aydan]] ve Menderes dava sırasında ilişkilerinin ve bebeklerinin olduğunu fakat doğrum sırasında öldüğünü belirtirler. Dava sırasında savcı bir kadın külotunu gösterip, kimin giydiğini ve başbakanlıkta unuttuğunu sorar. Adnan Menderes'in avukatı Burhan Apaydın'ın müdahalesi ile olay kapanır. <ref>[http://www.candundar.com.tr/index.php?Did=2891 Kasadaki kadın külotu URL erişim tarihi:15 Haziran 2008]</ref><ref>[http://www.milliyet.com.tr/2006/02/19/yazar/dundar.html 'Bir dönemin utanç belgeleri', 19 Şubat 2006 tarihli [[Milliyet (gazete)|Milliyet]] gazetesi URL erişim tarihi:20 Haziran 2008]</ref> Beraatlerine karar verilir.

Bir sonraki dava "Vinilex Davası"'dır. Maliye bakanı [[Hasan Polatkan]]'ın şirkete usülsüz kredi sağladığı ve bunun üzerine 110 bin lira rüşvet aldığı iddia edilmiştir. Polatkan 7 yıl ağır hapis ve memuriyetten men cezası alırken, şirket yetkilileri de ceza almıştır.<ref>[http://video.google.com/videoplay?docid=-5802539705577854828&hl=en Adnan Menderes Belgeseli, URL erişim tarihi:14 Haziran 2008]</ref>Bu duruşmalarda açılan bir diğer dava radyo davasıydı. Adnan Menderes, bazı bakanlar ve Basın Yayın ve Turizm genel müdürü olan Altemur Kılıç hakkında radyoyu parti organı haline getirdikleri yolunda açılmıştır.<ref> [http://www.dusunenadam.com.tr/koseyazilari.php?id=1172 "O Gece" - Bugün! 26-27 Mayıs gecesi ve sonrası... 27 Mayıs 2008 URL erişim tarihi:14 Haziran 2008]</ref>

Yüksek Adalet Divanı 15 sanığı idam cezasına çarptırıldı. [[Celal Bayar]], [[Adnan Menderes]], eski Dışişleri Bakanı [[Fatin Rüştü Zorlu]], eski Maliye Bakanı [[Hasan Polatkan]] oybirliğiyle, eski T.B.M.M. Başkanı [[Refik Koraltan]], eski Genelkurmay başkanı [[Rüştü Erdelhun]], [[Agah Erozan]], [[İbrahim Kirazoğlu]], [[Hamdi Sancar]], [[Nusret Kirişçioğlu]], [[Bahadır Dülger]], [[Emin Kalafat]], [[Baha Akşit]], [[Osman Kavrakoğlu]], [[Zeki Erataman]] oy çokluğuyla ölüm cezasına çarptırıldı. Daha sonra özellikle sanık yakınları, bazı sanıklara savunma için süre ve imkan verilmediğini iddia ettiler.<ref>[http://yenisafak.com.tr/arsiv/2000/eylul/17/g2.html 'Kısa kes az konuş' URL erişim tarihi:15 Haziran 2008 ]</ref><ref>[http://www.radikal.com.tr/haber.php?haberno=198889 Yassıada Demokrasi Müzesi Olsun URL erişim tarihi:15 Haziran 2008 ]</ref><ref>[http://arsiv.sabah.com.tr/2000/01/15/g06.html 'Kısa kes Polatkan' URL erişim tarihi:15 Haziran 2008 ]</ref> Hasan Polatkan'ın yargılamalar sırasında kaybettiği 175 sayfalık savunması yıllar sonra, dönemin Yassıada İrtibat Bürosu Müdürü albay [[Ömer Faruk Erus]]'un kasasından çıktı. <ref>[http://pazar.zaman.com.tr/images/2007/05/27/pazar.pdf Polatkan'ın Kayıp Savunması bir albayın kasasından çıktı URL erişim tarihi:15 Haziran 2008 ]</ref><ref>[http://www.haber7.com/haber.php?haber_id=243771 Hasan Polatkan'ın Kayıp Savunması URL erişim tarihi:15 Haziran 2008 ]</ref>

Sanıklardan [[Fatin Rüştü Zorlu]] ve [[Hasan Polatkan]] [[16 Eylül]] [[1960]]'da, [[Adnan Menderes]] [[17 Eylül]] [[1960]]'da [[İmralı Adası]]'nda idam edildi. Bunların dışındakilerin cezaları infaz edilmeyip, hapis cezasına çevrildi.İdamları durdurmak için [[ABD]] başkanı [[Kennedy]]'nin Ankara büyükelçisi [[Raymond Hare]] aracılığı ile Dışişleri Bakanı [[Selim Sarper]]'e bir mesaj ilettiği iddia edilir. <ref>[http://arsiv.sabah.com.tr/2007/06/20/haber,33C8552AD9A945BC8C3E083107AB6477.html Kennedy'nin son dakika mesajı: Asmayın URL erişim:15 Haziran 2008] </ref>

== 27 Mayıs sonrası ==
===Alyans kampanyası===
27 Mayıs Darbesi'nden sonra bozulan ekonomiyi düzeltmek iddiasıyla alyans bağışı kampanyası Zırhlı Tugay tarafından başlatıldı. Hatta bu konuda Gürsel'in, [[ABD]]'den mali yardım istediğine dair belgeler olduğu iddia edilmektedir. <ref>[http://www.sabah.com.tr/ozel/27mayis3826/dosya_3826.html ABD gözüyle 27 Mayıs darbesi, URL erişim tarihi:15 Haziran 2008]</ref> Halktan toplanılan bu alyanslar yerine ucuz metalik alyanslar verildi.<ref>[http://www.tbmm.gov.tr/develop/owa/tutanak_b_sd.birlesim_baslangic_yazici?P4=9125&P5=B&page1=20&page2=20 TBMM Genel Kurul Tutanağı, URL erişim tarihi:15 Haziran 2008]</ref> Alyanslarını bağışlayanlara MBK tarafından [[bakır]] "Devrim" yüzükleri verildi. [[Vehbi Koç]] hazineye 26 kilo altın ve bir bina bağışlamıştır. [[Ankara]]'nın Yücetepe semtinde yapılan askeri lojmanların halktan toplanan bu alyanslar ve birikimlerle yapıldığına dair söylentiler çıkmış ve "Alyans Evler" olarak anılmaya başlanmıştır.<ref>[http://www.zaman.com.tr/haber.do?haberno=694966 TIR filosu kuran 'darbeci' bildiriye sahip çıktı URL erişim tarihi:15 Haziran 2008]</ref><ref>Aslandaş ve Bıçakçı ''a.g.e.'' s.28</ref>

===147'ler===
{{ana|147'ler}}
Ekim 1960'da Milli Birlik Komitesi 147 öğretim üyesini üniversitelerden uzaklaştırdı.<ref>[http://www.milliyet.com.tr/default.aspx?aType=HaberDetay&ArticleID=500723 Milliyet Gazetesi Nerede olduğu bilinmeyen “Timsah” ortaya çıktı URL erişim tarihi:15 Haziran 2008]</ref><ref>[http://egitim.aku.edu.tr/unireform3.ppt Üniversite Reformları 1946-1982 URL erişim tarihi:15 Haziran 2008]</ref> Görevine son verilenler arasında [[Ali Fuat Başgil]], [[Sabahattin Eyüboğlu]], [[Yavuz Abadan]], [[Nusret Hızır]], [[Tarık Zafer Tunaya]], [[Mina Urgan]], [[Haldun Taner]] de vardı. Genelde bu tasfiyeler üniversite içinden gelen ihbarlara dayanıyordu.<ref>[http://www.radikal.com.tr/ek_haber.php?ek=ktp&haberno=7416 Radikal Gazetesi, Timsah'ın Midesindekiler URL erişim tarihi:15 Haziran 2008]</ref> Kararı protesto etmek için [[Turhan Feyzioğlu]], [[Sıddık Sami Onar]], [[Fikret Narter]] ve [[Suut Kemal Yetkin]] gibi rektör ve bir çok öğretim üyesi görevinden istifa etti.<ref>[http://www.odtu.edu.tr/50yil/1960.php ODTÜ 50. yıl bildirisi URL erişim tarihi:15 Haziran 2008]</ref> [[1962]] yılında çıkarılan yasayla öğretim üyelerine üniversiteye geri dönüş hakkı tanındı.<ref>[http://egitim.aku.edu.tr/unireform3.ppt Üniversite Reformları 1946-1982 URL erişim tarihi:15 Haziran 2008]</ref>

===55'ler olayı===
{{ana|55'ler olayı}}
27 Mayıs Darbesi'nde [[DP]]'liler ''Kürdistan Hükümeti tesis etmek'' üzere çalışmalar yapmakla suçlandılar.
<ref>[http://www.bianet.org/bianet/kategori/bianet/107183/27-mayis-kurtler-ve-sark-islahat-plani-kararnamesi 27 Mayıs, Kürtler ve Şark Islahat Planı Kararnamesi, URL erişim tarihi:15 Haziran 2008]</ref><ref>[http://www.showhaber.com/30625/Manset/Adnan-Menderesin-Kurt-cozumu.html , Menderes'in Kürt çözümü, URL erişim tarihi:15 Haziran 2008]</ref> <ref>[http://www.marksisttutum.org/27mayis60.htm Marksisttutum:Elif Çağlı'nın Bonapartizmden Faşizme adlı kitabının 3. bölüm özeti,URL erişim tarihi: 15 Haziran 2008 ]</ref> 31 Mayıs 1960'da [[Cumhuriyet (gazete)|Cumhuriyet]] gazetesinde MBK'nin bu konuyla ilgili çeşitli belgeler bulduğu ve [[Şeyh Said]]'in oğlunun DP iktidarı döneminde doğuda propaganda gezileri yaptığı iddia edilmiştir. <ref>[http://ieylem.wordpress.com/2007/01/22/111/ Kürt sorununda gizli kalmış milat, Nokta Dergisi araştırması URL erişim tarihi: 15 Haziran 2008]</ref>
Darbeden 4 gün sonra Doğu ve Güneydoğu'dan seçilen 485 ağa ve şeyhler [[Sivas]] [[Kabakyazı, Sivas|Kabakyazı]]'da bir kampa yollanmıştır.
<ref>[http://www.haberaktuel.com/news_detail.php?id=53766&uniq_id=1213789982 485 Kürt'e 27 Mayıs'ta ne oldu? URL erişim tarihi: 15 Haziran 2008]</ref> <ref>[http://www.tihv.org.tr/index.php?option=com_content&task=view&id=330&Itemid=34 Kürt sorununun gizli tarihi,URL erişim tarihi:15 Haziran 2008]</ref> Bu konu hakkında [[Cemal Gürsel]]'in "ileri gelen 2500 Kürdü öldürelim" dediği iddia edilmektedir.<ref> [http://www.yeniaktuel.com.tr/top101-2,152@2100.html Cemal Gürsel İleri Gelen 2500 Kürt'ü Tenkil Edelim, Demiş! URL erişim tarihi: 15 Haziran 2008]</ref> Sivas'taki kamp [[19 Ekim]] [[1960]] tarihinde çıkan [[s:19 Ekim 1961 tarihli ve 105 numaralı Mecburi İskân Kanunu|105 numaralı Mecburi İskân Kanunu]] ile boşaltılıp [[Milli Birlik Komitesi]] tarafından "55 ağa" DP'yi destekliyor iddiasıyla [[Antalya]], [[Isparta]], [[İzmir]], [[Afyon]], [[Manisa]], [[Denizli]] ve [[Çorum]]'a sürüldü.<ref>[http://www.radikal.com.tr/haber.php?haberno=210512 Radikal Tarihten bir kara sayfa URL erişim tarihi: 15 Haziran 2008]</ref>.<ref>[http://www.candundar.com.tr/index.php?Did=478 Gürüz'ün son numarası URL erişim tarihi: 15 Haziran 2008]</ref> <ref name= "19 Ekim 1960 Tarihli ve 105 sayılı kanun"> http://www.mevzuat.adalet.gov.tr/html/340.html 19 Ekim 1960 tarihli ve 105 sayılı kanun URL erişim tarihi: 15 Haziran 2008]</ref>

Bu kanun 1962 yılında kaldırıldı.<ref name= "19 Ekim 1960 Tarihli ve 105 sayılı kanun" /> 1961 Anayasası'nda bir takım değişiklikler yapıldı. [[1924 Anayasası]]'nın 3. maddesi olan "Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir" sözü "Egemenlik kayıtsız şartsız Türk milletinindir" şeklinde değiştirildi.<ref> [http://yenisafak.com.tr/arsiv/2005/mart/31/ddursun.html Siyasi irade ve egemenliğin ortakları URL erişim tarihi: 15 Haziran 2008]</ref>

===Emekli İnkılap Subayları Derneği===
[[Resim:GümüşpalaGKB.JPG|thumb|100px|Ragıp Gümüşpala]]
[[Ağustos]] [[1960]] - [[Şubat]] [[1961]] arasında Milli Birlik Komite tarafından emekliye sevkedilen 235 general ve yaklaşık 5.000 subay tarafından Emekli İnkılap Subayları Derneği kurulmuş ve orduya geri dönmeyi çalışmışlardır. Bu derneğe bağlı emekli subaylar "Eminsular" olarak anılmıştır.<ref>[http://yenisafak.com.tr/arsiv/2003/agustos/23/p03.html MGK artık 'fişlemeyecek' URL erişim tarihi: 15 Haziran 2008]</ref><ref>[http://www.malihaber.com/modules.php?name=Tarihte_Bugun&m=8&d=3&y=2007 3 Ağustos tarihindeki önemli olaylar,URL erişim tarihi: 15 Haziran 2008]</ref>En yüksek rütbeli üyesi olan [[Orgeneral]] [[Ragıp Gümüşpala]] daha sonra [[Adalet Partisi]]'nin genel başkanlığına getirilmiştir.

===14'lerin tasfiyesi===
{{ana|Ondörtler}}
[[Resim:DündarTaşer.jpg‎|thumb|100px|[[Dündar Taşer]]]]
Milli Birlik Komitesi kuruluşundan itibaren karma ve heterojen bir gruptu. Madanoğlu - Küçük grubu ile Türkeş - Kabibay grubu karşı karşıya gelmiştir.

Madanoğlu - Küçülk grubu iktidarını bir an önce sivillere devretmesini planlamıştır. Fakat Türkeş, Kabibay ve Erkanlı grubu reformların yapılmadan önce iktidarını sivillere devretmesine karşı çıkmış ve hemen sivillere devretmenin iktidarı Cumhuriyet Halk Partisine teslim etmek anlamına geleceğini savunmuştur.

Eylül ayın başlarında Türkeş, Kabibay, Erkanlı ve Dündar Seyhan ihtilalin gayesine aykırı çalışan dört beş kişiyi ülke dışına çıkaracağına kararlaştırmışlardır. Türkeş kararını uygulamak için hazırmış fakat Kabibay zamana bırakmayı tercih etmiştir.

İstanbul'da Muzaffer Özdağ'ın ''[[Bâb-ı Âli]]'den de geçeceğiz.'' demesi büyük yankıları uyandırmış ve Cemal Gürsel'in tasfiye kararı almasını hızlandırmıştır.

MBK üyelerinden [[Muzaffer Yurdakuler]], Seyhan'ın tasfiye hakkında arkadaşlarına anlatırken kulak misafiri olmuş ve diğer MBK üyelerine haber vermiştir.

Karşı tarafı erken davranmış ve Gürsel [[13 Kasım]] [[1960]]'da bir [[Cemal Gürsel'in Alparslan Türkeş'e gönderdiği 13 Kasım 1960 tarihli mektup|mektub]]u göndererek Kurmay Albay [[Alparslan Türkeş]], Kurmay Yarbay [[Orhan Kabibay]], Kurmay Yarbay [[Mustafa Kaplan]], Kurmay Binbaşı [[Orhan Erkanlı]], Kurmay Binbaşı [[Şefik Soyuyüce]], Kurmay Binbaşı [[Dündar Taşer]], Piyade Binbaşı [[Fazıl Akkoyunlu]], Tank Binbaşı [[Muzaffer Karan]], Deniz Kurmay Binbaşı [[Münir Köseoğlu]], Deniz Kıdemli Yüzbaşı [[Rıfat Baykal]], Kurmay Yüzbaşı [[İrfan Solmazer]], Kurmay Yüzbaşı [[Numan Esin]], Kurmay Yüzbaşı [[Muzaffer Özdağ]] ve Jandarma Yüzbaşı [[Ahmet Er]] olmak üzere çoğunluğu ''Türkçü'' subaydan oluşan 14 MBK üyesini emekliliğe sevkedip yurtdışındaki temsilciliklere danışman olarak tayin etmiştir.<ref name="Bay Pipo" />

===OYAK'ın kuruluşu===
{{ana|Ordu Yardımlaşma Kurumu}}
27 Mayıs darbesinden 8 ay sonra [[1961]] yılında [[Osmanlı Devleti]]'nin subayların ihtiyaçlarını karşılamak için yarattığı fondan devredilerek 50 bin altınla kuruldu.<ref>[http://www.yeniasya.com.tr/2006/07/11/basin/h2.htm OYAK kapatılmalı, 11 Temmuz 2006, URL erişim tarihi:15 Haziran 2008]</ref> Kurumun kuruluşu [[3 Ocak]] [[1961]] kabul edilen [[s:Ordu Yardımlaşma Kurumu Kanunu|Ordu Yardımlaşma Kurumu Kanunu]]'na dayanmaktadır. <ref>[http://www.mevzuat.adalet.gov.tr/html/1042.html OYAK Kanunu,URL erişim tarihi:15 Haziran 2008 ]</ref> Üye olması zorunlu [[subay]] ve [[astsubay]]ların maaşlarının %10'u ve [[yedek subay]]ların maaşlarının %5'i her ay bu fona aktarıldı. <ref>[http://www.marksisttutum.org/kilicliburokrasi.htm Kılıçlı Bürokrasinin Düzeni,,URL erişim tarihi:15 Haziran 2008]</ref>

===Türk Silahlı Kuvvetleri İç Hizmet Kanunu===
{{ana|Türk Silahlı Kuvvetleri İç Hizmet Kanunu}}
[[Mustafa Kemal Atatürk]] tarafından konulan ve askerin siyasete müdahale etmesini kesinlikle yasaklayan mevcut [[22 Mayıs]] [[1930]] tarih ve 1632 sayılı [[s:Askeri Ceza Kanunu|Askeri Ceza Kanunu]]<ref>[http://www.mevzuat.adalet.gov.tr/html/496.html Adalet Bakanlığı]</ref><ref>Bülent Evecit; ''Asker politikaya karşımasın, demiştir kendisi de asker olup politikaya itilmiş olduğu halde... Bence Türkiye'de rejimin en demilitarize olduğu dönem Atatürk dönemidir...seçkin zümrede bir askere oynama alışkanlığı var. Onun için ben şunu söylerim. Eğer Türkiye'de rejimi demilitarize etmek istiyorsak, siviller kendi kafalarını demilitarize etmelidirler.''</ref> dışında, 27 Mayıs'tan sonra [[4 Ocak]] [[1961]] tarihinde [[Türk Silahlı Kuvvetleri İç Hizmet Kanunu]] çıkarıldı ve [[Türk Silahlı Kuvvetleri]] daha sonraki darbe ve teşebbüslerini bu kanunun 35. ve 85. maddesine dayandırdı.<ref>[http://www.guncelhaber.com/Guncel-Haberler/Siyasileri-35.-Madde-Frenler-38369.html Siyasileri 35. madde frenler, 4 Ekim 2007, URL erişim tarihi: 14 Haziran 2008]</ref> 27 Mayıs İhtilali'nin Türkiye'de askeri darbelerin meşru olduğu intibasını yarattığı ve diğer askeri darbelerin yolunu açtığı yönünde iddialar bulunmaktadır.<ref>[http://yenisafak.com.tr/diziler/yassiada/index.html Darbeler Türkiye'yi 50 yıl geriye götürdü, Abdullah Muradoğlu, Yeni Şafak, URL erişim tarihi: 16 Haziran 2008]</ref><ref>[http://www.sosyalistisci.org/arsiv/320/320-06.htm 27 Mayıs neler getirdi, Ahmet Yıldırım, Sosyalist İşçi,Sayı: 320 URL erişim tarihi: 16 Haziran 2008]</ref><ref>[http://www.radikal.com.tr/Default.aspx?aType=HaberDetay&ArticleID=805740&Date=16.06.2008 İnönü darbe başbakanı olmayı reddetti, Neşe Düzel, Radikal URL erişim tarihi: 16 Haziran 2008]</ref>
 

<div style="clear: both; width: 100%; padding: 0; text-align: left; border: none; margin: auto" class="NavFrame">
<div style="background: #B0C4DE; text-align: center; border: 1px solid #676" class="NavHead">25. Hükûmet - 2. Milli Birlik Komitesi Hükûmeti ([[5 Ocak]] [[1961]] - [[20 Kasım]] [[1961]])
</div>
<div class="NavContent">
{| class="toccolours" style="width: 100%; border-top: none;"
|- style="background:#B0C4DE; text-align:center"
! Görev
! İsim
! Tarih
|-valign="top"
|
Başbakan 
Devlet Bakanı ve Başbakan Yardımcısı 
Devlet Bakanı 
Devlet Bakanı 
Devlet Bakanı 
Adalet Bakanı 
Millî Savunma Bakanı 
İçişleri Bakanı 
Dışişleri Bakanı 
Maliye Bakanı 
Millî Eğitim Bakanı 
Bayındırlık Bakanı 
Ticaret Bakanı 
Sağlık ve Soysal Yardım Bakanı 
Gümrük ve Tekel Bakanı 
Tarım Bakanı 
Ulaştırma Bakanı 
Çalışma Bakanı 
Sanayi Bakanı 
Basın-Yayın ve Turizm Bakanı 
İmar ve İskân Bakanı 
|
[[Cemal Gürsel]] 
[[Muharrem İhsan Kızıloğlu]]-[[Fahri Özdilek]] 
[[Hayri Mumcuoğlu]] - [[Adnan Erzi]] 
[[Nâsır Zeytinoğlu]] 
[[Sıtkı Ulay]] 
[[Ekrem Tüzemen]] - [[Kemal Türkoğlu]] 
[[Muzaffer Alankuş]] 
[[Muharrem İhsan Kızıloğlu]] - [[Nâsır Zeytinoğlu]] 
[[Selim Sarper]] 
[[Kemal Kurdaş|Kemâl Kurdaş]] 
[[Turhan Feyzioğlu]] - [[Ahmet Tahtakılıç]] 
[[Mukbil Gökdoğan]] 
[[Mehmet Baydur]] 
[[Ragıp Üner]] 
[[Fethi Aşkın]] 
[[Osman Tosun]] 
[[Orhan Mersinli]] 
[[Ahmet Tahtakılıç]] - [[Cahit Talas]] 
[[Şahap Kocatopçu]] - [[İhsan Soyak]] 
[[Cihat Baban]] - [[Sahir Kurutluoğlu]] 
[[Fehmi Yavuz]] - [[Rüştü Özal]]
|
<div style="text-align: center;">
 
[[3 Mart]] [[1961]] 
[[26 Ağustos]] [[1961]] 
 
[[3 Mart]] [[1961]] 
[[17 Ağustos]] [[1961]] 
 
[[7 Şubat]] [[1961]] 
 
 
[[3 Mart]] [[1961]] 
 
 
 
 
 
 
[[3 Mart]] [[1961]] 
[[29 Nisan]] [[1961]] 
[[4 Eylül]] [[1961]] 
[[8 Şubat]] [[1961]] 
</div>
|}
</div></div><noinclude>
 

===Silahlı Kuvvetler Birliği===
[[Resim:SunayGKB.JPG|thumb|150px|Cevdet Sunay]]
[[Resim:İrfanTansel.jpg|thumb|150px|İrfan Tansel]]
[[6 Haziran]] [[1961]]'de Ordu içinde Milli Birlik Komitesine muhalif olan general ve subaylar [[Silahlı Kuvvetler Birliği]] (SKB)'ni kurmuş ve sembolik başkanlığına Genel Kurmay Başkanı [[Cevdet Sunay]]'ı getirmişlerdir. SKB ordunun hiyerarşisine dayanıyordu ve parlamentonun açılmasına taraftar değildi.<ref>[http://www.yenisafak.com.tr/arsiv/2000/nisan/06/dizi.html "Ya Gürsel Darbe" (6 Nisan 2000 tarihli [[Yeni Şafak]] gazetesi) URL erişim tarihi: 15 Haziran 2008]</ref> SKB, MBK tarafından [[Washington]]'a atanan [[İrfan Tansel]]'in bindiği uçağı yanlı jetler ile havada geri çevirerek Hava Kuvvetleri Komutanlığına tekrar getirilmesini sağlayacak kadar güçlenmiştir. Bu olay üzerine [[Cemal Madanoğlu]] görevinden istifa etti.<ref name="Bay Pipo" />

===Kurucu Meclis ve 1961 Anayasası'nın Hazırlanması===
{{ana|1961 Anayasası}}
[[6 Ocak]] [[1961]]'de [[MBK]] üyeleri ve [[Temsilciler Meclisi]]'nden oluşan [[TBMM 1961 Kurucu Meclis|Kurucu Meclis]] oluşturuldu. Daha sonra [[Enver Ziya Karal]] ve [[Turhan Feyzioğlu]] başkanlığında Kurucu Meclis'e bağlı 20 kişilik bir anayasa komitesi kurularak yeni anayasa için çalışmalara başlandı.<ref>[http://www.inkilap.info/ataturk-sonrasi-turkiye/yeni-siyasetler/27-mayis-1960-hareketi.html Türk Devrim Tarihi URL erişim tarihi: 17 Haziran 2008].</ref>

Yeni hazırlanan anayasada [[1924 Anayasası]]'ndan farklı olarak [[Halkçılık|halkçılık]], [[Devletçilik|devletçilik]] ve [[İnkılapçılık|inkılapçılığa]] yer verilmemiş, [[milliyetçilik]] ise Milli Devlet olarak değiştirilmiştir. İlk kez Sosyal Devlet ilkesi bu anayasa ile ortaya çıkmıştır. [[Adalet Partisi]] de resmi olarak yeni anayasanın 1924 Anayasasına kıyasla "ileri bir adım" olacağını belirtmiştir. Ancak Adalet Partisinin desteğiyle "hayırda hayır vardır", "hayır deyin hayırlı olsun", "demli çay ("hayır" oyunun renginin kırmızı olmasından)" gibi sloganlarıyla "hayır" kampanyası yürütülmüştür. Hatta "Mr. Refarendum" adlı bir [[Amerikalı]]'nın olduğu ve "evet" oyu vermesinin o Amerikalıya evet demek anlamına geleceği anlatılmıştır. [[9 Temmuz]] [[1961]]'de yapılan [[1961 Türkiye Cumhuriyeti Halk oylaması‎|halk oylaması]] sonucu 1961 Anayasası %61.7 gibi bir ''evet'' oranıyla kabul edilse de<ref name="britannica" /><ref>[http://yenisafak.com.tr/politika/default.aspx?t=21.10.2007&i=76205 "Tarihin 5. referandumu bugün". Yeni Şafak. 21 Ekim 2007.] URL erişim tarihi: 14 Haziran 2008.</ref><ref>[http://www.radikal.com.tr/haber.php?haberno=233026 Öymen, Altan. "1961 Anayasası 'Bu elbise bize bol geliyor' diye değiştirildi." Radikal. 16 Eylül 2007] URL erişim tarihi: 14 Haziran 2008.</ref>, bazı akademisyenler ve uzmanlar %40'a yakın hayır oyunun oldukça anlamlı olduğunu ileri sürdüler ve yeni Anayasanın toplumun ciddi bir kesimi tarafından onaylanmadığını savundular. <ref>Özbudun, Ergun, Türk Anayasa Hukuku,Yetkin Yay., Ankara 2002, s. 45 ISBN 975 464 000 9</ref><ref>[http://www.anayasa.gen.tr/1961anayasasi.htm#_ftn19 1961 Anayasası toplumun çoğunluğunun oydaşmasına dayanan bir toplum sözleşmesi oluşturamamıştır]</ref>

===Milli Deklarasyon===

===1961 Seçimleri ve Çankaya Protokolü===
[[Resim:Inonuecevitsezer.jpg|thumb|200px|[[İsmet İnönü]], [[Mevhibe İnönü]], ([[Ahmet Nejdet Sezer]]) ve [[Bülent Ecevit]] (Kasım 1961)]]
[[1961 Türkiye Cumhuriyeti Milletvekili Genel Seçimleri|15 Ekim 1961]]'de [[Demokrat Parti]]'nin oy tabanının "mirasçıları" [[Adalet Partisi]], [[Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi]] ve [[Yeni Türkiye Partisi]] oyların % 62'sini alarak 277 milletvekili çıkarmışlardır. Buna karşı [[Cumhuriyet Halk Partisi]] 173 milletvekili çıkarabilirdi. Bu seçim "Menderes'in zaferi" olarak nitelendirilmiş ve ordu durumdan rahatsız olmuştur.<ref>[http://www.yetersozmilletin.net/ysm.asp?sayfa=icindekiler Yeter Söz Milletin, Abdullah Yaşar, URL erişim tarihi: 15 Haziran 2008]</ref> <ref>[http://www.yeniaktuel.com.tr/tur104-2,104@2100.html Aktüel, Eski Seçimlere Bak 22 Temmuz'u Tahmin Et! URL erişim tarihi: 15 Haziran 2008]</ref> 25 Ekim 1961'de 12. dönem TBMM toplandı ve askeri rejim sona erdi.<ref>[http://www.anayasa.gen.tr/1961anayasasi.htm#_ftn44 Tanör, Osmanlı-Türk Anayasal Gelişmeleri, op. cit., s.314. URL erişim tarihi: 17 Haziran 2008]</ref>

Ordu içinde MBK kadar etkili olmaya başlayan SKB seçimlerin millî iradeyi tam olarak yansıtmadığı ve yeni bir darbenin gerektiğini savunmuştur. [[21 Ekim]]'de MBK'nın İstanbul kanadına bağlı 10 gereral ve 18 albay toplanmış ve en geç [[25 Ekim]]'e kadar yönetime el koyacağını kararlaştıran "21 Ekim protokolü" imzalamıştır.<ref>[http://www.milliyet.com.tr/1999/12/21/haber/hab03.html Köşke bomba koyarım URL erişim tarihi: 17 Haziran 2008]</ref>
[[22 Ekim]]'de MBK'nın Ankara kanadı aynı içerikteki "Mürted Protokolü" imzalamıştır.<ref>
[http://www.halkcephesi.net/kutuphane/Ben%20Ihtilalciyim/bolum_4.htm 6 HAZİRAN 1961 DEVRİMCİ TEPKİSİ,URL erişim tarihi: 17 Haziran 2008]</ref>
Fakat SKB onursal başkanı durumunda bulunan [[Cevdet Sunay]]'ın müdahalesiyle protkoller askıya alınmış ve siyasi parti liderleriyle uzlaşma yolu tercih edilmiştir.<ref>[http://www.netpano.com/makale/?makale=619,21 Ekim Protokolü - Belge, URL erişim tarihi: 17 Haziran 2008]</ref>

Bunun için [[24 Ekim]]'de [[Çankaya]]'da [[Ragıp Gümüşpala]] (Adalet Partisi), [[Ekrem Alican]] (Yeni Türkiye Partisi), [[İsmet İnönü]] (Cumhuriyet Halk Partisi), [[Osman Bölükbaşı]] (Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi), Cevdet Sunay, Cemal Gürsel ve generalların önünde Yassıada mahkûmlerine af çıkarılmayacağına, Emekli İnkılap Subaylar Derneğine bağlı subayların orduya geri alınmayacağına ve Cemal Gürsel'in cumhurbaşkanı seçilmesi için çalışacaklarına dair protokolü imzalamışlardır.

[[Ali Fuat Başgil]]'in MBK üyeleri tarafından ölümle tehdit edilerek adaylıktan çekilmesiyle [[26 Ekim]] [[1961]]'de yapılan seçimle tek aday [[Cemal Gürsel]] cumhurbaşkanlığına getirildi.<ref>[http://www.belgenet.com/secim/cbsecim_01.html Cumhurbaşkanı Seçimleri URL erişim tarihi:14 Haziran 2008]</ref>

===Millî Güvenlik Kurulu===
{{ana|Millî Güvenlik Kurulu}}

Ülkenin milli güvenlik politikalarının belirlenmesi amacıyla daha önce çeşitli kararname ve kanunlarla kurulan Yüksek Müdafaa Meclisi Umumi Katipliği ve Milli Savunma Yüksek Kurulu, 1961 Anayasası'nda [[Milli Güvenlik Kurulu]] ismiyle düzenlendi.<ref>[http://www.mgk.gov.tr/Turkce/tarihce.html Tarihçe, Milli Güvenlik Kurulu Genel Sekreterliği]</ref>

==Değerlendirmeler==
{{Başlık taslak}}
''Anayasa Nizamını, Milli Güvenlik ve Huzuru bozan fiiller hakkında'' kanun hazırlanıp, 5 Mart 1962 'de kabul edilen 38 sayılı kanunda darbeyi eleştirmenin suç olduğu vurgulandı.<ref>[http://yenisafak.com.tr/arsiv/2001/AGUSTOS/18/nilicak.html Tedbirler Kanunu URL erişim tarihi: 15 Haziran 2008]</ref> Bu kanunun birinci maddesinin B bendinde şöyle denilmekteydi:

<blockquote>''27 Mayıs 1960 devrimini zedeliyebilecek şekilde : Bu devrimin neticesi olarak Yüksek Adalet Divanınca veya sair kaza mercilerince verilmiş ve kesinleşmiş olan karar ve hükümleri, söz yazı, haber, havadis, resim, karikatür veya sair vasıta ve suretlerle kötüleyenler, veya üstü kapalı da olsa matufiyeti belli olacak şekilde kötülemeye çalışanlar veya mahkûm edilenlerin mahkûmiyetlerine esas teşkil eden fiillerini, yahut şahıslarını övenler veya neticelenmiş hazırlık, ilk, son tahkikat veya infaz safhalariyle ilgili resim, hatırat, röportaj yapanlar veya beyanat verenler.''</blockquote>

Eleştirenler hakkında bu kanunda belirtilen 5 madde gereğince Anayasa Mahkemesinde dava açıldı. Bunlardan biri [[Yeni Demokrat Parti]] genel başkanı [[Fuat Köprülü]]'nün, "af ancak bir haksızlığın tamiri" olacaktır sözleri üzerine açılan [[kamu davası]]dır.<ref>[http://www.anayasa.gov.tr/eskisite/KARARLAR/IPTALITIRAZ/K1963/K1963-083.htm Resmi gazete, tarih/sayı:9.7.1963/11449 URL erişim tarihi:14 Haziran 2008]</ref>

[[Süleyman Demirel]] ([[Devlet Su İşleri]] Genel Müdürü):<blockquote>''(1950) Devlete karşı, onların yönettiği devlete karşı kazanılmış bir zaferdi... Onların elinden devleti alma hareketidir. 1960, halkın elinden devleti alma hareketidir.''<ref>Mehmet Altan, ''Darbelerin Ekonomisi'', 2.Baskı, İyiadam Yayınları, Mayıs 2001, s.67.([[Mehmet Altan]] ile söyleyiş)</ref></blockquote>

[[Bülent Ecevit]] ([[Cumhuriyet Halk Partisi (1935)|Cumhuriyet Halk Partisi]] Ankara milletvekili):<blockquote>''60 İhtilali... Ve kaptılar, işte kendileri güya demokrasisinin bayraktarlığını yapıyorlar... Müdahaleci ekip. Fakat ne yaptılar; üniversiteden geçmeler, [[147'ler olayı]], arkasından [[Bab-ı Ali]] önünden geçeceğiz lafları derken birden, bir ülke ve kültür birliği projesi ortaya çıktı. Bunu biz orataya çıkardık. Dünyada görülmemiş bir [[Totalitarizm|totaliter]] rejim projesi, yani [[Nazi Almanyası]]'nda bile eşi görülmemiş bir proje.''<ref>Mehmet Altan, ''Darbelerin Ekonomisi'', 2.Baskı, İyiadam Yayınları, Mayıs 2001, s.83.(Mehmet Altan ile söyleyiş)</ref></blockquote>

==Dönemin bazı sonuçları==
* [[Türkiye Cumhuriyeti Anayasa Mahkemesi|Anayasa Mahkemesi]]: [[22 Nisan]] [[1962]]'de Anayasa Mahkemesi Kanunu kabul edilmiş ve 20 Aralık'ta çalışmalarına başlamıştır. Kurucu meclis; yasaların anayasaya uygunluğunu denetlemek üzere bir Anayasa Mahkemesi kurulmasına karar verdi.<ref>[http://www.anayasa.gov.tr/general/icerikler.asp?contID=246&menuID=43&curID=45 Anayasa Mahkemesinin Tarihçesi URL erişim tarihi:14 Haziran 2008]</ref>
*[[Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu|Yüksek Hâkimler Kurulu]]

*[[Devlet Planlama Teşkilatı]]

*[[Türkiye Radyo Televizyon Kurumu]]

*[[Cumhuriyet Senatosu]]

*[[Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırma Kurumu]]

*[[İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi]]

*[[Milli Prodüktivite Merkezi]]

*[[Hürriyet ve Anayasa Bayramı]]

==27 Mayıs'ın kültür alanına yansımaları==

===Edebi eserler===
* [[Attilâ İlhan]]'ın [[Aynanın İçindekiler]] serisinin ilk üç kitabı ([[Bıçağın Ucu]], [[Sırtlan Payı]] ve [[Yaraya Tuz Basmak]]) ihtilali konu edinmektedir.
* [[Adalet Ağaoğlu]]'nun [[Dar Zamanlar]] serisinin ilk romanı [[Ölmeye Yatmak]]'ta ihtilal aydını temsil eden Aysel karakteri için bir kırılma noktası olarak ön plana çıkar.

===Diziler===
* [[Hatırla Sevgili]], arkaplanda 27 Mayıs Dönemi ve sonrasında Türkiye'nin siyasal geçmişini inceleyen bir dizi filmdir.

== Kaynakça ==
===Anılar===
[[Resim:NumanEsinKitap.jpg|thumb|100px|Numan Esin, ''Devrim ve Demokrasi'']]
* [[Ali Fuad Başgil]] (çev. Mehmet Ali Sebük ve İsmail Hakkı Akın), ''27 Mayıs İhtilali ve Sebepleri'', Çeltüt Matbaası, 1966. ISBN 9757747491
* [[Dündar Seyhan]], ''Gölgedeki Adam'', Nurettin Uycan Matbaası, 1966.
* [[Sıtkı Ulay]], ''27 Mayıs 1960 Harbiye Silah Başina - General Sıtkı Ulay'ın Hatıraları'', Kitapçılık Ticaret Ltd. Şti. Yayınları, Akşam Kitap Kulübü Serisi, 1968.
* [[Orhan Erkanlı]], ''Anılar...Sorunlar...Sorumlular - 27 Mayıs 1960 - 12 Mart 1971 Türkiyesi'', Baha Matbaası, 1972.
* [[Haydar Tunçkanat]], ''27 Mayıs 1960 Devrimi (Diktadan Demokrasiye)'', Çağlayan Yayınevi, 1996.
* Hulûsi Turgut, ''Türkeş'in Anıları - Şahinlerin Dansı'', ABC, 1995.
* [[Celal Bayar]] (haz. Yücel A.Demirel), ''Kayseri Cezaevi Günlüğü'', Yapı Kredi Kültür ve Sanat Yayıncılık, 1999.
* [[Numan Esin]], ''Devrim ve Demokrasi - Bir 27 Mayısçının Anıları'', Doğan Kitap, 2005.<ref>[http://www.radikal.com.tr/ek_haber.php?ek=ktp&haberno=3957 'Tarih yaratan adam olma kararı', 20 Mayıs 2005 tarihli [[Radikal (gazete)|Radikal]] gazetesi URL erişim tarihi: 19 Haziran 2008]</ref><ref>[http://yenisafak.com.tr/arsiv/2005/haziran/02/ddursun.html '27 Mayıs ve hatıratlar…', 2 Haziran 2005 tarihli [[Yeni Şafak]] gazetesi URL erişim tarihi: 19 Haziran 2008]</ref>
* [[Mehmet Şükran Özkaya]], ''Adım Adım 27 Mayıs'', İleri Yayınları, 2005.

===Araştırmalar===
* [[Şevket Süreyya Aydemir]], ''[[Menderes'in dramı?]]'', Remzi Kitabevi, 1969.
* Şevket Süreyya Aydemir, ''[[İhtilalin Mantığı|İhtilâlin Mantığı ve 27 Mayıs İhtilâli]]'', Remzi Kitabevi, 1973.
* [[Gülsün Bilgehan]], 'Çankaya'nın Hanımefendisi: Mevhibe İnönü', ''Milliyet'' Gazetesi Yazı Dizisi, 1997.
* Gülsün Bilgehan, ''Mevhibe - II Çankaya'nın Hanımefendisi'', Bilgi Yaynevi, 1998.
* ''Cumhuriyet'in Seksen Yılı Ansikopedisi'', Cumhuriyet Gazetesi, 2003.
* [[Öner Gürcan]], ''[[Ben İhtilalciyim]]'', Süvari Yayıncılık, 2005.<ref>[http://www.onergurcan.org/ Öner Gürcan Kütüphanesi URL erişim tarihi: 20 Haziran 2008]</ref><ref>[http://www.halkcephesi.net/kutuphane/Ben%20Ihtilalciyim/index.htm Halkcephesi 'Kütüphane' URL erişim tarihi: 20 Haziran 2008]</ref>
* [[Rıdvan Akar]]-Can Dündar, ''Karaoğlan'', İmge Kitabevi, 7.Baskı, 2006.
* [[Can Dündar]]-Bülent Çaplı, ''İsmet Paşa'', İmge Kitabevi, 2.Baskı, 2007.
* [[Cüneyt Arcayürek]], ''Çankaya'', Detay Yayınları, 4.Baskı, 2007.
* [[Nazlı Ilıcak]], ''27 Mayıs Yargılanıyor'', Merkez Kitapçılık ve Yayıncılık, 2008 (ilk baskısı: Kervan Yayınları, 1975).

===Belgeseller===
* [[Demirkırat (belgesel)|''Demirkırat - Bir Demokrasinin Doğuşu'']]<ref>10 bölümden oluşan belgeselin her bölüm başında [[Mehmet Ali Birand]] dönemi özetleyen şu sözü okuyordu: ''Demokrasi dünyanın en narin çiçeğidir. Onu yaşatan hoşgörüdür, uzlaşıdır, diyalogtur. Size bu gece ülkemizde yetişen demokrasinin doğuş ve emekleme öyküsünü anlatacağız. Coşuklu ancak güç bir dönemin örtüsünü açacağız. Başrolü oynayanlardan hiçbiri hayatta değil. Ancak kurup bize hediye ettikleri demokrasi hala yaşıyor.''</ref>"VI.Baskı", "VII.İsyan", "VIII.Darbe", "IX.Ada" ve "X.İdam" bölümleri, [[TRT]] ve [[Milliyet (gazete)|Milliyet]], Haz.: [[Bülent Çaplı]] ve [[Can Dündar]]
* [[12 Mart (belgesel)|''12 Mart - İhtilalin Pençesinde Demokrasi'']]<ref>
10 bölümden oluşan belgeselin her bölüm başında [[Mehmet Ali Birand]] dönemi özetleyen şu sözü okuyordu: ''Demokrasi yolunda 1960'ların sokaklarından önce ihtilalcı geçti, sonra zafer şarkılarıyla gençler, isyan bayraklarıyla işçiler, sağcılar, solcular ve yeniden darbeciler, ülke ihtilalin pençesinde 12 yıl geçti ve sonunda tüm yollar yine aynı kavşağa çıktı.''
</ref>, "I.Sancı" ve "II.Albay" bölümleri, [[32. Gün]] yapımı, Haz.: [[Bülent Çaplı]] ve [[Can Dündar]]
* [[İsmet Paşa (belgesel)|''İsmet Paşa'']], Üçüncü bölüm, 'Ak saçlı, düşkün paşa...! 1950-1959', '75 yaşında başlayan yeni hayat 1959/1960', 'Asmayın 1960-1961' ve 'Tankın karşısında bir topçu 1961' kısımları.

=== Dipnotlar ===
<div style="height: 250px; overflow: auto; padding: 3px; border:1px solid #AAAAAA; reflist4" >
{{reflist|2}}
</div>

==İlgili maddeler==
*[[22 Şubat 1962 ayaklanması|22 Şubat]]
*[[20 Mayıs 1963 ayaklanması|20 Mayıs]]

{{Türkiye Cumhuriyeti tarihindeki askeri darbeler}}

[[Kategori:27 Mayıs Darbesi]]
[[Kategori:20. Yüzyıl Türk Tarihi]]

[[en:1960 Turkish coup d'état]]

Feza Günergun

2008-06-14T09:53:13Z

Math34:

'''Feza Günergun,''' (d. [[1956]] [[İstanbul]]) Türk Bilim Tarihçisidir

Lise öğrenimini [[Notre Dame de Sion Fransız Kız Lisesi]]'nde tamamladıktan sonra [[İstanbul Üniversitesi]] Kimya Mühendisliği Fakültesi'nden 1980 yılında mezun olmuştur. İstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp Fakültesi Tıp Tarihi ve Deontoloji Anabilim Dalı'nda yaptığı "14-17. Yüzyıllarda Anorganik Kimyasal İlaçlar" konulu doktora çalışması ile 1984 yılında M.Sc.Dr. unvanını almıştır. 1985 yılında İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Felsefe Bölümü Bilim Tarihi Anabilim Dalı'na araştırma görevlisi olarak girmiştir. 1987 yılında Yardımcı doçent, 1993 yılında "Bilim Tarihi Doçenti", 1998 yılında profesör unvanını almıştır. 1997 yılında [[Kyoto]]'da Japon Araştırmaları Enstitüsün'de misafir araştırmacı olarak çalışmıştır.

Ocak 2001 tarihinden itibaren Bilim Tarihi Anabilim Dalı Başkanlığı'nı yürütmektedir. 1989 - 2000 yılları arasında [[Türk Bilim Tarihi Kurumu]] (TBTK) Genel Sekreteri, 1994 - 2001 yılları arasında Uluslararası Bilim Tarihi ve Felsefesi Birliği'nin "Bilim ve Teknoloji Tarihi Komisyonu" başkan yardımcılığı, 1994 - 1998 yılları arasında İstanbul Üniversitesi Bilim Tarihi Müze ve Dokümantasyon Merkezi (BİMDOK) Yönetim Kurulu üyesi olarak görev yapmıştır.

==Editörlüğünü yaptığı yayınlar==
* Osmanlı Bilimi Araştırmaları (1995-)
* Türk Bilim Tarihi Kurumu Haber Bülteni (1991-2000)
* Manuskripte zur Chemiegeschichte & TeaComNews (1996-).

==Üyelikleri==
*Türkiye Kimya Cemiyeti
*Türk Bilim Tarihi Kurumu (kurucu üye)
*Türk Tıp Tarihi Kurumu ve Sağlık Alanında Sosyal Bilimler Derneği

[[Kategori:1956 doğumlular]]
[[Kategori:Türk akademisyenler]]

Feza Günergun

2008-06-14T09:50:00Z

Math34:

'''Feza Günergun,''' (d. [[1956]] [[İstanbul]]) Türk Bilim Tarihçisidir

Lise öğrenimini [[Notre Dame de Sion Fransız Kız Lisesi]]'nde tamamladıktan sonra [[İstanbul Üniversitesi]] Kimya Mühendisliği Fakültesi'nden 1980 yılında mezun olmuştur. İstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp Fakültesi Tıp Tarihi ve Deontoloji Anabilim Dalı'nda yaptığı "14-17. Yüzyıllarda Anorganik Kimyasal İlaçlar" konulu doktora çalışması ile 1984 yılında M.Sc.Dr. unvanını almıştır. 1985 yılında İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Felsefe Bölümü Bilim Tarihi Anabilim Dalı'na araştırma görevlisi olarak girmiştir. 1987 yılında Yardımcı doçent, 1993 yılında "Bilim Tarihi Doçenti", 1998 yılında profesör unvanını almıştır. 1997 yılında [[Kyoto]]'da Japon Araştırmaları Enstitüsün'de misafir araştırmacı olarak çalışmıştır.

Ocak 2001 tarihinden itibaren Bilim Tarihi Anabilim Dalı Başkanlığı'nı yürütmektedir. 1989-2000 yılları arasında Türk Bilim Tarihi Kurumu (TBTK) Genel Sekreteri, 1994-2001 yılları arasında Uluslararası Bilim Tarihi ve Felsefesi Birliği'nin "Bilim ve Teknoloji Tarihi Komisyonu" başkan yardımcılığı, 1994-98 yılları arasında İ.Ü. Bilim Tarihi Müze ve Dokümantasyon Merkezi (BİMDOK) Yönetim Kurulu üyesi olarak görev yapmıştır.

==Editörlüğünü yaptığı yayınlar==
* Osmanlı Bilimi Araştırmaları (1995-)
* Türk Bilim Tarihi Kurumu Haber Bülteni (1991-2000)
* Manuskripte zur Chemiegeschichte & TeaComNews (1996-).

==Üyelikleri==
*Türkiye Kimya Cemiyeti
*Türk Bilim Tarihi Kurumu (kurucu üye)
*Türk Tıp Tarihi Kurumu ve Sağlık Alanında Sosyal Bilimler Derneği

[[Kategori:1956 doğumlular]]
[[Kategori:Türk akademisyenler]]

Feza Günergun

2008-06-14T09:49:46Z

Math34:

'''Feza Günergun,''' (d. [[1956]] [[İstanbul]]) Türk Bilim Tarihçisidir

Lise öğrenimini [[Notre Dame de Sion Fransız Kız Lisesi]]'nde tamamladıktan sonra [[İstanbul Üniversitesi]] Kimya Mühendisliği Fakültesi'nden 1980 yılında mezun olmuştur. İstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp Fakültesi Tıp Tarihi ve Deontoloji Anabilim Dalı'nda yaptığı "14-17. Yüzyıllarda Anorganik Kimyasal İlaçlar" konulu doktora çalışması ile 1984 yılında M.Sc.Dr. unvanını almıştır. 1985 yılında İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Felsefe Bölümü Bilim Tarihi Anabilim Dalı'na araştırma görevlisi olarak girmiştir. 1987 yılında Yardımcı doçent, 1993 yılında "Bilim Tarihi Doçenti", 1998 yılında profesör unvanını almıştır. 1997 yılında [[Kyoto]]'da Japon Araştırmaları Enstitüsün'de misafir araştırmacı olarak çalışmıştır.

Ocak 2001 tarihinden itibaren Bilim Tarihi Anabilim Dalı Başkanlığı'nı yürütmektedir. 1989-2000 yılları arasında Türk Bilim Tarihi Kurumu (TBTK) Genel Sekreteri, 1994-2001 yılları arasında Uluslararası Bilim Tarihi ve Felsefesi Birliği'nin "Bilim ve Teknoloji Tarihi Komisyonu" başkan yardımcılığı, 1994-98 yılları arasında İ.Ü. Bilim Tarihi Müze ve Dokümantasyon Merkezi (BİMDOK) Yönetim Kurulu üyesi olarak görev yapmıştır.

==Editörlüğünü yaptığı yayınlar==
* Osmanlı Bilimi Araştırmaları (1995-)
* Türk Bilim Tarihi Kurumu Haber Bülteni (1991-2000)
* Manuskripte zur Chemiegeschichte & TeaComNews (1996-).

==Üyelikleri==
*Türkiye Kimya Cemiyeti
*Türk Bilim Tarihi Kurumu (kurucu üye)
*Türk Tıp Tarihi Kurumu ve Sağlık Alanında Sosyal Bilimler Derneği

[[Kategori:1956 doğumlular]]
[[Kategori:Türk akamdemisyenler]]

Albert Jean Amateau

2008-05-27T15:21:03Z

Math34:

'''Albert Jean Amateau''' ([[20 Nisan]] [[1889]] – [[9 Şubat]] [[1996]]) haham, işadamı, avukat ve sosyal aktivistdir.

[[Muğla]]'nın [[Milas]] ilçesinde doğmuş, İzmir Amerikan Üniversitesi'nde okumuştur. [[1910]] yılında [[Amerika Birleşik Devletleri]]'ne göç etmiştir.

1920'li yılların başlarında, Amateau, Amerikalı Yahudilerin hükümet içinde ve şirketlerde yer almaları için bir hareket başlatmıştır. Ayrıca, aynı zamanlarda, Amerika'da sağırların hakları içinde çalışmıştır. [[1. Dünya Savaşı]]'nda Amerikan ordusunda yer alan Amateau, savaş dönüşünde ''Yahudi Din Okulu'' tarafından haham olarak atanmıştır. Bu yüzden Amateau, Amerikan Yahudi cemaatinde, atanan ilk sağır Haham olmuştur. 1941 senesinde, Amateau, Albert J. Amateau Yabancı Diller Servisi'ni açmıştır. [[1989]] senesine kadar devam eden bu şirket, film dublajları konusunda uzmanlaşmış ve önemli bir prestij sağlamıştır.

Amateau, vatanı Türkiye'yi her zaman çok sevmiş ve desteklemiştir. Amerika Birleşik Devletleri'nde Türklere yönelik birçok organizasyonu başlatmıştır. [[1992]]'de, 103 yaşında iken, "Amerikan Toplumundaki Yahudi Türkiye Dostları Derneğini" kurmuş ve ilk başkanı olmuştur.

Amateau, [[1996]] yılında 106 yaşında iken vefat etmiştir.

[[Kategori:ABD'li avukatlar]]
[[Kategori:ABD'li iş adamları]]
[[Kategori:Yahudiler]]
[[Kategori:ABD'li aktivistler]]
[[Kategori:1889 doğumlular]]
[[Kategori:1996 yılında ölenler]]

[[en:Albert Jean Amateau]]

Yusuf Çetin

2007-11-30T11:45:41Z

Math34:

{{Diğer anlamı|Çetin}}

'''Yusuf Çetin''', (d. [[1954]] [[Midyat]], [[Mardin]]) [[Süryani Ortodoks Kilisesi]], [[İstanbul]] [[Metropolit]]i. Bu kilise hiyerarşisi içinde unvanı '''Mor Filiksinos''' 'tur.

İlköğretimini Kerboran'da bitirdikten sonra Kilise öğretisine ilgi duymaya başlayarak [[Süryanice]] ve [[teoloji]] ilk öğretimini Kerboran Ruhanisi, şimdi [[Göteborg]]'da bulunan Horiepiskopos Fetrus At’dan aldı. Süryanice ve teoloji öğreniminin ardından Mor İyvennis Afrem Bilgiç yönetimindeki müdürlüğünü daha sonra Orta Avrupa Metropoliti olan (Mor Yuliyos) Yeşu Çiçek’in yürüttüğü Mor Gabriyel (Deyrulumur) manastırına gitti. Manastırda çok sıkı bir çalışma temposuna girdi ve kısa sürede etrafındakilerin dikkatini çekti. Manastırda Süryanice, [[Arapça]], teoloji ve tarih eğitimi aldı. Bu arada aynı konularda ders vererek eğitim kadrosuna katıldı. Bununla birlikte çalışmalarını ağırlıklı olarak teoloji üzerine yoğunlaştırarak deneyimini artırdı ve Mor Afrem Bilgiç tarafından [[1971]]’de Rahip "Şarvoyo" rütbesine yükseltildi. Bu unvanla, eğitim ve öğretim dallarında hizmet vermeye devam eden Mor Filüksinos, [[1977]] yılında da Yine Mor İyvennis Afrem Bilgiç tarafından "kahinlik" sıfatı ile takdis edildi. Yükselen çalışma grafiği sonucunda, [[1983]] yılında Süryani Ortodoks Genel Patriği Moran Mor İğnatıyos I. Zekka Ayvaz tarafından [[Şam]]’a çağrılır. Bu kentteki Mor Efrem Teoloji Fakültesi’ne giden Mor Filiksinos, üç yıl süren teoloji eğitiminin ardından okulunu başarıyla bitirdi ve tüm bu dallardan birer diploma aldı.

Hemen ardından eğitim gördüğü teoloji okulunun idareciliğine atanır. İstanbul Süryani Cemaati’nin isteği ve dönemin yönetim kurulunun oybirliği ile Patrik Moran Mor İğnatiyos I. Zakka Ayvaza baş vurularak Kendisini İstanbul metropoliti olarak tekdis etmesi istendi. Bunun üzerine [[28 Eylül]] [[1986]] tarihinde Patrik Moran Mor Iğnatiyos I. Zekka Ayvaz tarafından Şam Süryani Ortodoks Patriklik merkezimizde Mor Filüksinos Ruhani ismini alarak İstanbul ve Ankara metropoliti ismi ile metropolit takdis edildi.

Süryanice, Kürtçe, Türkçe, Arapça, Doğu ve Batı Halk Süryanicesi ile İngilizce bilen Mor Filüksinos, bununla birlikte tüm bu dillerde yazılı ve sözlü simültane çeviri yapabilmektedir.

Bununla birlikte katıldığı çok sayıdaki dini şura, konferans ve toplantıda yayınladığı tebliğ ve konuşmalarının yanı sıra başta İstanbul metroplitliği yayınorganı Reyono dergisinde yayınlanmaya başlayan çok sayıda ruhani vaazı ve teolojik makalesi de bulunmaktadır. Mor Filuksinos’un [[Diyarbakır]] ve İstanbul horiepiskoposu [[Aziz Günel]]‘in yaşamı gibi çok sayıda halen yayınlamamış makalesi de bulunmaktadır. Mor Filiksinos’un Şam’da bulunduğu süre içinde Kilise atalarına, öğrenim gördüğü ilahiyat okuluna ve Patrik hazretlerine ithaf ettiği Süryanice şiirleri zaman zaman Patriklik mecmuasında yayınlanmıştır. Ayrıca Süryanice’den Türkçe’ye çevirdiği "Azizlerin Yaşam Öyküleri" isimli çalışmaları mevcuttur.

[[Kategori:Süryani asıllı Türkler]]
[[Kategori:1954 doğumlular]]

Yusuf Çetin

2007-11-30T11:44:10Z

Math34: düzenleme

{{Diğer anlamı|Çetin}}

'''Yusuf Çetin''', (d. [[1954]] [[Midyat]], [[Mardin]]) [[Süryani Ortodoks Kilisesi]], [[İstanbul]] [[Metropolit]]i. Bu kilise hiyerarşisi içinde unvanı '''Mor Filiksinos'tur'''.

İlköğretimini Kerboran'da bitirdikten sonra Kilise öğretisine ilgi duymaya başlayarak [[Süryanice]] ve [[teoloji]] ilk öğretimini Kerboran Ruhanisi, şimdi [[Göteborg]]'da bulunan Horiepiskopos Fetrus At’dan aldı. Süryanice ve teoloji öğreniminin ardından Mor İyvennis Afrem Bilgiç yönetimindeki müdürlüğünü daha sonra Orta Avrupa Metropoliti olan (Mor Yuliyos) Yeşu Çiçek’in yürüttüğü Mor Gabriyel (Deyrulumur) manastırına gitti. Manastırda çok sıkı bir çalışma temposuna girdi ve kısa sürede etrafındakilerin dikkatini çekti. Manastırda Süryanice, [[Arapça]], teoloji ve tarih eğitimi aldı. Bu arada aynı konularda ders vererek eğitim kadrosuna katıldı. Bununla birlikte çalışmalarını ağırlıklı olarak teoloji üzerine yoğunlaştırarak deneyimini artırdı ve Mor Afrem Bilgiç tarafından [[1971]]’de Rahip "Şarvoyo" rütbesine yükseltildi. Bu unvanla, eğitim ve öğretim dallarında hizmet vermeye devam eden Mor Filüksinos, [[1977]] yılında da Yine Mor İyvennis Afrem Bilgiç tarafından "kahinlik" sıfatı ile takdis edildi. Yükselen çalışma grafiği sonucunda, [[1983]] yılında Süryani Ortodoks Genel Patriği Moran Mor İğnatıyos I. Zekka Ayvaz tarafından [[Şam]]’a çağrılır. Bu kentteki Mor Efrem Teoloji Fakültesi’ne giden Mor Filiksinos, üç yıl süren teoloji eğitiminin ardından okulunu başarıyla bitirdi ve tüm bu dallardan birer diploma aldı.

Hemen ardından eğitim gördüğü teoloji okulunun idareciliğine atanır. İstanbul Süryani Cemaati’nin isteği ve dönemin yönetim kurulunun oybirliği ile Patrik Moran Mor İğnatiyos I. Zakka Ayvaza baş vurularak Kendisini İstanbul metropoliti olarak tekdis etmesi istendi. Bunun üzerine [[28 Eylül]] [[1986]] tarihinde Patrik Moran Mor Iğnatiyos I. Zekka Ayvaz tarafından Şam Süryani Ortodoks Patriklik merkezimizde Mor Filüksinos Ruhani ismini alarak İstanbul ve Ankara metropoliti ismi ile metropolit takdis edildi.

Süryanice, Kürtçe, Türkçe, Arapça, Doğu ve Batı Halk Süryanicesi ile İngilizce bilen Mor Filüksinos, bununla birlikte tüm bu dillerde yazılı ve sözlü simültane çeviri yapabilmektedir.

Bununla birlikte katıldığı çok sayıdaki dini şura, konferans ve toplantıda yayınladığı tebliğ ve konuşmalarının yanı sıra başta İstanbul metroplitliği yayınorganı Reyono dergisinde yayınlanmaya başlayan çok sayıda ruhani vaazı ve teolojik makalesi de bulunmaktadır. Mor Filuksinos’un [[Diyarbakır]] ve İstanbul horiepiskoposu [[Aziz Günel]]‘in yaşamı gibi çok sayıda halen yayınlamamış makalesi de bulunmaktadır. Mor Filiksinos’un Şam’da bulunduğu süre içinde Kilise atalarına, öğrenim gördüğü ilahiyat okuluna ve Patrik hazretlerine ithaf ettiği Süryanice şiirleri zaman zaman Patriklik mecmuasında yayınlanmıştır. Ayrıca Süryanice’den Türkçe’ye çevirdiği "Azizlerin Yaşam Öyküleri" isimli çalışmaları mevcuttur.

[[Kategori:Süryani asıllı Türkler]]
[[Kategori:1954 doğumlular]]

Nubar Terziyan

2006-08-30T07:02:32Z

Math34:

'''Nubar Terziyan''' ([[1909]]-[[14 Ocak]] [[1994]]) [[Ermeni]] asıllı [[Türk]] vatandaşı [[sinema]] oyuncusudur.

Asıl ismi Nubar Alyanak'tır. [[1909]] yılında [[İstanbul]]'da doğdu. Bakırköy Bezezyan Lisesi'ne gitti. [[1940]] yılında Gençler Temaşa Heyeti'nde sanat hayatına başladı. [[1949]] yılında [[Hüseyin Rahmi Gürpınar]]'ın ''Efsuncu Baba'' romanı filme alındığında Nubar Terziyan bu filmde aldığı rolle sinema oyunculuğuna başladı. 400'ün üzerinde filmde rol aldı. [[14 Ocak]] [[1994]] tarihinde [[İstanbul]]'da gözlerini hayata kapadı.

== Kaynaklar ==

* [http://www.imdb.com/name/nm0856194/ Internet Movie Database]
* ''Ne Idim, Ne Oldum'', Nubar Terziyan, Ocak [[1995]], ISBN 9754704864.

[[Kategori:1909 doğumlular]]
[[Kategori:Ermeni Asıllı Türkler]]
[[Kategori:Sinema oyuncuları]]
[[Kategori:1994 yılında ölenler]]

Ali Fuat Cebesoy

2006-07-31T18:03:17Z

Math34:

'''Fuat Cebesoy''', ([[1882]] İstanbul - [[10 Ocak]] [[1968]])Asker ve siyaset adamı.

1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nda Tuna ordularına başkomutanlık ve Berlin Antlaşması'nı imzalayan Türk delegasyonuna başkanlık eden Mehmet Ali Paşa'nın torunudur.

TBMM hükümetinin ilk bayındırlık bakanı Ismail Fazıl Paşa'nın oğlu olan Cebesoy ortaöğrenimini Erzincan ve Beşiktaş askeri rüşdiyelerinde ve Kadıköy Saint Joseph Lisesi'nde tamamladı

1889'da girdiği Harp Okulu'nda [[Mustafa Kemal]]'le birlikte okudu.

Kazım Karabekir, Rauf Orbay, Adnan Adıvar ve Refet Bele ile birlikte 17 Kasım 1924'te kurduğu [[Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası]]'nın genel sekreterliğini üstlendi.

[[Kategori:1882 doğumlular]]
[[Kategori:Askerler]]
[[Kategori:Devlet adamları]]
[[Kategori:1968 yılında ölenler]]

Kamer Genç

2006-03-03T07:28:40Z

Math34:

[[Resim:KamerGenç.jpg|thumb|Kamer Genç]]

'''Kamer Genç''' ([[1940]]-) farklı ortamlarda ve partilerde siyaset yapmış olmakla birlikte, ismi [[Tunceli]] ile özdeşlemiş ilginç ve renkli bir politikacıdır.

1940'da Tunceli'nin [[Nazimiye, Tunceli|Nazimiye]] ilçesine bağlı [[Ramazan köyü, Nazimiye|Ramazan köyü]]nde doğdu. Dargelirli bir ailenin çocuğu olarak dünyaya gelen Kamer Genç'in babası Ali Genç yazları İstanbul [[Silahtarağa]]'da amelelik yapmaktaydı. Başarılı bir öğrencilik hayatı geçirdi. [[1960]]'da [[Ankara]]'da [[Maliye Okulu]]'na yatılı olarak girdi. Ancak okulun tamirata alınması nedeniyle öğrenimine bir süre [[Tunceli Lisesi]]'nde devam etmek zorunda kaldı. Ardından Maliye Okulu'na geri döndü. Bir yandan babasının yanında amelelik yağmaya, inşaatlarda tuğla döşemeye devam ediyordu. Bu dönemde kardeşi Hıdır'ın kızamıktan ölmesi genç Kamer Genç'i çok etkiledi. [[1966]]'da [[Ankara İktisadi Ticari İlimler Akademisi]]'ni bitirdi. Okulla birlikte [[Maliye Bakanlığı]]'nda staj da yaptı ve [[Bingöl]]'e vergi kontrol memuru olarak atandı. 1966 yılında girdiği [[Danıştay]] sınavını kazanan tek isim oldu. [[1974]]-[[1976]] yılları arasında [[Paris]]'te bulundu. Danıştay Tetkik Hakimliği ve Danıştay Savcılığı görevlerini yaptı. [[1981]]'de [[Danışma Meclisi]] Üyeliği'ne getirildi. [[1983]]'de bu görevden istifa etti. 1983-[[1987]]'de [[mali müşavirlik]] yaptı. Ardından 4 dönem milletvekili seçildi. [[1993]]'ten [[1999]]'a kadar [[T.B.M.M.]] Başkan Vekilliği yaptı.

1966'da Danıştay sınavını kazanınca köyüne dönerek, ilkokuldan beri tanıdığı ve Tunceli Lisesi'nde beraber okuduğu [[Sevim Genç|Sevim Hanım]]'ı ailesinden istetti. Ama Sevim Hanım'ın ağa konumunda babası, artık Danıştay'da hakim çıkmış damadı bile kızına layık görmeyince, bu kez Ankara [[Solfasol köyü, Ankara|Solfasol köyü]]nde öğretmenlik yapmakta olan Sevim Hanım, ağa babasına karşı çıkarak, Kamer Bey'in teklifini kabul etti. 1967 yılında evlendiler. Seçkin ve Seçil isimli iki çocukları oldu.

Danıştay'daki görevi [[12 Eylül]]'ün ardından son bulan Genç, 1981 yılında Tunceli'den Danışma Meclisi Üyeliği'ne seçildi. Askerlere hep karşı çıksa da askerler sayesinde siyasi yaşama ilk adımını attı. Tunceli'nin asker kökenli valisi [[Hakkı Borataş]]'ın önerisi ile Danışma Meclisi üyesi oldu.

Aykırı bir karakter yapısına sahip olan Genç, [[Mehmet Ali Ağca]]'nın idam dosyası önüne gelince, 'Prensip olarak idama karşıyım' diyerek 'ret' oyu verdi. Paşalar tarafından uyarıldı ama o dinlemedi. 'Ret' diye üç kez ard arda bağırdı. Gergin geçen günün ardından akşam eve döndüğünde, eşi Sevim Hanım'ın bile, radyoda 'Ağca oylamasında 149 kabule karşılık bir ret oyu çıktı' anonsunu duyunca 'Hangi kafasız ret oyu verdi acaba?' diye sorduğu rivayet edilir. Kamer Bey biraz kızararak; 'Yahu hanım, ben verdim. Niye kızıyorsun. İnancımın gereğini yaptım.' diye cevap vermiştir.

Genç, bununla da yetinmedi ve 12 Eylül Anayasası'nın tümüne de 'hayır' oyu verdi. [[Nurettin Ersin]] Paşa üç kez Konsey'e, Genç'in Danışma Meclisi'nden çıkarılması önerisini götürdü ama gerçekleşmedi.

1983'te çok partili yaşama yeniden dönüşle birlikte Kamer Genç siyaseti sürdürme kararı alarak, Tunceli'den bağımsız milletvekili adayı olmaya karar verdi. Ama Danışma Meclisi'nde kızdırdığı askerler tarafından adaylığı veto edildi.

Üyelikten istifa etti ve soluğu yeni kurulan [[SODEP]]'te aldı. Parti Meclisi üyesi oldu. 1987 seçimleri öncesinde liste dışı kalınca, yeniden bağımsız aday olmaya karar verdi. Ancak, SHP'de yasal zorunluluk nedeni ile ön seçim yapılınca yeniden aday oldu ve birinci sıradan çıktı. Tunceli milletvekili olarak Meclis'e girdi. [[Turgut Özal]]'ı boy hedefi olarak belirledi. Ağır eleştirileri nedeniyle sık sık mahkemelik oldular.

[[1991]]'de yeniden seçildi. [[Erdal İnönü]]-[[Deniz Baykal]] çekişmelerinde hep İnönü'nün yanında yeraldı. SHP-[[CHP]] birleşmesinden sonra CHP'nin başına gelen Baykal, 1995 seçimlerinde Genç'i aday göstermeme kararı aldı. Genç ya siyaseti bırakacak ya da başka bir partide devam edecekti. Tunceli'ye giderek seçmenine sordu: 'Devam' yanıtını alınca [[DYP]]'ye geçmeye karar verdi.

Bu 'U dönüşü'ne şaşıranlara; 'O zaman [[Tansu Çiller]]'e fazla tepki yoktu. Tuncelili de bana DYP'yi işaret etti. Benim hâlâ sol geleneğim devam ediyor. DYP kitle partisi. İdeoloji partisi değil ki. Ben bu partinin sosyal demokrat bölümünü teşkil ediyorum. Amacım Tunceli halkına hizmet. Bu nedenle DYP'deyim. Ve DYP'yi içime sindirdim.' dedi.

Meclis Başkanvekilliği dönemlerinde Genç'in yönettiği oturumlar hep olaylı geçti. Hakaretlere, suratına fırlatılan bardaklara, kürsüye yürüyen kızgın vekillere rağmen tarzından hiç ödün vermedi. Hakkında peş peşe açılan davalar nedeniyle mahkeme salonlarını mesken tuttu.

==Kamer Genç'ten inciler==

* Zamanın Cumhurbaşkanı [[Süleyman Demirel]] için 'Ancak ölünce kurtulacağız' dedi ve yine bütün şimşekleri üstüne çekmeyi başardı. Cumhurbaşkanlığına aday olacağını açıklayan ancak daha sonra vazgeçen Genç, "Bu işi Demirel'den daha iyi yaparım" dedi.
* TBMM'nde Af Komisyonu'nun 25 Ağustos 1999 tarihli toplantısında [[ANAP]]'lı [[Yaşar Topçu]] ile DYP'li Kamer Genç'in bol küfürlü bir tartışmaya girişmeleri günlerce kulislerde konuşuldu. Topçu'nun "Aslında biz affa karşıyız ama [[DSP]] ile [[MHP]] anlaştı. Koalisyon nezaketi gereği destelemek zorundayız" sözleri üzerine DYP'li Kamer Genç, ANAP'ı menfaatçilikle suçladı. Genç ile Topçu arasında birbirinin üzerine yürümeye varan şu tartışma geçti:
Genç : Siz menfaatle hareket edersiniz, ben etmem. Haddinizi bilin. 
Topçu : Doğru konuş edepsiz herif, burada menfaati için hareket eden bir kişi varsa o da sensin. 
Genç : Ben senin cemázi-yel-evvelini (geçmişini) bilirim. 
Topçu : Ben adamın ağzına tıkarım lafı. Çık dışarı şerefsiz seni. Çık da hesaplaşalım. Bir şey bilip de söylemeyen şerefsizdir. 
Kavganın büyümesini DSP'li Başkan [[Emin Kara]] ile Genç'in yakınında oturan DYP'li [[Sevgi Esen]] önledi. 
* Genç'in [[Büyük Ankara Oteli]] havuzunun açılışında yaptığı gaf günlerce gazete manşetlerinden inmedi: "Oh be, şu viskinin tadı ne güzel. [[Viski]] içince kendimi daha iyi [[Müslüman]] hissediyorum." Aldığı tepkiler üzerine ise sözlerinin yanlış anlaşıldığını söyleyen Genç, "İçki içince kendimi ruhen maneviyata değer veren, Tanrı'ya daha yakın hisseden anlamında felsefi bir söz söyledim. Müslüman kelimesini kullanmamam gerekirdi" diyerek özür diledi.
* Hayal adındaki bir dansöz ile oğlunun [[Oran Sitesi]]'ndeki evinden çıkarken gazetecilere yakalanan Kamer Genç, "Cumhurbaşkanlığı seçimlerine burada mı hazırlanıyorsunuz?" şeklindeki soruya, "Yav, oğlumun çiçeklerini sulamaya gelmiştim" diyerek daha sonra esprilere konu olacak bir açıklama yaptı. Aşk dedikodularını reddeden Genç, "Bu bir komplodur" diyerek kendini savundu.
* [[Zübeyde Hanım]] [[Şehit Anaları Derneği]]'nin [[Ankara Dedeman Oteli]]'nde düzenlediği iftar yemeğinde, şehit analarının tepkisini alan Genç saldırıya uğradı. Yüreği yanık analar, "Sen [[Abdullah Öcalan]]'ın asılmasını istemiyorsun. Burada ne işin var" diyerek Genç'in üzerine yürüdüler. Korumalar tarafından uzaklaştırılan Genç'i taksi şoförü de almayınca sivil araçla otelden ayrılmak zorunda kaldı.

[[Kategori:T.B.M.M. eski milletvekilleri]]
[[Kategori:1940 doğumlular]]

Çankaya-Palast

2005-11-30T22:29:40Z

Math34:

[[Resim:Cankayakosk.jpg|right|thumb|T.C. Cumhurbaşkanlığı Çankaya Yerleşkesi]]

'''Çankaya Köşkü''', [[Ankara]]'da [[Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanları]]'nın ikamet ettiği köşktür.

== Tarihi ==

Ankara'nın yüksek bir tepesinde yer alan köşk Ankaralılar tarafından [[Mustafa Kemal Atatürk]]'e hediye edildi. Atatürk bu köşkte [[1921]] ile [[1932]] yılları arasında kaldı. Annesi [[Zübeyde Hanım]] ile eşi [[Latife Hanım]] da bir süre burada oturdular.

Mustafa Kemal Atatürk, ziyaretçilerini, büyükelçileri, yerli yabancı misafirlerini, gazetecileri bu küçük Köşk'te kabul eder ve ağırlardı. Dünya'da tarihi değeri olan pek çok bina, ünlerini büyüklerine ve mimarlarına borçludurlar. İlk Çankaya Köşkü'nün ise maddi bir büyüklüğü olmadığı gibi, mimarı da belli değildir. Atatürk'ü izleyen Cumhurbaşkanları da Çankaya'daki yeni Pembe Köşk'te günün ihtiyaçlarından doğan küçük değişikliklerle, Atatürk'ten gelen yaşayışı sürdürmüşlerdir.

Köşkü kullanan Cumhurbaşkanları :

# [[Mustafa Kemal Atatürk]] ([[29 Ekim]] [[1923]] - [[10 Kasım]] [[1938]])
# [[İsmet İnönü]] ([[10 Kasım]] [[1938]] - [[22 Mayıs]] [[1950]])
# [[Celal Bayar]] ([[22 Mayıs]] [[1950]] - [[27 Mayıs]] [[1960]])
# [[Cemal Gürsel]] ([[27 Mayıs]] [[1960]] - [[28 Mart]] [[1966]])
# [[Cevdet Sunay]] ([[28 Mart]] [[1966]] - [[28 Mart]] [[1973]])
# [[Fahri Korutürk]] ([[6 Nisan]] [[1973]] - [[6 Nisan]] [[1980]])
# [[Kenan Evren]] ([[12 Eylül]] [[1980]] - [[9 Kasım]] [[1989]])
# [[Turgut Özal]] ([[9 Kasım]] [[1989]] - [[17 Nisan]] [[1993]])
# [[Süleyman Demirel]] ([[16 Mayıs]] [[1993]] - [[16 Mayıs]] [[2000]])
# [[Ahmet Necdet Sezer]]

== Pembe Köşk ==

[[Resim:Cankayapembekosk.jpg|left|thumb|Pembe Köşk]]

Çankaya Köşkü, Müze Köşk'ün hemen sağ tarafında ve onun bittiği yerde başlayan sütunlu, pembe tarihi bir yapıdır.

Yapımına [[1931]] yılında başlanılan ve ilk yıllarda Yeni Köşk olarak da adlandırılan Çankaya Köşkü [[1932]] yılı Ekim ayında tamamlandı.

Pembe Köşk'ün üç cephesi de Ankara taşı ile çevrilidir. Alt katı bodrum ve genişçe bir teras üzerine iki kat olarak inşa edilen Çankaya Köşkü'nün birinci katı, çalışma ve misafirlerin kabulleri, üst katı ise ikametgah için düzenlenmiştir. Çankaya Köşkü'nün çalışma ve kabul salonlarının bulunduğu birinci katına, binanın her dört cephesindeki kapılarla da giriş yapılabilmektedir.

[[Türk Bayrağı]]'nın dalgalandığı büyük gönder, Köşk'ün sağ ön tarafında ve Gül Bahçesinin duvarlarının başladığı köşededir. Çankaya Köşkü'nün günlük kullanım kapısı, 19 taş basamaklıdır. Terasında köşeli küçük havuz ile bir çiçek bölümü vardır. Yabancı Devlet Başkanları'nın Köşk'ü ziyaretlerinde ise, ön cephedeki geniş merdivenler ile aynalı salonun terasa açılan kapısı kullanılmaktadır.

== Müze Köşk ==

Atatürk Müze Köşkü olarak adlandırılan bina, Cumhurbaşkanlığı kompleksi içindeki ilk yapıdır. Ankara'nın Çankaya köyünde tahminen [[1800]]'lü yılların sonlarında bir bağ evi olarak yapılmıştır.

Müze Köşk Büyük sarayların ihtişamından uzak, mütevazı ancak, Atatürk'ün ince zevkini yansıtan bir biçimde döşenen Müze Köşk'ün methal taşlık olarak anılan girişinden hole geçilir. Ortasında bilardo masası, tam karşı köşede piyano bulunan hole açılan üç kapıdan sağdaki ile yeşil salona, karşıdaki ile yemek salonuna, soldaki ile ise elçi kabul salonuna geçilir. Yine solda, üst kata çıkan merdivenler bulunur.

Üst katta ise geniş bir sofa, çalışma odası, kütüphane, yatak odası, oturma odası ve banyo vardır.

== Camlı Köşk ==

Çankaya yerleşkesi içinde Atatürk'ün anısını yaşatan üçüncü bina olan Camlı Köşk, [[1935]] yılında Atatürk tarafından kızkardeşi [[Makbule Atadan]]'ın ikameti için yaptırılmıştır.

Mimar Seyfi Arkan tarafından yapılmış, [[1936]] yılında tamamlanarak hizmete açılmıştır. Tek katlı bir yapı olan Camlı Köşk [[1951]] - [[1954]] yılları arasında Türkiye'yi ziyaret eden yabancı Devlet Başkanlarına ikametgah olarak tahsis edilmiştir. [[1954]] - [[1970]] yılları arasında Başbakanlık ve Senato Başkanlığı ikametgah olarak kullanılmıştır.

[[1985]] yılında yeniden düzenlenmiş, [[1994]]'te restorasyonuna başlanmış olan Camlı Köşk, restorasyon çalışmaları tamamlandıktan sonra, [[1996]] yılı başında tekrar yabancı Devlet Başkanlarını konuk etmek üzere kullanılmaya başlanmıştır.

== Başyaverlik Binası ==

Başyaverlik binasının yapım tarihine ilişkin kesin bir bilgi yoktur. Kimi kayıtlarda [[1922]]'de yapıldığının belirtilmesine karşın [[1924]] yılına ilişkin bir anı kitabında "Yaveran Binası" olarak belirtilen fotoğraftaki bina ile bugünkü bina arasında bir ilişki bulunmamaktadır.

Tek katlı kagir bir bina olan Başyaverlik binasının pek çok restorasyon ve onarım geçirdiği, kimi bölümlerin sonradan eklendiği anlaşılmaktadır. Yine binanın arkasındaki bir taşlıkta [[1928]] tarihinin yazılı olduğu, ancak bunun, binanın yapımı sırasında mı yoksa bir restorasyonda mı yazıldığı bilinmemektedir.

== Hizmet Binası ==

Cumhurbaşkanlığında mevcut binaların ihtiyacı karşılamaması üzerine yapılmıştır. [[4 Nisan]] [[1986]] günü temeli atılan bina [[1993]] yılında hizmete açılmıştır. Projesi mimarlar Mustafa Aytöre ve Orhan Genç tarafından hazırlanan ve tamamen Cumhurbaşkanlığı birimlerinin çalışma ofisi olarak kullanılan binada, toplantı, kabul, resepsiyon salonları ile Cumhurbaşkanının makamı ve çalışma ofisi bulunmaktadır.

== Sığınak ==

Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanları'nın ikamet ettiği Çankaya'da bir atom sığınağı da yer alıyor. 1940'lı yıllarda [[İsmet İnönü]]'nün Cumhurbaşkanlığı döneminde inşa edilen sığınak, köşk binasının 50 metre arkasında yer alıyor.

Çelik bir kapıdan girilen sığınak, Ankara'da muhtemel bir nükleer saldırı durumunda Cumhurbaşkanı'nın çalışacağı mekan olarak planlandı. Her türlü ayrıntının düşünüldüğü bölmede mütevazi bir banyo, masalara yerleştirilmiş küçük kuru çiçekler, banyo terlikleri ve 1940'lı yıllardan kalma bir barometre var.

[[Süleyman Demirel]]'in sığınağa hiç girmemesini geçmişte istismar edilmesine bağlarken 9. Cumhurbaşkanı'nın bahsettiği dönem İsmet İnönü'nün cumhurbaşkanlığı döneminde yaşanan [[2. Dünya Savaşı]] günleriydi. Demirel, halkın tepesine bomba atılacağı bir ülkede "Cumhurbaşkanı Çankaya'da sığınak buldu" diye laf çıkmasının kendisini o güne kadar sığınağa girmemeye yönelttiğini belirtti.

== Piramit Salon ==

Çankaya Köşkü'nün en yeni salonu [[22 Kasım]] [[1999]]'da açılan ve tam bir teknoloji harikası olarak tanımlanan Piramit Salon'dur. [[ABD]] Başkanı [[Bill Clinton]]'ın Ankara ziyaretine teknik aksaklıklardan dolayı yetişmeyen Piramit Salon'un ilk misafiri [[Finlandiya]] Cumhurbaşkanı [[Matti Ahtisaari]] oldu.

Salonda simultane tercüme için gereken araçlar, ses cihazları ve kameralar bulunuyor. Duvarları ses yalıtımı için özel olarak kaplandı. Kırmızı rengin hakim olduğu salonda kameraların rahatça çekim yapabilmeleri için ayrı bir de bölüm oluşturuldu.

== Dış Bağlantılar ==

* http://www.cankaya.gov.tr/tr_html/cankaya.html

[[Kategori:Ankara]]

Çankaya-Palast

2005-11-30T22:25:00Z

Math34:

[[Resim:Cankayakosk.jpg|right|thumb|T.C. Cumhurbaşkanlığı Çankaya Yerleşkesi]]

'''Çankaya Köşkü''', [[Ankara]]'da [[Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanları]]'nın ikamet ettiği köşktür.

== Tarihi ==

Ankara'nın yüksek bir tepesinde yer alan köşk Ankaralılar tarafından [[Mustafa Kemal Atatürk]]'e hediye edildi. Atatürk bu köşkte [[1921]] ile [[1932]] yılları arasında kaldı. Annesi [[Zübeyde Hanım]] ile eşi [[Latife Hanım]] da bir süre burada oturdular.

Mustafa Kemal Atatürk, ziyaretçilerini, büyükelçileri, yerli yabancı misafirlerini, gazetecileri bu küçük Köşk'te kabul eder ve ağırlardı. Dünya'da tarihi değeri olan pek çok bina, ünlerini büyüklerine ve mimarlarına borçludurlar. İlk Çankaya Köşkü'nün ise maddi bir büyüklüğü olmadığı gibi, mimarı da belli değildir. Atatürk'ü izleyen Cumhurbaşkanları da Çankaya'daki yeni Pembe Köşk'te günün ihtiyaçlarından doğan küçük değişikliklerle, Atatürk'ten gelen yaşayışı sürdürmüşlerdir.

Köşkü kullanan Cumhurbaşkanları :

# [[Mustafa Kemal Atatürk]] ([[29 Ekim]] [[1923]] - [[10 Kasım]] [[1938]])
# [[İsmet İnönü]] ([[10 Kasım]] [[1938]] - [[22 Mayıs]] [[1950]])
# [[Celal Bayar]] ([[22 Mayıs]] [[1950]] - [[27 Mayıs]] [[1960]])
# [[Cemal Gürsel]] ([[27 Mayıs]] [[1960]] - [[28 Mart]] [[1966]])
# [[Cevdet Sunay]] ([[28 Mart]] [[1966]] - [[28 Mart]] [[1973]])
# [[Fahri Korutürk]] ([[6 Nisan]] [[1973]] - [[6 Nisan]] [[1980]])
# [[Kenan Evren]] ([[12 Eylül]] [[1980]] - [[9 Kasım]] [[1989]])
# [[Turgut Özal]] ([[9 Kasım]] [[1989]] - [[17 Nisan]] [[1993]])
# [[Süleyman Demirel]] ([[16 Mayıs]] [[1993]] - [[16 Mayıs]] [[2000]])
# [[Ahmet Necdet Sezer]]

== Pembe Köşk ==

Çankaya Köşkü, Müze Köşk'ün hemen sağ tarafında ve onun bittiği yerde başlayan sütunlu, pembe tarihi bir yapıdır.

Yapımına [[1931]] yılında başlanılan ve ilk yıllarda Yeni Köşk olarak da adlandırılan Çankaya Köşkü [[1932]] yılı Ekim ayında tamamlandı.

Pembe Köşk'ün üç cephesi de Ankara taşı ile çevrilidir. Alt katı bodrum ve genişçe bir teras üzerine iki kat olarak inşa edilen Çankaya Köşkü'nün birinci katı, çalışma ve misafirlerin kabulleri, üst katı ise ikametgah için düzenlenmiştir. Çankaya Köşkü'nün çalışma ve kabul salonlarının bulunduğu birinci katına, binanın her dört cephesindeki kapılarla da giriş yapılabilmektedir.

[[Türk Bayrağı]]'nın dalgalandığı büyük gönder, Köşk'ün sağ ön tarafında ve Gül Bahçesinin duvarlarının başladığı köşededir. Çankaya Köşkü'nün günlük kullanım kapısı, 19 taş basamaklıdır. Terasında köşeli küçük havuz ile bir çiçek bölümü vardır. Yabancı Devlet Başkanları'nın Köşk'ü ziyaretlerinde ise, ön cephedeki geniş merdivenler ile aynalı salonun terasa açılan kapısı kullanılmaktadır.

== Müze Köşk ==

Atatürk Müze Köşkü olarak adlandırılan bina, Cumhurbaşkanlığı kompleksi içindeki ilk yapıdır. Ankara'nın Çankaya köyünde tahminen [[1800]]'lü yılların sonlarında bir bağ evi olarak yapılmıştır.

Müze Köşk Büyük sarayların ihtişamından uzak, mütevazı ancak, Atatürk'ün ince zevkini yansıtan bir biçimde döşenen Müze Köşk'ün methal taşlık olarak anılan girişinden hole geçilir. Ortasında bilardo masası, tam karşı köşede piyano bulunan hole açılan üç kapıdan sağdaki ile yeşil salona, karşıdaki ile yemek salonuna, soldaki ile ise elçi kabul salonuna geçilir. Yine solda, üst kata çıkan merdivenler bulunur.

Üst katta ise geniş bir sofa, çalışma odası, kütüphane, yatak odası, oturma odası ve banyo vardır.

== Camlı Köşk ==

Çankaya yerleşkesi içinde Atatürk'ün anısını yaşatan üçüncü bina olan Camlı Köşk, [[1935]] yılında Atatürk tarafından kızkardeşi [[Makbule Atadan]]'ın ikameti için yaptırılmıştır.

Mimar Seyfi Arkan tarafından yapılmış, [[1936]] yılında tamamlanarak hizmete açılmıştır. Tek katlı bir yapı olan Camlı Köşk [[1951]] - [[1954]] yılları arasında Türkiye'yi ziyaret eden yabancı Devlet Başkanlarına ikametgah olarak tahsis edilmiştir. [[1954]] - [[1970]] yılları arasında Başbakanlık ve Senato Başkanlığı ikametgah olarak kullanılmıştır.

[[1985]] yılında yeniden düzenlenmiş, [[1994]]'te restorasyonuna başlanmış olan Camlı Köşk, restorasyon çalışmaları tamamlandıktan sonra, [[1996]] yılı başında tekrar yabancı Devlet Başkanlarını konuk etmek üzere kullanılmaya başlanmıştır.

== Başyaverlik Binası ==

Başyaverlik binasının yapım tarihine ilişkin kesin bir bilgi yoktur. Kimi kayıtlarda [[1922]]'de yapıldığının belirtilmesine karşın [[1924]] yılına ilişkin bir anı kitabında "Yaveran Binası" olarak belirtilen fotoğraftaki bina ile bugünkü bina arasında bir ilişki bulunmamaktadır.

Tek katlı kagir bir bina olan Başyaverlik binasının pek çok restorasyon ve onarım geçirdiği, kimi bölümlerin sonradan eklendiği anlaşılmaktadır. Yine binanın arkasındaki bir taşlıkta [[1928]] tarihinin yazılı olduğu, ancak bunun, binanın yapımı sırasında mı yoksa bir restorasyonda mı yazıldığı bilinmemektedir.

== Hizmet Binası ==

Cumhurbaşkanlığında mevcut binaların ihtiyacı karşılamaması üzerine yapılmıştır. [[4 Nisan]] [[1986]] günü temeli atılan bina [[1993]] yılında hizmete açılmıştır. Projesi mimarlar Mustafa Aytöre ve Orhan Genç tarafından hazırlanan ve tamamen Cumhurbaşkanlığı birimlerinin çalışma ofisi olarak kullanılan binada, toplantı, kabul, resepsiyon salonları ile Cumhurbaşkanının makamı ve çalışma ofisi bulunmaktadır.

== Sığınak ==

Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanları'nın ikamet ettiği Çankaya'da bir atom sığınağı da yer alıyor. 1940'lı yıllarda [[İsmet İnönü]]'nün Cumhurbaşkanlığı döneminde inşa edilen sığınak, köşk binasının 50 metre arkasında yer alıyor.

Çelik bir kapıdan girilen sığınak, Ankara'da muhtemel bir nükleer saldırı durumunda Cumhurbaşkanı'nın çalışacağı mekan olarak planlandı. Her türlü ayrıntının düşünüldüğü bölmede mütevazi bir banyo, masalara yerleştirilmiş küçük kuru çiçekler, banyo terlikleri ve 1940'lı yıllardan kalma bir barometre var.

[[Süleyman Demirel]]'in sığınağa hiç girmemesini geçmişte istismar edilmesine bağlarken 9. Cumhurbaşkanı'nın bahsettiği dönem İsmet İnönü'nün cumhurbaşkanlığı döneminde yaşanan [[2. Dünya Savaşı]] günleriydi. Demirel, halkın tepesine bomba atılacağı bir ülkede "Cumhurbaşkanı Çankaya'da sığınak buldu" diye laf çıkmasının kendisini o güne kadar sığınağa girmemeye yönelttiğini belirtti.

== Piramit Salon ==

Çankaya Köşkü'nün en yeni salonu [[22 Kasım]] [[1999]]'da açılan ve tam bir teknoloji harikası olarak tanımlanan Piramit Salon'dur. [[ABD]] Başkanı [[Bill Clinton]]'ın Ankara ziyaretine teknik aksaklıklardan dolayı yetişmeyen Piramit Salon'un ilk misafiri [[Finlandiya]] Cumhurbaşkanı [[Matti Ahtisaari]] oldu.

Salonda simultane tercüme için gereken araçlar, ses cihazları ve kameralar bulunuyor. Duvarları ses yalıtımı için özel olarak kaplandı. Kırmızı rengin hakim olduğu salonda kameraların rahatça çekim yapabilmeleri için ayrı bir de bölüm oluşturuldu.

== Dış Bağlantılar ==

* http://www.cankaya.gov.tr/tr_html/cankaya.html

[[Kategori:Ankara]]

Çankaya-Palast

2005-11-30T22:21:28Z

Math34:

'''Çankaya Köşkü''', [[Ankara]]'da [[Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanları]]'nın ikamet ettiği köşktür.

== Tarihi ==

Ankara'nın yüksek bir tepesinde yer alan köşk Ankaralılar tarafından [[Mustafa Kemal Atatürk]]'e hediye edildi. Atatürk bu köşkte [[1921]] ile [[1932]] yılları arasında kaldı. Annesi [[Zübeyde Hanım]] ile eşi [[Latife Hanım]] da bir süre burada oturdular.

Mustafa Kemal Atatürk, ziyaretçilerini, büyükelçileri, yerli yabancı misafirlerini, gazetecileri bu küçük Köşk'te kabul eder ve ağırlardı. Dünya'da tarihi değeri olan pek çok bina, ünlerini büyüklerine ve mimarlarına borçludurlar. İlk Çankaya Köşkü'nün ise maddi bir büyüklüğü olmadığı gibi, mimarı da belli değildir. Atatürk'ü izleyen Cumhurbaşkanları da Çankaya'daki yeni Pembe Köşk'te günün ihtiyaçlarından doğan küçük değişikliklerle, Atatürk'ten gelen yaşayışı sürdürmüşlerdir.

Köşkü kullanan Cumhurbaşkanları :

# [[Mustafa Kemal Atatürk]] ([[29 Ekim]] [[1923]] - [[10 Kasım]] [[1938]])
# [[İsmet İnönü]] ([[10 Kasım]] [[1938]] - [[22 Mayıs]] [[1950]])
# [[Celal Bayar]] ([[22 Mayıs]] [[1950]] - [[27 Mayıs]] [[1960]])
# [[Cemal Gürsel]] ([[27 Mayıs]] [[1960]] - [[28 Mart]] [[1966]])
# [[Cevdet Sunay]] ([[28 Mart]] [[1966]] - [[28 Mart]] [[1973]])
# [[Fahri Korutürk]] ([[6 Nisan]] [[1973]] - [[6 Nisan]] [[1980]])
# [[Kenan Evren]] ([[12 Eylül]] [[1980]] - [[9 Kasım]] [[1989]])
# [[Turgut Özal]] ([[9 Kasım]] [[1989]] - [[17 Nisan]] [[1993]])
# [[Süleyman Demirel]] ([[16 Mayıs]] [[1993]] - [[16 Mayıs]] [[2000]])
# [[Ahmet Necdet Sezer]]

== Pembe Köşk ==

Çankaya Köşkü, Müze Köşk'ün hemen sağ tarafında ve onun bittiği yerde başlayan sütunlu, pembe tarihi bir yapıdır.

Yapımına [[1931]] yılında başlanılan ve ilk yıllarda Yeni Köşk olarak da adlandırılan Çankaya Köşkü [[1932]] yılı Ekim ayında tamamlandı.

Pembe Köşk'ün üç cephesi de Ankara taşı ile çevrilidir. Alt katı bodrum ve genişçe bir teras üzerine iki kat olarak inşa edilen Çankaya Köşkü'nün birinci katı, çalışma ve misafirlerin kabulleri, üst katı ise ikametgah için düzenlenmiştir. Çankaya Köşkü'nün çalışma ve kabul salonlarının bulunduğu birinci katına, binanın her dört cephesindeki kapılarla da giriş yapılabilmektedir.

[[Türk Bayrağı]]'nın dalgalandığı büyük gönder, Köşk'ün sağ ön tarafında ve Gül Bahçesinin duvarlarının başladığı köşededir. Çankaya Köşkü'nün günlük kullanım kapısı, 19 taş basamaklıdır. Terasında köşeli küçük havuz ile bir çiçek bölümü vardır. Yabancı Devlet Başkanları'nın Köşk'ü ziyaretlerinde ise, ön cephedeki geniş merdivenler ile aynalı salonun terasa açılan kapısı kullanılmaktadır.

== Müze Köşk ==

Atatürk Müze Köşkü olarak adlandırılan bina, Cumhurbaşkanlığı kompleksi içindeki ilk yapıdır. Ankara'nın Çankaya köyünde tahminen [[1800]]'lü yılların sonlarında bir bağ evi olarak yapılmıştır.

Müze Köşk Büyük sarayların ihtişamından uzak, mütevazı ancak, Atatürk'ün ince zevkini yansıtan bir biçimde döşenen Müze Köşk'ün methal taşlık olarak anılan girişinden hole geçilir. Ortasında bilardo masası, tam karşı köşede piyano bulunan hole açılan üç kapıdan sağdaki ile yeşil salona, karşıdaki ile yemek salonuna, soldaki ile ise elçi kabul salonuna geçilir. Yine solda, üst kata çıkan merdivenler bulunur.

Üst katta ise geniş bir sofa, çalışma odası, kütüphane, yatak odası, oturma odası ve banyo vardır.

== Camlı Köşk ==

Çankaya yerleşkesi içinde Atatürk'ün anısını yaşatan üçüncü bina olan Camlı Köşk, [[1935]] yılında Atatürk tarafından kızkardeşi [[Makbule Atadan]]'ın ikameti için yaptırılmıştır.

Mimar Seyfi Arkan tarafından yapılmış, [[1936]] yılında tamamlanarak hizmete açılmıştır. Tek katlı bir yapı olan Camlı Köşk [[1951]] - [[1954]] yılları arasında Türkiye'yi ziyaret eden yabancı Devlet Başkanlarına ikametgah olarak tahsis edilmiştir. [[1954]] - [[1970]] yılları arasında Başbakanlık ve Senato Başkanlığı ikametgah olarak kullanılmıştır.

[[1985]] yılında yeniden düzenlenmiş, [[1994]]'te restorasyonuna başlanmış olan Camlı Köşk, restorasyon çalışmaları tamamlandıktan sonra, [[1996]] yılı başında tekrar yabancı Devlet Başkanlarını konuk etmek üzere kullanılmaya başlanmıştır.

== Başyaverlik Binası ==

Başyaverlik binasının yapım tarihine ilişkin kesin bir bilgi yoktur. Kimi kayıtlarda [[1922]]'de yapıldığının belirtilmesine karşın [[1924]] yılına ilişkin bir anı kitabında "Yaveran Binası" olarak belirtilen fotoğraftaki bina ile bugünkü bina arasında bir ilişki bulunmamaktadır.

Tek katlı kagir bir bina olan Başyaverlik binasının pek çok restorasyon ve onarım geçirdiği, kimi bölümlerin sonradan eklendiği anlaşılmaktadır. Yine binanın arkasındaki bir taşlıkta [[1928]] tarihinin yazılı olduğu, ancak bunun, binanın yapımı sırasında mı yoksa bir restorasyonda mı yazıldığı bilinmemektedir.

== Hizmet Binası ==

Cumhurbaşkanlığında mevcut binaların ihtiyacı karşılamaması üzerine yapılmıştır. [[4 Nisan]] [[1986]] günü temeli atılan bina [[1993]] yılında hizmete açılmıştır. Projesi mimarlar Mustafa Aytöre ve Orhan Genç tarafından hazırlanan ve tamamen Cumhurbaşkanlığı birimlerinin çalışma ofisi olarak kullanılan binada, toplantı, kabul, resepsiyon salonları ile Cumhurbaşkanının makamı ve çalışma ofisi bulunmaktadır.

== Sığınak ==

Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanları'nın ikamet ettiği Çankaya'da bir atom sığınağı da yer alıyor. 1940'lı yıllarda [[İsmet İnönü]]'nün Cumhurbaşkanlığı döneminde inşa edilen sığınak, köşk binasının 50 metre arkasında yer alıyor.

Çelik bir kapıdan girilen sığınak, Ankara'da muhtemel bir nükleer saldırı durumunda Cumhurbaşkanı'nın çalışacağı mekan olarak planlandı. Her türlü ayrıntının düşünüldüğü bölmede mütevazi bir banyo, masalara yerleştirilmiş küçük kuru çiçekler, banyo terlikleri ve 1940'lı yıllardan kalma bir barometre var.

[[Süleyman Demirel]]'in sığınağa hiç girmemesini geçmişte istismar edilmesine bağlarken 9. Cumhurbaşkanı'nın bahsettiği dönem İsmet İnönü'nün cumhurbaşkanlığı döneminde yaşanan [[2. Dünya Savaşı]] günleriydi. Demirel, halkın tepesine bomba atılacağı bir ülkede "Cumhurbaşkanı Çankaya'da sığınak buldu" diye laf çıkmasının kendisini o güne kadar sığınağa girmemeye yönelttiğini belirtti.

== Piramit Salon ==

Çankaya Köşkü'nün en yeni salonu [[22 Kasım]] [[1999]]'da açılan ve tam bir teknoloji harikası olarak tanımlanan Piramit Salon'dur. [[ABD]] Başkanı [[Bill Clinton]]'ın Ankara ziyaretine teknik aksaklıklardan dolayı yetişmeyen Piramit Salon'un ilk misafiri [[Finlandiya]] Cumhurbaşkanı [[Matti Ahtisaari]] oldu.

Salonda simultane tercüme için gereken araçlar, ses cihazları ve kameralar bulunuyor. Duvarları ses yalıtımı için özel olarak kaplandı. Kırmızı rengin hakim olduğu salonda kameraların rahatça çekim yapabilmeleri için ayrı bir de bölüm oluşturuldu.

== Dış Bağlantılar ==

* http://www.cankaya.gov.tr/tr_html/cankaya.html

[[Kategori:Ankara]]